29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

la medesima duplice interpretazione si riscontra negli scritti <strong>di</strong> Hildegard 38 .<br />

Inoltre, la longinqua regio, il “paese lontano” 39 dove il fililolus si reca dopo aver<br />

abbandonato la casa del padre, profondendosi in nefandezze, è spesso posta in<br />

relazione con l‟immagine della regio umbrae mortis presente nel libro <strong>di</strong> Isaia e<br />

ripresa nel Vangelo <strong>di</strong> Matteo 40 , e interpretata come immagine della con<strong>di</strong>zione<br />

umana ancora soggetta al dominio del peccato e della morte, dunque antecedente<br />

la Redenzione 41 .<br />

Dunque: le regiones attraversate dal sonus orbis terrae sono da un lato, in senso<br />

letterale, le regioni geografiche percorse della pre<strong>di</strong>cazione apostolica, che giunse<br />

“fino ai confini della terra”; d‟altro canto alludono alla regio Aegypti dove il<br />

popolo ebraico sofferse la schiavitù, alla longinqua regio dove il figliuol pro<strong>di</strong>go<br />

si perse nel peccato, alla regio umbrae mortis evocata da Isaia: sono cioè, in senso<br />

allegorico, figurazione del genere umano sottoposto al giogo <strong>di</strong>abolico della<br />

qui perierat reformatur et ille ad similitu<strong>di</strong>nem dei factus et imaginem <strong>di</strong>uina patientia et<br />

magnanimitate reparatur»; CAES. AREL. serm. 163, 1-2 passim.<br />

37 Cfr. ad es. TERT. paenit. 8, ll. 21sqq.: «Illum etiam mitissimum patrem non tacebo qui pro<strong>di</strong>gum<br />

filium reuocat et post inopiam paenitentem libens suscipit, inmolans uitulum praeopimum<br />

conuiuio gau<strong>di</strong>um suum exornat: quidni? filium enim inuenerat quem amiserat, cariorem senserat<br />

quam lucri fecerat. Quis ille nobis intellegendus pater? deus scilicet: tam pater nemo, tam pius<br />

nemo. Is ergo te filium suum, etsi acceptum ab eo prodegeris, etsi nudus re<strong>di</strong>eris, recipiet quia<br />

re<strong>di</strong>sti magis que de regressu tuo quam de alterius sobrietate laetabitur, sed si paeniteas ex animo,<br />

si famem tuam cum saturitate mercennariorum paternorum conpares, si porcos inmundum<br />

relinquas pecus, si patrem repetas uel offensum: deliqui, <strong>di</strong>cens, pater, nec <strong>di</strong>gnus ego iam uocari<br />

tuus»; ISID. sent. 2, col. 617, ll. 31-5: «Amplius laetatur Deus de anima desperata, et aliquando<br />

conuersa, quam de ea quae nunquam exstitit per<strong>di</strong>ta. Sicut de pro<strong>di</strong>go filio, qui mortuus fuerat, et<br />

reuixit, perierat, et inuentus est, de cuius regressu magnum fit gau<strong>di</strong>um patris».<br />

38 Cfr. ad es. Scivias, 3, 1, 5, dove l‟immagine del figliuol pro<strong>di</strong>go è interpretata in entrambi i sensi<br />

descritti, come ritorno dell‟umanità alla grazia <strong>di</strong> Dio con la Redenzione, e come il ritorno a Dio<br />

dell‟anima penitente: ciascun singolo peccato è infatti descritto come ripetersi del peccato<br />

originale <strong>di</strong> Adamo.<br />

39 Cfr. Lc 15,13.<br />

40 Cfr. Is. 9,2: «Populus qui ambulabat in tenebris vi<strong>di</strong>t lucem magnam habitantibus in regione<br />

umbrae mortis lux orta est eis»; Mt. 4,16: «Populus qui sedebat in tenebris lucem vi<strong>di</strong>t magnam et<br />

sedentibus in regione et umbra mortis lux orta».<br />

41 Cfr. AMBR. in Luc. 7, ll. 2365-72: «Sed nos non sumus aduenae atque peregrini, sed sumus ciues<br />

sanctorum et domestici dei; qui enim eramus longe facti sumus prope in sanguine christi. non<br />

inuideamus de longinqua regione remeantibus, quia et non fuimus in regione longinqua, sicut<br />

Esaias docet. sic habes: qui sedebant in regione umbrae mortis, lux orta est illis. regio ergo<br />

longinqua umbrae mortis, nos autem, quibus spiritus ante faciem christus est dominus, in umbra<br />

uiuimus christi»; HIER. epist. 2, 21, PLD 22, col. 383-4: «Famis autem meta& e)mfa_sewj valide<br />

haec est regio, de qua <strong>di</strong>citur per Prophetam: “Qui abitati in regione umbrae mortis, lux fulgebit<br />

super vos”»; ARNOB. IUN. in Luc. 9, ll. 179-83: «Nam duo filii Adam et Christus<br />

intelleguntur. Pars autem patrimonii para<strong>di</strong>sus est, quem Adam acceperat, quem per luxuriam<br />

per<strong>di</strong><strong>di</strong>t, hoc est per inoboe<strong>di</strong>entiam. Abiit, inquam, in longinquam regionem, hoc est in saeculo<br />

proiectus. <strong>Cum</strong> porcis cibum sumebat, hoc est cum gentibus». Cfr. inoltre la stessa Hildegard in<br />

Scivias, 3, 1, 5, cit. in n. 38.<br />

124

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!