20.06.2013 Views

Ambito Logico-Matematico Scientifico e Tecnologico - Editrice Piccoli

Ambito Logico-Matematico Scientifico e Tecnologico - Editrice Piccoli

Ambito Logico-Matematico Scientifico e Tecnologico - Editrice Piccoli

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

2<br />

<strong>Ambito</strong> <strong>Logico</strong>-<strong>Matematico</strong><br />

<strong>Scientifico</strong> e <strong>Tecnologico</strong>


INDICE GENERALE<br />

<strong>Ambito</strong> logico-matematico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2<br />

<strong>Ambito</strong> scientifico e tecnologico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

Coordinamento redazionale: Manuela Ferrante<br />

Redazione: Mario Mattiassich, Carla De Poli<br />

Coordinamento e progetto grafico:<br />

Sabrina Siviero , Torino<br />

Impaginazione: Studio Pattern, Torino<br />

Illustrazioni: Studio Balbo - Gozzelino<br />

Realizzazione lastre CTP: Fotoincisa EFFEGI,<br />

Savigliano (CN)<br />

Stampa: © EDIZIONI il capitello, Torino<br />

Proprietà letteraria riservata<br />

L’Editore, nell’ambito delle leggi internazionali sul<br />

copyright, è a disposizione degli aventi diritto non<br />

potuti rintracciare.<br />

1ª edizione: settembre 2009<br />

Ristampa<br />

5 4 3 2 1 2013 2012 2011 2010 2009<br />

© EDIZIONI il capitello, Torino<br />

via Sansovino, 243/22/R - 10151 Torino<br />

Telefono 011/4513611<br />

Internet: www.capitello.it<br />

email: info@capitello.it<br />

La Casa <strong>Editrice</strong> autorizza la riproduzione delle schede<br />

per l’allievo presenti in questa Guida per uso esclusivamente<br />

didattico.


4 Presentazione: la Matematica<br />

4 Premessa<br />

4 I numeri da 0 a 99. I numeri: 100 e oltre<br />

4 Spazio e forme<br />

4 Relazioni, misure, dati e previsioni<br />

5 Tecnologia e informatica<br />

5 Progettazione annuale di Matematica<br />

8 Letture da Olmo racconta<br />

11 Schede didattiche 1-8<br />

19 Schede di verifica 1-8 (primo quadrimestre)<br />

27 Schede di verifica 9-15 (secondo quadrimestre)<br />

<strong>Ambito</strong><br />

logico-matematico


OLMO BLA BLA<br />

PREMESSA<br />

PRESENTAZIONE:<br />

LA MATEMATICA<br />

Come nel primo volume, anche nel secondo la parte di matematica prevede<br />

una situazione problematica come introduzione alla trattazione delle<br />

unità di apprendimento.<br />

La sequenza didattica è sintetizzabile in tre momenti:<br />

1) fase manipolativa e di esperienza del corpo<br />

2) fase di rappresentazione grafica<br />

3) fase concettuale<br />

I NUMERI DA 0 A 99<br />

I NUMERI: 100 E OLTRE<br />

In classe seconda una delle unità di apprendimento<br />

più significative è lo studio delle tabelline. Per rendere<br />

più leggera e coinvolgente l’attività si è pensato di<br />

affiancare semplici filastrocche, contenute nel libro<br />

per la classe Olmo racconta, e le relative attività sul fascicolo<br />

Io imparo, che potranno rappresentare uno stimolo<br />

per la produzione personale o di gruppo di altri<br />

testi. Auspicabile è il coinvolgimento del linguaggio<br />

musicale a supporto delle filastrocche, per farle diventare<br />

vere e proprie canzoni di cui gli autori sono gli alunni<br />

stessi. In questo modo si innesca un processo trasversale<br />

che interessa vari ambiti disciplinari: matematico, linguistico,<br />

iconico e musicale.<br />

Varie pagine sono dedicate alla ricerca di strategie per<br />

calcoli a mente.<br />

Molti i problemi e le esercitazioni, il tutto corredato da un<br />

consistente numero di prove di ingresso, verifiche intermedie e finali.<br />

SPAZIO E FORME<br />

La palestra o il giardino sono i luoghi dove è più facile sperimentare lo spazio.<br />

