29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

caritatis ardore, e come tale profumo nasca nell‟oscurità e nell‟isolamento dal<br />

mondo, per poi espandersi in un secondo momento, come i rami <strong>di</strong> una pianta da<br />

cui stillino gocce <strong>di</strong> balsamo 39 . In un brano successivo, la mistica spiega ancora<br />

come chi tra i componenti <strong>di</strong> tale ordo monacale sia in possesso della ra<strong>di</strong>x<br />

odoris, debba essere nuntius et sacerdos, (…) propheta et consiliator<br />

ecclesiasticae ae<strong>di</strong>ficationis 40 . È chiara, a mio parere, la corrispondenza in<br />

particolare tra l‟immagine del ramo stillante balsamo che spunta dalla bocca <strong>di</strong><br />

Giovanni nel Liber <strong>di</strong>vinorum operum 41 e il simbolo dei rami grondanti balsamo<br />

presente nel passo dello Scivias appena citato. Qui la ra<strong>di</strong>x lega probabilmente la<br />

figura <strong>di</strong> Giovanni alle immagini riferite nello Scivias ai monaci, cioè alla parte<br />

maschile dello splendor della Chiesa che è informato in particolare dalla castitas e<br />

della vicinanza al Cristo 42 , per l‟appunto due caratteristiche precipue<br />

dell‟evangelista 43 .<br />

Giovanni è dunque ra<strong>di</strong>x in due sensi: poiché porta in sé il principio della<br />

virginitas, che è appunto ra<strong>di</strong>x omnium bonorum, e per tale motivo è vicino al<br />

Cristo in caritatis ardore – immagine legata al simbolismo riferito all‟ordo<br />

monachorum nello Scivias, alla quale si può a mio parere accostare l‟espressione<br />

in ardore ardentis, che qui al v. 2 evoca, come detto supra, per l‟appunto la<br />

con<strong>di</strong>zione dell‟anima in stato <strong>di</strong> unione mistica con il Redentore 44 ; d‟altronde<br />

l‟apostolo è inoltre ra<strong>di</strong>x in quanto profeta, essendo appunto i profeti ra<strong>di</strong>ces,<br />

poiché costituiscono la prima fase della fioritura, ancora soggetta alla Legge, della<br />

39<br />

Cfr. Scivias, 2, 5, 13, ll. 509-25: «Quod autem ubi splendor quasi purpura hyacintho intermixta<br />

fulget, fortiter prae<strong>di</strong>ctam muliebrem imaginem constringens ardet: hoc designat perfectionem<br />

illorum qui passionem Filii mei in caritatis amore imitantes strenue ecclesiam in costrictione sua<br />

exornant. Quomodo? […] quia cum ecclesia iam roborata conualuit, egressus est ad decorem illius<br />

uiuens odor, uouens iter secretae regenerationis. Quid est hoc? Quia tunc surrexit mirabilis ordo<br />

qui Filium meum in specie exempli sui tetigit; quoniam ut idem Filius meus uenit in mundum de<br />

communi populo abscisus, ita et haec acies conversatur in saeculo de reliquo populo separata. Nam<br />

ut balsamum de arbore suauiter sudat, sic et populus iste primum in eremo et in abscon<strong>di</strong>to<br />

singulariter exortus est, et deinde ueluti arbor ramos suos expan<strong>di</strong>t, paulatim in multitu<strong>di</strong>nem<br />

plenitu<strong>di</strong>nis proficiens».<br />

40<br />

Cfr. ibi, 17, ll. 632-8: «Unde etiam sicut Filius meus est nuntius salutiferorum sacramentorum et<br />

sacerdos sacerdotum ac propheta prophetarum et ae<strong>di</strong>ficator felicium turrium, ita etiam si<br />

necessitas se opposuerit, qui inter huiusmo<strong>di</strong> homines ra<strong>di</strong>cem odoris cum utilitate habet sit<br />

nuntius et sacerdos, sit propheta et consiliator ecclesiasticae ae<strong>di</strong>ficationis, nec omnino ab his<br />

separandus est».<br />

41<br />

Cfr. supra.<br />

42<br />

Cfr. Scivias, 2, 5, 5-22.<br />

43<br />

Cfr. O speculum columbe, comm. vv. 1-9.<br />

44<br />

Cfr. comm. supra.<br />

249

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!