29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>di</strong> opere e commenti circa tale libro sapienziale 151 – l‟anima unita al Cristo<br />

attraverso il retto vivere e la contemplazione inizia con una certa frequenza ad<br />

essere descritta quale sponsa suaviter quiescens (o requiescens) tra le braccia,<br />

inter brachia o inter amplexus del suo sponsus: ciò è riscontrabile innanzitutto<br />

nelle opere dello stesso Bernardo 152 . La medesima lettura dell‟immagine del<br />

Cantico è presente anche negli scritti <strong>di</strong> Guillaume <strong>di</strong> Saint-Thierry: in un passo<br />

della sua Expositio super Cantica Canticorum 153 la sposa cinta da un abbraccio<br />

del proprio sposo è interpretata infatti come figura dell‟anima, che, attraverso<br />

l‟amore, giunge alla contemplazione del <strong>di</strong>vino, anticipo e prelu<strong>di</strong>o, quasi<br />

assaggio, della futura beatitu<strong>di</strong>ne nel regno dei cieli (experientias et primitias vel<br />

gustum futurae illius beatitu<strong>di</strong>nis), e riposa con coscienza serena, sottratta alla<br />

morsa dei bisogni terreni e corporali 154 . La stessa immagine torna anche in altri<br />

151 Cfr. RUH 1995, 294.<br />

152 Cfr. BERNARDUS CLARAEVALLENSIS, Liber de gra<strong>di</strong>bus humilitatis et superbiae, par. 21, vol. 3,<br />

pag. 32, ll. 13sqq.: «Utramque vero partem, rationem scilicet ac voluntatem, alteram verbo<br />

veritatis instructam, alteram spiritu veritatis afflatam, illam hyssopo humilitatis aspersam, hanc<br />

igne caritatis succensam, tandem iam perfectam animam, propter humilitatem sine macula, propter<br />

caritatem sine ruga, cum nec voluntas rationi repugnat, nec ratio veritatem <strong>di</strong>ssimulat, gloriosam<br />

sibi sponsam Pater conglutinat, ita ut nec ratio de se, nec voluntas de proximo cogitare sinatur, sed<br />

hoc solum beata illa anima <strong>di</strong>cere delectetur: INTRODUXIT ME REX IN CUBICULUM SUUM.<br />

[…] Ibi mo<strong>di</strong>cum, hora videlicet quasi <strong>di</strong>mi<strong>di</strong>a, silentio facto in caelo, inter desideratos amplexus<br />

suaviter quiescens ipsa quidem dormit, sed cor eius vigilat, quo utique interim veritatis arcana<br />

rimatur, quorum postmodum memoria statim ad se re<strong>di</strong>tura pascatur»; ID. Sermones super Cantica<br />

canticorum, 77, 5, vol. 1, pag. 264, ll. 25sqq.: «In illo nimirum naturae munere, illud <strong>di</strong>vinae<br />

imaginis enitere insigne haud dubium est, ex quo ceteris praesto animantibus Inde est quod audet<br />

anima mea ad dulces castos que assurgere veritatis amplexus, et sic in amore ipsius tota securitate<br />

ac suavitate quiescere, si tamen inveniat gratiam in oculis tanti Sponsi, ut <strong>di</strong>gnam reputet quae ad<br />

hanc pertingat gloriam, immo ipse eam sibi exhibeat non habentem maculam aut rugam, aut<br />

aliquid eiusmo<strong>di</strong>».<br />

153 Il lavoro esegetico svolto sul Cantico da Bernardo e da Guglielmo <strong>di</strong> St. Thierry ha origini<br />

comuni: in una vita <strong>di</strong> S. Bernardo è riportata una notizia secondo cui i due cistercensi lavorarono<br />

insieme, tra il 1122 e il 1124, ad un commento a tale libro sapienziale (da tale confronto<br />

scaturirono, secondo Mabillon, gli appunti che costituiscono quella che viene identificata come<br />

Brevis commentatio in Cantica attribuita da Paul Verdeyen a Guglielmo, cfr. RUH 1995, 296, n.<br />

46); inoltre, la stesura dell‟Expositio da parte del secondo inizia negli stessi anni in cui Bernardo<br />

intraprende il ciclo dei Sermones super Cantica, ed è probabile che i due esegeti si siano<br />

influenzati a vicenda (cfr. ibi, 340-1).<br />

154 Cfr. GUILLELMUS DE SANCTO THEODORICO, Expositio super Cantica Canticorum, cap. 27:<br />

«Amplexus iste circa hominem agitur, sed supra hominem est. Amplexus etenim hic Spiritus<br />

sanctus est. Qui enim Patris et Filii Dei communio, qui caritas, qui amicitia, qui amplexus est, ipse<br />

in amore sponsi ac sponsae ipsa omnia est. […] Amplexus autem iste hic initiatur, alibi<br />

perficiendus. Abyssus haec alteram abyssum inuocat; exstasis ista longe aliud quam quod uidet<br />

somniat; secretum hoc aliud secretum suspirat; gau<strong>di</strong>um hoc aliud gau<strong>di</strong>um imaginatur; suauitas<br />

ista aliam suauitatem praeor<strong>di</strong>tur. Et boni quidem huius et illius eadem materia, sed facies<br />

<strong>di</strong>ssimilis; eadem natura, sed alia <strong>di</strong>gnitas; sensus similis, sed <strong>di</strong>uersa maiestas. […] <strong>Cum</strong> enim<br />

plene reuelabitur facies ad faciem, et perficietur mutua cognitio, et cognoscet sponsa sicut et<br />

cognita est, tunc erit plenum osculum, plenus que amplexus, cum non in<strong>di</strong>gebitur laeua fulciente,<br />

216

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!