18.06.2013 Views

gamocdili maswavlebeli

gamocdili maswavlebeli

gamocdili maswavlebeli

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>gamocdili</strong><br />

<strong>maswavlebeli</strong><br />

jon safieri<br />

robert goueri<br />

ilias saxelmwifo universitetis gamomcemloba<br />

Tbilisi<br />

2010


<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>: swavlebis unarebis ganviTareba. jon safieri, robert goveri, me-5 gamocema<br />

The Skillful Teacher: Building Your Teaching Skills. Jon Saphier, Robert Gower, 5 th Ed.<br />

es wigni mraval kolejSi pedagogikis Seswavlis standarti gaxda. misi avtorebi novatori da <strong>gamocdili</strong><br />

pedagogebi arian. “<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>” swavlebis Sesaxeb codnis bazis unikaluri sinTezia, sadac<br />

swavlebis strategiebi morgebulia moswavleTa saWiroebebze. wigni erTgvari praqtikuli gzamkvlevia<br />

maswavleblisTvis romlis mizani swavlebis unar-Cvevebis gaRrmavebaa. masSi Teoria da praqtika Serwymulia da<br />

fokusirebulia saklaso oTaxis 18 mniSvnelovan sferoze. Tanamedrove skolebisTvis araferia imaze arsebiTi,<br />

vidre <strong>maswavlebeli</strong> Tavisi rwmeniTa da SesaZleblobebiT. maswavleblis ostatoba gavlenas axdens aramarto<br />

moswavlis warmatebaze, mis qulebze, aramed moswavlis mier warmatebisa da keTildReobis gancdazec.<br />

wignis Targmani dafinansda saqarTvelos mecnierebisa da ganaTlebis saministros programiT - `sauniversiteto<br />

saxelmZRvaneloebis ganviTareba~ da ilias saxelmwifo universitetis mier. wigni momzadda ilias saxelmwifo<br />

universitetis mier.<br />

pirveli qarTuli gamocema saavtoro ufleba<br />

ISBN 978-9941-9116-6-8<br />

ilias saxelmwifo universitetis gamomcemloba<br />

qaquca ColoyaSvilis 3/5, Tbilisi 0162, saqarTvelo<br />

Ilia State University Press<br />

3/5 K. Cholokashvili Ave., Tbilisi, 0162, Georgia


Sinaarsi<br />

Sesavali 5<br />

Tavi 1 Sesavali 13<br />

menejmenti<br />

Tavi 2 yuradReba 23<br />

Tavi 3 tempi 37<br />

Tavi 4 sivrce 53<br />

Tavi 5 dro 67<br />

Tavi 6 rutina 89<br />

Tavi 7 disciplina 105<br />

instruqcia<br />

Tavi 8 sicxade 177<br />

Tavi 9 swavlis principebi 217<br />

Tavi 10 swavlebis modelebi 245<br />

motivacia<br />

Tavi 11 molodinebi 267<br />

Tavi 12 pirovnul urTierTobaTa damyareba 311<br />

Tavi 13 saklaso garemo<br />

saswavlo gegma<br />

Tavi 14 miznebi 359<br />

Tavi 15 swavlis gamocdileba 385<br />

Tavi 16 Sefaseba 415<br />

Tavi 17 saswavlo gegmis Seqmna 495<br />

Tavi 18 saboloo miznebi 501<br />

Tavi 19 farTod gaRebuli WiSkari 511<br />

Tavi 20 maswavleblis Sexedulebebi 525<br />

indeqsi 533<br />

3


Sesavali<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>I<br />

es wigni maswavleblebis dasaxmareblad davwereT. gvsurda maT swavlebis unar-Cvevebis<br />

meti gamocdileba SeeZinaT. Cveni faseulobebi naTelia. Cveni azriT, kargi skolisaTvis mravali<br />

ram aris mniSvnelovani: saswavlo gegma, mSobelTa CarTuloba, sufTa, usafrTxo Senoba.<br />

Tumca umniSvnelovanesi <strong>maswavlebeli</strong>a, misi codna, Sexedulebebi da SesaZleblobebi.<br />

yvelaferi, TiTqmis yvelaferi, rasac vakeTebT emsaxureba maswavleblisa da moswavlis urTierTobis<br />

xelSewyobas da saswavlo garemos, romelsac maswavleblebi arsebuli resursebiT<br />

uqmnian moswavleebs.<br />

Cven gvjera, rom maswavleblis unar-Cvevebs SeuZlia Secvalos ara marto moswavlis testirebis<br />

qulebi (ramdenad mniSvnelovanic ar unda iyos), aramed miRwevebiT kmayofilebisa<br />

da keTildReobis gancdac. imis Tqma rodi gvsurs, rom unars yvela sxva adamianuri Tvisebis<br />

Secvla SeuZlia; magram darwmunebuli varT, rom maswavleblis saqmianoba moswavleTaTvis<br />

gamocdilebis wyaroa da amitom es saqmianoba ostaturi unda iyos.<br />

swavlebis Cveneuli kvleva wignSi sami ZiriTadi koncefciis mixedviT aris warmodgenili:<br />

sisrule, repertuari da Sesabameba.<br />

1. sisrule miuTiTebs Cven mier swavlebis, rogorc mTlianobis gagebaze. Cven im dRis<br />

dadgomas veswrafiT, rodesac vityviT, `es is sferoebia, risganac swavleba Sedgeba.<br />

Tu es sferoebi gecodineba swavlebis yvela instumenti Cvens xelT iqneba~.<br />

2. repertuari im faqts asaxavs, rom swavlebis nebismieri sferos samarTavad maswavlebels<br />

ramdenime gza aqvs. repertuari is koncefciaa, romelic sxvadasxva situaciebSi<br />

strategiaTa da qcevaTa mravalferovani strategiebis SemuSavebas gvaiZulebs.<br />

3. Sesabameba gvaiZulebs vifiqroT, ra qcevis arCeva iqneba upriani repertuaridan<br />

situaciis, jgufis Tu individualuri moswavlisaTvis.<br />

wignis struqtura am sami ideis garSemo trialebs. swavlebis yoveli axali sferos gansaz-<br />

Rvrisa da aRwerisas, Cven mas SesaZlo alternativaTa WrilSi ganvixilavT. Semdeg Sesabamis<br />

alternativas SevarCevT da vnaxavT, ra viciT am alternativis Sesaxeb.<br />

wignis struqtura swavlebis Sesatyvis Zalze specifikur qcevaTa da situaciaTa simravleze<br />

avageT da, Sesabamisad, is sasargeblo unda iyos rogorc TviTganviTarebis, kadrebis<br />

marTvis, zedamxedvelobis da maswavleblis Sefasebis instrumenti. Teoria uSualod praqtikasTan<br />

aris dakavSirebuli. uxvi magaliTebi swavlebis aRwerili qcevis ilustracias emsaxureba.<br />

imedi gvaqvs, rom am gziT mkiTxveli ufro srulad da zustad SeZlebs sakuTari (an sxva<br />

maswavleblis) swavlebis gagebas; da rac ufro mniSvnelovania, is SeZlebs sakuTari saqmianobis<br />

kontrols miznis miRwevisa da moswavleTa moTxovnilebebis dasakmayofileblad.<br />

winasityvaoba me-5 gamocemisaTvis<br />

wina gamocemebis mkiTxvelebi SeamCneven, rom mravali Tavi ganaxlebuli da gavrcobilia,<br />

es gansakuTrebiT exeba Tavebs sicxadisa da molodinis Sesaxeb. damatebulia axali Tavebi<br />

saklaso garemosa da Sefasebis Sesaxeb, rac Cvens profesiul codnaSi maTi mniSvnelobis amsaxvelia.<br />

mimdinare kvleva im Tavebis ganaxlebas edeba safuZvlad, romelTa Sesaxeb Cveneuli codnis<br />

struqtura ar Secvlila, Tumca gaRrmavda. mkiTxveli wignSi iseT monakveTebsac ixilavs,<br />

roca damowmeba 1970-iani wlebiT xdeba. amis mizezi codnis moZveleba an zogierTi Tavis ga-<br />

5


<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong><br />

naxlebisaTvis Cveni mondomebis nakleboba rodia! es is situaciebia, rodesac codnis mniSvnelovanma<br />

sferoebma dakarga miziduloba da iSviaTad Tu Seiswavleba, Tumca swavlebasa<br />

da swavlaSi mniSvnelovan cvladebad rCeba. erT-erTi magaliTia moswavleTa gamocdilebis<br />

struqtura arCevanisa da gadawyvetilebis miRebis Sesaxeb (ix. Tavi `swavlis gamocdileba~).<br />

miuxedavad mkvlevarTaTvis yavlgasulobisa, struqturis moswavleebisaTvis morgebis codnas<br />

SeuZlia Tavisi wvlili Seitanos warmatebul swavlaSi.<br />

viciT, rom gamocdil maswavleblebs uzarmazari individualuri praqtikuli codna aqvT<br />

sakuTari sagnis swavlebisa da swavlebis gansxvavebuli saWiroebis bavSvebisadmi misadagebis<br />

Sesaxeb (Edwards 1994). 1 skolebSi Cveni ZiriTadi saqme iyo maswavleblebs, TanamSromlur<br />

garemoSi, erTobliv muSaobaSi davxmarebodiT, Camogveyalibebina jgufebi da gvewarmoebina<br />

erToblivi kvleva. es maswavleblis SesaZleblobis gazrdis gzaa, romelic pirdapir aisaxeba<br />

moswavleTa warmatebebze swavlaSi.<br />

maswavlebelTa individualuri praqtikuli codna skolis gaumjobesebis mZlavri gamouyenebeli<br />

resursia. is droisa da sivrcis uxilav sistematizirebas moiTxovs: magaliTad,<br />

maswavlebelTa yovelTviuri Sekreba konkretul Temaze `gakveTilebis gasaSalaSineblad~. 2<br />

specialistTa jgufi (maswavleblebi) amuSavebs gakveTilis progresul versias, awarmoebs<br />

eqsperiments da urTierTdakvirvebas da saboloo Sedegs warudgens kolegebs. amrigad, yvela<br />

<strong>maswavlebeli</strong> mogebuli rCeba kolegebis nafiqralisa da warmoebuli aqtiuri eqsperimentebis<br />

Sedegad. amgvari TanamSromlobis Sedegad miRebuli gakveTilebi daxvewili da efeqtiania;<br />

isini maswavlebelTa mowonebas imsaxurebs da yoveli maTganisaTvis misawvdomi xdeba.<br />

avTentur Sefasebaze momuSave maswavlebelTa jgufebi aseve dinamikuri profesiuli saswavlo<br />

gamocdilebis wyaroa, romlis safuZveli maTive individualuri praqtikuli codnaa.<br />

cxadia isic, rom TviT pedagogikaSi sajaro codnis bazis arsebobisa da sirTulis au-<br />

