Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
praebe a<strong>di</strong>utorium – La richiesta <strong>di</strong> a<strong>di</strong>utorium – sebbene la specifica espressione<br />
praebe a<strong>di</strong>utorium risulti essere sostanzialmente originale 128 – ricorre con una<br />
certa frequenza nella poesia liturgica latina, e può essere rivolta: a Dio o al Cristo,<br />
il quale è <strong>di</strong> frequente appellato quale a<strong>di</strong>utor 129 ; alla Vergine Maria, spesso come<br />
me<strong>di</strong>atrix rispetto al Redentore 130 ; o, in alcuni casi, ai santi 131 .<br />
peregrinis – La vita terrena è descritta in termini <strong>di</strong> una peregrinatio a Domino,<br />
intesa come l‟“essere lontani dal Signore”, già in un passo della lettera paolina ai<br />
Corinzi 132 ; tale immagine è ripresa nella letteratura dottrinale ed esegetica e<br />
riferita nello specifico alla con<strong>di</strong>zione dei cristiani riuniti nell‟Ecclesia, stranieri in<br />
terra e pellegrini sulla via per raggiungere la loro vera patria, il Regno dei cieli, il<br />
cui avvento è atteso alla fine dei tempi 133 . Dunque in tal senso l‟interpretazione<br />
128 Ho potuto riscontrare l‟uso della formula praebe a<strong>di</strong>utorium unicamente in due carmi, entrambi<br />
risalenti al XIV sec.: in un lungo Psalterium per la Vergine Maria, Ave virgo virginum, 42, vv. 1-2,<br />
AH 35, 213: «Praebe a<strong>di</strong>utorium, | mater a<strong>di</strong>utoris»; e in un componimento de<strong>di</strong>cato a S. Andrea<br />
attribuito a Christian von Lilienfeld, Ave o sancte Andrea, 2, vv. 3-4, AH 41, 122: «Filius ut fiam<br />
lucis, | Praebe a<strong>di</strong>utorium».<br />
129 Cfr. ad es. Jesus refulsit omnium, 8, vv. 1-2, AH 2, 79: «Praesta benignum sedulo | solamen<br />
adjutorio»; Deus pater piissime, vv. 176-80, AH 15, 14: «Deus communis omnium, | Per hoc<br />
nomen sanctissimum [Christi] | Esto salus, refugium | Mihi et adjutorium | Et ubique praesi<strong>di</strong>um»;<br />
Fregit Adam inter<strong>di</strong>ctum, 3, vv. 1-4, AH 20, 72: «Hic adjutor opportunus, | A peccato liber unus |<br />
Existit, resistit | Hosti, qui nos per<strong>di</strong><strong>di</strong>t»; Deus in adjutorium, 1, vv. 1-2, AH 20, 139: «Deus in<br />
adjutorium | Meum intende […]»; Christe rex regum, 10, vv. 1-2, AH 50, 223: «Tanta tu, pastor<br />
pariterque doctor, | Perpes a<strong>di</strong>utor iugis atque tutor»; Sacratissimi martyres, 1, v. 1, AH 51, 313:<br />
«Christe, martyrum tu es a<strong>di</strong>utor potens»; Precamur te Domine, 3, AH 49, 317: «Temet a<strong>di</strong>utorem<br />
| mereamur habere | In omni malo tempore»; In te Christe credentium, 1, vv. 1-2, AH 51, 284:<br />
«Deus, in a<strong>di</strong>utorium | Intende laborantium»; la sequenza attribuita a Notker il Balbo Omnes sancti<br />
Seraphin, 12 - 14, v.1, AH 53, 196: «Nos a<strong>di</strong>utorium | Nunc et perenniter | Foveat […]».<br />
130 Cfr. ad es. Novae lau<strong>di</strong>s stu<strong>di</strong>o, 11, vv. 1-4, AH 2, 131: «Sed jam adjutoria | Virginis amabilis, |<br />
Pro qua carmen facio, | Impetrent […]»; Salve regina omnium, 24, vv. 3-4, AH 46, 177: «Expe<strong>di</strong>t<br />
me transcurrere | Et a<strong>di</strong>utorium quaerere»; O Maria lux et via, 14, AH 48, 284: «Paenitentes et<br />
sequentes | Tuum per te filium, | Exspectantes et sperantes | Tuum a<strong>di</strong>utorium»; ibi, 29 v. 6 - 30 v.<br />
1: «Nobis a<strong>di</strong>utorium | Impendere non desistat»; Stella maris lumen orbis, vv. 705-8, AH 48, 114:<br />
«Sed tu, virgo meritorum | vere singularium, | condoleto, confer opem, | defer a<strong>di</strong>utorium»; Virgo<br />
splendens, 18, AH 50, 448: «Pro Iudaeis, licet reis, | Tuum roga filium | Ut agnoscant hunc et<br />
poscant eius a<strong>di</strong>utorium».<br />
131 Cfr. ad es. l‟inno per S. Benedetto Rex Christe <strong>di</strong>gnanter, 6, v. 1, AH 2, 58: «Sit semper adjutor<br />
pius»; il carme per S. Nicola Regis superni signifer, 1, AH 22, 209: «Regis superni signifer, | O<br />
Nicolae pontifex, | Festum tui colentibus | Adjutor esto sedulis»; la sequenza per il medesimo santo<br />
Assunt sancti Nicolai, 6b, AH 34, 244: «Ut et absens implorata | ferres a<strong>di</strong>utoria | Nautis iamiam<br />
perpessuris | ultima naufragia»; l‟inno per Pietro apostolo Assint nobis sublimia, 19, v. 4, AH 51,<br />
348: «A<strong>di</strong>utorium tribuat».<br />
132 Cfr. 2Cor. 5,6-8: «Audentes igitur semper et scientes quoniam dum sumus in corpore<br />
peregrinamur a Domino […] audemus autem et bonam voluntatem habemus magis peregrinari a<br />
corpore et praesentes esse ad Deum».<br />
133 La vita terrena dei cristiani è rappresentata attraverso l‟allegoria della peregrinatio già in età<br />
patristica – in particolare negli scritti <strong>di</strong> Agostino e Beda il Venerabile – e tale immagine godrà <strong>di</strong><br />
274