29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

sole 186 ; da Beda, che sembra tener presente il passo <strong>di</strong> Gregorio Magno appena<br />

citato 187 .<br />

Di per sé, l‟immagine dell‟aquila che guarda fisso nel sole è inoltre,<br />

altrettanto tra<strong>di</strong>zionalmente, intesa come allegoria per la contemplazione del<br />

<strong>di</strong>vino lontana dalle cure terrene 188 . E la stessa Hildegard utilizza con una certa<br />

frequenza tale immagine quale figurazione <strong>di</strong> uno stato contemplativo, cui è dato<br />

giungere attraverso l‟esercizio della carità e attraverso il <strong>di</strong>stacco dalle passioni,<br />

che appare legato alla comunione mistica dell‟anima con il Redentore quale viene<br />

descritta nella tra<strong>di</strong>zione esegetica circa il Canticum Salomonis 189 : in particolare<br />

in un passo dell‟epistolario della badessa renana è chiara la sovrapposizione tra<br />

tale amplexus mistico e l‟atto contemplativo <strong>di</strong> aspicere in solem, come un‟aquila<br />

o una colomba 190 . Ancora, l‟immagine dell‟aquila aspiciens in solem è legata<br />

186 Cfr. GREG. M. moral. 31, 47, ll. 39-45: «Et quamuis singula ad unumquemque euangelistam<br />

recte conueniant, dum alius humanae natiuitatis or<strong>di</strong>nem; alius per mun<strong>di</strong> sacrificii mactationem,<br />

quasi uituli mortem; alius potestatis fortitu<strong>di</strong>nem quasi leonis clamorem insinuat; alius natiuitatem<br />

uerbi intuens, quasi ortum solem aquila aspectat, possunt tamen haec quattuor animalia ipsum<br />

suum caput cuius sunt membra, signare».<br />

187 BEDA, Explanatio Apocalypsis, 1, 4, col. 144, ll. 19-20: «Aquila autem Joannes est, qui<br />

nativitatem Verbi velut ortum solem perspicaciter aspectat». Circa la visio giovannea cfr. ad es.<br />

anche HRABANUS MAURUS, In honorem sanctae Crucis, 2, versio prosaica: 15 (D 15), ll. 6-8:<br />

«Nempe euangelista Iohannes, uelut altiuolans aquila, in ipsum solem iustitiae figens aspectum<br />

mentis, uerbum Dei uera reuelatione cognouit, et claro sermone prae<strong>di</strong>cauit atque conscripsit»;<br />

RUPERTUS TUITIENSIS, Commentaria in evangelium sancti Iohannis, praef., pag. 7, ll. 77-83: «Et<br />

quidem haec omnia iohannes huius uerbi ac sempiterni principii contemplator excelsus magnifice<br />

assecutus est. Quia uidelicet eleuatus est ut aquila apertos intendens oculos in <strong>di</strong>uinitatis ra<strong>di</strong>os et<br />

in arduis posuit nidum suum id est aeternum huius euangelii sui munimentum in petris mansit id<br />

est in soli<strong>di</strong>tate ueritatis atque inde contemplatus est escam scilicet illam quam et attingere meruit<br />

huius uerbi sempiterni gloriam».<br />

188 Cfr. ad es. lo stesso GREG. M. moral. 31, 47, ll. 51-60: «Sed hoc loco aquilae nomine subtilis<br />

sanctorum intellegentia et sublimis eorum contemplatio figuratur. Cunctarum quippe auium uisum<br />

acies aquilae superat, ita ut solis ra<strong>di</strong>us fixos in se eius oculos nulla lucis suae coruscatione<br />

reuerberans claudat. Ad praeceptum ergo dei eleuatur aquila, dum iussionibus <strong>di</strong>uinis<br />

obtemperans, in supernis suspen<strong>di</strong>tur fidelium uita. Quae et in arduis nidum ponere <strong>di</strong>citur, quia<br />

desideria terrena despiciens, spe iam de caelestibus nutritur. In arduis nidum ponit, quia<br />

habitationem mentis suae in abiecta et infima conuersatione non construit»; ISID. sent. 3, col. 691,<br />

ll. 3-8: «Sicut aquilae moris est semper oculum in ra<strong>di</strong>um solis infigere, nec deflectere, nisi escae<br />

solius obtentu, ita et sancti a contemplatione ad actualem uitam interdum reflectuntur,<br />

considerantes illa summa sic esse utilia, ut tamen ista humilia sint paululum nostrae in<strong>di</strong>gentiae<br />

necessaria».<br />

189 Cfr. supra.<br />

190 Cfr. Ep. Hild. 250R, ll. 23-30: «Attamen, cum mulier fortissime armata fuerit, ita quod in<br />

thalamum superni Regis se collocat et quod ipsum Regem dulcissima caritate amplectitur, nolens<br />

colere officium carnalis ardoris in concupiscentia, sed uolens uultum animi sui ponere in Deum,<br />

recusans uoluptatem carnis sue, tunc aspiciat ut aquila in solem et ut columba per fenestras suas,<br />

cogitans et studens quomodo animum suum abstrahat de <strong>di</strong>uitiis et deliciis secularibus et de<br />

consortio carnalis uiri». Le due immagini della colomba e dell‟aquila rappresentate nella lettera<br />

citata trovano inoltre un parallelo con alcuni componimenti del suo ciclo poetico: cfr. O tu<br />

224

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!