Riareblobis gamo, maswavlebelTa yoveli Taoba iZulebulia Tavidan gamoigonos es codna;<br />

umravlesoba mTeli saqmianobis ganmavlobaSi ver axerxebs aTobiT im mZlavri instrumentisa<br />

da midgomis aRmoCenas, romelsac arsebuli codnis wyalobiT gamoiyenebda. imedi gvaqvs, rom<br />

es wigni arsebuli situaciis gamosworebisaken gadadgmuli nabiji iqneba.<br />

swavleba rTuli saqmianobaa, romelic maRali donis azrovnebas, gadawyvetilebis miRebas<br />

da mravali alternativis Camoyalibebas, ganxilvasa da Sefasebas moiTxovs. azrovneba<br />

da gadawyvetilebis miReba maswavleblis rolis ZiriTadi koncefciebia. informirebuli<br />

gadawyvetilebis misaRebad, gvWirdeba asarCev alternativaTa (gansakuTrebiT, gamocdil<br />

alternativaTa) sruli nakrebi. gvWirdeba sistematuri profesiuli ganaTleba, romelic<br />

droTa ganmavlobaSi Cvens yuradRebas arsebul alternativebs miapyrobs da maTi gamoyenebis<br />

swavlas SegvaZlebinebs. Sedegad Cven SevZlebT gadawyvetilebis miRebas maswavlebliseuli<br />

codnis ori ZiriTadi wyarodan: (1) individualuri da kolegebis praqtikuli codna da (2)<br />

sferoSi dagrovili sajaro pedagogiuri codnis baza. `<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>~ am meore<br />

wyaros – strategiaTa da midgomaTa repertuaris, romelsac sajaro pedagogiuri codnis<br />

baza moicavs – organizebisa da yvelasaTvis xelmisawvdomobis mcdelobaa.<br />

swavlis mdidari resursebis xelmisawvdomoba swavlis garantias ar gvaZlevs. amitom am<br />

axal gamocemaSi ori axali Tavi daemata maswavlebliseuli swavlis Sesaxeb. me-19 TavSi Camoyalibebulia<br />

optimaluri pirobebi imisaTvis, rom maswavlebelma iswavlos. aq mocemulia<br />

iseTi dilemebi, rogoricaa balansi maswavleblis avtonomiasa da skolis erTobas Soris, administratorTa<br />

liderobasa da maswavlebelTa mesakuTreobis grZnobas Soris. me-20 TavSi<br />

ganxilulia maswavlebelTa is Sexedulebebi, romelic vrceldeba maT samuSaoze, moswav-<br />

1 Edwards, John. `Thinking, Education and Human Potential`. In J. Edwards, ed., Thinking: International Interdisciplinary Perspectives.<br />

Melbourne: Hawker Brownlow, Education, 1994.)<br />

2 Steven, Harold W., and Stigler, James W. The Learning Gap. New York: Summit Books, 1992<br />

6


<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>I<br />

leebze da maTive profesiul ganviTarebaze. am Sexedulebebs didi gavlena aqvs winsvlis,<br />

swavlisa da mondomebis maswavlebliseul mzaobaze. zogierTi kolega gvarwmunebda, rom es<br />

Tavi wignis pirvel Tavad gveqcia, radgan is Cveni konstituciis, rwmenTa Cvenive nakrebis<br />

gamoZaxilia. SesaZloa isini marTlebi iyvnen. amjerad mas bolo Tavad davtovebT, radgan is<br />

wignis Sejamebasac emsaxureba. is adasturebs faseulobaTa pirovnuli `kompasebis~ gadamwyvet<br />

rols Cveneuli swavlebis bunebasa da mimarTulebaSi.<br />

7


madlierebis niSnad<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>I<br />

wigni, romelic didi moculobis informaciis sinTezirebas cdilobs, rogorc wesi, mravali<br />

avtorisa da moazrovnis winaSe valSia xolme. yoveli Tavis bolos mocemuli bibliografia<br />

mianiSnebs im individebze, romlebmac gavlena moaxdines Cvens naazrevze.<br />

gansakuTrebiT madlierebi varT bruklinis, kembrijis, karlailis, konkordis da niutonis<br />

(masaCusetsi) ganaTlebis muSakebis, romelTa monawileobam dakvirvebaTa monacemebis<br />

safuZvelze Cvens adreul kvlevaSi wignis struqturis formirebaSi Seitana wvlili. ker-<br />

Zod, jini Calmersma, suzan-jo raselma, suzan stuartma da raisa uaiThedma TavianTi saklaso<br />

oTaxebis karebi gagviRes da swavlebis Sesaxeb mravali mniSvnelovani diskusia Caatares. kim<br />

marSalis detaluri kritika dagvexmara wina gamocemis redaqtirebaSi da ufro gasagebi, Jargonisagan<br />

Tavisufali gaxada Txroba. fasdaudebeli daxmareba gagviwia ronald bartmac.<br />

uzomod madlierebi varT Research for Better Teaching-is gundis kolegebisa da konsultantebis:<br />

luiza tompsonis, meri en haleis, aleqsanrd pletis, paula ruTerfordis, fren prolmanis,<br />

debora ridis, greg qaidris, ken Capmenis, sandra snuperis, marsia buTis da karolina<br />

tripis. maT erTgvarad `gafiltres~ TavianTi olqis skolebis maswavleblebisa da administratorebis<br />

SeniSvnebi da rCevebi. amgvarma ukukavSirma wignis Sinaarsi srulyo da sicxade<br />

Semata. aseve Zalze waadga wigns ramdenime Tavis kritikuli wakiTxva da redaqtireba, romelic<br />

ostaturad Seasrules: pegi maknil makmulenma, luiza tompsonma, fren prolmanma, lin<br />

stuartma, bena kalikma, art kostam da bob garmstonma.<br />

Sida samuSaoebis Sesrulebis process ostaturad uZRvebodnen meri degarmo, evelin<br />

ford-qonorsi, debora ridi da roberta sprengi. meri degarmom uTvalavi dro dauTmo<br />

wignze muSaobis process da erTgvari esTetikuri grZnoba Semata am procesis yovel safexurs.<br />

fasdaudebelia misi Tavdadeba am proeqtisadmi. madloblebi varT axali gamocemis redaqtoris<br />

beverli mileris xarisxianad Sesrulebuli samuSaosaTvis, aseve jon da qristina<br />

gleidebis wina gamocemebSi redaqtoruli da dizaineruli wvlilisaTvis. didad vafasebT<br />

elizabet parsonis wvlils am gamocemis saxelTa saZieblis SeqmnaSi.<br />

dabolos, gansakuTrebuli madloba gvsurs vuTxraT Cvens colebs da ojaxebs maTi mudmivi<br />

mxardaWerisaTvis da im muSaobis mkacri grafikis gagebisaTvis, romelic swavlebis ganviTarebas<br />

emsaxureboda.<br />

9


avtorTa Sesaxeb<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>I<br />

jon safieri Research for Better Teaching Inc.-is – swavlebis sakiTxebis Semswavleli organizaciis<br />

damfuZnebeli da aRmasrulebeli direqtoria. is zedamxedvelobis, Sefasebis,<br />

kadrebis marTvisa da skolis kulturis sakiTxebSi saqveynod aRiarebuli konsultantia. aTi<br />

wlis ganmavlobaSi is dawyebiTi klasebisa da sabazo skolis <strong>maswavlebeli</strong> iyo. aseve gaxldaT<br />

qalaqis didi saskolo sistemis gundis lideri, kadrebis mmarTveli, universitetis leqtori<br />

da axalbeda maswavleblebis zedamxedveli. 1980 wlidan doqtori safieri saskolo olqebSi<br />

swavlebis gaumjobesebis grZelvadiani proeqtebis konsultantia.<br />

bob goveri ganaTlebis magistraturis ganaTlebis profesoria masaCusetsSi, louelis<br />

universitetSi, sadac sadoqtoro programis – `lideroba skolaSi~ - mrCevelia. is sajaro<br />

da kerZo skolebis <strong>maswavlebeli</strong>, direqtori, msxvili kompiuteruli kompaniis treningis<br />

menejeri da sajaro skolebis konsultanti iyo. amJamad doqtori goveri bostonis saskolo<br />

kadrebis marTvisa da ganviTarebis grZelvadian proeqtebSi monawileobs.<br />

rogor dagvyavs cnobierebis donemde is faqti, rom Tqvenc da mec swavlebis unar-Cvevebs<br />

yoveldRiurad viyenebT? ver gadavcemT imas, rac gacnobierebuli ara gvaqvs, rac intuiciuria.<br />

treningis dros maswavleblebs veubnebodi, `uyureT ras vakeTeb da Semdeg Tavad gaakeTeT~.<br />

aRmovaCine, rom maswavleblebma Cemi yvela mavne Cveva gadaiRes da ugulebelyves is,<br />

rac yvelaze Rirebuli iyo gakveTilze, radgan naTlad ar Camovuyalibe saTqmeli.<br />

madelin hanteri<br />

zedamxedvelobisa da kurikulumis ganviTarebis asociacia<br />

erovnuli konferencia<br />

hiustoni 1977<br />

saqmianobis (praqtikis) gageba TviT saqmianobis erTaderTi umTavresi winapiroba da<br />

profesionalis `xarisxis niSania~.<br />

ronald barti<br />

`swavlebis principi da profesia~<br />

swavlebis profesiis kaliforniis komisiisaTvis momzadebuli naSromi<br />

aprili, 1985<br />

11


1<br />

S e s a v a l i<br />

ra aris unari swavlebaSi?<br />

yvelaferi, rac swavlebis<br />

Sesaxeb gainteresebT<br />

swavlebis parametrebi<br />

wignis struqtura<br />

wignis gamoyeneba


a aris unari swavlebaSi?<br />

mindoda mcodnoda, ras risgan vmijnavdi.<br />

robert frosti `kedlis ageba~<br />

Sesavali<br />

swavleba urTulesi saqmianobaa. Cven, rogorc maswavleblebs, moswavleebsa da swavlebis<br />

mkvlevarebs, gvaSinebs swavlebisa da swavlis amocanis mravlismomcveloba. kargi maswavlebloba<br />

sxva mraval TvisebasTan erTad erTad mzrun velobasac gulisxmobs. kargi<br />

pedagogi daxelovne buli praqtikosia, daxelovnebuli konkretul specifikur saqmianoba-<br />