Infatti occorre un percorso di attività psico-motorie per far sì che il bambino<br />

acquisisca una consapevolezza del proprio corpo in relazione allo spazio e<br />

ad altri corpi.<br />

Utili sono i giochi tesi a potenziare la lateralizzazione, come il «gioco della macchinina telecomandata»: un<br />

bambino «manovra» un/a compagno/a, che esegue i comandi per raggiungere un determinato punto nella<br />

palestra.<br />

RELAZIONI, MISURE, DATI E PREVISIONI<br />

Questa parte del testo è proposta sotto forma di gioco, in modo da rendere coinvolgenti le varie attività e<br />

allo stesso tempo impegnare il bambino in riflessioni logiche di relazione fra elementi ed eventi.<br />

4


TECNOLOGIA E INFORMATICA<br />

PRESENTAZIONE<br />

Le pagine dedicate all’informatica hanno lo scopo di spiegare in modo semplice le opportunità che il computer<br />

può offrire nella vita quotidiana (internet, e-mail). Permane l’intento di perfezionare l’uso della macchina<br />

al fine di potenziare le abilità che stanno alla base delle discipline curriculari.<br />

PROGETTAZIONE ANNUALE<br />

DI MATEMATICA<br />

UNITÀ (LIBRO BLU) OBIETTIVI DIDATTICI E ATTIVITÀ PAGINE<br />

NUMERI da 0 a 99<br />

(1° quadrimestre)<br />

Comporre e denominare i numeri da 0<br />

a 99 operando con l’abaco e con i<br />

raggruppamenti<br />

Registrare raggruppamenti del primo<br />

ordine in base 10<br />

Conoscere il valore posizionale delle<br />

cifre (decine, unità)<br />

Confrontare numeri da 0 a 99 e<br />

stabilire relazioni<br />

Conoscere l’ordinalità dei numeri<br />

Operare con l’addizione in situazioni<br />

rappresentate graficamente<br />

Rappresentare graficamente e risolvere<br />

una situazione problematica che richieda<br />

un’operazione di addizione<br />

Padroneggiare strategie di calcolo:<br />

eseguire addizioni a mente<br />

Comprendere e applicare la procedura<br />

per eseguire addizioni in colonna con il<br />

cambio<br />

Operare con la sottrazione in situazioni<br />

rappresentate graficamente<br />

Rappresentare graficamente e risolvere<br />

una situazione problematica che richieda<br />

un’operazione di sottrazione<br />

Padroneggiare strategie di calcolo:<br />

eseguire sottrazioni a mente<br />

Comprendere e applicare la procedura<br />

per eseguire sottrazioni in colonna con il<br />

cambio<br />

5<br />

4-5, 7-8<br />

4-6, 11<br />

12-13<br />

9<br />

10<br />

14<br />

18-19, 24-25<br />

16<br />

20-21<br />

15<br />

18-19, 24-25<br />

17<br />

22-23


OLMO BLA BLA<br />

UNITÀ (LIBRO BLU) OBIETTIVI DIDATTICI E ATTIVITÀ PAGINE<br />

I NUMERI: 100 E OLTRE<br />

(1° quadrimestre)<br />

(1° e 2° quadrimestre)<br />

(2° quadrimestre)<br />

Registrare raggruppamenti del<br />

secondo ordine in base 10 (con l’ausilio<br />

dell’abaco)<br />

Conoscere il valore posizionale delle<br />

cifre (centinaia, decine, unità)<br />

Completare successioni numeriche<br />

Eseguire addizioni e sottrazioni oltre il<br />

100<br />

Operare con la moltiplicazione con<br />

l’aiuto di rappresentazioni grafiche<br />

(schieramenti)<br />

Operare con la moltiplicazione<br />

mediante addizione ripetuta<br />

Eseguire moltiplicazioni con l’aiuto di<br />

rappresentazioni grafiche (incroci)<br />

Riconoscere il comportamento nella<br />

moltiplicazione del numero 1 e del<br />

numero 0<br />

Acquisire la capacità di contare a<br />

gruppi da 2 a 10<br />

Utilizzare la tavola pitagorica<br />

Comprendere e applicare la procedura<br />

per eseguire moltiplicazioni in colonna<br />

senza e con il cambio<br />

