29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

per dono <strong>di</strong>vino 56 . Si tratta dunque <strong>di</strong> un‟interpretazione certamente più complessa<br />

rispetto a quella che la lettura quos, riferita invece più semplicemente ai “sensi”,<br />

comporterebbe: tale elaborazione potrebbe essere appunto risalire ad un‟epoca più<br />

tarda rispetto all‟originaria composizione dello Scivias, quando Hildegard, giunta<br />

ormai alla fine della sua vita, avrebbe ampiamente rivisto la propria concezione<br />

del cosmo sul piano macro- e microcosmico, come d‟altronde emerge delle<br />

complessa struttura cosmologica descritta nella sua ultima opera profetica, il Liber<br />

<strong>di</strong>vinorum operum 57 .<br />

infusum a<strong>di</strong>utor – Per infusus a<strong>di</strong>utor, “inspirato a<strong>di</strong>utore”, si intende qui,<br />

certamente, lo Spirito santo: l‟appellativo a<strong>di</strong>utor, “aiutante, soccorritore,<br />

a<strong>di</strong>utore”, che nei Salmi è <strong>di</strong> frequente rivolto al Signore 58 , già negli scritti dei<br />

Padri è attribuito allo Spirito, che è a<strong>di</strong>utor in particolare in senso tropologico,<br />

cioè in quanto principio <strong>di</strong>vino che infonde le virtù nell‟uomo e lo guida verso il<br />

bene 59 ; la stessa Hildegard, nello Scivias, mostra d‟intendere l‟a<strong>di</strong>utorium Dei<br />

rispetto all‟uomo nel medesimo senso, cioè come ispirazione delle virtù e <strong>di</strong>fesa<br />

contro il peccato 60 .<br />

56 Cfr. supra.<br />

57 Sul Liber <strong>di</strong>vinorum operum, cfr. l‟introduzione; per la complessa concezione cosmologica<br />

espressa in tale opera, cfr. ad es. LIEBESCHÜTZ 1964, e WIDMER 1998.<br />

58 Cfr. ad es. Ps. 9,10: «Et factus est Dominus refugium pauperi a<strong>di</strong>utor in oportunitatibus in<br />

tribulatione»; 9,35: «Tibi derelictus est pauper orfano tu eras a<strong>di</strong>utor»; 17,2: «Deus meus a<strong>di</strong>utor<br />

meus et sperabo in eum»; 18,15: «Domine a<strong>di</strong>utor meus et redemptor meus»; 29,11: «Dominus<br />

factus est a<strong>di</strong>utor meus»; 32,20: «Anima nostra sustinet Dominum quoniam a<strong>di</strong>utor et protector<br />

noster est»; 61,9: «Deus a<strong>di</strong>utor noster in Aeternum»; 93,22: «Et Deus meus in a<strong>di</strong>utorem spei<br />

meae». Sui cinque sensi come facoltà <strong>di</strong>vina nell‟uomo, cfr. infra; cfr. inoltre BETZ 1998, 241-3.<br />

59 Cfr. ad es. AMBR. epist. 5, 23, 2, vol. 82,1, pag. 168, ll. 10sqq.: «Similiter, inquit, et spiritus<br />

a<strong>di</strong>uvat infirmitatem nostrae orationis: nonne tibi videtur spiritus sanctus, qui a<strong>di</strong>utor nobis est,<br />

sicut ille cui <strong>di</strong>citur: A<strong>di</strong>utor meus es tu, ne derelinquas me neque despicias me, deus salutaris<br />

meus?»; AUG. in psalm. 143, 6, ll. 14sqq.: «Denique cum <strong>di</strong>xisset: caro concupiscit aduersus<br />

spiritum, et spiritus aduersus carnem; ut non ea quae uultis, faciatis, et proposuisset te ante te,<br />

ueluti deficientem te in te, continuo misit ad a<strong>di</strong>utorem: quod si spiritu ducimini, non adhuc estis<br />

sub lege»; ID. serm. 156, col. 856, ll. 38sqq.: «Sic uos tamen scitote agere bona, ut sit rector<br />

spiritus a<strong>di</strong>utor: qui si defuerit, nihil boni omnino agere ualeatis»; CAES. AREL. serm. 97, 3, ll.<br />

14sqq.: «Oremus ergo, fratres <strong>di</strong>lectissimi, ut dominus noster, quod de aegyptiis fecit in mari<br />

rubro, faciat in corde et in corpore nostro, et det nobis virtutem et a<strong>di</strong>utorium spiritus sancti, ut in<br />

nobis ipsis spiritales aegyptios possimus extinguere».<br />

60 Cfr. ad es. Scivias, 3, 3, 10, ll. 497-9: «Quae tamen omnia superat uictrix uirtus per a<strong>di</strong>utorium<br />

Dei in bonis hominibus, quamuis multum impugnentur et fatigentur ab insi<strong>di</strong>is malignorum»; ibi,<br />

5, 30, ll. 706-9: «Sed homo qui uertit se ad bonum, illud fideli opere amplectens per a<strong>di</strong>utorium<br />

Dei, mercedem beatae remunerationis laudabiliter accipiet, quia malum spreuit et bonum fecit»;<br />

ibi, 9, 7, ll. 254-60: «Incarnato Dei Filio uocatio noui populi per doctrinam ipsius in Spiritu sancto<br />

ad saluationem subleuata surgens, confortatione uirtuosorum hominum in exhortatione beatarum<br />

128

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!