Si. gamocdileba niSnavs, rom adamians SeuZlia raRac iseTis keTeba, risi danaxvac SeiZleba;<br />

rom sxvadasxva individi sxvadasxva donis unarebs avlens; da, rac yvelaze mTavaria, Se giZlia<br />

iswavlo, rogor gaxde <strong>gamocdili</strong> da ar Sewyvito winsvla.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> <strong>gamocdili</strong> ar ibadeba, is yalibdeba. gamocdil maswavleblebs aqvT unari,<br />

romelsac iyeneben, Cven ki SegviZlia davakvirdeT saklaso oTaxSi maT saqmianobas da vnaxoT<br />

raSi gamoixateba maTi ostatoba. mravali maTgans ar aqvs sakuTari saqmianobis amsaxveli<br />

terminebi an koncefciebi. maT ubralod „ician“, ra gaakeTon da saqmes Zaldautaneblad da<br />

bunebrivad, SeiZleba iTqvas, intuiciiT akeTeben. CvenTvis es Zaldautanebloba aracnobieri,<br />

avtomaturi, e.w. `Sinagani (tacit) codnaa~ (Michael Polanyi, 1966). am saxis codnis nakli<br />

is gaxlavT, rom is mxolod erTeulebs aqvT da ara rogorc<br />

RvTis wyaloba, aramed droTa ganmavlobaSi sxvadasxva gziT<br />

SeZenili. maT ar SeuZliaT am codnis gadacema, radgan ar Seu-<br />

ZliaT sakuTari saqmianobis axsna.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> <strong>gamocdili</strong> ar<br />

ibadeba, is yalibdeba.<br />

ra Tqma unda, arseboben adamianebi, romlebic pedagogad<br />

ar dabadebulan, iseve rogorc arseboben adamianebi, romlebsac avtomrbolelobis niWi da<br />

unari dabadebidan ar dahyoliaT, zogierT maTgans veranairi varjiSiT ver SesZen am unars.<br />

Tumca im adamianTa udides umravlesobas, romelic dabadebidan gzis grZnoba ar dahyolia,<br />

SeiZleba avtomrboleloba vaswavloT; SeiZleba kompetenturi gavxadoT da TandaTan gavwafoT<br />

am saqmeSi.<br />

am wignis ZiriTadi Tema pedagogiuri daostateba da am sakiTxisadmi Cveni damoki de bulebaa.<br />

Temis gaSlisas, gvsurs, aRvniSnoT, rom swavlebis Cveneuli koncefcii dan calkeul mniSvnelovan<br />

sakiTxebs rodi ugulebelvyofT. Cven vafasebT TanamgrZnob pe dagogs, romelmac<br />

icis, rogor gaicinos, rogor uyvardes. daxelovneba ar ewinaaRmdegeba moazrovne, emociur<br />

arsebad yofnas. Tumca am wignSi xazs vusvamT kargi maswavleblo bis swored im komponents,<br />

romelsac ostatoba hqvia. kargi swavleba gacilebiT me tia, vidre unari, magram kargi maswavlebloba<br />

ar arsebobs unaris gareSe.<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>, Cveni azriT, is adamiania, romelmac kargad uwyis, ra rTul<br />

saqmes aris SeWidebuli, cdilobs gaacnobieros da gaiazros sakuTari saqme. is saqmes imitom<br />

ki ar akeTebs, rom asea miRebuli an molodinis mixedviT swored ase unda gakeTdes da<br />

ara sxvagvarad, aramed imitom, rom nafiqri aqvs da saukeTeso saqmed miaCnia. is arCevans alternativaTa<br />

repertuaridan akeTebs. mas surs ise akontrolos da areguliros swavleba, rom<br />

dadebiTi gavlena hqondes moswavleebze, daiTanxmos isini sakuTari saqmianobis monitoringze,<br />

ukukavSirsa da sxvadasxva saqmianobis mosinjvaze.<br />

gamocdil maswavlebels sjera, rom moswavleebi warmatebas miaRweven. Tu ase ar xdeba,<br />

isini gadasinjaven xolme programebs, saswavlo gegmasa da sakuTar swavlebas da cdiloben<br />

moswavleebs `moargon~.<br />

gamocdil maswavlebels sizustec axasiaTebs: man zustad icis, ra unda aswavlos, ras niS-<br />

15


Tavi 1<br />

navs warmateba da rogor unda daexmaros moswavleebs warmatebis miRwevaSi. Tu arsebuli<br />

gegma ver imuSavebs, is sxva gegmas SeimuSavebs, romelic teqnikurad aseve zusti da gamar-<br />

Tuli iqneba.<br />

dabolos, <strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong> `mudam moswavlea~ (Joyce, Clark, Peck, 1981). miuxedavad<br />

Tavdajerebulobisa da kompetenturobisa, jiuti cnobismoyvareobiT mas mudmivi kavSiri<br />

aqvs gare samyarosTan, kvlevebTan, kolegebTan. `ar vici, mag ram mudam vizrdebi, vimdidreb<br />

codnasa da unarebs da vzrdi efeqtianobas~, gveubneba is. <strong>gamocdili</strong> maswavleblis es uSualoba<br />

da samyarosTan kavSiri profesionalizmis mniSvnelovani elementia.<br />

16<br />

amrigad, ra aris swavlebis unarebi da rogor SeiZleba maTi Camoyalibeba?<br />

yvelaferi, rac swavlebis Sesaxeb gainteresebT<br />

aris Tu ara qvemoT mocemuli is sakiTxebi, romelTa codna gsurT?<br />

1. rogor mivaqcio da SevaCero moswavleTa yuradReba amocanaze? (yuradReba)<br />

2. rogor SevinarCuno movlenaTa Tanabari, swrafi ganviTareba? (tempi)<br />

3. rogor gamoviyeno zedmiwevniT efeqtianad saklaso oTaxis sivrce da aveji? (sivrce)<br />

4. rogor davgegmo movlenebi da vareguliro grafiki, rom moswavleebs swavlisTvis<br />

yvelaze nayofieri dro SevurCio? (dro)<br />

5. romeli proceduruli rutinaa mniSvnelovani, rogor miviRo misgan maqsimaluri<br />

sargebeli? (rutina)<br />

6. rogor mivudge Zalze jiut moswavleebs? (disciplina)<br />

7. rogor unda avxsna cxadad? (sicxade)<br />

8. rogor gavxado gakveTilebi ufro mizanmimarTuli da efeqtiani? (swavlis principebi)<br />

9. rogor vaswavlo azrovneba gakveTilebze? (swavlebis modelebi)<br />

10. rogor gavagebino moswavleebs, rom `rasac vakeTebT, mniSvnelovania; rom maT amis<br />

gakeTeba SeuZliaT da, rom sasurvel Sedegamde xels ar Cavaqnevineb~? (molodinebi)<br />

11. rogor davamyaro kargi pirovnuli urTierToba moswavleebTan? (pirovnul ur-<br />

TierTobaTa damyareba)<br />

12. rogor Sevqmna moswavleebisTvis CarTulobis, riskis gawevisa da Tanaziarobis klimati?<br />

(saklaso oTaxis garemo)<br />

13. ra unda vaswavlo da rogor unda Camovayalibo miznebi? (miznebi)<br />

14. rogor unda movergo moswavleTa swavlis sxvadasxva stils? (swavlis gamocdileba)<br />

15. rogor gavigo, ra iswavla moswavlem? (Sefaseba)<br />

16. rogor Sevqmna/mivusadago maqsimalurad efeqtiani saswavlo gegma? (saswavlo gegmis<br />

Seqmna)<br />

17. ra ZiriTadi Sedegis miRweva msurs Cemi moswavleebisgan? (miznebis dazusteba)<br />

Tu am sakiTxebiT xarT dainteresebuli, SesaZloa, swored es wigni gWirdebaT. masSi zemoT<br />

mocemul yovel kiTxvas (romelTac SemdgomSi avtori `sferodac~ moixseniebs. mTargmn. Sen.)<br />

calke Tavi eZRvneba. isini yvela pedagogisTvis sasargebloa ganurCev lad asakisa, sagnisa Tu<br />

klasisa. garkveulwilad, es kiTxvebi gansazRvraven swavlebas, TviT isini aswavlian. es arsebiTi<br />

sakiTxebia, romelsac gaucnobiereblad Tu gacnobierebulad Tavdauzogavad eWidebian<br />

pedagogebi. faqtobrivad, maTi daxmarebiT <strong>maswavlebeli</strong> ajamebs saklaso oTaxSi moswavleTa<br />

yvela gadawyvetilebas, moqmedebasa da situacias.


Sesavali<br />

arsebobs pedagogiuri saqmianobis sxva mniSvnelovani sferoebic _ efeqtiani muSao ba kolegebTan,<br />

mSoblebTan, politikur Tu profesiul Sekrebebze; Tumca es wignis Tema ar aris.<br />

„<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>“ orientirebulia saklaso oTaxSi interaqtiuri swavlebis unarebze.<br />

rogor vapirebT zemoT CamoTvlil kiTxvebze pasuxis gacemas? amisaTvis swavlebis Sesaxeb<br />

arsebul araCveulebrivad mdidar codnas gamoviyenebT, romelic iseve gabneulia cinizmis,<br />

uwesrigobisa da gaurkvevlobis unayofo napirze, rogorc awyobis molodinSi 1000 nawiliani<br />

naxati-Tavsatexi.<br />

arsebuli codnis mixedviT yovel kiTxvaSi nagulisxmevi samuSaosaTvis Tavis garTmevis<br />

mravali gza arsebobs (magaliTad, amocanisTvis yuradRebis miqcevisa da SenarCunebis _ 40ze<br />

meti, swavlebis modelis SerCevis _ 20-ze meti, miznebis SerCevisa da Camoyalibebis _ 5).<br />

es codna am gzaTa arssac gvixsnis. swavlebis Sesaxeb codnis baza mxolod receptebis dasta<br />

an efeqtiani swavlisaTvis saWiro qcevaTa CamonaTvali rodia (Tumca nawilobriv, asecaa).<br />

codnis baza gvaswavlis, ra arCevani gvaqvs TiToeul sferoSi samuSaod, ZiriTad kiTxvebze<br />

pasuxis gasacemad. gvaswavlis, rom efeqtian swavlebas safuZvlad udevs konkretuli moswavleebisTvis,<br />

situaciisa Tu saswavlo gegmisTvis Ses-<br />

abamisi formis arCeva. swavlebaSi warmatebis sawindaria<br />

Sesatyvisi formis moZebna.<br />

sailustraciod aviRoT TavsmoxvevasTan dakav-<br />

Sirebuli martivi situacia. pedagogi aswavlis patara<br />

jgufs, mas awyvetinebs moswavle (jimi), romelic raRac sakiTxze Seferxda savarjiSos Sesrulebisas.<br />

jimi dasaxmareblad pedagogs mimarTavs. maswavle bels problemis gadaWris ramdenime<br />

gza aqvs imis gaTvaliswinebiT, rom jgufis samuSao impulsic SeinarCunos da arc jimi<br />

darCes usaqmod an imedgacruebuli: (1) Tavi aaridos jimis; (2) aniSnos jimis, rom wynarad<br />

ij des, sanam mis dasaxmareb lad saWiro moments ar SearCevs; (3) sxva moswavles sTxovos jimis<br />

daxmareba; (4) aswavlos moswavleebs, rom ar SeiZleba maswavlebels Seawyvetino.<br />

arsebiTad, arc erTi varianti ar aris unaklo. SegviZlia sxvadasxva piroba warmovidginoT,<br />

romelSic TiToeuli varianti yvelaze Sesaferisi iqneba. magaliTad, Tu jimis aklia<br />