Comprendere e applicare il significato<br />

di doppio, triplo, quadruplo; metà, terza<br />

e quarta parte<br />

Comprendere il significato di paio,<br />

coppia, dozzina<br />

Comprendere il concetto di divisione<br />

di partizione<br />

Comprendere il concetto di divisione<br />

di contenenza<br />

Utilizzare la tavola pitagorica per le<br />

divisioni<br />

Eseguire divisioni in riga senza e con il<br />

resto<br />

Cogliere la relazione fra moltiplicazione<br />

e divisione (operazioni inverse)<br />

Risolvere situazioni problematiche che<br />

richiedano operazioni di moltiplicazione<br />

o di divisione<br />

Cogliere e applicare il concetto di<br />

ordinalità<br />

Individuare numeri sulla base di indizi<br />

dati<br />

6<br />

28-31<br />

30-31<br />

28-31<br />

32<br />

34<br />

33<br />

35<br />

36-44<br />

36-44, 45<br />

45<br />

46-47<br />

56-57, 60<br />

60<br />

48<br />

49<br />

52-53<br />

50-51<br />

54-55<br />

54-55<br />

61<br />

62


progettazione ANNUALE-MA TEMATICA<br />

UNITÀ (LIBRO BLU) OBIETTIVI DIDATTICI E ATTIVITÀ PAGINE<br />

SPAZIO e FORME<br />

(1° e 2° quadrimestre)<br />

RELAZIONI, MISURE,<br />

DATI E PREVISIONI<br />

(1° e 2° quadrimestre)<br />

Tecnologia e informatica<br />

Riconoscere e denominare i principali<br />

solidi<br />

Individuare posizioni nello spazio<br />

Riconoscere e denominare i principali<br />

poligoni<br />

Riconoscere linee aperte e chiuse<br />

Riconoscere linee spezzate, curve e<br />

miste<br />

Riconoscere la posizione delle linee<br />

(orizzontale, verticale, obliqua)<br />

Costruire ingrandimenti e riduzioni<br />

Individuare simmetrie in figure date<br />

Operare con l’asse di simmetria<br />

Classificare in base a un attributo<br />

Riconoscere e rappresentare relazioni<br />

Misurare lunghezze utilizzando misure<br />

arbitrarie e codificate<br />

Misurare capacità utilizzando misure<br />

arbitrarie<br />

Misurare pesi utilizzando misure<br />

arbitrarie<br />

Conoscere e utilizzare strumenti di<br />

misura convenzionali per la<br />

periodizzazione del tempo<br />

Operare con le monete correnti<br />

(l’euro)<br />

Raccogliere e rappresentare dati<br />

Intuire la possibilità o meno del<br />

verificarsi di un evento<br />

7<br />

64<br />

65<br />

66<br />

68-69<br />

67, 69<br />

70<br />

71<br />

72-73<br />

72<br />

76-77<br />

78<br />

82-83<br />

80<br />

81<br />

84-85<br />

UNITÀ (LIBRO BLU) OBIETTIVI DIDATTICI E ATTIVITÀ PAGINE<br />

Il COMPUTER<br />

(1° quadrimestre)<br />

(1° e 2° quadrimestre)<br />

79<br />

87<br />

86<br />

Conoscere le funzioni delle parti della<br />

macchina 90<br />

Conoscere la procedura di un<br />

programma 91-96<br />

Per comodità dell’insegnante riportiamo qui di seguito i brani, presenti nel libro Olmo racconta,<br />

collegati alle pagine di matematica.


8<br />

Olmo<br />

racconta 2<br />

p. 54


9<br />

Olmo<br />

racconta 2<br />

p. 55


10<br />

Olmo<br />

racconta 2<br />

p. 56


matematica 2<br />

Scrivi in cifre e in lettere i numeri rappresentati su ogni abaco,<br />

come nell’esempio.<br />

1<br />

NUMERI SULL’ABACO<br />

da u da u<br />

da u<br />

1 3<br />

tredici<br />

11<br />

scheda 1<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

da u da u da u<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

da u da u da u<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

da u da u da u<br />

........................................ ........................................ ........................................


