Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Per Hildegard, pure i pigmenta sono figurazione per le virtù e i bona opera, che
fioriscono dall‟animo umano informato dal principio della castitas e irrorato
dall‟infusio dello Spirito 168 ; attraverso l‟immagine dei pigmentarii la mistica
renana rappresenta d‟altronde gli ecclesiastici, i vescovi, i sacerdoti, designati
dagli apostoli quali loro seguaci ed eletti a guida dei fedeli, perché diffondano i
tanquam genis in unam faciem sociatis aroma confecerunt et languentem refecerunt mundum
gratia sanitatis. Nec alii pigmentarii quam pater et filius et eorum spiritus uidentur mihi esse qui
praedicto commercio communi consilio dicuntur interesse quorum etsi recte credendus est nonnisi
filius incarnari incarnationem tamen pater simul et spiritus dicuntur operari. Genae itaque sponsi id
est duae naturae quae in unam personam mirabiliter conuenerunt tanquam areolae a pigmentariis
consitae aromaticas species attulerunt quarum confectio et artis exhibitio peregrinae optatum
beneficium salutaris nobis contulit medicinae. Digne ergo et propter genas sponsus diligi
promeretur in quarum unione altitudo fecunda mysterii continetur quam nobis aegrotantibus idem
uertit pigmentarius in unguentum proficientibus uero patre simul et spiritu cooperantibus in
pigmentum».
168 Cfr. ad es. Scivias, 3, 10, 7, ll. 286sqq.: «Quod si etiam admonitione mea tactus me uis imitari
post me respiciens in uirginitatis pudore, quia ut flos de inexarato agro nascitur, sic et ego sine
uirili semine natus sum; ostende mihi agrum animi tui in multa humilitate et alloquere me in
largitate interiorum lacrimarum tuarum […]. Et si tunc in hac supplicatione studiosus et constans
fueris, agrum illum paro mihi in te quem Isaac filio suo proposuit, cum dicebat: Ecce odor filii mei
sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus, eundem que agrum meum in corde tuo benedicam; et
ut etiam subsecutus aiebat: Esto dominus fratrum tuorum, et incuruentur ante te filii matris tuae;
atque eodem modo et tu ante communem populum subleuata generatio eris. Ego autem rosas et
lilia ac alia optima uirtutum pigmenta in agrum illum seminabo, et eum inspiratione Spiritus sancti
assidue rigabo atque in eradicatione inutilitatis abscidam ab illo malum, ita ut oculos meos
circumferens, eos in uiriditate et in floriditate huius incorrupti agri pascam»; LVM, 6, 27, ll. 393-7:
«Alios qvoqve in eadem claritate simili modo quasi per speculum considerabam, qui quasi ueste
pulchriore aurora et clariore splendore solis, ac nobilissimis gemmis ornata uestiebantur, que etiam
in lenitate suauissimorum florum suauissimum aerem uelut in odore balsami et omnium
pigmentorum de se emittebat»; ibi, ll. 409-19: «Nam et isti propter fidei deuotionem et propter
indeficientem fortitudinem bonorum operum in prefate claritatis consortio et in gaudiorum eius
delectabilibus deliciis gaudebant. Et quoniam initium bone uoluntatis sue cum studio rectorum
operum perfecerant, ubi propriam uoluntatem suam cum sudante labore reliquerant, ueste
pulchriore aurora et clariore splendore solis ac nobilissimis gemmis ornata uestiebantur; et
quoniam in subiectione obedientie, que flos totius sanctitatis est, abstinentiam carnalium
desideriorum habuerant, ubi odorem uite et exemplum sanctarum uirtutum hominibus exhibuerant,
eadem uestis suauissimum aerem uelut in odore balsami et omnium pigmentorum de se
emittebat»; LDO, 2, 1, 46, ll. 74-84: «Tunc Deus in semetipso dicit: Iste homo in uiribus
fortissimarum uirtutum crescat, et multiplicatio earundem uirtutum in eo colatur, ut illa terra,
scilicet ceteri homines, preciosa pigmenta bonorum operum de eodem homine audiendo et
intelligendo, repleatur, et preceptis eius se subdant; atque ipse homo cum superhabundanti
felicitate desideriis suis dominetur, in eisdem uirtutibus omnem pompam seculi, quę quasi mare
est, sibi abstrahens; et ut in uirtutibus et in his quę in uiribus suis ad bonum mobiles sunt superno
desiderio ad celestia currat, ita ut hę uirtutes homini illi illicita desideria, quę quasi terra sunt,
abstrahant»; Ep. Hild. 17, ll. 20-3: «Lutum uero cum uermibus est prima radix originalis peccati,
que per consilium antiqui serpentis exorta est, quam natura uirginitatis suffocauit, quando Filius
Dei ex Maria Virgine natus est, in quo hortus omnium uirtutum surrexit, quem et episcopales
persone imitari debent»; 63, ll. 5-9: «Sed et in uobis semper sit estas illa, que facit oriri rosas et
lilia atque alia pigmenta Spiritus Sancti, ita quod in uobis non crescant inutiles herbe, que sunt
squalidi mores qui ad superbiam et ad uanitatem nutum faciunt».
289