Tavdajerebuloba an socialuri unar-Cvevebi, rom daxmarebisTvis sxva moswavles mimarTos,<br />

ukeTesi varianti iqneba, vaniSnoT mas, simSvide SeinarCunos saTanado momentamde. meore mxriv,<br />

Tu jimi zedmetad aris pedagogze damokidebuli, SesaZloa, Tavis arideba saukeTeso varianti<br />

aRmoCndes, gansakuTrebiT, Tu gvjera, rom damatebiTi mcdelobis SemTxvevaSi, is sakuTari<br />

ZalebiT SeZlebs, Tavi gaarTvas problemas. maswavleblis warmateba am situaciaSi damokidebulia<br />

imaze, icis Tu ara man problemis gadaWris arsebuli variantebi da SeuZlia Tu ara konkretul<br />

situacias Sesatyvisi variantis SeurCios.<br />

swored aseve, Tuki swavlebis zemoT CamoTvlil ZiriTad kiTxvebze ramdenime pasuxi arsebobs,<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong> ecdeba ganuwyvetliv gaamdidros sakuTari repertuari da<br />

konkretul moswavleebs, jgufs, situaciasa Tu saswavlo gegmas Sesat yvisi gza SeurCios. swavlebis<br />

Sesaxeb codnis baza aris moqmedebaTa da aqtivobaTa modelebis repertuari, romelic<br />

xelmisawvdomia nebismieri adamianisaTvis, visac swavla, srulyofa da daxelovneba surs.<br />

wignSi yoveli kiTxvis Sesabami si sferosTvis warmogidgenT Cvens mier SerCeul specifikur<br />

variants Sesaferisi magaliTebiT da SemogTavazebT arsebul codnas Sesatyvisi variantis ar-<br />

Cevis Sesaxeb.<br />

swavlebis parametrebi<br />

swavlebaSi warmatebis sawindaria<br />

Sesatyvisi formis moZebna.<br />

swavlebis am sferoebs Cven „parametrebs“ vuwodebT. „parametri“ teqnikuri sityvaa da mecnierebaSi<br />

niSnavs „ucvlels (mudmivs), romlis mniSvneloba gamoyenebis pirobebis mixedviT<br />

17


Tavi 1<br />

varirebs“. swavlebis TvalsazrisiT, aseTi `mudmivis~ magaliTia yuradRebis SenarCuneba an<br />

molodinTa Setyobineba, cvalebadi ki _ sxvadasxva garemoebaSi samuSaos Sesrulebis gzebi.<br />

Cvens CamonaTvalSi yoveli kiTxva swavlebis erT parametrs warmoadgens; paramet ris<br />

aRniSvnisTvis gamoyenebuli sityva teqstSi kursiviT da frCxilebSi iqneba mocemuli. yoveli<br />

parametri swavlebis Sesaxeb mraval pasuxs da saqmianobis variants moicavs da Tavs uyris<br />

konkretuli sferos farglebSi arsebul repertuars. amasTanave, radgan parametrebis erToblioba<br />

qmnis swavlebas, aucilebelia vicodeT, rogor aris isini erTmaneTTan dakavSirebuli.<br />

zogierT parametrTan dakavSirebuli unarebi Zalze specifikuria. am unarebs `aqts~ vuwodebT,<br />

radgan isini warmoadgens qmedebas an komentars, romelTa ganxorcielebas wamebi Tu<br />

sWirdeba. aqti aris swrafi, gamorCeuli qceva, romlis dakvirveba da aRricxva SesaZlebelia.<br />

swavlebis mravali unaris axsna aqtis terminiT SeiZleba, mravlis ki _ klasis menejmentiT:<br />

yuradReba, impulsi, molodini, pirovnuli urTierTobis damyareba. es parametrebi, romlebic<br />

aqtebisagan Sedgeba 1.1 sqemis qveda nawilSia moTavsebuli.<br />

sxva parametrebi swavlebis iseT unarebs moicavs, romlis myisierad Sesruleba an da naxva<br />

SeuZlebelia. mxedvelobaSi gvaqvs swavlebis modelis ganxorcielebis SesaZ lebloba, rogoric<br />

aris, magaliTad, hilda Tabas (Hilda Taba) cxrasafexuriani induqciuri modeli. am modelis gamoyenebaSi<br />

daxelovnebuli pedagogi, moswavleebze zemoqmede bis mizniT, xelmZRvanelobs mTel<br />

rig movlenebs da garkveul specifikur principebs iye nebs. saqmianoba gansazRvruli drois<br />

ganmavlobaSi konkretuli paternis Sesabamisad mimdinareobs. paternis mixedviT saqmianobis<br />

Sesruleba unaria. es erTiani, dagegmili paketia, romelic ufro didia, vidre misi Semadgeneli<br />

nawilebis jami. swavlebis gasagebad (da ostatobis repertuaris gasafarToeblad) unda SegveZlos<br />

rogorc calkeuli aqtebis, ise maTi paternebis danaxvac, romlebic azrs mxolod ma-<br />

Sin iZens, roca miznobrivi paketis TvalsazrisiT vafasebT. es gansxvavebuli tipis analizia<br />

da swavlebis gasagebad, orives danaxva unda SegveZlos. 1.1 sqemis Sua rigSi is paramet rebi<br />

davajgufeT, romlebic paternebs warmoadgens.<br />

18<br />

abstraqciebi<br />

paternebi<br />

aqtebi<br />

miznebis<br />

dazusteba<br />

swavlis<br />

gamocdileba<br />

saswavlo gegmis<br />

Seqmna<br />

miznebi Sefaseba<br />

swavlebis<br />

modelebi<br />

saklaso<br />

garemo<br />

sivrce dro rutina<br />

disciplina sicxade swavlis<br />

principebi<br />

yuradReba<br />

tempi molodinebi<br />

pirovnuli<br />

urTierTobis<br />

damyareba<br />

sqema 1.1: profesiuli swavlebis Semadgeneli sami saxis codna<br />

es aris swavlebis Sesaxeb codnis Semadgeneli nawilebis dajgufebis erT-erTi gza.


Sesavali<br />

maswavleblis mier ostaturad Sesrulebuli zogierTi mniSvnelovani saqmianobis danaxva<br />

Zalze rTulia. maT Sorisaa uxilavi gadawyvetilebebi, romelTac maSin vamCnevT, roca klass<br />

vakvirdebiT, iseTi saqmianoba, romelic ganxorcielda an skolamde gakveTilebis dagegmvisas<br />

da skolis Semdeg moswavleTa namuSevrebis Semowmebisas. rogorc wesi, es unarebi moicavs<br />

miznebis SerCevas, swavlebis dagegmvas, saswavlo gegmis organizacias da moswavleTa swavlis<br />

Sefasebas. codnisa da unar-Cvevebis es sfero abstraqciebisgan Sedgeba, romlebzec<br />

uSualo dakvirveba SeuZlebelia, magram, miuxedavad amisa, isini marTaven da akontroleben<br />

yvelafers, rac saklaso oTaxSi xdeba. swavlebis es parametrebi 1.1 sqemis zeda areSia ganlagebuli.<br />

sizuste<br />

sivrce<br />

yuradReba<br />

Sefaseba<br />

pirovnuli<br />

urTierTobis<br />

damyareba<br />

miznebis<br />

dazusteba<br />

saswavlo<br />

gegmis ageba<br />

miznebi<br />

molodinebi<br />

swavlis<br />

principebi<br />

dro<br />

swavlis<br />

gamocdileba<br />

saklaso<br />

garemo<br />

swavlebis<br />

modelebi<br />

rutina<br />

tempi disciplina<br />

ZiriTad warmodgenaTa safuZveli<br />

saswavlo<br />

gegmis ganawileba<br />

motivacia<br />

swavlebis<br />

strategiebi<br />

menejmenti<br />

sqema 1.2: pedagogiuri codnis ruka<br />

swavlebis ZiriTadi parametrebi, SesaZloa, martiv funqciur struqturaSi gaerTiandes.<br />

amrigad, Cven ganvixileT ostaturi swavlebis sami saxis parametri, codnis sami saxe, romelic<br />

gamocdil swavlebaSia gaerTianebuli: aqtebi, paternebi da abstraqciebi. sagulisxmoa,<br />

rom swavlebis gareSe damkvirvebels mxolod swavlebis unarTa am gansxvavebu li saxeebis<br />

danaxva SeuZlia sxvadasxva rakursiT. klasis menejmentis parametrebi metwilad aqtebia.<br />

maT SemCnevas didi Zalisxmeva ar sWirdeba, SegviZlia uSualod ganxorciele bis momentSi davakvirdeT<br />

da aRvricxoT. magaliTad, Zneli ar aris yuradRebis am aqtis gansazRvra: „jon,<br />

19


Tavi 1<br />

vagrZelebT! samuSaos vubrundebiT!“ meore mxriv, paternis msgavs parametrebs dakvirvebisas<br />

saSualo Zalisxmeva sWirdeba. damkvirvebelma garkveuli drois ganmavlobaSi Tvali<br />

unda adevnos qcevebs, Tavi mouyaros da garkveuli drois Semdeg gansazRvros paterni. abstraqtuli<br />

parametrebis dakvirveba gaazrebuli daskvnebis gamotanis unars moiTxovs ara im<br />

maswavleblisgan, romelic mas axorcielebs, aramed gareSe damkvirveblisgan, romelmac Tavi<br />

unda mouyaros mwir monacemebs da maT safuZvelze da askvnas, ra mizans isaxavs gakveTili. ostaturi<br />

swavlebis gasagebad, aucilebelia codnis am gansxvavebul saxeTa wvdoma da swavlebis<br />

unarTa sxvadasxva rakursis asimilacia.<br />

ostaturi swavlebis parametrebi garda codnis im erTeulTa zomisa (aqtebi, paternebi,<br />

abstraqciebi), romelsac isini moicavs, sxva gziTac, kerZod, funqciebis mixedviTac SeiZleba<br />

dajgufdes. menejmentis parametrebi – yuradReba, tempi, sivrce, dro, rutina da disciplina<br />

swavlebis safuZvelia _ sine qua non (laT. – aucilebeli piroba. mTargmn. Sen.). maT gareSe<br />

swavleba ver ganxorcieldeba. isini kargi swavlebisTvis aucilebeli wanamZRvaria. saswavlo<br />

parametrebi – sicxade, swavlebis modelebi da swavlis principebi – `produqts gvawvdian~;<br />

maTi unar-Cvevebi klasSi interaqtiuri swavlis dros xorcieldeba. motivaciuri parametrebi<br />

