29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>di</strong>fferente rispetto a quello sopra descritto in un passo attribuito al cosiddetto<br />

Ambrosiaster – e ripreso <strong>di</strong>versi secoli dopo da Guillaume de Saint-Thierry – in<br />

cui è descritto come la pre<strong>di</strong>catio della fede operi, attraverso parole ed esempi<br />

virtuosi, in modo <strong>di</strong>verso nell‟animo <strong>di</strong> ciascun uomo: come lo stesso sole può<br />

avere su <strong>di</strong>verse materie effetti opposti, da una parte sciogliendo la cera, e<br />

dall‟altra essiccando e rapprendendo l‟argilla, allo stesso modo la fede può essere<br />

vita per coloro che sono <strong>di</strong>sposti a riceverla, e morte e dannazione per chi al<br />

contrario è preso dall‟amore per il secolo 50 . Data la precisa rispondenza lessicale,<br />

qui potrebbe darsi uno dei pochi casi nell‟opera poetica <strong>di</strong> Hildegard in cui sia<br />

effettivamente ipotizzabile un‟ispirazione giunta alla badessa renana da un passo<br />

specifico. L‟immagine è inoltre analoga a quella classica del solvere et ligare<br />

evangelico, poiché concerne ancora l‟operare della giustizia <strong>di</strong>vina in un senso o<br />

in un altro; qui da un lato l‟accento è posto sulla <strong>di</strong>sposizione morale, d‟animo, <strong>di</strong><br />

ciascun uomo come <strong>di</strong>scrimine tra la salvezza e la per<strong>di</strong>zione; dall‟altro lato,<br />

l‟operare della grazia <strong>di</strong>vina è rappresentato <strong>di</strong>rettamente, senza la me<strong>di</strong>azione<br />

dell‟investitura apostolica, e il sol che scioglie e rapprende in questo senso mi<br />

sembra essere immagine proprio del Cristo. Per questo mi sembra che<br />

quest‟accezione <strong>di</strong> solvere et stringere sia legata al v. 5, laddove il soggetto<br />

dell‟azione si identifica con il Figlio incarnato, descritto come l‟homo che<br />

“sorge”.<br />

Per quanto riguarda l‟espressione in Deo, mi sembra possa caricarsi <strong>di</strong><br />

significati <strong>di</strong>fferenti a seconda dell‟interpretazione dei versi in analisi: dunque “in<br />

Ioh. 79, 2, ll. 42-4: «Sed habebat ut moreretur mandatum patris, tamquam ille de quo prae<strong>di</strong>ctum<br />

erat: quae non rapui, tunc exsoluebam; mortem sine debito soluturus, et nos a morte debita<br />

redemturus». Cfr. inoltre Hildegard ad es. in Scivias, 2, 1, 14, ll. 362-6: «Quoniam nullus<br />

hominum poterit solui de <strong>di</strong>abolica ligatura, in qua durissima morte propter praeuaricationem<br />

praeceptorum Dei comprehensus est, nisi in redemptione illius qui electos suos proprio sanguine<br />

redempturus est».<br />

50 Cfr. AMBROSIAST. in Rom. epist. 8, v. 2 (pag. 253, ll. 1-6): «Quos enim opinio virtutum aut<br />

rerum gestarum visus aut au<strong>di</strong>tus adtrahebat ad fidem, his odor vitae erat evangelium; illis autem,<br />

quorum sensum inflammabat facta virtus ad contra<strong>di</strong>cendum, mortis erat odor prae<strong>di</strong>catio<br />

fidei. una ergo cum sit fides, <strong>di</strong>versitatem praestat hominibus, sicut et sol, cum sit unus, ceram<br />

solvit, lutum stringit. qua ergo quis mente odoratus fuerit fidem, sic et proficiet illi»; cfr. inoltre<br />

GUILLELMUS DE SANCTO THEODORICO, De sacramento altaris, 7, col. 354, ll. 18-24, che riferisce<br />

la stessa immagine del sole che scioglie e rapprende alla grazia del Cristo, misericor<strong>di</strong>osa con i<br />

virtuosi, giustamente severa nei confronti dei peccatori: «Nam sicut sol uno ra<strong>di</strong>i sui calore hinc<br />

ceram soluit inde lutum stringit et non <strong>di</strong>uersus in se <strong>di</strong>uerse operatur in rebus rerum utens materiis<br />

sicut eas inuenit sic christi gratia quantum in ipso est uno modo se in omnes infun<strong>di</strong>t sed <strong>di</strong>uersos<br />

inueniens animos <strong>di</strong>uerse in eis operatur hunc in amorem sui misericor<strong>di</strong>ter emolliens illum iuste<br />

non miserando indurans».<br />

356

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!