Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
In alcuni commentari all‟Apocalypsis è d‟altronde attestato l‟uso della<br />
specifica espressione aurea civitas, in riferimento alla Ierusalem coelestis: lo è ad<br />
esempio già nell‟Expositio in Apocalypsim <strong>di</strong> Cesario <strong>di</strong> Arles, il quale in<strong>di</strong>ca la<br />
città dorata, la Gerusalemme celeste, come figurazione dell‟Ecclesia, la fede <strong>di</strong><br />
cui è adorna splende appunto come oro 102 ; nell‟opera analoga <strong>di</strong> Ambrogio<br />
Autperto, che in<strong>di</strong>ca invece la città descritta da Giovanni come immagine del<br />
Regno dei cieli, <strong>di</strong> cui d‟altronde la Chiesa terrena è figurazione 103 ; e nel<br />
quattuor partibus, et clau<strong>di</strong> non posse: ciuitatem quadratam sanctorum adunatam turbam osten<strong>di</strong>t,<br />
in quibus nullo modo fides fluctuare potuit, sicut ad Noe praecipitur, ut ex quadratis lignis faceret<br />
arcam, quae <strong>di</strong>luuii posset impetus ferre. Pretiosos lapides fortes in persecutione uiros osten<strong>di</strong>t, qui<br />
nec tempestate persecutorum moueri nec impetu pluuiae a uera fide <strong>di</strong>ssolui potuerunt. Propterea<br />
auro mundo sociantur, ex quibus regis magni ciuitas decoratur. Platea uero eorum osten<strong>di</strong>tur corda<br />
ab omnibus mundata sor<strong>di</strong>bus, ubi deambulet Dominus»; GREG. M. moral. 18, 48, ll. 14-29, che<br />
in<strong>di</strong>ca l‟aurum velut vitrum purum <strong>di</strong> cui consta la Gerusalemme celeste come immagine dello<br />
splendore che scaturisce dai cuori dei beati, splendore trasparente come cristallo e visibile anche<br />
all‟esterno, poiché non più avvolto dalla corporeità della carne: «Quid ergo aliud in auro uel uitro<br />
accipimus, nisi illam supernam patriam, illam beatorum ciuium societatem, quorum corda sibi<br />
inuicem et claritate fulgent et puritate translucent? Quam ioannes in apocalypsi conspexerat, cum<br />
<strong>di</strong>cebat: et erat structura muri eius ex lapide iaspide; ipsa uero ciuitas aurum mundum, simili uitro<br />
mundo. Quia enim sancti omnes summa in ea beatitu<strong>di</strong>nis claritate fulgebunt, instructa auro<br />
<strong>di</strong>citur. Et quoniam ipsa eorum claritas uicissim sibi in alternis cor<strong>di</strong>bus patet, et cum<br />
uniuscuiusque uultus atten<strong>di</strong>tur, simul et conscientia penetratur, hoc ipsum aurum uitro mundo<br />
simile esse memoratur. Ibi quippe uniuscuiusque mentem ab alterius oculis, membrorum<br />
corpulentia non abscondet, sed patebit animus, patebit corporalibus oculis ipsa etiam corporis<br />
harmonia, sic que unusquisque tunc erit conspicabilis alteri, sicut nunc esse non potest<br />
conspicabilis sibi».<br />
101 Cfr. ad es. BEDA, Explanatio Apocalypsis, 3, 21, col. 197, ll. 21-23: «Ipsa vero civitas aurum<br />
mundum simile vitro mundo. Ecclesia auro figuratur, quae in candelabris aureis et phialis propter<br />
sapientiae cultum saepe compta describitur».<br />
102 Cfr. CAES. AREL. in apoc. 19, pag. 274, ll. 4-7: «Ecclesia enim aurea est, quia fides eius velut<br />
aurum splendet; sicut septem candelabra, et ara aurea, et fialae aureae, hoc totum ecclesiam<br />
figuravit. Vitrum autem ad puritatem fidei retulit: quia, quod foris videtur, hoc est et intus, et nihil<br />
est simulatum, sed totum perspicuum in sanctis ecclesiae»; ibi, pag. 277, ll. 1-5: «In arun<strong>di</strong>ne<br />
aurea homines ecclesiae osten<strong>di</strong>t fragili quidem carne, sed aurea fide fundatos […]. Quod <strong>di</strong>cit<br />
civitatem auream, aram auream, et fialas aureas, ecclesia est propter fidem rectam. In vitro autem<br />
puritas ipsius fidei significata est».<br />
103 Cfr. AMBROSIUS AUTPERTUS, Expositio in Apocalypsin, 10, 21, 18, ll. 17-38, dove il significato<br />
allegorico dell‟aurum velut vitrum <strong>di</strong> cui è costituita la Gerusalemme celeste viene descritto in<br />
termini analoghi a quelli utilizzati da Gregorio Magno nei suoi Moralia in Iob (cit. supra): «Iam<br />
uero quod sequitur: Ipsa ciuitas aurum mundum, simile uitro mundo, non ad praesentis, sed ad<br />
futuri temporis Ecclesiam referendum est. Auri namque metallum nouimus potiori metallis<br />
omnibus claritate fulgere. Vitri uero natura est, ut extrinsecus uisum, pura intrinsecus perspicuitate<br />
perluceat. In alio metallo quicquid intrinsecus continetur, abscon<strong>di</strong>tur; in uitro uero quilibet liquor<br />
qualis continetur interius, talis exterius demonstratur, atque, ut ita <strong>di</strong>xerim, omnis liquor in uitreo<br />
uasculo clausus patet. Quid ergo aliud in auro uel uitro accipimus, nisi illam supernam patriam,<br />
illam, beatorum ciuium societatem, quorum corda sibi inuicem et claritate fulgent, et puritate<br />
translucent? Quia enim sancti omnes summa in ea beatitu<strong>di</strong>nis claritate fulgebunt, recte aurum<br />
mundum ipsa ciuitas esse perhibetur. Et quoniam ipsa eorum claritas uicissim sibi in alternis<br />
cor<strong>di</strong>bus patet, et cum uniuscuiusque uultus adten<strong>di</strong>tur, simul et conscientia penetratur, hoc ipsum<br />
aurum uitro mundo simile esse memoratur. Ibi quippe uniuscuiusque mentem ab alterius oculis<br />
membrorum corpulentia non abscon<strong>di</strong>t, sed patebit animus, patebit corporalibus oculis ipsa etiam<br />
267
Change language