– saklaso oTaxis klimati, pirovnuli urTierTobis damyareba da molodinebi moswavleebs<br />

investiciebis mozidvasa da warmatebuli swavlisTvis saWiro Zalisxmevis gamoyenebaSi exmareba.<br />

saswavlo gegmis parametrebi swavlebis dagegmvisTvis saWiro unarebs moicavs. isini<br />

swavlebis, motivaciisa da me nejmentis safuZvelia da maTze maRla dgas. menejmentis unar-<br />

Cvevebi SesaZlebels xdis swavlebas, saswavlo gegmis agebisa – swavlebis dagegmvas, motivaciisa<br />

_ xels uwyobs swavlebas, xolo TviT swavlebis unar-Cvevebi gvawvdis `produqts~.<br />

mTlianobaSi, es parametrebi swavlebis monaxazs qmnis: swavleba maTi mTlianobaa.<br />

1.2 sqemaze gamosaxulia swavlebis parametrebis funqciuri organizacia. mkiTxveli samkuTxedis<br />

qveS SeniSnavs frazas: „ZiriTad warmodgenaTa safuZveli“. wignis TavSi „molodinebi“,<br />

vasabuTebT am warmodgenaTagan umniSvnelovaness: „yvela moswavles maRal doneze<br />

SeuZlia rTuli saswavlo masalis Seswavla“. Semdeg vasabuTebT, rom konkretul pedagogs es<br />

rwmena swavlebis unar-Cvevebis gamdidrebis stimuls aZlevs.<br />

sxva warmodgenebi moicavs pedagogTa urTierTdamokidebulebis rols moswavleTa samsaxurSi,<br />

kolegiuri qcevis mniSvnelobas skolis mkacr kulturaSi, repertuarze dafuZnebul<br />

profesiul codnas da mudmivi swavlis aucileblobas. am warmodgenebs wignis bolo TavSi<br />

ganvixilavT.<br />

20<br />

wignis struqtura<br />

wignis momdevno Tavi exeba menejmentis parametrebs _ mravali CvenganisTvis umniSvnelovanes<br />

aspeqts, romlebic dagvafiqrebs, ratom avirCieT pedagogoba – kargad swavlebisa<br />

da bavSvebze zrunvis gamo. Semdeg gadavdivarT swavle bis, motivaciis, dabolos, saswavlo<br />

gegmis parametrebze, umniSvnelovanes gadawyvetileba Ta miRebis unarebze imis Sesaxeb, ras<br />

emsaxureba ganaTleba, ra unda vaswavloT da rog or gavigoT, iswavles Tu ara. amrigad, wignis<br />

kiTxvisas, specifikuridan da abstraqtuli dan mivdivarT kompleqsurisken, swavlebis<br />

im nawilebidan, romlebic aqtia, aqtis paternia, im nawilebisken, romlebic swavlebis agebis<br />

Sesaxeb gadawyvetilebebs exeba.<br />

yoveli Tavi gansxvavebul parametrs mimoixilavs. xSirad imis aRweriT viwyebT, ratom<br />

aris parametri mniSvnelovani da rogor ukavSirdeba is swavlebisa da swavlis saerTo suraTs.<br />

Semdeg parametris gasagebad saWiro koncefciebsa da kategoriebs ganvsazRvravT da<br />

siRrmiseulad vecnobiT yovel kategorias meTodTa im repertuaris gasacnobad, romelsac<br />

pedagogi iyenebs konkretul situaciaSi. amas, SeZlebisdagva rad, xSirad magaliTebiT war-


Sesavali<br />

mogidgenT. Semdeg, rogorc wesi, vikvlevT, ra informacia gvaqvs moswavlis, situaciis, saswavlo<br />

gegmis, maswavleblis arCevanis Sesaxeb. yoveli Tavis bolos mocemulia sakontrolo<br />

gverdi parametris sakvanZo koncefciebis siiT da iseTi formatiT, romelic daexmareba maswavlebels<br />

sakuTari repertuarisa da gadawyvetilebebis analizSi. dabolos, xSirad warmodgenilia<br />

sakontrolo kiTxvari, romlis gamo yeneba mkiTxvels gameorebisa da ganmtkicebisTvis<br />

SeuZlia.<br />

savaldebulo ar aris Tavebis Tanamimdevruli wakiTxva, Tumca saerTo angariSiT, sasurvelia.<br />

magaliTad, kargi disciplina pedagogisTvis yuradRebasTan, impulsTan, molodinebsa<br />

da pirovnuli urTierTobis damyarebasTan dakavSirebuli unarebis safuZvelia. Tu rTuli<br />

klasi gyavT da waikiTxavT Tavs „disciplina“, aRmoaCenT menejmentis zemoT CamoTvlil oTx<br />

parametrs, romelTa daxmarebiT SeZlebT rTul moswavle ebTan muSaobas.<br />

wignis gamoyeneba<br />

Cveni mkiTxvelebi arian rogorc pedagogebi, ise maTTan saswavlo procesSi Cabmuli inspeqtorebi,<br />

Semfaseblebi da kadrebis mmarTvelebi. es profesiuli wignia, romelsac, vimedovnebT,<br />

profesionali pedagogi sakuTari muSaobis analizisTvis gamoiyenebs. TviT gamocdil<br />

pedagogebsac ki SeuZliaT Seamowmon sakuTari unarebi yovel parametrSi arsebul<br />

repertuarTan mimarTebaSi da naxon, ra SeiZleba daematos maT gamocdilebas, efeqtianobas<br />

da gansxvavebuli saWiroebebis Sesatyvisobis maTeul unars, romlis winaSec dRes vdgavarT.<br />

Cveni survilia, swavlebaze saubrisas SevqnaT saerTo ena da koncefciaTa sistema, swavlebis<br />

Sesaxeb mniSvnelovan sakvanZo ideaTa nakrebi, romlis gamoyeneba yvela pedagogs<br />

SeeZleba. Tu erTmaneTis ukeT gagebas SevZlebT, mosalodnelia, rom swavlebis Cveneuli angariSebi<br />

da Sefasebebi ufro sasargeblo gaxdes, konferenciebi _ ufro specifikuri da<br />

produqtiuli, xolo kadrebis ganviTarebis programebi _ ufro konkretuli.<br />

aseve SeiZleba velodoT maswavlebelTa Soris izolaciis da martoobis barierebis Semcirebas,<br />

pedagogTa Ria, urTierTsasargeblo saubrebs swavlebis Sesaxeb samaswavleblosa<br />

da sxva adgilebSi. zogadi profesiuli codnis bazis safuZvelze problemaTa gan xilvas naklebad<br />

eqneba pirovnuli araadekvaturobis (warmodgena, romlis safuZvelia miTi `intuiciuri~<br />

maswavleblis Sesaxeb _ Tu kargi swavleba intuiciuria da Tavs ver varTmevT, e.i.<br />

raRac ise ver aris, rogorc unda iyos) aRiarebis elferi da ufro profesiul problemad<br />

gadaiqceva, romelic codniTa da unarebiT unda gadaiWras.<br />

universitetSi, maswavlebelTa mosamzadebel kursebze, moswavleTa swavlebis procesSi,<br />

sxvadasxva seminarebze aseve gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces unarebisa da saerTo<br />

teqnikuri Sexedulebebis ganviTarebas. swavlebis teqnikuri gageba ar akninebs humanizmis,<br />

bavSvis ganviTarebisa Tu asakis Sesaferisi Sinaarsis, meTodebisa da masalis Sesaxeb detaluri<br />

codnis mniSvnelobas. kargi iqneboda, dawyebiTi klasebis momavalma maswavlebelma<br />

icodes kuizeneris Zelebi (frangi maTematikosi - jorj kuizeneri -1891-1976) da misi gamoyeneba<br />

wonis Tanrigis swavlebi sas. aseve kargi iqneba, Tu saSualo skolis momaval maswavlebels<br />

ecodineba `amherstis~ seriuli gamocema `amerikuli civilizaciis problemebi~ da<br />

misi gamoyeneba. miuxedavad imisa, rom pedagogTa treningi (da kvalifikaciis amaRleba) ukve<br />

uTmobs yuradRebas am sakiT xebs, pedagogikis, rogorc profesiis ganviTarebaSi, droa, TviT<br />

swavlebasac mivxedoT.<br />

21


Tavi 1<br />

22<br />

literatura<br />

Joyce, B.R., C. Chark and L. Peck. Flexibility in Teaching. New York: Longmans, 1981.<br />

Polanyi M. The Tacit Dimension. Garden City, N.Y. Doubleday and Co., 1966.