scheda 2<br />

1<br />

matematica 2<br />

RAGGRUPPA E SCOPRI IL NUMERO<br />

Raggruppa per 10 e scrivi il numero degli elementi.<br />

12<br />

da u<br />

da u<br />

da u<br />

da u<br />

da u<br />

da u


Completa con i segni >, 9<br />

10 10<br />

3 12<br />

20 11<br />

8 16<br />

17 19<br />

6 18<br />

0 1<br />

11 7<br />

14 14<br />

Ordina i numeri dal maggiore al minore.<br />

13<br />

2<br />

Completa le relazioni.<br />

18 u ........ 1 da<br />

2 da ........ 20 u<br />

9 u ........ 19 u<br />

7 u ........ 1 da<br />

6 u ........ 2 da<br />

3 u ........ 1 da<br />

5 u ........ 2 da<br />

1 da ........ 11 u<br />

2 da ........ 15 u<br />

10 u ........ 1 da<br />

scheda 3<br />

14 11 2 20 18 17 5 16 8 15 1 19<br />

..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....<br />

4<br />

Ordina i numeri dal minore al maggiore.<br />

6 3 13 20 12 9 7 15 17 10 14 16<br />

..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....


scheda 4<br />

1<br />

2<br />

Completa le catene di numeri.<br />

matematica 2<br />

ADDIZIONI E SOTTRAZIONI<br />

+ 3 + 2 + 0 + 5 + 4 + 2<br />

3 ..... ..... ..... ..... ..... .....<br />

– 2 – 0 – 4 – 3 – 7 – 1<br />

20 ..... ..... ..... ..... ..... .....<br />

+ 3 + 5 – 2 + 7 – 8 – 4<br />

7 ..... ..... ..... ..... ..... .....<br />

Colora i base ai risultati ottenuti.<br />

4 = giallo 10 = rosso 6 = verde 9 = azzurro<br />

14<br />

+ 1<br />

– 2<br />

+3<br />

+ 2<br />

..... .....<br />

– 1<br />

..... .....<br />

– 7<br />

..... .....


1<br />

matematica 2<br />

SPAZIO E FORME<br />

Completa seguendo le indicazioni.<br />

Colora di verde il confine.<br />

Disegna un albero nella regione interna.<br />

Disegna dei bambini nella regione esterna.<br />

Aiuta Billy a prendere l’osso. Segui<br />

le indicazioni delle frecce<br />

e traccia il percorso. 6 8 2<br />

2<br />

15<br />

scheda 5


scheda 6<br />

1<br />

matematica 2<br />

TROVA LA SOLUZIONE<br />

Scrivi i dati che mancano e l’operazione, poi rispondi alla domanda.<br />

Sotto Olmo stanno passeggiando 4 formiche,<br />

2 lumache e 3 cavallette. Quanti animali in tutto?<br />

Risposta: .......................................................................................................................<br />

Risposta: .......................................................................................................................<br />

16<br />

.......<br />

.......<br />

.......<br />

.......<br />

formiche<br />

lumache<br />

cavallette<br />

animali in tutto<br />

...... … ...... … ...... = ......<br />

Nello stagno ci sono 15 rane. All’improvviso un rumore le<br />

spaventa e 10 rane saltano nel prato. Quante rane sono<br />

rimaste nello stagno?<br />

.......<br />

.......<br />

.......<br />

rane in tutto<br />

rane che scappano<br />

rane che rimangono<br />

...... … ...... = ......


1<br />

Completa il disegno.<br />

matematica 2<br />

LEGGI E DISEGNA<br />

Per la strada, con la pioggia,<br />

ci sono poche macchine,<br />

c’è almeno un motorino,<br />

ci sono alcune biciclette,<br />

ci sono alcuni tram e tutti sono gialli,<br />

ogni persona a piedi ha un ombrello aperto.<br />

17<br />

scheda 7


scheda 8<br />

1<br />

2<br />

Indica con una X il costo di ciascun oggetto.<br />

Disegna e rispondi.<br />

matematica 2<br />

GIOCHIAMO<br />

Nella prima ciotola ci sono due palline gialle.<br />

Nella seconda ce ne sono altrettante, ma di colore verde.<br />

Nella terza che ne sono quattro azzurre.<br />

Nella quarta ci sono due palline gialle in più rispetto alla prima ciotola.<br />

