29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ceci<strong>di</strong>sti), che sembra essere scarsamente attestata nella letteratura antecedente<br />

Hildegard 106 , è tuttavia presente in almeno due passi delle Scritture 107 .<br />

Per quanto riguarda la traduzione, qui io interpreto “giammai sei appassito<br />

e caduto”, poiché qui arescens è, a mio parere, participio congiunto con valore<br />

causale: esprime cioè il motivo (l‟“appassire”), che determina la caduta del fiore.<br />

o mira-ceci<strong>di</strong>sti – Qui per flori<strong>di</strong>tas a mio parere va intesa non solo e non tanto la<br />

fertilità o alla fecon<strong>di</strong>tà (Fruchtbarkeit) <strong>di</strong> Giovanni, come sostenuto dal<br />

Walter 108 , bensì l‟evangelista stesso quale “fioritura”, cioè come prodotto <strong>di</strong> un<br />

“fiorire”. Che significato possa avere in questo contesto tale immagine,<br />

proveremo a spiegarlo qui <strong>di</strong> seguito. La flori<strong>di</strong>tas come “fioritura” è in Hildegard<br />

innanzitutto immagine della Creazione, che avviene attraverso il Verbo, la<br />

persona trinitaria del Figlio, che realizza l‟opera concepita nella prescienza del<br />

Padre, il quale è infinita aeternitas 109 . Inoltre, essendo il mondo pervaso e retto<br />

pulchritu<strong>di</strong>ne iuuentutis numquam arescet, et que in senectute numquam deficiet»; 5, 39, ll. 896-<br />

902, dove tale facoltà è attribuita alla misericor<strong>di</strong>a <strong>di</strong>vina, eterna poiché Dio stesso è vita infinita<br />

ed eterna: «In homine quoque eum [scil. inimicum suum] superat [scil. potestas <strong>di</strong>uinitatis], cum<br />

conuersionem publicanorum e peccatorum <strong>di</strong>rigi, ubi eos denuo suscitat, quoniam misericor<strong>di</strong>a Dei<br />

lata numquam arescet, nec propter uicissitu<strong>di</strong>nem ullius rei mutabitur, sed semper stabilis in se est:<br />

quoniam Deus uita illa est, que numquam vivere incepit, et que nullum similem sibi inuenit, et que<br />

etiam numquam finietur»; ibi, 46, ll. 994-1003, a non inari<strong>di</strong>re mai è il credente cui vengono<br />

conferiti da Dio i doni veri ed eterni, gli unici che sia possibile desiderare attraverso la fede e<br />

conoscere attraverso la contemplazione: «Tu qui fideliter in Deum cre<strong>di</strong>s et qui fidelia opera<br />

operaris, omne delectamentum uirtutum ad te collige, et in illo delectare, qui Dominus<br />

uniuersorum est, illum fideliter sequens et illum fideliter <strong>di</strong>ligens, qui creator tuus est. Et cum sic<br />

in illo delectaris, dabit tibi ea que bona sunt et in quibus numquam aresces, uidelicet secundum<br />

quod petis, et secundum quod cor tuum desiderat. Quomodo? Fides enim, qua in Deum recte<br />

cre<strong>di</strong>s, nihil te petere quam quod iustum est permittit; et contemplatio illa, quam fides docet, in<br />

aspectu Dei nihil quam quod Deo placet, et quam quod eternum est petit»; ancora, in Scivias, 2, 2,<br />

5, ll. 117-8, Dio Padre è rappresentato, tra le caratteristiche della pietra, dalla umida viri<strong>di</strong>tas che<br />

“mai inari<strong>di</strong>sce”: «Ipsa autem umida uiri<strong>di</strong>tas significat Patrem, qui numquam arescit nec finitur in<br />

sua uirtute […]» (la viri<strong>di</strong>tas, la “verdezza”, o la “forza verde”, è in Hildegard il principio <strong>di</strong>vino<br />

<strong>di</strong> vita e conoscenza instillato nella creazione e nell‟uomo, cfr. NEWMAN 1987, 102;<br />

LAUTENSCHLÄGER 1997, passim).<br />

106 L‟immagine del arescere e del cadere è presente, per quanto riguarda la letteratura in prosa, ad<br />

es. in PROSP. in psalm. 128, l. 42, passo in ogni caso forse debitore dei passi biblici cit. infra: «Qui<br />

ante tempus messis arescunt, et cum videntur stare, ceciderunt»; per la poesia, cfr. ad es. PAUL.<br />

NOL. carm. 28, 301-2: «Haec si praeciso de nobis fomite ra<strong>di</strong>x | aruerit, cadet omne nefas, vitium<br />

omne peribit […]».<br />

107 Cfr. Ps. 36,2, dove tale immagine è riferita ai peccatori: «Quoniam tamquam faenum velociter<br />

arescent et quemadmodum holera herbarum cito decident»; e in 1Pt. 1,24, dove tale figura<br />

simboleggia invece la caducità della carne e della gloria terrena: «Quia omnis caro ut faenum et<br />

omnis gloria eius tamquam flos faeni exaruit faenum et flos deci<strong>di</strong>t».<br />

108 Cfr. WALTER 1979, 235.<br />

109 Cfr. ad es. Ep. Hild. 31R, ll. 12-30: «In Patre manet eternitas. Hoc tale est: Eternitati Patris nec<br />

abscidendum nec addendum est, quia eternitas manet in similitu<strong>di</strong>ne rote que nec incipit nec finem<br />

204

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!