29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

in Canticum scritta da Guillaume <strong>di</strong> Saint-Thierry – probabilmente <strong>di</strong>etro <strong>di</strong>retta<br />

ispirazione <strong>di</strong> Bernardo 85 – i cellaria della contemplazione mistica 86 sono<br />

prefigurazione del cubiculum regis inteso come il Regno dei cieli, nel quale le<br />

anime beate saranno introdotte alla fine dei tempi 87 .<br />

Per quanto concerne nello specifico l‟immagine del cubiculum castitatis, la<br />

virtù della castitas mi sembra essere generalmente riferita, negli scritti dottrinali,<br />

al cubiculum cor<strong>di</strong>s, coerentemente con la necessità per il fedele, prescritta tra gli<br />

altri da Agostino e Girolamo 88 <strong>di</strong> mantenere puro il proprio cuore, dove<br />

raccogliersi per la preghiera 89 .<br />

intelligentiae serenum, sanctuarium pietatis, delectationis cubiculum. Hic dormi, ut videas quod<br />

ipse vi<strong>di</strong>t Verbum in principio, Verbum apud Deum, et Verbum Deum; et intelligas in Christo cum<br />

Patre existen<strong>di</strong> coaeternitatem, personalem <strong>di</strong>versitatem, et unitatem consubstantialem. Quid tibi<br />

videtur similius somno? Huc se non possunt humani jactare intuitus, irrumpere ratio. Denique non<br />

videbit haec homo, et vivet. Bonum est ergo te obdormire, et humanorum sensuum et affectuum<br />

oblivione sopiri, ut hujusmo<strong>di</strong> somnia somniare possis. Hoc apostolorum cubiculum est, qui nos<br />

genuerunt in Christo. Quasi mater est Paulus, cum <strong>di</strong>cit: Filioli mei, quos iterum parturio, donec<br />

formetur Christus in vobis. Matrem habes: vis habere cubiculum? Nostra, inquit, conversatio in<br />

coelis est. Vis somnum? Mente, inquit, exce<strong>di</strong>mus, Deo».<br />

85 La Brevis commentatio potrebbe essere il frutto <strong>di</strong> un lavoro esegetico sul Cantico svolto<br />

insieme da Guillaume e Bernardo tra il 1122 e il 1124, cfr. O speculum columbe, comm. vv. 8-9.<br />

86 Per la corrispondenza tra cubiculum e cellaria, cfr. supra.<br />

87 Cfr. ad es. GUILLELMUS DE SANCTO THEODORICO, Brevis commentatio (in Cantici canticorum<br />

priora duo capita), 32, ll. 30-6: «Vnde sponsa superius cum trahi post sponsum desideraret, ipsa<br />

uero adolescentulas post se traheret <strong>di</strong>cens: Curremus in odorem unguentorum tuorum, statim, ut<br />

ipsa profitetur, introduxit eam rex in cellaria ista, ut inde acciperet unde illas reficeret, ne in cursu<br />

deficerent; et per or<strong>di</strong>nem de horto ad cellarium, de cellario ad cubiculum regis eas introduceret;<br />

nunc quidem per contemplationis et amoris affectum, postmodum uero per beatitu<strong>di</strong>nis effectum».<br />

Cubiculum è in realtà immagine per il Regno dei cieli in cui la sponsa/Ecclesia viene condotta<br />

dallo sponsus/Christus già in un testo del IV sec., GREG. ILIB. in cant. 1, ll. 163-74: «Et a<strong>di</strong>ecit:<br />

introduxit me rex in cubiculum suum. Hoc ecclesia loquitur, quae regem christum dei filium<br />

confitetur. Sed quid est cubiculum, ubi christus rex ecclesiam reginam introduxit, nisi in caelestis<br />

regni secretum? quis enim nesciat illuc christum ecclesiam suam id est carnem suam introduxisse,<br />

unde sine carne descenderat, id est in a<strong>di</strong>tum caelorum? carnem autem christi ecclesiam esse<br />

apostolo auctore <strong>di</strong><strong>di</strong>cimus qui <strong>di</strong>xit: caro christi quod est ecclesia. Denique subiunxit: exultemus<br />

et laetemur in ea. Quae enim maior exultatio aut laetitia esse potest quam cum caelestis regni<br />

mysterii gratiam ecclesia a sponso christo consequitur, ubi spes omnis uitae ac salutis nostrae est<br />

posita?»; una connessione tra la contemplazione del <strong>di</strong>vino definita come intrare in cubiculum<br />

cor<strong>di</strong>s e la futura beatitu<strong>di</strong>ne nel Regno dei cieli viene inoltre posta in rilievo anche in altri testi, ad<br />

es. in COMM. Rut Gen. 45, 4b, ll. 1328-34: «Hic quod in regno caelorum se facturum sanctis<br />

repromittit, uidelicet quod praecinget se et faciet illos <strong>di</strong>scumbere et transiens ministrabit illis,<br />

coti<strong>di</strong>e in sancta Ecclesia, in domo cor<strong>di</strong>s, omni animae perfectae quae sponsa Christi est, facere<br />

non desistit. Tollit igitur eam primum ab amore et concupiscentia, a luxu et uanitate mun<strong>di</strong>ali, et in<br />

cubiculum domus cor<strong>di</strong>s introductam accipit uxorem, ad similitu<strong>di</strong>nem uxoris non infoecundae,<br />

foetu spirituali foecundandam».<br />

88 Cfr. supra.<br />

89 Cfr. ad es. CAES. AREL. serm. 90, 3, ll. 27-9: «Blan<strong>di</strong>tur tibi castitas sancta intus in cubiculo<br />

cor<strong>di</strong>s tui; suavis est eius amplexus, non habet amaritu<strong>di</strong>nem conversatio illius: non te cum litigat<br />

castitas, non te subvertit, in nullo tibi in domo conscientiae contra<strong>di</strong>cit»; LEANDER HISPALENSIS,<br />

De institutione virginum et de contemptu mun<strong>di</strong> (Regula sancti Leandri), introductio, pag. 24, ll.<br />

63-6: «Totam hanc sibi in Christo praerrogatiuam uirginitas uin<strong>di</strong>cat, ut quem trement angeli, cui<br />

263

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!