Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

si rifersice alla societas, cioè alla comunanza, all‟unione, all‟appartenenza alla
medesima schiera da parte dei martiri 57 .
Ma attraverso il riferimento ad un honoratum consortium qui si potrebbe
illudere anche al consortium, inteso come “partecipazione”, alla propria maestà, di
cui il Cristo onora – anche a questo proposito ricorre l‟idea dell‟honor – il genere
umano, comprendendolo nella propria Chiesa e dunque nel proprio corpo
mistico 58 . D‟altronde, un‟ulteriore allusione potrebbe qui riguardare il consortium
angelorum, la comunanza con gli angeli, la beatitudo cui i santi martiri giungono
in virtù del proprio sacrificio 59 ; in tal caso l‟espressione in consortio vestro
57 Cfr. ad es. RUFIN. hist. 8, 9, 5, pag. 757, ll. 32-4: «Nullus tamen ex omnibus, ne parvulus
quidem infans deterreri potuit a morte, sed hoc solum singuli pavescebant, ne forte dum properum
sol vergens clauderet diem, separatus a consortio martyrum remaneret»; PRIM. in apoc. 2, 6, ll.
199-204: «Et hoc eis diuinae sapientiae praescientia intellegimus reuelatum, quod et impii aeterna
sint ineuitabiliter poena plectendi, et usque in finem saeculi fonte caelestis gratiae profluente, multi
sint adhuc sanctorum martyrum consortio sociandi; quo isti accepto responso, inenarrabili laetitia
cumulantur, quam stolis albis recte credimus figuratam»; CAES. AREL. serm. 215, 2, ll. 7-8: «Nos
vero, fratres dilectissimi, si ad consortium martyrum vel sacerdotum volumus pervenire, de
imitatione martyrum cogitemus»; PETRUS DAMIANI, Sermones, 13, ll. 178-80: «Nec desperetis,
fratres mei, licet adhuc infirmi, licet exterioribus fortassis adhuc actibus implicati, non desperetis
ad martyrum uos consortium pertinere, qui martyrum uictorias uos recognoscitis ex corde
diligere».
58 Cfr. ad es. AMBR. De Ioseph, 4, 19, pag. 86, ll. 2-3: «Non licebat nobis exire seruitio. suscepit
hoc ille pro nobis, ut seruitutem mundi repelleret, libertatem paradisi restitueret, gratiam nouam
consortii sui honore donaret»; ID. in psalm. 118 20, 19, pag. 455, ll. 1-2: «Uisitatos maiestatis tuae
consortiis honorasti dicens: narrabo nomen tuum fratribus meis; suscepto enim corpore frater es
factus nec dominus esse desisti»; ID. epist. 4, 16, 3, vol. 82,1, pag. 115, ll. 11-23: «Deinde subiecit
non solum in paradisum reditum nobis reformatum esse per Christum, sed etiam caelestis solii
honorem per consortium Christi corporis carni huic esse inpertitum, ut de ascendendi possibilitate
iam non dubites, qui consortia tua in carne Christi regno caelesti adhaerere cognoscas, per
sanguinem eius reconciliationem factam omnium quae vel in terra vel in caelo sunt – qui ideo
descendit, ut inpleret omnia – per eius apostolos, prophetas, sacerdotes confirmationem
universorum et congregationem gentium, finem autem esse spei nostrae caritatem ipsius, ut
augeamur in ipso per omnia, quia ipse est caput universorum, ad quem omnes secundum
mensuram operationis in unum corpus aedificatione caritatis adsurgimus»; LEO M. tract. 51, ll. 75-
8: «Sed non minore prouidentia spes sanctae ecclesiae fundabatur, ut totum christi corpus
agnosceret quali esset commutatione donandum, et eius sibi honoris consortium membra
promitterent, qui in capite praefulsisset».
59 Per il consortium angelorum, cfr. ad es. FIL. div. haer. 137, ll. 24sqq.: «Qui in fide, uita et bono
opere permanentes angelorum caelestia merita in futurum consequi promittuntur, ut patriarchae,
prophetae, sacerdotes, iudices, apostoli atque euangelistae et martyres, qui trinitati credentes et in
uita praeclara permanentes angelorum gloriae copulari a domino nuntiantur. Similitudo enim ex
doctrina legis, fide, uita, et studio, et opere cognoscitur uera, ut, a quo deo facta est, legi eius
diuinae consentiens, praecepta statuta complendo, regni caelestis consortium speret ab eo se posse
adipisci, dicente apostolo: nostra autem conuersatio in caelis est: et dominus iterum: gaudete, quia
nomina uestra in caelo scripta sunt. Et quod in die iudicii eos sicut angelos demonstrabat futuros,
dominus dicit idem iterum de regno caelesti: venite, percipite regnum quod uobis paratum est ab
origine mundi. Similitudo itaque ex fide sanctae trinitatis et uita bona et opere sequenti inesse
ostenditur, ut exeuntes percipiant promissum consortium angelicae dignitatis, ut ait iohannes: tunc
similes ei erimus; et dominus: similes estote patris uestri»; AMBR. Noe 8, 26, pag. 430, ll. 1-4:
«Itaque ille, qui gloriosissimus habebatur, amisit omnia, mirabilem consiliarium et prudentem
336