Nella quinta c’è una pallina gialla in meno rispetto alla prima ciotola.<br />

Nella sesta ci sono le stesse palline del secondo vaso.<br />

1. Quante palline in tutto? 6. Quanti vasi hanno palline verdi?<br />

2. Quante palline gialle? 7. Quanti vasi hanno tre palline?<br />

3. Quante palline non gialle? 8. Quanti palline nell’ultimo vaso?<br />

4. Quante palline verdi? 9. Quante palline azzurre?<br />

5. Quanti vasi? 10. Quanti vasi hanno due palline?<br />

18


1<br />

matematica 2<br />

I NUMERI ENTRO IL 90<br />

Completa il percorso con i numeri mancanti.<br />

1 2 5 7 10 11<br />

12<br />

60<br />

61<br />

29<br />

19<br />

23<br />

33 34 36 39 40 43<br />

62 64 65 67 70 71 72<br />

87<br />

86<br />

53<br />

83<br />

22<br />

52<br />

82<br />

21<br />

51<br />

80<br />

1° quadrimestre<br />

verifica 1<br />

18<br />

47<br />

77<br />

15<br />

16<br />

45<br />

46<br />

75<br />

76


1° quadrimestre<br />

verifica 2 matematica 2<br />

NUMERI SULL’ABACO<br />

Scrivi in cifre e in lettere i numeri rappresentati su ogni abaco,<br />

come nell’esempio.<br />

1<br />

da u da u<br />

da u<br />

5 3<br />

cinquantatré<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

da u da u da u<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

da u da u da u<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

da u da u da u<br />

........................................ ........................................ ........................................<br />

20


matematica 2<br />

NUMERI A CONFRONTO<br />

21<br />

1° quadrimestre<br />

verifica 3<br />

In ogni disegno colora di giallo la regione che contiene il numero<br />

maggiore.<br />

1<br />

In ogni disegno colora di verde la regione che contiene il numero<br />

minore.<br />

2<br />

3<br />

4<br />

24<br />

91<br />

79<br />

19<br />

33<br />

45<br />

Leggi attentamente le indicazioni e trova il numero nascosto.<br />

È > di 70<br />

È < di 73<br />

È un numero pari<br />

Il numero è<br />

64<br />

Completa con i segni >, di 86<br />

Non è pari<br />

Non è 90 − 1<br />

Il numero è<br />

1<br />

99<br />

71 > 17 57 ..... 34 38 ..... 83 50 ..... 50 13 ..... 23<br />

24 ..... 78 92 ..... 66 19 ..... 91 34 ..... 76 80 ..... 18<br />

89 ..... 94 80 ..... 80 44 ..... 12 79 ..... 99 31 ..... 13


1° quadrimestre<br />

verifica 4 matematica 2<br />

ADDIZIONI E SOTTRAZIONI IN COLONNA<br />

1<br />

Completa.<br />

36 + 42 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

44 + 28 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

97 − 45 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

56 − 41 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

71 + 18 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

81 + 18 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

68 − 37 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

82 − 67 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

22<br />

49 + 11 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

48 + 36 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

70 − 42 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

79 − 56 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

53 + 37 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

85 + 14 = .........<br />

da u<br />

....... ....... +<br />

....... ....... =<br />

....... .......<br />

92 − 29 = .........<br />

da u<br />

....... ....... –<br />

....... ....... =<br />

....... .......


matematica 2<br />

IL CENTINAIO<br />

23<br />

1° quadrimestre<br />

verifica 5<br />

Raggruppa per 10, registra in tabella e scrivi il numero completo in<br />

cifre e in lettere.<br />

1<br />

h da u<br />

..... ..... .....<br />

................................................<br />

h da u<br />

..... ..... .....<br />

................................................<br />

h da u<br />

..... ..... .....<br />

................................................


1° quadrimestre<br />

verifica 6 matematica 2<br />

1<br />

SCHIERAMENTI E MOLTIPLICAZIONI<br />

Scrivi due moltiplicazioni per ogni schieramento.<br />

..... × ..... = .....<br />

..... × ..... = .....<br />

24<br />

..... × ..... = .....<br />

..... × ..... = .....<br />

..... × ..... = ..... ..... × ..... = ..... ..... × ..... = ..... ..... × ..... = .....<br />

..... × ..... = ..... ..... × ..... = ..... ..... × ..... = .....<br />

..... × ..... = .....


