29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>di</strong>giti Dei 57 , che è l‟oggetto della secondaria retta del gerun<strong>di</strong>o consiliando,<br />

secondo un uso che si riscontra anche ai vv. 12-3 del responsorio per gli apostoli<br />

O luci<strong>di</strong>ssima 58 .<br />

consiliando – L‟immagine del <strong>di</strong>avolo che “consiglia” l‟uomo, spingendolo al<br />

peccato, è attestata già nella letteratura <strong>di</strong> epoca patristica 59 , oltre che nell‟opera<br />

della stessa Hildegard 60 .<br />

facture <strong>di</strong>giti Dei – L‟espressione factura <strong>di</strong>giti Dei è costruzione tipicamente<br />

hildegar<strong>di</strong>ana – che riprende un‟immagine classica delle Scritture, quella del<br />

<strong>di</strong>gitus Dei 61 – per in<strong>di</strong>care l‟uomo quale creatura <strong>di</strong> Dio, che compare, ad<br />

esempio, al primo verso dell‟antifona per la Vergine Maria <strong>Cum</strong> processit<br />

factura 62 . Dunque qui viene rappresentata, come già accennato, l‟immagine <strong>di</strong><br />

Satana che induce l‟uomo, creatura <strong>di</strong> Dio, a contravvenire alle <strong>di</strong>vine<br />

<strong>di</strong>sposizioni, spingendolo alla rovina da cui sarà salvato attraverso la Redenzione.<br />

Una ipotesti alternativa <strong>di</strong> lettura potrebbe consistere nell‟identificare la<br />

factura <strong>di</strong>giti Dei con il Figlio incarnato che assume la natura umana, e<br />

in<strong>di</strong>viduare in tale passo <strong>di</strong> nuovo un riferimento all‟episo<strong>di</strong>o evangelico della<br />

tentazione <strong>di</strong> Gesù sul pinnacolo del tempio 63 : in tal caso, ipsius … casus potrebbe<br />

57 Per l‟interpretazione dell‟espressione factura <strong>di</strong>giti Dei, cfr. infra.<br />

58 Cfr. O luci<strong>di</strong>ssima, vv. 12-3, dove l‟ipsius è certamente da intendersi riferito alla sponsa Agni,<br />

essendo impossibile concordarlo con la seconda persona tu, che è l‟oggetto della proposizione<br />

principale: cfr. il mio comm. ai vv. 12-3 del detto carme.<br />

59 Cfr. ad es. PETR. CHRYS. serm. 72, ll. 52-3: «Hinc est quod in utero thamar gemini de primatus<br />

honore proeliantur, retardant partus, nec ante lucem cupiunt uidere quam uincere».<br />

60 Cfr. Scivias, 2, 1, 8, ll. 249-51: «Quia <strong>di</strong>uino praecepto consiliante <strong>di</strong>abolo dorsum praebuit<br />

corruens in maximos rictus mortis, sic quod Deum nec in fide nec in opere requisiuit».<br />

61 Cfr. ad es. Ex. 8,19: «Et <strong>di</strong>xerunt malefici ad Pharao <strong>di</strong>gitus Dei est induratumque est cor<br />

Pharaonis et non au<strong>di</strong>vit eos sicut praeceperat Dominus»; 31,18: «De<strong>di</strong>t quoque Mosi conpletis<br />

huiuscemo<strong>di</strong> sermonibus in monte Sinai duas tabulas testimonii lapideas scriptas <strong>di</strong>gito Dei»;<br />

Deut. 9,10: «De<strong>di</strong>tque mihi Dominus duas tabulas lapideas scriptas <strong>di</strong>gito Dei et continentes<br />

omnia verba quae vobis in monte locutus est de me<strong>di</strong>o ignis quando contio populi congregata est»;<br />

Lc. 11,20: «Porro si in <strong>di</strong>gito Dei eicio daemonia profecto praevenit in vos regnum Dei».<br />

62 Cfr. <strong>Cum</strong> processit factura, in HILDEGARDIS BINGENSIS, Symphonia, 388: «<strong>Cum</strong> processit<br />

factura <strong>di</strong>giti Dei». Cfr. inoltre ad es. Ep. Hild. 48R, ll. 8-10: «Vnde gaudent angeli Dei propter<br />

opera facture <strong>di</strong>giti Dei, que opera Deum gustant, rumpendo cibum nequitie peccatorum»; 52R, ll.<br />

5-7: «Quomodo? In duabus partibus, scilicet in altera experte facture <strong>di</strong>giti Dei, et in altera superne<br />

pulchritu<strong>di</strong>nis»; 220R, ll. 36-9: «Sed cum Deus clamauit: Adam ubi es? presciuit quod factura<br />

<strong>di</strong>giti sui omnino perdenda non esset, sed quandoque re<strong>di</strong>menda, ut scriptum est: Redemisti<br />

uirgam here<strong>di</strong>tatis tue, mons Sion in quo habitasti in eo».<br />

63 Cfr. supra, comm. vv. 15-7.<br />

61

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!