29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

misit in gla<strong>di</strong>o – L‟espressione in gla<strong>di</strong>o presenta l‟utilizzo del costrutto – tipico<br />

del sermo christianus – composto da in + l‟ablativo per esprimere il complemento<br />

<strong>di</strong> strumento 86 : la stessa espressione in gla<strong>di</strong>o, con il medesimo significato,<br />

compare infatti con una certa frequenza nella Vulgata 87 .<br />

La Newman in<strong>di</strong>ca nello specifico, come ipotesto per questo verso, un versetto del<br />

Vangelo <strong>di</strong> Luca, in cui gli Apostoli vengono invitati dal Salvatore a “vendere la<br />

propria veste e a comprare una spada” 88 ; ciò è certamente con<strong>di</strong>visibile, tuttavia a<br />

mio parere, vi è qui anche una chiara allusione ad un passo <strong>di</strong> Matteo, dove il<br />

Cristo afferma <strong>di</strong> non essere “venuto a portar la pace, ma la spada” (non veni<br />

pacem mittere sed gla<strong>di</strong>um) 89 .<br />

L‟immagine della “spada”, gla<strong>di</strong>us, è presente in questi come in <strong>di</strong>versi altri<br />

luoghi delle Scritture 90 : sulla base <strong>di</strong> un passo della lettera paolina agli Efesini,<br />

dove l‟apostolo descrive come parte dell‟“armatura” del cristiano la “spada dello<br />

Spirito, che è la parola <strong>di</strong> Dio” (gla<strong>di</strong>um Spiritus quod est verbum Dei) 91 , tale<br />

immagine viene appunto tra<strong>di</strong>zionalmente in<strong>di</strong>cata, già dai Padri, appunto quale<br />

figura del Verbo <strong>di</strong>vino, la capacità <strong>di</strong> comprendere e proferire il quale viene<br />

infuso negli uomini attraverso lo Spirito santo 92 ; in senso analogo, per gla<strong>di</strong>us si<br />

sancti in abrenuntiatione saecularium rerum nouam austeritatem secundum similitu<strong>di</strong>nem illam<br />

aggre<strong>di</strong>entes, quam ex praecepto eiusdem testimonii sanctificationis per regenerationem Spiritus et<br />

aquae in abiectione <strong>di</strong>abolicae seruitutis nouum hominem induentes a<strong>di</strong>erunt».<br />

86<br />

Tale costrutto deriva alla lingua latina dal calco <strong>di</strong> un uso simile <strong>di</strong> e0n nel greco biblico, che a<br />

sua volta traduce un analogo costrutto dell‟ebraico, cfr. NORBERG 2002, 30-1.<br />

87<br />

Cfr. ad es. Ps. 43,4; Is. 27,1; 65,12; 66,16; Am. 1,11; 7,9; 9,1; Lc. 22,49; Apoc. 2,16; 13,10;<br />

19,21.<br />

88<br />

Cfr. Lc. 22,36: «Et qui non habet vendat tunicam suam et emat gla<strong>di</strong>um».<br />

89<br />

Mt. 10,34. Traduzione virgolettata in Mt 10,34.<br />

90<br />

Cfr. ad es. Ps. 58,8: «Et gla<strong>di</strong>us in labiis eorum quoniam quis au<strong>di</strong>vit»; 149,6: «Et gla<strong>di</strong>i<br />

ancipites in manibus eorum»; Is. 49,2: «Et posuit os meum quasi gla<strong>di</strong>um acutum in umbra manus<br />

suae protexit me»; Heb 4,12: «Vivus est enim Dei sermo et efficax et penetrabilior omni gla<strong>di</strong>o<br />

ancipiti»; Apoc. 1,16: «Et de ore eius gla<strong>di</strong>us utraque parte acutus exiebat»; 19,15: «Et de ore<br />

ipsius proce<strong>di</strong>t gla<strong>di</strong>us acutus».<br />

91<br />

Cfr. Eph. 6,17: «Et galeam salutis adsumite et gla<strong>di</strong>um Spiritus quod est verbum Dei». La<br />

traduzione virgolettata è <strong>di</strong> Felice Ramorino, Ef 6,17.<br />

92<br />

Cfr. ad es. GREG. M. moral. 34, 8, ll. 1sqq., che offre una panoramica dei <strong>di</strong>versi possibili<br />

significati, in senso sia positivo, sia negativo, <strong>di</strong> gla<strong>di</strong>us: «Sequitur: cum apprehenderit eum<br />

gla<strong>di</strong>us, subsistere non poterit neque hasta, neque thorax. In scriptura sacra aliquando per gla<strong>di</strong>um<br />

sancta prae<strong>di</strong>catio, aliquando aeterna damnatio, aliquando tribulatio temporalis, aliquando antiqui<br />

hostis ira uel persuasio designatur. Gla<strong>di</strong>us enim sancta prae<strong>di</strong>catio ponitur, sicut paulus ait: et<br />

gla<strong>di</strong>um spiritus, quod est uerbum dei. Gla<strong>di</strong>i nomine aeterna damnatio designatur, sicut de<br />

prae<strong>di</strong>cante haeretico scriptum est: si multiplicati fuerint filii eius, in gla<strong>di</strong>o erunt, quia quantalibet<br />

hic numerositate germinent, aeterna damnatione consumuntur. Gla<strong>di</strong>us tribulatio temporalis<br />

138

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!