matematica 2<br />

MOLTIPLICAZIONI<br />

SULLA LINEA DEI NUMERI<br />

25<br />

1° quadrimestre<br />

verifica 7<br />

Completa. Ricorda: il primo numero dice quanto vale il salto, il<br />

secondo quante volte devi saltare.<br />

1<br />

2 × 6 = .........<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25<br />

4 × 5 = .........<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25<br />

3 × 7 = .........<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25<br />

5 × 3 = .........<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25<br />

6 × 4 = .........<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25<br />

8 × 2 = .........<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25


1° quadrimestre<br />

verifica 8 matematica 2<br />

1<br />

2<br />

Colora il cartellino giusto.<br />

Completa i disegni.<br />

LINEE E SIMMETRIE<br />

La linea è curva mista La linea è mista spezzata<br />

26


1<br />

matematica 2<br />

TROVA LA SOLUZIONE<br />

27<br />

2° quadrimestre<br />

verifica 9<br />

Scrivi i dati che mancano e l’operazione, poi rispondi alle domande.<br />

Lucia sta leggendo un libro di avventure. Le pagine del<br />

libro sono 45, Lucia ne ha lette 18. Quante pagine deve<br />

ancora leggere per terminare il libro?<br />

pagine del libro in tutto<br />

pagine lette<br />

Risposta: .......................................................................................................................<br />

.......<br />

.......<br />

...... … ...... = ......<br />

Luca e Stefano mettono insieme le loro figurine: Luca ne ha 105<br />

e Stefano 118. Quante figurine hanno in tutto?<br />

Risposta: .......................................................................................................................<br />

Quante figurine ha Stefano più di Luca?<br />

Operazione:<br />

...... … ...... = ......<br />

.......<br />

.......<br />

.......<br />

figurine di Luca<br />

figurine di Stefano<br />

...... … ...... = ......


2° quadrimestre<br />

verifica 10 matematica 2<br />

1<br />

CALCOLA E COLORA<br />

Colora in base ai risultati ottenuti.<br />

100 = rosso 200 = giallo 300 = verde<br />

400 = azzurro 500 = marrone 600 = arancione<br />

28


1<br />

X 2<br />

X 3<br />

X 4<br />

X 5<br />

X 6<br />

X 7<br />

X 8<br />

X 9<br />

Calcola.<br />

matematica 2<br />

LE TABELLE DELLA MOLTIPLICAZIONE<br />

29<br />

2° quadrimestre<br />

verifica 11<br />

3 2 7 5 0 8 4 1 9 6 10<br />

0 7 3 5 1 2 9 8 4 10 6<br />

6 0 2 4 1 7 5 8 10 3 9<br />

10 8 1 9 0 2 6 5 3 4 7<br />

7 2 4 1 0 10 5 8 9 6 3<br />

4 5 0 7 8 2 6 1 3 10 9<br />

8 6 10 3 5 2 9 7 0 1 4<br />

0 5 2 9 3 10 1 7 4 6 8


2° quadrimestre<br />

verifica 12 matematica 2<br />

1<br />

MOLTIPLICAZIONI IN COLONNA<br />

Esegui le seguenti moltiplicazioni in colonna.<br />

13 × 3 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

17 × 4 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

26 × 7 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

51 × 5 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

24 × 2 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

28 × 3 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

43 × 4 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

47 × 3 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

30<br />

31 × 3 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

32 × 5 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

39 × 3 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

22 × 9 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

25 × 2 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

19 × 6 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

40 × 8 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =<br />

63 × 4 = .........<br />

da u<br />

....... ....... ×<br />

....... ....... =


1<br />

Calcola.<br />

: 2<br />

: 3<br />

: 4<br />

: 5<br />

: 6<br />

: 7<br />

: 8<br />

: 9<br />

matematica 2<br />

DIVISIONI IN TABELLA<br />

31<br />

2° quadrimestre<br />

verifica 13<br />

12 14 6 4 2 18 16 8 10 20<br />

9 15 21 27 3 12 18 6 24 30<br />

20 16 40 24 8 12 36 28 32 4<br />

20 40 25 15 5 10 35 45 30 50<br />

24 54 42 6 60 18 48 12 36 30<br />

14 35 70 56 7 63 21 42 49 28<br />

24 56 32 8 80 40 16 72 48 64<br />

45 72 54 90 18 63 27 81 9 36


2° quadrimestre<br />

verifica 14 matematica 2<br />

1<br />

Risolvi i problemi.<br />

Quanti biscotti in tutto?<br />

...... … ...... = ......<br />

TROVA LA SOLUZIONE<br />

Quante fragole sopra ogni torta?<br />

32<br />

...... … ...... = ......<br />

Una confezione di uova ne contiene 6.<br />

Quante uova ci sono in tutto in 4 confezioni?<br />

........................................<br />

........................................<br />

Risposta: .........................................................................................................................<br />

6<br />

4<br />

...... … ...... = ......<br />

La nonna dà 40 euro in parti uguali ai suoi 5 nipotini.<br />

Quanti euro riceve ogni bambino?<br />

........................................<br />

........................................<br />

Risposta: .........................................................................................................................<br />

40<br />

5<br />

...... … ...... = ......


