Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
angeli e nell‟uomo, conferendo la facoltà <strong>di</strong> avvicinarsi a Dio attraverso il retto<br />
operare: facoltà che giunge alla piena realizzazione con la Redenzione, quando il<br />
Cristo, nel compiere il piano <strong>di</strong>vino <strong>di</strong> salvezza preor<strong>di</strong>nato prima dell‟inizio dei<br />
tempi, pone i redenti in con<strong>di</strong>zione <strong>di</strong> prendere totale coscienza della loro natura<br />
<strong>di</strong>vina, e, <strong>di</strong>spiegate le ali <strong>di</strong> colomba, volare elevandosi ad superna desideria 54 .<br />
La medesima immagine dello speculum columbe compare inoltre, oltre che nel<br />
nostro componimento, anche in una epistola che Hildegard in<strong>di</strong>rizza ai sacerdoti<br />
Corrado e Bertolfo, nella quale li invita, riportando le parole della vox lucis<br />
viventis, a prepararsi ai doni della vita eterna, poiché sono sotto lo sguardo del<br />
54 Cfr. ibi, 3, 1, 2: «Deus in prescientia sua omnia nouit, quoniam antequam creaturę in formis suis<br />
fierent eas presciuit, nec quicquam eum latuit quod a principio mun<strong>di</strong> usque ad finem eius<br />
proce<strong>di</strong>t. Quod et uisio presens declarat. Vides enim quasi cuiusdam magnę ciuitatis instrumentum<br />
quadratum, quod designat <strong>di</strong>uinę predestinationis opus stabile et firmum; uelut quodam splendore<br />
et quibusdam tenebris quasi muro hinc et hinc circumdatum, quia fideles ad gloriam, infideles<br />
autem ad penas iusto iu<strong>di</strong>cio ab inuicem separati deputantur. […] Quod autem uelut in me<strong>di</strong>o<br />
orientalis plagę uides quasi montem magnum et excelsum duri albi que lapi<strong>di</strong>s, sicut eius de quo<br />
ignis deicitur formam habentem, hoc designat quod in fortitu<strong>di</strong>ne iusticię Deus est magnus in<br />
potestate, excelsus in gloria, durus in seueritate, albus in lenitate, quoniam omnia iu<strong>di</strong>cia sua in<br />
ardore equitatis perficit. […] In cuius summitate sicut speculum tantę claritatis et puritatis<br />
resplendet, ut etiam splendorem solis excellere uideatur; quia in excellentia Dei prescientia ipsius<br />
tam lucida tam que perspicua existit, ut omnem fulgorem creaturarum excedat. In quo etiam uelut<br />
columba expansis alis apparet, quasi ad uolandum preparata, quoniam in eadem prescientia <strong>di</strong>uina<br />
or<strong>di</strong>natio se expandens ad manifestationem sui processit. Nam cum Deus uoluit, omnem creaturam<br />
pro<strong>di</strong>re fecit. Et ut aliti duę alę ad uolandum assunt, et ut supra montem sedens considerat quo<br />
uolare uelit, ita et <strong>di</strong>uina or<strong>di</strong>natio, duas alas in angelis et hominibus habens, in possibilitate sua<br />
uelut in monte omnia or<strong>di</strong>nando sedet, quemadmodum etiam uir qui silendo omnia quę uult<br />
or<strong>di</strong>nat; atque in presi<strong>di</strong>is angelorum hominem muniens ipsi cum uoluntate et opere quasi alas ad<br />
uolandum de<strong>di</strong>t, et in ueteri lege uelut tacens siluit, quoniam lex tota significatiua fuit. Ipsa enim in<br />
omnibus preuiderat quod figura, in qua uiuens spiraculum et scientia erat, nosset quid operari<br />
deberet, cum per uiuentem uentum, id est animam, seu ad dextram seu ad sinistram respiceret; et si<br />
ad dextram uolaret, mercedem uitę acciperet; si uero ad sinistram tenderet, debitis penis ibidem<br />
subiaceret. Or<strong>di</strong>nationem itaque istam Deus sub uelamento alarum suarum habet, ita ut illum (qui<br />
ad eum uolat sic <strong>di</strong>cendo: In te exultabo quoniam fecisti me, unde et anima mea heret post te)<br />
ipsius dextra protegens suscipiat plurima que ornamenta illi tribuat; hunc uero qui ei adherere<br />
recusat perire permittat, ut prefatum est. Sed et cum filius Dei indumentum carnis assumpsit, quod<br />
sanctę <strong>di</strong>uinitati adhesit, per quam ipse opus suum, quod nondum perfectum erat, in humanitate<br />
sua perficeret, mox uirtuose cum hominibus, de quo angeli mirabantur, uolauit, quod nullus alius<br />
hominum nisi unicum uerbum Dei incarnatum facere potuit; illos que per idem indumentum suum<br />
sanctificauit, quatinus in eum aspicientes seipsos abnegarent atque ut in expansis alis suis cum eo<br />
ad superna desideria uolarent»; ibi, 3, ll. 1-8: «Prefatum quoque speculum, quamplurima occulta<br />
miracula in se habens, quendam splendorem magnę latitu<strong>di</strong>nis et altitu<strong>di</strong>nis de se emittit,<br />
significans quod scientia Dei, multa et incognita secreta in se habens, ostensionem mirabilium<br />
suorum <strong>di</strong>latando et eleuando secundum placitum suum producit. In quo multa misteria et plurimę<br />
formę <strong>di</strong>uersarum imaginum apparent, quia, cum ostensio mirabilium Dei se aperuerit, ea quę<br />
prius incognita et non uisa fuerant in apertam manifestationem procederent». Circa questo passo<br />
del Liber <strong>di</strong>vinorum operum cfr. anche Marta Cristiani nell‟Introduzione a ILDEGARDA DI BINGEN,<br />
Il libro delle opere <strong>di</strong>vine, xcvi-xcviii, che in<strong>di</strong>ca lo specchio come figura della possibilità <strong>di</strong><br />
vedere, nel cosmo, la realizzazione <strong>di</strong> quanto concepito dalla praescientia <strong>di</strong>vina.<br />
188