19.06.2013 Views

Marina Soriani Innocenti - Università degli Studi di Verona

Marina Soriani Innocenti - Università degli Studi di Verona

Marina Soriani Innocenti - Università degli Studi di Verona

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

hanno tutta l’impostazione del sermo, mi limiterò a prendere in considerazione i più<br />

significativi.<br />

Nella de<strong>di</strong>ca del Prologo si rivolge universis Christi Iesu vere fidelibus et sancte<br />

paupertatis amicis 25, a tutti coloro che con<strong>di</strong>videvano le sue idee sulla povertà evangelica;<br />

ma leggendo in sequenza l’opera del casalense troviamo molto spesso l’Autore immerso in<br />

monologhi, in soliloqui con la propria anima:<br />

“Et tu cogita, devota anima mea 26 , … anima devota, si tu sciveris ruminare in omnibus que circa<br />

huius sacramenti celebrationem aguntur 27 … attende ergo, anima mea misera 28 , iam memorare<br />

anima mea ad lassitu<strong>di</strong>nes bene<strong>di</strong>cti Iesu, 29<br />

o in esclamazioni quali: “Attende autem lector, vide etiam quomodo, attende consilium Dei tui,<br />

ubi nota quod … 30 ”.<br />

Anche il car<strong>di</strong>nale Matteo d’Acquasparta, che insegnò nello <strong>Stu<strong>di</strong></strong>um <strong>di</strong> santa Croce come<br />

Ubertino, segue questa tecnica del monologo, frequente nella pre<strong>di</strong>cazione me<strong>di</strong>evale:<br />

“O igitur anima spiritualis et simplex, ad imaginem Dei facta, quae convenientia tui cum istis<br />

mutabilibus et temporalibus?… Vide, igitur, et considera peccator homo … Anima mea stolida, noli<br />

iu<strong>di</strong>care secundum faciem” 31 .<br />

Sono espressioni che troveremo frequentemente nella pre<strong>di</strong>cazione <strong>di</strong> Ubertino, sempre<br />

rivolta all’umanità sofferente <strong>di</strong> Cristo (cor<strong>di</strong>ales dolores, cor<strong>di</strong>ales passiones) e della<br />

Vergine Maria 32 e incentrata sulla nascita, morte e Resurrezione <strong>di</strong> Gesù, temi intorno ai<br />

quali ruota ogni sermone in un incessante collegamento. In ogni libro dell’Arbor sono<br />

inseriti sermoni interi o tracce <strong>di</strong> pre<strong>di</strong>che adattabili ad ogni festa dell’anno; la ripetizione<br />

costante <strong>di</strong> ho<strong>di</strong>e, ho<strong>di</strong>e est solemnitas, ho<strong>di</strong>e est processio, ho<strong>di</strong>e est festum in riferimento<br />

alla festività del giorno fa chiaramente in<strong>di</strong>viduare l’occasione e il tipo <strong>di</strong> omelia, anche se<br />

non è possibile ricostruire né il luogo in cui fu pronunciata per la prima volta nè l’u<strong>di</strong>torio a<br />

cui era in<strong>di</strong>rizzata.<br />

Nel I libro dell’Arbor al versetto Iesus plene dotatus 33 è facilmente riconoscibile una pre<strong>di</strong>ca<br />

declamata per la solennità dell’Annunciazione forse negli anni in cui Ubertino era immerso<br />

nella pre<strong>di</strong>cazione nelle piazze pubbliche e nei conventi:<br />

“Attendendum est, anima Christo devota, cum quanta perfectionis dote tuus Iesus intraverit<br />

mundum …Ut autem solemnitatem sacratissime <strong>di</strong>ei incarnationis filii Dei … breviter epilogando<br />

concludam: Attende, admirare et obstupesce <strong>di</strong>em magnificum super omnem <strong>di</strong>em. Ho<strong>di</strong>e namque<br />

est solemnitas Patris eterni … Ho<strong>di</strong>e illam bene<strong>di</strong>ctam humanitatem omni replevit gratia, omni<br />

illustravit sapientia … Ho<strong>di</strong>e virginem expurgavit, fecundavit, Dei genitricem effecit … Ho<strong>di</strong>e est<br />

solemmnitas principalissima Virginis matris Dei, in qua facta est sponsa Dei patris … Ho<strong>di</strong>e ipsa<br />

impeccabilis effecta et omni bono repleta … Est etiam iterum ho<strong>di</strong>e solemnitas totius humane<br />

25 AV I Prologus,<br />

26 AV IV, 16: Iesus fletu rigatus, 163rb.<br />

27 AV III, 5: Iesus panis sacratus, 145a.<br />

28 AV IV, 29: Iesus surgens beatus, 176vb.<br />

29 AV III, 8: Iesus vigor lassatus, 89vb.<br />

30 AV IV, 29: Iesus infernum a<strong>di</strong>ens, 171vb; IV, 26: Iesus intumulatus, 170ra.<br />

31 Sermo II de s. Francisco: Creavit deus hominem ad imaginem suam ( Gen. 1, 27), in Matthaei ab<br />

Aquasparta O.F.M. Sermones de S. Francisco de S. Antonio et de s. Clara. Ed. G. GAL O. F. M., Quaracchi,<br />

(Bibliotheca franciscana ascetica Me<strong>di</strong>i Aevi, 10), Florentiae 1962, p. 30, 26.<br />

32 AV Prologus, 5b: “Ibi (sul monte della Verna) ineffabilibus mo<strong>di</strong>s tota simul et gloria Christi crux et passio,<br />

simul et vita dei hominis mihi immittitur”.<br />

33 AV I, 9, 17rb-23vb.<br />

4

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!