2<br />

y u r a d R e b a<br />

rogor mivaqcioT da SevaCeroT<br />

moswavleTa yuradReba amocanaze?<br />

Sewyveta<br />

gafrTxileba<br />

Cabma<br />

Tanaziaroba<br />

miRweva


yuradReba<br />

yuradRebis parametri gulisxmobs maswavleblis unars, gakveTilis ganmavlobaSi Car-<br />

Tuli hyavdes moswavleebi amocanaze muSaobaSi, e.i. CarTos isini saswavlo gegmiT<br />

gaTva liswinebul gonivrul aqtivobebSi. (amocanis Sesrulebaze daxarjuli droisagan<br />

gansxvavebiT, arasamuSao dro moicavs iseT qcevebs, rogoricaa ganwyoba, momzadeba, xumroba,<br />

lodini, ocneba, socializacia da mravali sxva, romelTa detalebi jer ar gvainteresebs).<br />

saklaso oTaxSi drois aRricxva bevr<br />

mkvlevars uwarmoebia moswavlis mier amoca- moswavleTa CarTva davalebis SesrulebaSi<br />

naze daxarjuli drois dasadgenad, raTa Sem- kurikulumis ganxorcielebis SINE QUA NON-ia.<br />

deg daxarjuli droisa da Sedegebis korelacia<br />

gaerkviaT (mag., Bennett 1978, Rosenshine 1978). gasakviri araa, rom maT myari dadebiTi korelacia<br />

miiRes: rac met dros xarjavs moswavle saswavlo aqtivobebze, miT ufro ecnoba masalas. am<br />

TavSi gamovikvlevT maswavleblis mier yuradRebis parametris farglebSi ganxorcielebul<br />

moqmedebebs, romelTa mizania maqsimalurad gaizardos moswavleTa mier saklaso oTaxSi davalebaze<br />

daxarjuli dro.<br />

mravali mosazrebiT, menejmentis parametrebis jgufidan yuradRebis parametri wamyvan<br />

rols asrulebs. Tu moswavleebi uyuradRebod ekidebian swavlebas, gakveTilis sikarge, sxva<br />

TvalsazrisiT, azrs kargavs. did Tu patara jgufSi an individualur saswavlo procesSi<br />

moswavleTa CarTva davalebis SesrulebaSi swored yuradRebas ukavSirdeba, menejmentic<br />

xom swored es aris. yuradReba swavlebis wina piroba, kurikulumis ganxorcielebis sine qua<br />

non-ia.<br />

yuradRebis aqtebis repertuari<br />

daxelovnebuli pedagogebi garkveul aqtebs iyeneben moswavleTa yuradRebis samarTavad:<br />

Tavidan mis misapyrobad, Semdeg SesanarCuneblad, xelaxla misapyrobad da a.S. es moqmedeba-<br />

Ta mTavari klasia, romelic „yuradRebis“ parametriT moixsenieba. am mTavar klasSi SeiZleba<br />

ganvasxvavoT maswavleblis qcevis xuTi kategoria. Sewyveta (desist), gafrTxileba (alerting),<br />

Cabma (enlisting), Tanaziaroba (acknowledging), miRweva (winning). daxelovnebuli pedagogis mier<br />

moswavleTa amocanis SesrulebaSi Cabmis repertuari moqmedebaTa yvela kategorias moicavs.<br />

Sewyveta (Tavis danebeba)<br />

Sewyvetis aqti Semdegs ityobineba: „CaerTe am saqmeSi“. is makoreqtirebeli da pirdapiria.<br />

is moswavleebs atyobinebs, rom raRac iseTs akeTeben, rasac ar unda akeTebdnen da aniSnebs,<br />

ra unda gaakeTon (daubrundnen saqmes). pedagogis mier Sewyvetis sxvadasxva moqmedebebs Soris<br />

individualuri moqmedebebi imis mixedviT gansxvavdeba makoreqtirebelia Tu pirdapiri.<br />

zogi moqmedeba sxvaze ufro damajereblad da mtkiced arwmunebs moswavles, rom „saqmeSi<br />

25


Tavi 2<br />

unda CaerTos“. qvemoT mocemulia Sewyvetis moqmedebaTa sxvadasxva saxis nusxa yvelaze radikaluridan<br />

yvelaze loialuramde, Sesabamisi magaliTebiT.<br />

26<br />

1. dasja: „kargi, Tu axla amas ver gaakeTeb, SesvenebiT ver isargebleb~.<br />

2. ardaSveba: „foster, gadi saklaso oTaxidan“.<br />

3. muqara: „Sewyvite an gadi saklaso oTaxidan“.<br />

4. uxeSi sarkazmi: „Tavi isev Sin dagrCa, grand?~ 1 msubuqi SeniSvna: „ar SegiZlia, Sewyvito?“<br />

„meoTxeklaseliviT ratom iqcevi?“<br />

5. brZaneba: „axlave daubrundi samuSaos“. „xelebi ukan gqondes, sanam darwmunebuli ar<br />

iqnebi, rom ar apireb vinmes Seexo“.<br />

6. specifikuri verbaluri Sewyveta: pedagogi asaxelebs qcevas, romelic unda Sewyviton<br />

da moswavles Sesaferis Semcvlel qcevas usaxelebs: „jim, Sewyvite kakuni da<br />

Sens nawers daubrundi“.<br />

7. zogadi verbaluri Sewyveta: <strong>maswavlebeli</strong> orazrovnad awyvetinebs qcevas: „hari,<br />

morCi“.<br />

8. msubuqi sarkazmi: pedagogi mimarTavs moswavles, romelic eCurCuleba megobar gogonas,<br />

„brendan, moxaruli var, rom axali megobari monaxe“.<br />

9. individualuri Sewyveta: specifikuri an zogadi, magram ise rbilad naTqvami, rom<br />

mxolod is moswavle aqcevs yuardRebas, visac exeba.<br />

10. jgufuri zemoqmedeba: „fred, verc erTi Cvengani ver wava tanvarjiSze, sanam Sen aq<br />

xar“. klaselebi erTvebian: „oh, fred, wamodi ra!“<br />

11. TanatolTa Sejibri: „joni mzadaa, Sen beT?“<br />

12. adgilis Secvla: „jim, gadadi meoTxe magidasTan, geTayva“.<br />

13. „me“-Setyobineba: „klara, mwyins, roca bavSvebs im dros elaparakebi, roca vcdilob,<br />

raRac vaswavlo. ase mgonia, am gakveTilis momzadebisTvis gaweuli mTeli Sroma wyalSi<br />

meyreba“.<br />

14. moqmedeba yuradRebis gaufantavad: mister gleidi midis kenTan, usityvod iRebs<br />

saSlels, romliTac keni TamaSobs, idebs jibeSi, ganagrZobs magidebs Soris siaruls<br />

da diskusias.<br />

15. arCevanis SeTavazeba: mister gleidi xedavs, rom keni saSleliT TamaSobs da wynarad<br />

eubneba: „ken, SegiZlia gadado an momce“.<br />

16. waqezeba: „jil, Caebmebi muSaobaSi? „kargiT, dasxediT da usmineT yuradRebiT“.<br />

17. SeniSvna: „ras unda akeTebde axla Seli?“<br />

18. pirferoba: „Sen metad keTilsindisieri xar saimisod, rom ase gaflango dro“. „daubrundi<br />

samuSaos, Cemo kargo!“<br />

19. signali: zari irekeba, xeli iweva, fortepianos akordi da a.S.; saubris Seuwyvetlad<br />

pedagogi xels maRla swevs, raTa JestiT aRniSnos, `SeCerdi~ im moswavles, romelic<br />

saubris Sewyvetinebas cdilobs, xolo saxis gamometyvelebiT an moZraobiT aniSnebs<br />

„moicade erTi wuTiT da SenTan viqnebi“.<br />

20. pauza da mzera: pedagogi xangrZlivad uyurebs bavSvs.<br />

21. saxelis CarTva: <strong>maswavlebeli</strong> saubarSi rTavs (magram ar mimarTavs) moswavlis saxels<br />

yuradRebis mipyrobis mizniT: „axla ki, momdevno amocanas – jesi – romelTan Se-<br />

1. miuxedavad Cveni rwmenisa, rom nebismieri moqmedeba konkretuli moswavlisa Tu situaciisaTvis SeiZleba Sesatyvisi iyos,<br />

sarkazmze es ar vrceldeba. vTvliT, rom sarkazmi, sul cota, urTierTobis patara (xolo zogjer, arcTu patara) mkvlelia.<br />

sarkazmsa da iumors Soris zRvris dasadebad lakmusis rolSi Semdeg kiTxvas viyenebT: „nawyeni darCa Tu ara?“ Tu pasuxi<br />

dadebiTia, saqme sarkazmTan gvaqvs, xolo uaryofiTis SemTxvevaSi _ iumorTan.


yuradReba<br />

Widebasac vapirebT, zogierTi msgavsi elementi aqvs – jesi – magram ufro martivia“.<br />

22. daxmarebis SeTavazeba: „Carli, rogor dagexmaro?~ `Carli, gWirdeba daxmareba?~<br />

23. Sexeba: pedagogi moswavles mxarze exeba, rasac SesaZloa axldes (an ara) maswavleblis<br />

aqtivobis Sewyveta da moswavlisaTvis TvalebSi Caxedva.<br />

24. siaxlove: yuradRebagafantul (an yuradRebis gafantvis kandidat) moswavlesTan<br />

axlos dgoma.<br />

gafrTxileba<br />

gamafrTxilebeli moqmedebebi xSirad gamiznulia moswavleTa jgufisTvis da ara individebisTvis.<br />

mas yuradRebis SenarCunebis efeqti aqvs da minimumamde amcirebs yuradRebis<br />

gafantvas. es moqmedeba pirdapir Setyobinebas ar Seicavs; is jgufis yuradRebisa da sifxizlis<br />

SenarCunebas emsaxureba. Sewyvetis moqmedebaTa msgavsad gafrTxilebis moqmedebebic<br />

siZlieris xarisxiT gansxvavdeba. gafrTxilebis aqtebi aqac yvelaze radikaluridan yvelaze<br />

loialuramde aris dalagebuli Sesabamisi magaliTebiT:<br />

1. SiSi: pedagogi amCnevs, rom klass audiokasetis mosmenisas yuradReba efanteba. is<br />

uecrad gamorTavs magnitofons da kiTxulobs: „ratom varaudobT, rom jefersoni<br />

swored amas ganicdida hamiltonis mimarT?<br />

2. moswavlis saxelis gamoyeneba Sesaswavl magaliTSi: „prezidenti jon lini dakavebulia,<br />

rogorc eWvmitanili da braldebuli. vin gaxdeba prezidenti? Cven vfiqrobT,<br />

rom linis dros cxovreba Zneli iyo! axla vice-prezidenti qristian beikeri xdeba<br />

prezidenti. droa, bargi CavalagoT da gadavideT kanadaSi“.<br />

3. pasuxis nawilobriv gameoreba: pedagogi pasuxis dasamTavreblad SekiTxvas sxva moswavles<br />

umeorebs.<br />

4. winaswari gafrTxileba: „sworia, holi, axla Semdegi scade. devid, Seamowme holi<br />

da naxe, sworad gaigo Tu ara“. „axla es Semdegi scade, holi. devidi dagexmareba,<br />

Tu gagiWirdeba“ (orive moqmedeba winaswar afrTxilebs devids, rom SeiZleba mas<br />

mouwios pasuxis gacema. amgvarad SeiZleba erTi kiTxvis dasmiT ori moswavlis yuradRebis<br />

mipyroba.<br />

5. unisoni: „jein, 6X6 aris? sworia. axla ki yvelam erTad – 8X8 aris!“<br />

6. uyurebs erTs, esaubreba meores: pedagogi uyurebs erT moswavles, magram esaubreba<br />

sxva students (grZeldeba Zalian mcire drois ganmavlobaSi).<br />

7. arasruli winadadebebi: `amrigad, rogorc yvelam viciT, winadadebis bolos vsvamT<br />

