29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

appartenenti agli or<strong>di</strong>ni claustrali maschili e femminili, i quali mortificano il corpo<br />

attraverso la virginitas, in imitazione, appunto, della passione del Redentore 48 ; e<br />

in una missiva in<strong>di</strong>rizzata a papa Eugenio III, Hildegard, utilizzando la medesima<br />

immagine presente in questo carme, si raccomanda al destinatario affinché<br />

appunto “imiti l‟Agnello” (ut … Agnum imiteris), evidentemente in senso<br />

morale 49 .<br />

Anche in questo caso, dunque, l‟espressione imitare Agnum può parimenti<br />

essere riferita sia al sacrificio dei martiri sul modello della Passione del Cristo,<br />

sia, d‟altronde, ad un‟imitatio del Redentore dal punto <strong>di</strong> vista tropologico/morale,<br />

perseguita nell‟esercizio della mortificazione del corpo e del <strong>di</strong>stacco dalle<br />

passioni terrene, quale si conviene soprattutto a coloro che serbano la propria<br />

verginità. E probabilmente proprio a tale con<strong>di</strong>zione virginale – spesso definita<br />

appunto come la forma più compiuta <strong>di</strong> imitatio Agni 50 – allude Hildegard al v.<br />

11, velatamente adombrando, nel canto <strong>di</strong> lode rivolto ai martiri, la lode alla<br />

virginitas delle proprie consorelle, prime fruitrici dei carmi liturgici scaturiti dalla<br />

penna della mistica.<br />

precibus uestris, ut, cui gratia denegatur agnum uobis cum sequen<strong>di</strong>, non denegetur perfectas agni<br />

sequellas per uirtutes imitan<strong>di</strong>»; 5, ll. 387-91: «O pulchritudo cęlestis or<strong>di</strong>nis per uirginum chorum<br />

Mariam et agnum precedentes subsequentium et canticum nouum in iubilo sollemni cantantium!<br />

Canticum enim tale nullus poterit cantare nec agnum sequi nisi coniunctus imitando fuerit Marię,<br />

uirginum omnium capiti»; ibi, 7, ll. 668-70 (dove si riprende il passo <strong>di</strong> Primasio <strong>di</strong> Adrumeto cit.<br />

supra in nota): «Beatę igitur uirgines, quę sic agnum sequuntur, quia et agnus uirgo<br />

cognoscitur. Hoc enim in se retinuit auctus, quod matri non abstulit conceptus et natus. Quid est<br />

autem agnum sequi nisi imitari? Ille agnum sequitur, qui imitatur».<br />

48<br />

Cfr. ad es. Scivias, 2, 5, 15, ll. 584-93: «Et sicut tunc haec casta uirginitas in ardente amore<br />

Filium meum subsecuta est, ita etiam hic mihi ualde amabilis ordo singularis deuotionis<br />

incarnationem illius imitatus est; qui sunt recta templa mea, uidelicet ut chori angelorum me<br />

colentes, et eiusdem Vnigeniti mei passionem et mortem ac sepulturam in corpore suo portantes,<br />

non tamen ita ut gla<strong>di</strong>o aut aliis terroribus ex quibus homines deficiunt moriantur, sed Filium<br />

meum sic imitantes quod voluntatem carnis suae abiciunt, cum se ab omnibus saecularibus rebus et<br />

ornamentis in quibus mundus laetatur auferunt […]»; cfr. inoltre 1, 2, 13, ll. 371-5: «Et cum his<br />

caelestis Ierusalem impletur, cum ipsi uitia deserentes et uirtutes amantes in castitate ac in magnis<br />

laboribus Filium meum imitantur, martyrium ipsius in corpore suo secundum possibilitatem suam<br />

gestantes»; 3, 10, 7, ll. 327-30: «Sed in hoc ferre debes crucem meam et imitari martyrium meum,<br />

te uidelicet constringendo, ita ut per me deuincas te, quod mihi semper amabile est: quia te fragile<br />

uasculum scio; tunc et ego uolo tibi communicare ac compati doloribus tuis».<br />

49<br />

Cfr. Ep. Hild. 5, ll. 25-6: «Mens tua puro fonte rigetur, ut cum sole splendeas et Agnum<br />

imiteris».<br />

50<br />

Cfr. ad es. PRIM. in apoc. 4, 14, ll. 98-108; AELREDUS RIEVALLENSIS, Sermones i-xlvi, 45, ll.<br />

301-36; Speculum virginum, 7, ll. 668-70, tutti cit. in n. 47.<br />

311

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!