29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

angeli, nel cui volto, che appunto è rivolto verso l‟alto, verso il <strong>di</strong>vino, Dio può<br />

leggere il riflesso <strong>di</strong> ciò che risiede nell‟animo <strong>degli</strong> uomini.<br />

cum mistica <strong>obscuritate</strong> omnis creaturae – Gli attributi mysticus e obscurus sono<br />

riferiti, già negli scritti patristici, a ciò che va inteso allegoricamente, appunto,<br />

mystice, il cui significato effettivo non è cioè accessibile ad un primo livello <strong>di</strong><br />

comprensione, e che deve essere dunque invece intepretato quale segno, simbolo,<br />

sotto il quale si cela una verità più elevata, riferita al <strong>di</strong>vino 11 .<br />

Qui si fa dunque riferimento ad un‟ulteriore caratteristica delle schiere<br />

angeliche, illustrata nello Scivias: in particolare negli arcangeli si riflettono i più<br />

profon<strong>di</strong> misteri <strong>di</strong>vini, <strong>di</strong> cui hanno conoscenza per la contemplazione <strong>di</strong>retta <strong>di</strong><br />

Dio, ma tale riflesso, che si manifesta sotto forma <strong>di</strong> una luce abbagliante, nella<br />

quale all‟occhio umano non è possibile scorgere forma alcuna, non può essere<br />

compreso dall‟uomo attraverso le facoltà razionali 12 . Qui le schiere angeliche<br />

vengono dunque rappresentate contemplanti Dio cum <strong>mystica</strong> <strong>obscuritate</strong> omnis<br />

11 Cfr. ad es. AUG. gen. ad litt. 12, 8, pag. 390, ll. 7-14: «<strong>Cum</strong> ergo lingua intellegatur hoc loco<br />

<strong>di</strong>cere obscuras et <strong>mystica</strong>s significationes, a quibus si intellectum mentis remoueas nemo<br />

ae<strong>di</strong>ficatur au<strong>di</strong>endo, quod non intellegit - unde etiam <strong>di</strong>cit: qui enim loquitur lingua, non<br />

hominibus loquitur, sed deo; nemo enim au<strong>di</strong>t, spiritus autem loquitur mysteria - satis in<strong>di</strong>cat eam<br />

se linguam hoc loco appellare, ubi sunt significationes uelut imagines rerum ac similitu<strong>di</strong>nes, quae<br />

ut intellegantur in<strong>di</strong>gent mentis obtutu»; CAES. AREL. serm. 69, 5, ll. 24sqq.: «Au<strong>di</strong>te illud<br />

expresse et aperte <strong>di</strong>ctum alia sententia; quod obscure et mystice de ruminantibus animalibus<br />

<strong>di</strong>ctum, alio loco aperte expositum est, ut intellegamus quid sit: thesaurus desiderabilis requiescit<br />

in ore sapientis, stultus autem gluttit illud»; GREG. M. in Ezech. 2, 3, ll. 411-3: «Nec immerito<br />

columnae argenteae, paxilli uero aerei facti sunt, quia quod clare iam apostoli prae<strong>di</strong>cant, hoc<br />

prophetae sub intellectu mystico obscure locuti sunt».<br />

12 Cfr. Scivias, 1, 6, 2, ll. 97-105: «Qui archangeli sunt, etiam in desideriis intellectus sui<br />

uoluntatem Dei attendentes et decorem rationalitatis in se manifestantes, incarnatum Verbum Dei<br />

purissime magnificant; quia ipsi arcana Dei cognoscentes mysteria incarnationis Filii Dei signis<br />

suis multoties praeueniebant. Sed nec in his nec in illis aliam formam <strong>di</strong>scernere potes; quoniam et<br />

in angelis et in archangelis multa secreta mysteriorum sunt, quae humanus intellectus mortali<br />

corpore grauatus capere non ualet». Sul medesimo argomento cfr. inoltre ANSELMUS<br />

CANTUARIENSIS, Homiliae et exhortationes, 4, PLD 158, col. 609b-c, che spiega, appunto, come la<br />

piena conoscenza <strong>di</strong> Dio sia interdetta ad ogni creatura, e come agli stessi serafini sia concessa una<br />

visione solo limitata della <strong>di</strong>vinità, visione che inter<strong>di</strong>cono alle creature poste al <strong>di</strong> sotto <strong>di</strong> loro,<br />

celando Dio agli sguar<strong>di</strong> delle altre creature angeliche e <strong>degli</strong> uomini: «“Et posuit tenebras<br />

latibulum suum”, quia dum caligine nostrae infirmitatis obscuramur, per ignorantiam nostram<br />

nobis abscon<strong>di</strong>tur, ne a nobis modo in aeterna et intima claritate videatur. “Posuit tenebras<br />

latibulum suum”, quia in ejus cognitione caligat acies mentis universae rationalis creaturae,<br />

parumque videt esse quidquid de eo valet agnoscere, ad comparationem eorum quae de ipso se<br />

sentit ignorare. “Nubes et caligo in circuitu ejus”: quia latet in quadam <strong>obscuritate</strong><br />

incomprehensibilitatis suae, nec agnosci potest a creatura, nisi quantum vult revelare. […] Unde et<br />

seraphim, qui eum primi cognoscunt, faciem ejus et pedes velant, et me<strong>di</strong>is alis volant: ut<br />

intelligamus quia et tam sublimis ordo beatissimorum spirituum timidus est circa celsiora et<br />

profun<strong>di</strong>ora <strong>di</strong>vinarum visionum, et me<strong>di</strong>ocriter ad deificas scientias attollitur».<br />

50

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!