29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

angeliche, immagine microcosmica del corpo e dell‟anima umana poste al servizio<br />

<strong>di</strong> Dio, vanno intese come figurazione del perfetto sacerdote, pura immagine del<br />

Cristo che fu uomo perfetto, che pone il proprio corpo puro e la propria anima,<br />

che è guida per le anime dei suoi fedeli, al servizio del Signore 11 .<br />

Gli angeli e gli arcangeli sono rappresentati tra<strong>di</strong>zionalmente quali presenti<br />

alla morte dei giusti, per poter “accogliere” e “farsi carico” delle loro anime 12 .<br />

Tuttavia, l‟atto <strong>di</strong> suscipere animas – cioè l‟atto <strong>di</strong> “prendersi cura delle anime”,<br />

interpretando il verbo suscipere secondo l‟uso della Vulgata 13 – è assai spesso<br />

attribuito ai vescovi e ai sacerdoti 14 : anche in questo caso, dunque, come nel caso<br />

del custo<strong>di</strong>re populos del v. 2, qui vengono attribuiti agli angeli le funzioni tipiche<br />

11 Si riscontra cioè in questi versi la medesima ambiguità, sebbene da una prospettiva ribaltata, che<br />

si ritrova nei due carmi de<strong>di</strong>cati ai confessores: cfr. il mio comm. a O vos imitatores e a O<br />

successores, passim.<br />

12 Cfr. ad es. IULIANUS TOLETANUS, Prognosticon futuri saeculi libri tres, 1, 10, ll. 1-6, che<br />

descrive tale concetto proprio in termini analoghi a quelli qui adoperati, poiché parla, appunto, del<br />

suscipere animas iustorum da parte <strong>degli</strong> angeli: «Qvod praesto sint angeli qvando fideles homines<br />

morivntvr, et qvod ab eisdem angelis animae eorvm excipiantvr perdvcendae ad devm. <strong>Cum</strong>,<br />

imminente morte, animae a corpore separantur, angelos ibi adesse fatendum est, qui exeuntes a<br />

corporibus iustorum animas suscipiant et piorum receptaculis introducant»; GREG. M. <strong>di</strong>al. 4, 20,<br />

ll. 29sqq.: «<strong>Cum</strong> que lecto illius hi qui conuenerant omnes adsisterent, alii ingre<strong>di</strong>entes angelos<br />

uiderunt, sed <strong>di</strong>cere aliquid nullo modo potuerunt, alii omnino nihil uiderunt, sed omnes qui<br />

aderant ita uehementissimus timor perculit, ut nullus, egre<strong>di</strong>ente illa sancta anima, illic stare<br />

potuisset. Et hi ergo qui uiderant, et hi qui omnino nil uiderant, uno omnes timore perculsi et territi<br />

fugerunt, ut palam daretur intellegi quae uis esset quae illam egre<strong>di</strong>entem animam susciperet, cuius<br />

egressum nemo mortalium ferre potuisset». In poesia, cfr. ad es. Ave per quam pauperum, 16, vv.<br />

7-8, AH 35, 163: «Donec nos suscipiat | chorus angelorum». Per gli arcangeli in particolare cfr. la<br />

preghiera riportata in ALCUINUS, De usu Psalmorum liber, 6, PLD 101, col. 477b-c: «Et in illa<br />

tremenda hora, qua anima mea egressura erit de corpore meo, sancte archangele, deprecor, qui<br />

animarum accipiendarum accepisti potestatem, ut animam meam suscipere <strong>di</strong>gneris, quando de<br />

corpore meo erit egressura».<br />

13 Cfr. ad es. Act. 20,35: «Omnia osten<strong>di</strong> vobis quoniam sic laborantes oportet suscipere infirmos<br />

ac meminisse verbi Domini Iesu quoniam ipse <strong>di</strong>xit beatius est magis dare quam accipere».<br />

14 Cfr. innanzitutto la regola <strong>di</strong> San Benedetto, che Hildegard certamente dové aver tenuto<br />

presente, BENED. reg. 2, vv. 37-8: «SCIAT que QVIA QVI SVSCIPIT ANIMAS REGENDAS<br />

PARET SE AD RATIONem REDDENDam, ET QVANTVM SVB CVRA SVA FRATRVM SE<br />

HABERE SCIERIT NVMERVM, AGNOSCAT PRO CERTO QVIA IN DIE IVDICII IPSARVM<br />

OMNIVM ANIMARVM EST REDDITVRVS DOMINO RATIONem, SINE DVBIO ADDITA<br />

ET SVae animae»; ma cfr. inoltre ad es. GREG. M. (?), In librum primum Regum expositionum<br />

libri vi, 5, cap. 178, ll. 4344-52: «Qui ergo regimen animarum suscipit, hunc censura ecclesiastica<br />

susceptum gregem deserere et remotae uitae otiis uacare non sinit. Sed merob dauid promittitur et<br />

numquam datur, michol sola datur: quia nonnulli, cum curam animarum suscipiunt, putant se sic<br />

aliorum sollicitu<strong>di</strong>nem gerere, ut sibi ipsi ualeant per solitu<strong>di</strong>nem uacare et tamen quietem, quam<br />

in praelatione quaerunt, numquam inueniunt; fit que ut, dum impetrare a domino gratiam tantae<br />

puritatis nequeunt, quasi iram incurrissent domini, pertimescunt»; BEDA, In prouerbia Salomonis<br />

libri iii, 2, 11, ll. 162-8: «Et qui suscipit animas sapiens est. Qui animarum curam pro domino<br />

suscipit ut eas scilicet uel errantes doceat uel maestas soletur uel egentes temporalibus bonis<br />

sustentet uel renitentes ad reme<strong>di</strong>a salutis protrahat uel pastore destitutas gubernet quo una se cum<br />

plures ad dominum perducat, qui, inquam, ita animas suscipit sapiens est quia nimium suae animae<br />

per haec unde sublimius cum domino regnet procurat».<br />

67

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!