1<br />

2<br />

matematica 2<br />

Ripassa le linee con i colori indicati.<br />

Di azzurro le linee orizzontali.<br />

Di verde le linee verticali.<br />

Di rosso le linee oblique.<br />

Disegna ogni oggetto al suo posto.<br />

A<br />

B<br />

C<br />

LINEE E COLORI<br />

1 2 3<br />

33<br />

(A, 1)<br />

(A, 3)<br />

2° quadrimestre<br />

verifica 15<br />

(C, 2)<br />

(B, 2)


OLMO BLA BLA<br />

APPUNTI<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

34


36 Progettazione annuale di Scienze e Tecnologia<br />

37 Letture da Olmo racconta<br />

40 Schede di verifica 1-4<br />

44 Esperimenti 1-2<br />

Guida per l’insegnante<br />

<strong>Ambito</strong><br />

scientifico e tecnologico


OLMO BLA BLA<br />

PROGETTAZIONE ANNUALE<br />

DI SCIENZE E TECNOLOGIA<br />

Il percorso di Scienze si articola in tre unità. La prima si sofferma sulle stagioni e sui mutamenti ambientali che<br />

comportano; la seconda presenta i materiali con le loro proprietà viste anche in ottica sperimentale; la terza è<br />

centrata sugli eventi meteorologici.<br />

CONTENUTI (LIBRO BLU) OBIETTIVI DIDATTICI E ATTIVITÀ PAGINE<br />

La natura e le stagioni Conoscere e comprendere i movimenti<br />

della Terra e il significato scientifico delle<br />

stagioni<br />

Cogliere i cambiamenti stagionali (il<br />

clima, le piante, gli animali)<br />

Le cose e la natura Riconoscere e sperimentare le<br />

caratteristiche dei materiali solidi<br />

Conoscere i solidi in polvere<br />

Riconoscere e sperimentare le<br />

caratteristiche dei materiali liquidi<br />

Riconoscere e sperimentare le<br />

caratteristiche dei materiali gassosi<br />

I fenomeni atmosferici Riconoscere e sperimentare gli stati<br />

dell’acqua prendendo spunto dai<br />

fenomeni meteorologici<br />

Conoscere caratteristiche e cause di<br />

alcuni fenomeni meteorologici<br />

(precipitazioni, vento)<br />

36<br />

148-149<br />

150-157<br />

158<br />

159<br />

160-161<br />

162-163<br />

164-165<br />

166-167<br />

Inoltre alcune storie di Olmo racconta e alcune schede di Io imparo aiutano i bambini a scoprire i primi<br />

concetti di ambito scientifico e offrono tante proposte operative.<br />

OLMO RACCONTA IO IMPARO CONTENUTI<br />

La talpa Luigina 62-63 schede 70, 71 Stagioni<br />

La rana e la pioggia 64 scheda 72 Acqua e fenomeni atmosferici<br />

Per comodità dell’insegnante, riportiamo qui di seguito i brani presenti nel libro Olmo racconta<br />

collegati alle pagine di scienze.


37<br />

Olmo racconta 2 p. 62


38<br />

Olmo racconta 2 p. 63


39<br />

Olmo<br />

racconta 2<br />

p. 64


verifica 1 scienze e tecnologia 2<br />

1<br />

2<br />

Osserva le immagini e colora i quadratini secondo le indicazioni date.<br />

rosso se si tratta di un essere vivente;<br />

giallo se si tratta di un non vivente.<br />

Osserva e colora i quadratini secondo le indicazioni date.<br />

blu se si tratta di un animale;<br />

verde se si tratta di un vegetale.<br />

................................<br />

SAPER DISTINGUERE<br />

Osserva, leggi e scrivi i nomi dei materiali al posto giusto.<br />

Non cambia forma? Allora è un solido! Cambia forma a seconda del<br />

recipiente? Allora è un liquido!<br />

3<br />

................................ ................................ ................................<br />

