Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
della grazia <strong>di</strong>vina 143 . Il medesimo multiplo valore simbolico è attribuito a tale<br />
immagine negli scritti <strong>di</strong> Hildegard: in un passo dello Scivias, la pluvia è in<strong>di</strong>cata<br />
cum docentes ecclesiam <strong>di</strong>cimus vel aquas vel imbres vel alia, quae corporaliter <strong>di</strong>ci videntur,<br />
spiritaliter sentienda. Au<strong>di</strong> Moysen, quomodo verbum legis nunc “pluviam” nominat, nunc<br />
“rorem” vocat, nunc “imbrem”, nunc etiam “nivem” <strong>di</strong>cit. Et sicut Moyses varia et <strong>di</strong>versa<br />
proloquitur tamquam ex gratia multiformis Dei sapientiae proloquens, ita et Esaias cum <strong>di</strong>cit:<br />
“au<strong>di</strong>, coelum, et percipe auribus, terra, quoniam Dominus locutus est”. Sed et unusquisque<br />
prophetarum cum aperuerit os, imbres deducit “super faciem terrae", hoc est auribus et cor<strong>di</strong>bus<br />
au<strong>di</strong>torum. Hoc sciens et Apostolus Paulus <strong>di</strong>cebat: “terra enim venientem saepius super se bibens<br />
imbrem et generans herbam opportunam his, a quibus colitur, accipit bene<strong>di</strong>ctiones a Deo; quae<br />
autem protulerit spinas et tribulos, reproba est et male<strong>di</strong>cto proxima, cuius finis ad<br />
exustionem”. Numquid haec Apostolus de terra hac <strong>di</strong>xit? Sed nec accipit terra bene<strong>di</strong>ctiones a<br />
Deo, “cum imbres biberit” et fructum produxerit; sed neque si “spinas ac tribulos” post pluviam<br />
“protulerit”, consequitur male<strong>di</strong>ctiones a Deo. Sed nostra terra, id est nostrum cor, si suscipiat<br />
“frequenter venientem super se pluviam” doctrinae legis et attulerit fructum operum, accipit<br />
bene<strong>di</strong>ctiones»; AUG. de serm. dom. 1, 79, ll. 1922-30: «Ille [unigenitus] enim, sicut consequenter<br />
<strong>di</strong>cit, solem suum oriri facit super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos. siue solem suum<br />
non istum carneis oculis uisibilem accipias, sed illam sapientiam de qua <strong>di</strong>citur: candor est enim<br />
lucis aeternae; de qua item <strong>di</strong>citur: ortus est mihi iustitiae sol; et iterum: uobis autem qui timetis<br />
nomen domini orietur sol iustitiae, ut etiam pluuiam accipias inrigationem doctrinae ueritatis, quia<br />
bonis et malis apparuit et bonis et malis euangelizatus est christus»; HIER. in Ioel 2, ll. 576-9:<br />
«Pluuia tempestiua est quando primum doctrinam suscipimus, pluuia serotina quando laboris<br />
nostri fructus recipimus, et ad perfectam sanctarum scripturarum scientiam peruenimus. potest<br />
pluuia temporanea et serotina, uetus et nouum accipi testamentum»; ID. in psalm. 146, ll. 111-3:<br />
«Qui parat terrae pluuiam. terra pluuiam in<strong>di</strong>get: terra nostra, nisi pluuiam acceperit, doctrinarum<br />
fontem, fructum non afferet»; In Matthaeum, 5, 45, pag. 59, ll. 14-6: «“Et pluit super iustos et<br />
iniustos”. Per pluuiam inrigatio doctrinae potest intellegi, quia, sicut pluuia inrigat terram et gignit<br />
pabulum et hominibus et pecoribus, ita et prae<strong>di</strong>catio Diuina inrigat corda humana»; RUPERTUS<br />
TUITIENSIS, De sancta trinitate et operibus eius, 23, In libros Regum II, pag. 1268, ll. 1124-9:<br />
«Igitur montes gelboe inquit nec ros nec pluuia ueniant super uos neque sint agri primitiarum id est<br />
uniuersa ualle gentium humilium superne irrorata et compluta ut abundet frumento ut edant<br />
pauperes et saturentur et laudant dominum uos alti et superbi neque rorem id est spiritum sanctum<br />
neque pluuiam accipiatis id est salutaris doctrinae uerbum».<br />
143 MAX. TAUR. serm. 50, ll. 82-9: «Bonus ergo numerus qui semper caelum aperit! bonus,<br />
inquam, numerus per quem iustitia noe saluatur et israhel filii saginantur! vnde et nos obseruemus<br />
hunc numerum, ut aperiantur nobis caeli, quatenus et pluuia nos gratiae spiritalis inroret et<br />
spiritalium sacramentorum manna reficiat! ad instar enim patrum nostrorum hac obseruatione<br />
quadragensimae et iustificamur et pascimur; iustificamur lauacro pascimur sacramentis»; AUG.<br />
trin. 4, 1, ll. 15-9: «Hoc significat in psalmo ubi ait: pluuiam uoluntariam segregans, deus,<br />
haere<strong>di</strong>tati tuae, et infirmata est; tu uero perfecisti eam. pluuiam quippe uoluntariam non nisi<br />
gratiam uult intellegi, non meritis red<strong>di</strong>tam sed gratis datam unde et gratia nominatur; de<strong>di</strong>t enim<br />
eam non quia <strong>di</strong>gni eramus sed quia uoluit»; PROSP. in psalm. 146, ll. 73-5: «Qui operit caelum<br />
nubibus, et parat terra pluuiam. Caelum scripturarum tegitur nubibus sacramentorum, sed de istis<br />
nubibus descen<strong>di</strong>t in terram sitientem pluuia gratiarum»; GREG. M. moral. 29, 30, ll. 121-9, che<br />
nell‟immagine della pioggia ravvisa una figurazione della occulta gratia, della “grazia interna”,<br />
che bagna il terreno dell‟animo perché fioriscano i semi piantati dal Verbo: «Quid est ergo quod<br />
dominus prius quidem patrem se pluuiae insinuat, postmodum uero de suo egre<strong>di</strong> utero glaciem<br />
narrat, se que gelu gignere de caelo pronuntiat, nisi quod miro modo nostri pectoris terram ad<br />
suscipienda uerbi semina; et prius per occultae gratiae pluuiam infun<strong>di</strong>t, et postmodum, ne in<br />
conceptis uirtutibus immoderatius profluat, <strong>di</strong>sciplina intimae <strong>di</strong>spensationis premit, ut quam<br />
perceptae gratiae pluuia irrigat, etiam <strong>di</strong>sciplinae rigor astringat; ne si aut antequam debet, aut<br />
plusquam necesse est conceptas uirtutes proferat, fruges in herbam uertat?»; GODEFRIDUS (sive<br />
IRIMBERTUS) ADMONTENSIS, Homiliae dominicales, 28, col. 190, ll. 13-6, dove la pioggia è<br />
descritta quale simbolo dell‟azione dello Spirito santo che “irriga” (irrigat) il cuore dell‟uomo con<br />
i suoi doni: «Sicut enim pluvia infun<strong>di</strong>t terram et inebriat, sic gratia Spiritus sancti cor hominis<br />
279