Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo
Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo
Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
A. Cusmà Piccione, <strong>Vincoli</strong> <strong>parentali</strong> e <strong><strong>di</strong>vieti</strong> <strong>matrimoniali</strong> [p. 189-278]<br />
Nel canone Basilio rinviava ad una lettera precedente: si trattava<br />
dell’Ep. 160, 77 scritta nel 373 o nel 374 ed in<strong>di</strong>rizzata a Diodoro (in<br />
quel frangente presbitero <strong>di</strong> Antiochia), 78 in cui, rispondendo ad un<br />
quesito, prendeva esplicitamente posizione contro il matrimonio con<br />
la sorella della moglie defunta. Il suo ignoto interlocutore (non si<br />
trattava, verosimilmente, <strong>di</strong> Diodoro 79 ) leggeva la mancanza <strong>di</strong> prescrizioni<br />
nel Levitico come una <strong>di</strong>mostrazione del fatto che era lecito<br />
sposare la sorella della moglie allorché questa fosse morta; la<br />
rappresentazione che la lettera dà del contegno favorevole <strong>di</strong> costui,<br />
descritto in termini <strong>di</strong> sicurezza se non ad<strong>di</strong>rittura <strong>di</strong> spavalderia, 80<br />
lascia immaginare che non si trattasse <strong>di</strong> una posizione isolata, bensì<br />
<strong>di</strong> un’idea abbastanza <strong>di</strong>ffusa. Basilio non era, comunque, <strong>di</strong> questo<br />
avviso e adduceva una serie <strong>di</strong> argomenti atti a suffragare il proprio<br />
convincimento: il mos, cui si deve riconoscere valore <strong>di</strong> legge, vieta<br />
questo tipo <strong>di</strong> unioni; 81 l’argomento e silentio non può avere valore<br />
assoluto, 82 poiché il legislatore mosaico non intendeva descrivere tutte<br />
——————————<br />
Aug., Quaest. in Heptat. 3.63 (P.L. 34.705 s.).<br />
77 Giustamente definita da P. MOREAU, Incestus, cit., 123 un «petit traité des<br />
prohibitions matrimoniales concernant les germains des ex-conjoints auquel son auteur<br />
avait assuré une certaine <strong>di</strong>ffusion».<br />
78 Sull’epistolario <strong>di</strong> Basilio, cfr. B. GAIN, L’Église de Cappadoce au IV e siècle d’après la<br />
correspondance de Basile de Césarée (330-379), Roma 1985.<br />
79 Così è specificato nell’incipit della missiva<br />
Y. COURTONNE, Saint Basile. Lettres, II, cit., 88; per como<strong>di</strong>tà <strong>di</strong> lettura,<br />
riporto anche la versione latina reperibile nella raccolta del Migne: Venerunt nobis litterae<br />
nomine Diodori inscriptae, at in reliquis quemvis alium potius decentes quam Diodo-rum –<br />
P.G. 32.622). Ma cfr., per la tesi affermativa, J. R. POUCHET, Les rapports de Ba-sile de<br />
Césarée avec Diodore de Tarse, in Bulletin de Littérature Ecclésiastique 87/4, 1986, 254 ss.<br />
Bas., Ep. 160.1<br />
Y. COURTONNE, Saint Basile.<br />
Lettres, II, cit., ibid. Tr. lat.: Qui quidem ab aliquo interrogatus, an sibi liceret mortuae<br />
uxoris sororem in matrimonium ducere, interrogationem non perhorruit, sed placide etiam<br />
au<strong>di</strong>vit, ac lascivam libi<strong>di</strong>nem fortiter prorsus et pugnaciter a<strong>di</strong>uvit (in P.G. 32.623)].<br />
81 Bas., Ep. 160.2 (Y. COURTONNE, Saint Basile. Lettres, II, cit., 88 s.; P.G. ibid.).<br />
82 Bas., Ep. 160.3 (Y. COURTONNE, Saint Basile. Lettres, II, cit., 89 ss.; P.G. 32.623<br />
ss.). Il contrad<strong>di</strong>ttore <strong>di</strong> Basilio desumeva, infatti, da una stretta esegesi letterale <strong>di</strong> Lev.<br />
18.18 che le Scritture, occupandosi della sola relazione con la cognata vivente la moglie,<br />
222 AUPA 55/2012