19.06.2013 Views

Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo

Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo

Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

A. Cusmà Piccione, <strong>Vincoli</strong> <strong>parentali</strong> e <strong><strong>di</strong>vieti</strong> <strong>matrimoniali</strong> [p. 189-278]<br />

in<strong>di</strong>rizzata all’Imperatore stesso, il retore pagano Libanio, scrivendo<br />

verosimilmente a breve <strong>di</strong>stanza <strong>di</strong> tempo dall’iniziativa teodosiana,<br />

mostrava infatti <strong>di</strong> apprezzare la decisione imperiale <strong>di</strong> inter<strong>di</strong>re gli<br />

‘¢neyiîn g£moi’ e <strong>di</strong> contrapporsi, in tal modo, ad un’usanza<br />

ra<strong>di</strong>cata. 228 Qualche tempo ad<strong>di</strong>etro, l’imperatore Giuliano, pensando<br />

alle unioni tra cugini celebrate nella sua famiglia, le aveva definite, in<br />

un’orazione <strong>di</strong>retta al cinico Eraclio, ‘g£m[oi] te oÙ g£m[oi]’, vale a<br />

<strong>di</strong>re matrimoni che tali non erano. 229 Ancor prima, Firmico Materno<br />

nel terzo libro <strong>di</strong> un trattato de<strong>di</strong>cato all’astrologia, il Mathesis, aveva<br />

annoverato, tra il 334 ed il 337, 230 l’unione cum patruorum filiis tra le<br />

relazioni incestuose. 231<br />

——————————<br />

310 ss.<br />

228 Lib., Or. 50.12<br />

229 228 D:<br />

274 AUPA 55/2012<br />

; per la datazione dell’orazione all’anno 385, cfr. ibid., 469).<br />

Giuliano aveva in mente il matrimonio (celebrato, stando alla testimonianza <strong>di</strong><br />

Eus.,Vita Const. 4.49, nel 335 d.C.) tra Costanzo II e la figlia <strong>di</strong> Giulio Costanzo,<br />

fratellastro <strong>di</strong> Costantino (PLRE, I, cit., 226); anche se, come ricorda P. MOREAU,<br />

Incestus, cit., 217 nt. 117, lo stesso Giuliano e suo fratello Gallo avevano contratto questo<br />

stesso tipo <strong>di</strong> unione.<br />

230 Per questa datazione, cfr. PLRE, I, cit., 568.<br />

231 Firm. Mat., Mathes. 3.6.30. Riporto qui il passo nella sua interezza (traendolo<br />

dall’ed. <strong>di</strong> W. KROLL-F. SKUTSCH, Iulii Firmici Materni Matheseos libri viii, Stutgar<strong>di</strong>ae<br />

1968, 153 s.), in modo da poter rendere maggiormente comprensibile il contesto al quale<br />

esso appartiene: 28. ... ex incestis enim et stupris ex ista commixtione graves decernuntur<br />

infamiae; aut enim cum sororibus aut novercis aut filiabus aut fratrum uxoribus coire<br />

coguntur, sed nihilominus ex isto incesto lucra illis maxima obveniunt et confertur aliquod<br />

meritum <strong>di</strong>gnitatis. 29. ... Aut enim, sicut supra <strong>di</strong>ximus, cum sororibus coeunt aut, si alienas<br />

a genere, duas tamen sorores stupro sibi cognitas coniungunt aut cum filiabus coibunt aut cum<br />

matribus aut cum nuribus aut cum privignorum uxoribus, aut circa fratrum uxores vitio<br />

libi<strong>di</strong>nosae cupi<strong>di</strong>tatis ardebunt, [aut matribus] aut novercis coibunt aut cum<br />

adfinibus [aut cum sororibus] aut cum sororum filiis. 30. Si vero mulier sic Venerem habuerit<br />

collocatam, faciet libi<strong>di</strong>nosam et quae promiscuis amoris voluptatibus implicetur, sed semper<br />

infamiae labe possessam et incestis amoribus aestuantem; et ipsa enim aut cum fratribus suis<br />

coibit aut cum filiis aut cum parentibus aut cum patruorum filiis aut cum filiarum maritis<br />

aut cum patruis aut cum filiorum suorum patruis aut privignis aut adfinibus, aut duos fratres<br />

ad unam lecti libi<strong>di</strong>nem devocabit; alias vero mulieres viriles facit actus appetere. È assai<br />

interessante, peraltro, osservare, insieme a P. MOREAU, Incestus, cit., 311 s., che,

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!