29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

abitanti il Regno dei cieli, sono intesi quali tramite tra quest‟ultimo e il mondo<br />

terreno popolato dagli uomini: gli angeli, spiega Hildegard nella visio dello<br />

Scivias de<strong>di</strong>cata proprio alle gerarchie angeliche, sono <strong>di</strong>fatti preposti<br />

contemporaneamente al canto in lode <strong>di</strong> Dio e alla cura <strong>degli</strong> esseri umani 8 .<br />

<strong>di</strong>vinos oculos … aspicitis – L‟espressione <strong>di</strong>vini oculi occorre già negli scritti dei<br />

Padri, a rappresentare lo sguardo indagatore <strong>di</strong> Dio, che tutto sa, tutto vede 9 ; qui<br />

Hildegard sembra in realtà ribaltare la prospettiva canonica: qui i <strong>di</strong>vini oculi sono<br />

infatti piuttosto oggetto dello sguardo <strong>degli</strong> angeli. Tuttavia, qui l‟espressione<br />

aspicere <strong>di</strong>vinos oculos, se in prima battuta certamente descrive la contemplazione<br />

<strong>di</strong>vina da parte delle schiere angeliche, ad un secondo livello <strong>di</strong> comprensione<br />

allude invece ad una prerogativa specifica attribuita alla schiera celeste <strong>degli</strong><br />

angeli: essi vengono <strong>di</strong>fatti rappresentati nella sesta visione del primo libro dello<br />

Scivias, quella de<strong>di</strong>cata, appunto, ai cori angelici, come un tramite tra l‟animo<br />

dell‟uomo e lo sguardo <strong>di</strong>vino, poiché scrutano negli animi <strong>degli</strong> esseri umani e<br />

sul loro volto, rivolto verso Dio, si riflettono i pensieri <strong>degli</strong> esseri umani, che in<br />

tal modo <strong>di</strong>vengono noti al Signore 10 . In questo senso, dunque, acquista pieno<br />

significato il richiamo allo sguardo <strong>di</strong>vino insito nell‟immagine dei <strong>di</strong>vini oculi; il<br />

verbo aspicere andrà qui inteso come “guardare, essere rivolti”, e riferito agli<br />

8<br />

Cfr. Scivias, 1, 6, 1, ll. 64-70: «Quasdam creaturas terrenis adhaerere, quasdam uero caelestibus<br />

inesse deputauit. Ipse quoque beatos angelicos spiritus tam ad salutem hominum quam ad honorem<br />

nominis sui <strong>di</strong>sposuit. Quomodo? Nam quosdam ita constituit ut necessitatibus hominum<br />

subueniant, quosdam uero ut iu<strong>di</strong>cia secretorum suorum per eos hominibus manifestentur». Cfr.<br />

inoltre a questo proposito IOHANNES SCOTUS ERIUGENA, Expositiones in hierarchiam caelestem, 5,<br />

ll. 9-14, dove i primi gra<strong>di</strong> delle schiere angeliche vengono descritti essere illuminati <strong>di</strong>rettamente<br />

dalla luce <strong>di</strong>vina, la quale <strong>di</strong>scende poi gradatamente lungo i vari or<strong>di</strong>ni angelici, fino a giungere a<br />

rischiarare gli animi <strong>degli</strong> uomini: «In superiori namque capitulo exposuit angelos propterea uocari<br />

quod in seipsis primitus <strong>di</strong>uinas illuminationes ingignunt, et gradatim superiores or<strong>di</strong>nes in<br />

inferiores ipsas illuminationes plane defundunt, donec ad humanos animos perueniant: et ob hanc<br />

causam angeli <strong>di</strong>cuntur nuntii quoniam <strong>di</strong>uinitatis mysteria et sibimetipsis gradatim et sanctis<br />

hominibus annuntiant». Sugli officia cui gli angeli sono preposti, cfr. inoltre i comm. a O uos<br />

imitatores e O successores.<br />

9<br />

Cfr. ad es. PETR. CHRYS. serm. 6, ll. 61-2: «Quis in conspectu dei liber? <strong>di</strong>uinis in oculis quis<br />

mentitur?».<br />

10<br />

Cfr. Scivias, 1, 6, 2, ll. 83-92: «Quoniam isti angeli sunt desideria profun<strong>di</strong>tatis intellectus sui<br />

quasi pennas expandentes, non quod pennas ut aues habeant, sed quod uoluntatem Dei in desideriis<br />

suis uelociter perficiant, uelut homo in cogitationibus suis celeriter uolat, ita quod et per facies<br />

suas pulchritu<strong>di</strong>nem rationalitatis in se manifestant, ubi etiam Deus opera hominum perspicue<br />

perscrutatur; quia ut seruus uerba domini sui au<strong>di</strong>ens ea secundum uoluntatem illius perficit, ita et<br />

ipsi uoluntatem Dei in hominibus attendunt et actus eorum illi in semetipsis ostendunt».<br />

49

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!