29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

praebe a<strong>di</strong>utorium – La richiesta <strong>di</strong> a<strong>di</strong>utorium – sebbene la specifica espressione<br />

praebe a<strong>di</strong>utorium risulti essere sostanzialmente originale 128 – ricorre con una<br />

certa frequenza nella poesia liturgica latina, e può essere rivolta: a Dio o al Cristo,<br />

il quale è <strong>di</strong> frequente appellato quale a<strong>di</strong>utor 129 ; alla Vergine Maria, spesso come<br />

me<strong>di</strong>atrix rispetto al Redentore 130 ; o, in alcuni casi, ai santi 131 .<br />

peregrinis – La vita terrena è descritta in termini <strong>di</strong> una peregrinatio a Domino,<br />

intesa come l‟“essere lontani dal Signore”, già in un passo della lettera paolina ai<br />

Corinzi 132 ; tale immagine è ripresa nella letteratura dottrinale ed esegetica e<br />

riferita nello specifico alla con<strong>di</strong>zione dei cristiani riuniti nell‟Ecclesia, stranieri in<br />

terra e pellegrini sulla via per raggiungere la loro vera patria, il Regno dei cieli, il<br />

cui avvento è atteso alla fine dei tempi 133 . Dunque in tal senso l‟interpretazione<br />

128 Ho potuto riscontrare l‟uso della formula praebe a<strong>di</strong>utorium unicamente in due carmi, entrambi<br />

risalenti al XIV sec.: in un lungo Psalterium per la Vergine Maria, Ave virgo virginum, 42, vv. 1-2,<br />

AH 35, 213: «Praebe a<strong>di</strong>utorium, | mater a<strong>di</strong>utoris»; e in un componimento de<strong>di</strong>cato a S. Andrea<br />

attribuito a Christian von Lilienfeld, Ave o sancte Andrea, 2, vv. 3-4, AH 41, 122: «Filius ut fiam<br />

lucis, | Praebe a<strong>di</strong>utorium».<br />

129 Cfr. ad es. Jesus refulsit omnium, 8, vv. 1-2, AH 2, 79: «Praesta benignum sedulo | solamen<br />

adjutorio»; Deus pater piissime, vv. 176-80, AH 15, 14: «Deus communis omnium, | Per hoc<br />

nomen sanctissimum [Christi] | Esto salus, refugium | Mihi et adjutorium | Et ubique praesi<strong>di</strong>um»;<br />

Fregit Adam inter<strong>di</strong>ctum, 3, vv. 1-4, AH 20, 72: «Hic adjutor opportunus, | A peccato liber unus |<br />

Existit, resistit | Hosti, qui nos per<strong>di</strong><strong>di</strong>t»; Deus in adjutorium, 1, vv. 1-2, AH 20, 139: «Deus in<br />

adjutorium | Meum intende […]»; Christe rex regum, 10, vv. 1-2, AH 50, 223: «Tanta tu, pastor<br />

pariterque doctor, | Perpes a<strong>di</strong>utor iugis atque tutor»; Sacratissimi martyres, 1, v. 1, AH 51, 313:<br />

«Christe, martyrum tu es a<strong>di</strong>utor potens»; Precamur te Domine, 3, AH 49, 317: «Temet a<strong>di</strong>utorem<br />

| mereamur habere | In omni malo tempore»; In te Christe credentium, 1, vv. 1-2, AH 51, 284:<br />

«Deus, in a<strong>di</strong>utorium | Intende laborantium»; la sequenza attribuita a Notker il Balbo Omnes sancti<br />

Seraphin, 12 - 14, v.1, AH 53, 196: «Nos a<strong>di</strong>utorium | Nunc et perenniter | Foveat […]».<br />

130 Cfr. ad es. Novae lau<strong>di</strong>s stu<strong>di</strong>o, 11, vv. 1-4, AH 2, 131: «Sed jam adjutoria | Virginis amabilis, |<br />

Pro qua carmen facio, | Impetrent […]»; Salve regina omnium, 24, vv. 3-4, AH 46, 177: «Expe<strong>di</strong>t<br />

me transcurrere | Et a<strong>di</strong>utorium quaerere»; O Maria lux et via, 14, AH 48, 284: «Paenitentes et<br />

sequentes | Tuum per te filium, | Exspectantes et sperantes | Tuum a<strong>di</strong>utorium»; ibi, 29 v. 6 - 30 v.<br />

1: «Nobis a<strong>di</strong>utorium | Impendere non desistat»; Stella maris lumen orbis, vv. 705-8, AH 48, 114:<br />

«Sed tu, virgo meritorum | vere singularium, | condoleto, confer opem, | defer a<strong>di</strong>utorium»; Virgo<br />

splendens, 18, AH 50, 448: «Pro Iudaeis, licet reis, | Tuum roga filium | Ut agnoscant hunc et<br />

poscant eius a<strong>di</strong>utorium».<br />

131 Cfr. ad es. l‟inno per S. Benedetto Rex Christe <strong>di</strong>gnanter, 6, v. 1, AH 2, 58: «Sit semper adjutor<br />

pius»; il carme per S. Nicola Regis superni signifer, 1, AH 22, 209: «Regis superni signifer, | O<br />

Nicolae pontifex, | Festum tui colentibus | Adjutor esto sedulis»; la sequenza per il medesimo santo<br />

Assunt sancti Nicolai, 6b, AH 34, 244: «Ut et absens implorata | ferres a<strong>di</strong>utoria | Nautis iamiam<br />

perpessuris | ultima naufragia»; l‟inno per Pietro apostolo Assint nobis sublimia, 19, v. 4, AH 51,<br />

348: «A<strong>di</strong>utorium tribuat».<br />

132 Cfr. 2Cor. 5,6-8: «Audentes igitur semper et scientes quoniam dum sumus in corpore<br />

peregrinamur a Domino […] audemus autem et bonam voluntatem habemus magis peregrinari a<br />

corpore et praesentes esse ad Deum».<br />

133 La vita terrena dei cristiani è rappresentata attraverso l‟allegoria della peregrinatio già in età<br />

patristica – in particolare negli scritti <strong>di</strong> Agostino e Beda il Venerabile – e tale immagine godrà <strong>di</strong><br />

274

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!