29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

vineae; in altri casi, tuttavia, in particolare quando è riferita alla Chiesa, sembra<br />

evocare una plantatio, intesa come azione, “il piantare”, plantatio Ecclesiae, che<br />

se da un lato può essere riconnessa ancora alla plantatio vineae 133 , potrebbe<br />

inoltre essere legata al senso <strong>di</strong> plantatio come ae<strong>di</strong>ficatio, erectio, a sua volta<br />

connesso con il senso <strong>di</strong> plantare come statuere, erigere 134 . Nel v. 7 del presente<br />

componimento la figura del plantator, riferita a Dio che “pianta” nel cuore<br />

dell‟uomo il seme da cui germogliano le virtù e la castità 135 , per quanto in parte<br />

derivata dall‟immagine scritturale della plantatio vineae, mi sembra tuttavia<br />

utilizzata in modo sostanzialmente originale, che può trovare un possibile<br />

precedente solo in alcuni passi <strong>di</strong> Ruperto <strong>di</strong> Deutz – teologo teutonico <strong>di</strong> prima<br />

grandezza vissuto tra XI e XII sec. 136 – il quale afferma che solo le virtù<br />

costituenti il frutto scaturito dalla ra<strong>di</strong>ce dell‟amore, ra<strong>di</strong>x <strong>di</strong>lectionis, piantata da<br />

Dio come plantator nel cuore dell‟uomo, sono frutti <strong>di</strong> vita (vitales) poiché<br />

conducono, appunto, alla vita eterna 137 .<br />

133<br />

La vinea è <strong>di</strong>fatti tra<strong>di</strong>zionalmente identificato quale simbolo per la comunità dei fedeli e la<br />

Chiesa, cfr. MENZEL 1854, II 545-6.<br />

134<br />

Cfr. ad es. Ep. Hild. 155R, ll. 14-5: «Molen<strong>di</strong>num quippe granum molit et hoc in multas<br />

uarietates <strong>di</strong>ui<strong>di</strong>t; sic etiam plantatores Ecclesiae ex ueteri et noua lege legalia precepta<br />

sumpserunt»; Scivias, 3, 9, 16, ll. 398sqq.: «Unde et eadem purissima incarnatio a prophetis<br />

prae<strong>di</strong>cta et pretiosissimis lapi<strong>di</strong>bus uirtutum adornata cum propugnaculis apostolicae doctrinae, id<br />

est cum plantatoribus iustitiae ueri luminis […]»; 2, 5, 27, ll. 872sqq.: «Sed sicut in tribus personis<br />

unus Deus est, ita etiam in his tribus prae<strong>di</strong>ctis or<strong>di</strong>nibus una ecclesia est, cuius fundator ille est<br />

qui plantator omnium bonorum est». Il termine plantator mi sembra utilizzato nel senso <strong>di</strong><br />

ae<strong>di</strong>ficator in riferimento al para<strong>di</strong>so ad es. in HERMANNUS DE RUNA, Sermones festivales, 100, ll.<br />

14-8; in RUPERTUS TUITIENSIS, Commentaria in Canticum canticorum, 4, pag. 85, ll. 32-3; ibi,<br />

pag. 86, l. 41; e ancora in CLARA ASSISIENSIS, Testamentum, 14.<br />

135<br />

Cfr. supra.<br />

136<br />

Per un profilo biografico e una bibliografia preliminare su Ruperto <strong>di</strong> Deutz cfr. LexMA VII,<br />

1107.<br />

137<br />

Cfr. RUPERTUS TUITIENSIS, De gloria et honore filii hominis super Matheum, 5, ll. 559-62: «Si<br />

ergo fixa est in corde ra<strong>di</strong>x <strong>di</strong>lectionis, bona est elemosyna, bona oratio, bonum et utile ieiunium,<br />

de quibus hic agit ipse plantator eiusdem <strong>di</strong>lectionis, quia fructus uitales sunt et mercedem uitae<br />

aeternae acquirunt»; e ID. De sancta trinitate et operibus eius, 12, In Exodum III, pag. 735, ll.<br />

1657sqq., dove è descritta un‟immagine analoga: «Et recte quia bonorum omnium ra<strong>di</strong>x est unius<br />

dei <strong>di</strong>ligentissima notitia idcirco maxime circa hanc tota beneuoli plantatoris opera<br />

impen<strong>di</strong>tur. Haec enim in corde prius ra<strong>di</strong>cata et fundata quidquid inde pullulat floret ac frondet in<br />

gratiam et fructum affert in uitam aeternam […]».<br />

211

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!