– . . .“. pedagogma gaSlili xelebi, aweuli warbebi an xelis Jesti gamoiyenos moswavleTa<br />

pasuxis wasaxaliseblad.<br />

8. Tanabari SesaZlebloba: pedagogi rwmundeba, rom yvela gamoZaxebuli Semowmebulia,<br />

xolo moswavleebma gamocdilebiT ician, rom SeiZleba nebismier dros isev gamoiZaxon.<br />

9. arCevanis SemTxveviToba: pedagogi moswavleebs maTi adgilis mixedviT iZaxebs, raTa<br />

maT ver gaTvalon gamoZaxebis Tanamimdevroba. 2 cirkulacia: pedagogi wriulad moZraobs<br />

saklaso oTaxSi.<br />

2 gamokiTxvis SemTxveviTi Tanmimdevroba uaryofiT korelaciaSia dabali socialur-ekonomikuri statusis skolebis SedegebTan,<br />

magram ara maRali socialur-ekonomikuri statusis skolebis SedegebTan (BBBrophy<br />

& Evertson, 1978). maTi azriT, aseTi<br />

gamokiTxva garkveul mRelvarebas ukavSirdeba, rac SeusabamisobaSia dabali socialur-ekonomikuri statusis moswavleebTan,<br />

romlebsac SesaZloa, saswavlo garemoSi meti stabiluroba da daxmareba da naklebi gaurkvevloba sWirdebaT.<br />

27


Tavi 2<br />

28<br />

10. lodinis dro: pedagogi akeTebs pauzas da Tu moswavle kiTxvas swrafad ver upasuxebs,<br />

mcire dayovnebis uflebas aZlevs. es moiTxovs nebisyofas, raTa moiTmino<br />

uxerxuli xuTwamiani pauza, romlis ganmavlobaSic moswavlem SeiZleba SeZlos pasuxis<br />

Camoyalibeba ise, rom replikiT an daxmarebiT ar SevawyvetinoT. pauzis dros<br />

danarCeni moswavleebi iZulebuli arian dafiqrdnen kiTxvaze, imis molodiniT, rom<br />

SeiZleba maT mouwioT pasuxis gacema.<br />

11. mxedvelobiTi kontaqti: pedagogi moswavleebTan mxedvelobiT kontaqts amyarebs.<br />

12. yuradRebis vizualuri da smeniTi gafantvisgan Tavisufleba. <strong>maswavlebeli</strong> saklaso<br />

oTaxs ise awyobs, rom moswavleTa patara jgufebi piriT kuTxisken arian ganlagebuli<br />

an moSorebuli oTaxis ZiriTadi vizualuri arisgan, anda acalkevebs erTmane-<br />

Tisagan saswavlo, samuSao da xmaurian areebs. meore alternativaa, roca pedagogi<br />

mimarTavs klass: „daxuWeT Tvalebi da momismineT“.<br />

Cabma<br />

yuradRebis mipyrobis nabijTa mesame kategorias Cabmas vuwodebT, radgan misi mizania,<br />

nebayoflobiT Caaba calkeuli moswavle an mTeli klasi kurikulumiT gaTvaliswinebul aqtovobebSi.<br />

CarTvis moqmedebebi emsaxureba moswavlis moxibvlas da aRtacebas saswavlo aqtivobiT<br />

da am gziT mis dainteresebas. is moswavlis yuradRebas aqtivobis mimzidvel mxares<br />

miapyrobs. Cabmis aqtebia:<br />

1. xmis Secvla: pedagogi cvlis saubris tons, daZabulobas, simaRles an intonacias,<br />

raTa xazi gausvas ZiriTads da gamoiwvios interesi.<br />

2. Jesti: pedagogi iyenebs xelis an sxeulis moZraobebs, raTa xazi gausvas ZiriTads an<br />

gaaZlieros interesi.<br />

3. cnobismoyvareobis aRZvra: „axla mainteresebs, ram gamoiwvia es?“<br />

4. molodini: „moicadeT, vidre naxavT ra aris yuTSi!“<br />

5. gamowveva: „es ki yovel Tqvengans gaabriyvebs“.<br />

6. moswavlis damxmared warmodgena: „jim, SegiZlia es werilebi ise daiWiro, rom klasma<br />

dainaxos~? (jims yuradReba efanteboda).<br />

7. sayrdenebi: pedagogi iyenebs SinaarsTan dakavSirebul fizikur obieqtebs.<br />

8. personificireba: „axla biWebo da gogonebo, modiT vnaxoT, Tu SevZlebT kibis motyuebas<br />

da zeviT ise avalT, rom man ver gaigos“. „Tu mister N-i karSi swored axla<br />

gamoCndeba, ra xmebi SeiZleba davaxvedroT, rom Tavi Sin igrZnos?“<br />

9. moswavlis fantaziebTan dakavSireba: „milioni dolari rom gqondes, ramdeni asdolariani<br />

kupiura geqneba?“<br />

Tanaziaroba<br />

zogjer moswavlis uyuradRebobis mizezi skolisa da pedagogis ostatobis miRmaa. mas<br />

zogierTi gareSe movlena Trgunavs (an axalisebs). magaliTad:<br />

y diliT, avtobusSi mgzavrobisas, saukeTeso megobarma uari uTxra mis gverdiTdam-<br />

jdariyo.<br />

y mSoblebi cota xnis winaT daSordnen erTmaneTs.<br />

y SuadRisTvis daniSnulia Cempionatis TamaSi, romelSic is monawileobs.


yuradReba<br />

aseT dros ubralod xmamaRla gamoxatviT, rom gesmiT, ra xdeba moswavlis Tavs, SeZlebT<br />

misi yuradRebis `dapyrobas~. Zalze Znelia (da iSviaTi), marTla gaugo vinmes da, ubralod,<br />

gaiziaro misi grZnobebi, Tumca, am gziT marTlac SeiZleba yuradRebis gaZliereba. magali-<br />

Tad: „vici, rom amaRam hokeis TamaSis gamo aRgznebuli xar, gansakuTrebiT imitom, rom masSi<br />

Cveni sami kunTmagari biWi monawileobs. magram, gTxov, mag Sexvedraze fiqri cota xniT gadado,<br />

dRevandeli gameoreba Zalze mniSvnelovania~.<br />

Svidi wlis jenifers kiTxvis dros yuradReba efanteba. man mzera ramdenjerme miapyro im<br />

adgils, sadac klasSi Semosvlamde iyo (is ucxouri Tojinebis gamofenas awyobda). pedagogi<br />

umal xvdeba, ra aRelvebs jenifers _ sadilis Semdeg, romelic kiTxvaSi mecadineobas mohyveba,<br />

veRar SeZlebs Tojinebis mowesrigebas (Svidi wlis bavSvs es Zalze Soreul perspeqtivad<br />

eCveneba). amrigad, pedagogi Tanaziarobis moqmedebas axorcielebs: „jenifer, vici,<br />

SenTvis raoden mniSvnelovania yvela Tojinis lamazad morTva. gpirdebi, rom sadilamde Se-<br />

Zleb saqmis dasrulebas, oRond, axla, CvenTan erTad unda waikiTxo, radgan amas Semdeg aRar<br />

mivubrundebiT. gpirdebi, rom moaswreb“. Tojinebis mowesrigeba, mozrdilis azriT, iqneb<br />

umniSvneloa, magram aseTma, TiTqosda trivialurma saqmianobam SeiZleba mTlianad moicvas<br />

bavSvi da dablokos misi CarTva, Tu pedagogi ugulisyurobas gamoiCens.<br />

pedagogi amCnevs, rom meri Sewuxebulia da Tanaziarobis aqts mimarTavs: „meri, geSinia,<br />

rom mosasmen centrSi rigs gamotoveb?“ meri Tavs uqnevs. „nu Cqarob da kargad gaakeTe savarjiSo.<br />

rogorc ki daamTavreb, rigSi Sens adgils daikaveb maSinac ki, Tu registraciis<br />

furcelze xelmoweras gamovtovebT“.<br />

zogjer pedagogi mxolod ekiTxeba: „brenda, ra mogdis? CvenTan ar xar“. Semdgomma mondomebulma<br />

da aqtiurma mosmenam SesaZloa es dablokva an moxsnas an vera. asea Tu ise, maswavleblis<br />

mier moswavlis grZnobebis gacnobierebam, SesaZloa, gantvirTos da aqtivobaSi<br />

Cabma gauadvilos.<br />

miRweva<br />

miRwevis aqtebi Cabmis aqtebs hgavs imiT, rom isinic dadebiTia da gulisxmobs saswavlo<br />

procesisadmi moswavlis yuradRebis miqcevas da ara iZulebas. miuxedavad amisa, miRwevis<br />

aqti Cabmis aqtisgan gansxvavdeba, radgan pirveli moswavlis yuradRebas pedagogze mimar-<br />

Tavs, xolo meore – aqtivobaze. miRwevis aqtebi pedagogis pirovnul Tvisebebs emyareba, romelic<br />

„miRwevis“ mediatorad gvevlineba. pedagogis mier ganxorcielebuli „miRwevis“ aqtebi<br />

moicavs:<br />

1. gamxneveba: mimdinare samuSaos Sesrulebisas, pedagogi moswavles, Cveulebriv, xmis<br />

intonaciiTa da saxis gamometyvelebiT amxnevebs.<br />

2. enTuziazmi: „bob, eg marTlac saintereso Temaa naSromisTvis!“<br />

3. Seqeba: „oh, ra mSvenieri namuSevaria, anji“.<br />

4. iumori (sarkazmis gareSe): pedagogi xumrobs pozitiuri, mxardamWeri maneriT, rac<br />

moswavleTaTvisac saxalisoa.<br />

5. inscenireba: pedagogi Tavad warmoadgens gakveTilTan dakavSirebul masalas, anda<br />

moswavlisgan moiTxovs inscenirebas. alternatiuli versia: pedagogi erTveba rol-<br />

Si da Tundac erT winadadebas warmoTqvams im gmiris eniT, romelTanac Tavs aigivebs:<br />