40


1<br />

scienze e tecnologia 2<br />

LE TRASFORMAZIONI DEI MATERIALI<br />

Completa le trasformazioni illustrate.<br />

41<br />

verifica 2<br />

Tante olive possono diventare " .........................................................................<br />

Tanti grappoli d’uva possono diventare " ......................................................<br />

Tanti fiocchi di lana possono diventare " .......................................................<br />

Tanti chicchi di grano possono diventare " ...................................................


verifica 3 scienze e tecnologia 2<br />

Il legno è un materiale che proviene dagli alberi.<br />

Leggi e completa.<br />

Quali sono le caratteristiche del legno?<br />

1<br />

È un materiale:<br />

– .............................................................<br />

– ruvido<br />

– .............................................................<br />

– .............................................................<br />

L’uomo ha da sempre utilizzato il legno<br />

per la costruzione di numerosi oggetti:<br />

– case<br />

– .............................................................<br />

– .............................................................<br />

– .............................................................<br />

– .............................................................<br />

Con le fibre del legno si ottiene anche la carta.<br />

Quali sono le caratteristiche della carta?<br />

È un materiale:<br />

– leggero<br />

– .............................................................<br />

– .............................................................<br />

IL LEGNO<br />

42<br />

Ricorda! Non sprecare<br />

la carta, viene dagli alberi.


1<br />

scienze e tecnologia 2<br />

Osserva i disegni e segna con una X la risposta.<br />

Riordina i disegni che illustrano come si preparano i ghiaccioli alla<br />

menta. Usa i numeri.<br />

2<br />

LE TRASFORMAZIONI DELL’ACQUA<br />

Che cosa ha fatto asciugare i<br />

panni?<br />

L’ombra.<br />

Il sole.<br />

43<br />

Che cosa ha provocato la<br />

formazione del vapore?<br />

Il calore del fuoco.<br />

Il fornello spento.<br />

Rispondi.<br />

Perché la mamma mette i contenitori pieni nel freezer?<br />

3<br />

verifica 4<br />

.............................................................................................................................................<br />

Come sarà l’acqua sciroppata quando la toglierà dal freezer?<br />

.............................................................................................................................................


esperimento 1 scienze e tecnologia 2<br />

Anche tu puoi fare la rugiada. La puoi creare con il fiato, perché è<br />

caldo e umido.<br />

Quando il vetro della finestra è freddo, alitaci sopra leggermente<br />

due o tre volte: ecco apparire tante piccole gocce.<br />

Alita ancora: le gocce diventano più grosse. Ecco la tua rugiada.<br />

Prova tu!<br />

CREARE LA RUGIADA<br />

Esegui l’esperimento, poi illustralo sul quaderno con disegni;<br />

infine spiegalo a voce.<br />

Sui vetri umidi per la tua «rugiada» prova a disegnare con il dito<br />

un semplice paesaggio e osserva.<br />

Quanto dura il paesaggio sul vetro?<br />

Prova ad aprire la finestra, in modo che la temperatura tra interno<br />

ed esterno diventi uguale. Il vetro della finestra si bagna ancora di<br />

più o no?<br />

44


scienze e tecnologia 2<br />

Puoi provare anche tu a creare delle nuvole, come la natura, ma<br />

con l’aiuto di un adulto, per esempio il papà.<br />

1<br />

Il papà fa bollire dell’acqua.<br />

Tu metti dei cubetti di<br />

ghiaccio in un piatto.<br />

5<br />

CREARE LE NUVOLE<br />

1<br />

3<br />

45<br />

2<br />

esperimento 2<br />

Poi versa l’acqua in un<br />

recipiente di vetro.<br />

4<br />

Appoggia il piatto sul recipiente<br />

contenente l’acqua bollente.<br />

Il vapore dell’acqua bollente, a<br />

contatto con l’aria raffreddata dal<br />

piatto con i cubetti di ghiaccio,<br />

forma una «nuvola».<br />

Osservala al buio con una luce.


OLMO BLA BLA<br />

APPUNTI<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

46


APPUNTI<br />

47<br />

il PROGETTO DIDATTICO<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


OLMO BLA BLA<br />

APPUNTI<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

48

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!