19.06.2013 Views

Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo

Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo

Vincoli parentali e divieti matrimoniali - Università di Palermo

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

A. Cusmà Piccione, <strong>Vincoli</strong> <strong>parentali</strong> e <strong><strong>di</strong>vieti</strong> <strong>matrimoniali</strong> [p. 189-278]<br />

Nel canone Basilio rinviava ad una lettera precedente: si trattava<br />

dell’Ep. 160, 77 scritta nel 373 o nel 374 ed in<strong>di</strong>rizzata a Diodoro (in<br />

quel frangente presbitero <strong>di</strong> Antiochia), 78 in cui, rispondendo ad un<br />

quesito, prendeva esplicitamente posizione contro il matrimonio con<br />

la sorella della moglie defunta. Il suo ignoto interlocutore (non si<br />

trattava, verosimilmente, <strong>di</strong> Diodoro 79 ) leggeva la mancanza <strong>di</strong> prescrizioni<br />

nel Levitico come una <strong>di</strong>mostrazione del fatto che era lecito<br />

sposare la sorella della moglie allorché questa fosse morta; la<br />

rappresentazione che la lettera dà del contegno favorevole <strong>di</strong> costui,<br />

descritto in termini <strong>di</strong> sicurezza se non ad<strong>di</strong>rittura <strong>di</strong> spavalderia, 80<br />

lascia immaginare che non si trattasse <strong>di</strong> una posizione isolata, bensì<br />

<strong>di</strong> un’idea abbastanza <strong>di</strong>ffusa. Basilio non era, comunque, <strong>di</strong> questo<br />

avviso e adduceva una serie <strong>di</strong> argomenti atti a suffragare il proprio<br />

convincimento: il mos, cui si deve riconoscere valore <strong>di</strong> legge, vieta<br />

questo tipo <strong>di</strong> unioni; 81 l’argomento e silentio non può avere valore<br />

assoluto, 82 poiché il legislatore mosaico non intendeva descrivere tutte<br />

——————————<br />

Aug., Quaest. in Heptat. 3.63 (P.L. 34.705 s.).<br />

77 Giustamente definita da P. MOREAU, Incestus, cit., 123 un «petit traité des<br />

prohibitions matrimoniales concernant les germains des ex-conjoints auquel son auteur<br />

avait assuré une certaine <strong>di</strong>ffusion».<br />

78 Sull’epistolario <strong>di</strong> Basilio, cfr. B. GAIN, L’Église de Cappadoce au IV e siècle d’après la<br />

correspondance de Basile de Césarée (330-379), Roma 1985.<br />

79 Così è specificato nell’incipit della missiva<br />

Y. COURTONNE, Saint Basile. Lettres, II, cit., 88; per como<strong>di</strong>tà <strong>di</strong> lettura,<br />

riporto anche la versione latina reperibile nella raccolta del Migne: Venerunt nobis litterae<br />

nomine Diodori inscriptae, at in reliquis quemvis alium potius decentes quam Diodo-rum –<br />

P.G. 32.622). Ma cfr., per la tesi affermativa, J. R. POUCHET, Les rapports de Ba-sile de<br />

Césarée avec Diodore de Tarse, in Bulletin de Littérature Ecclésiastique 87/4, 1986, 254 ss.<br />

Bas., Ep. 160.1<br />

Y. COURTONNE, Saint Basile.<br />

Lettres, II, cit., ibid. Tr. lat.: Qui quidem ab aliquo interrogatus, an sibi liceret mortuae<br />

uxoris sororem in matrimonium ducere, interrogationem non perhorruit, sed placide etiam<br />

au<strong>di</strong>vit, ac lascivam libi<strong>di</strong>nem fortiter prorsus et pugnaciter a<strong>di</strong>uvit (in P.G. 32.623)].<br />

81 Bas., Ep. 160.2 (Y. COURTONNE, Saint Basile. Lettres, II, cit., 88 s.; P.G. ibid.).<br />

82 Bas., Ep. 160.3 (Y. COURTONNE, Saint Basile. Lettres, II, cit., 89 ss.; P.G. 32.623<br />

ss.). Il contrad<strong>di</strong>ttore <strong>di</strong> Basilio desumeva, infatti, da una stretta esegesi letterale <strong>di</strong> Lev.<br />

18.18 che le Scritture, occupandosi della sola relazione con la cognata vivente la moglie,<br />

222 AUPA 55/2012

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!