„kargi, axla momRimar orpirTa kabinetSi mivdivar“ (pedagogma pirveli kabinetis sxdomaze<br />

mimavali axlad arCeuli prezidenti a. linkolni gaiTamaSa, romlis misamar-<br />

TiT yvela moxele fiqrobs, rom masze ukeTesi prezidenti iqneboda da mis Tavidan<br />

mocilebaze ocnebobs).<br />

29


Tavi 2<br />

30<br />

yuradRebis qcevis analizi<br />

moqmedebaTa tipebi am xuTi kategoriidan uwyvet rigad SeiZleba ganlagdes: Zalauflebis<br />

gamoyeneba da Zalauflebis gamouyenebloba an iZuleba da mimzidveloba (sqema 2.1). moqmedebebi<br />

da kategoriebi rigis zeda nawilSi pedagogis avtoritetsa da mbrZaneblur da mtkice<br />

mimarTvas iyenebs. rigis qveda nawilSi ki avtoritetis komponenti sul ufro naklebdominanturia.<br />

amrigad, yuradRebis parametri funqciuri maxasiaTeblebis gaswvriv mniSvnelobiT metnaklebad<br />

uwyvet skalas moicavs. funqciuri maxasiaTeblebi is moqmedebebia, romelTa Sedegad<br />

xdeba saswavlo procesSi moswavlis yuradRebis CarTva, SenarCuneba an xelaxla CarTva.<br />

es is funqciuri orientaciaa, romelic xsnis „Seqebis“, „enTuziazmisa“ da „Jestis“ ufro did<br />

parametrad gaerTianebas. Cven vaRiarebT, rom moswavlis yuradRebis mipyroba (gazrdili<br />

warmodgena sakuTar Tavze? motivacia?) ar aris erTaderTi ram, rac „Seqebasa“ an `enTuziazms“<br />

mohyveba. aseve ar aris erTaderTi funqcia, romelTanac SesaZlebelia am qcevaTa dakavSireba.<br />

miuxedavad amisa, vfiqrobT, rom funqciuri TvalsazrisiT, es moqmedebebi, sul<br />

cota, logikurad yuradRebis koncentracias axdenen da gvidastureben, rom yuradReba<br />

logikuri da aucilebeli Suamavalia im Sedegebisa, romlebTanac es moqmedebebi asocirdeba<br />

(mag., miRweva, motivacia). amrigad, maTi dakavSireba yuradRebis Sesatyvisi parametris<br />

sazRvrebSi swavlebis gasagebad, kargi saSualebaa.<br />

Cveni varaudiT, pedagogebi yuradRebis rigs xSirad imeoreben da iyeneben swavlebis<br />

procesSi. yuradRebis romel moqmedebas iyenebT? ramdens da romels iyenebT am xuTi kategoriidan?<br />

rogor aisaxeba Tqvens saqmianobaze yuradRebis aqtebis moqmedeba? zogi pedagogi<br />

yuradRebis aqtebis nimuSebis Tavmoyris mizniT kolegebis an skolis xelmZRvanelobis<br />

dakvirvebis obieqti xdeba. Semdeg am Canawerebs iyenebs sakuTari saqmianobis Sesamowmeblad<br />

da sasurveli gamocdilebis dasagroveblad. maswavleblis es Canawerebi an amgvari analizis<br />

Sedegad gamovlenili yuradRebis aqtebis paternebi SeiZleba gamoviyenoT imis Sesafaseblad,<br />

ramdenad Seesabameba pedagogis mier ganxorcielebuli yuradRebis aqti sasurvel<br />

Sedegs.<br />

Sesabamisoba yuradRebis parametrTan<br />

yuradRebis rigi obieqturi nusxaa da ar SeiZleba msjeloba imis Sesaxeb, romelia<br />

ukeTesi,zeda rigSi Tu qveda rigSi ganlagebuli moqmedebebi. vTvliT, rom yvela moqmedebas<br />

aqvs Tavisi adgili da konkretul konteqstSi yoveli maTgani SeiZleba gamogvadges (Cveni<br />

azriT, erTaderTi gamonaklisia sarkazmi, romelic mudam, sul cota, urTierTobis „patara<br />

mkvlelia“).<br />

<strong>gamocdili</strong> pedagogi am parametris mdidari repertuariT sxvadasxva moswavlis qcevas<br />

sxvadasxvagvarad pasuxobs. qvemoT mocemuli magaliTebi gviCvenebs, ra ostaturad iyenebs<br />

misis T yuradRebis aqtebs calkeuli moswavlis mimarT.<br />

misis T-m icis, rom darili ZalauflebisTvis konfliqtis sababs eZebs da maswavlebels (an<br />

sxva avtoritetul pirs) nebisyofis gamocdas uwyobs. rodesac <strong>maswavlebeli</strong> Sewyvetis moqmedebaTa<br />

TiTqmis mTel arsenals amowuravs, darili uaresad iqceva. magaliTad, „specifikur<br />

verbalur Sewyvetas“ gamowvevad iRebs, ufro xmamaRla akakunebs fanqars da akvirdeba, rogor<br />

gabrazdeba da ras moimoqmedebs misis T. pedagogma gafrTxilebisa da CarTvis moqmedebaTa<br />

gamoyeneba iswavla. Tu darili zRvars gadadis, pedagogi mtkice moqmedebebiT aCerebs.<br />

Tumca, misis T gaurbis aseT simkacres da darilis yuradRebis mipyrobas `gamowvevis~ aqtiT –<br />

kiTxvis dasmiT, „winaswari gafrTxilebiT~ an „damxmared warmodgeniT“ cdilobs. magaliTad,


avtoriteti<br />

dasja<br />

ardaSveba<br />

muqara<br />

uxeSi sarkazmi<br />

msubuqi SeniSvna<br />

brZaneba<br />

specifikuri verbaluri Sewyveta<br />

zogadi verbaluri Sewyveta<br />

msubuqi sarkazmi<br />

individualuri Sewyveta<br />

jgufuri zemoqmedeba<br />

TanatolTa Sejibri<br />

adgilis Secvla<br />

„me“-Setyobineba<br />

moqmedeba yuradRebis gaufantavad<br />

arCevanis SeTavazeba<br />

waqezeba<br />

SeniSvna<br />

pirferoba<br />

signali<br />

pauza da mzera<br />

saxelis CarTva<br />

daxmarebis SeTavazeba<br />

Sexeba<br />

siaxlove<br />

mimzidveloba<br />

SiSi<br />

moswavlis saxelis gamoyeneba<br />

pasuxis nawilobriv gameoreba<br />

winaswari gafrTxileba<br />

unisoni<br />

uyurebs erTs, esaubreba meores arasruli<br />

winadadebebi<br />

Tanabari SesaZleblobebi<br />

arCevanis SemTxveviToba<br />

cirkulacia<br />

lodinis dro<br />

mxedvelobiTi kontaqti<br />

yuradRebis mxedvelobiTi da smeniTi gafantvis Tavisufleba<br />

xmis Secvla<br />

Jesti<br />

cnobismoyvareobis aRZvra<br />

molodini<br />

gamowveva<br />

moswavlis damxmared warmodgena<br />

sayrdenebi<br />

personificireba<br />

moswavlis fantaziebTan dakavSireba<br />

Tanaziaroba<br />

gamxneveba<br />

enTuziazmi<br />

Seqeba<br />

iumori<br />

inscenireba<br />

sqema 2.1: yuradRebis kontiniumi<br />

yuradReba<br />

Sewyveta<br />

CarTva<br />

dainterseba<br />

Tanaziaroba<br />

miRweva<br />

yuradRebis aqtebis es speqtri maswavlebels mdidar repertuars sTavazobs.<br />

31


Tavi 2<br />

am ukanasknel moqmedebas maSin iyenebs, roca darili fanqars akakunebs: „maS ase, iq marTlac<br />

iyo mefeebis oTxi piramida. daril, SegiZlia Semdeg kadrze gadaweva, rom me piramidis<br />

win ganlagebuli sagnebis Cveneba SevZlo“.<br />

meore moswavle marSa, gansxvavebulia. miuxedavad imisa, xSirad is mecadineobaSi ar erTveba,<br />

`Cabmis~ moqmedebebi, rogorc Cans, Zlier stimuls aZlevs. „es TiTqos Cabmisa da miRwevis<br />

aqtebs saTavisod `Targmnis~ _ TiTqos me veubnebi, rom masTan megobroba an masTan<br />

TamaSi msurs. mas interaqtivoba itacebs da Cemze zedmetad koncentrirebuli xdeba“, ase<br />

xsnis mis saqciels <strong>maswavlebeli</strong>. vidre pedagogi sxvadasxva gzebsa da SesaZleblobebs eZebs,<br />

raTa daakmayofilos marSas maswavlebelTan siaxlovis es moTxovnileba , is saSualo rangis<br />

Sewyvetis moqmedebebs iyenebs marSas yuradRebis mosapoveblad, rasac warmateba moaqvs.<br />

sxvadasxva moswavle – sxvadasxva saWiroeba – sxvadasxva moqmedeba: <strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong><br />

gaazrebulad usadagebs sakuTar moqmedebas moswavleebs.<br />

zogi <strong>gamocdili</strong> pedagogi moswavleTa mimarT moqmedebebis diferencirebas intuiciiT<br />

axdens. isini cnobili arian, rogorc saklaso oTaxis efeqturi menejerebi. SesaZloa, verc<br />

maT da verc maTi saqmianobis Semfaseblebma ver agvixsnan warmatebis mizezi. ubralod, ician,<br />

rom maT „aTianSi moartyes“. SesaZloa, qvecnobieri gamWriaxobis wyalobiT usadageben yuradRebis<br />

gansxvavebul aqtebs konkretul moswavleebs.<br />

alRos miuxedavad, nebismieri CvenganisTvis sasargeblo iqneba moswavleTa uyuradRebobis<br />

paternebis gaazreba da sapasuxo moqmedebaTa nimuSebis morgeba. SeiZleba aRmovaCinoT,<br />

rom Cveni repertuaris nawils ugulebelvyofT, radgan Zalian gagvaRiziana luizam,<br />

SesaZloa, TviT repertuars sWirdeba gamdidreba, an iqneb, ukeT SevarCevdiT moqmedebas, Tu<br />

uyuradRebobis mizezis moZebnas SevecdebodiT. kolegasTan moswavleze (an klasze) saubari<br />

yuradRebis parametrebis qcevaTa rigis gaTvaliswinebiT, Zalze sasargeblo saqmianobaa.<br />

32


y u r a d R e b a _ s a v a r j i S o<br />

qvemoT mocemuli sakiTxebi saSualebas gaZlevT, gaimeoroT da gaixsenoT moswav-<br />

leTa yuradRebis gamowvevis, SenarCunebisa da xelaxali gamowvevisTvis arsebuli<br />

alternativebi.<br />

gansazRvre WeSmaritia (W) Tu mcdaria (m) debuleba da daasabuTe arCevani.<br />

1. yuradRebis moqmedebaTa gamoyeneba ufro efeqturia<br />

„miRwevis“ moqmedebaTa bolos.<br />

2. uxeSi sarkazmi is moqmedebaa, romelsac wignis avtorebi<br />

ar iwoneben.<br />

3. „me“-SetyobinebiT“ moswavleebs vagebinebT, ris gakeTebas<br />

moveliT maTgan.<br />

4. „daxmarebis SeTavazebis“ moqmedebas maSin avirCev,<br />

roca msurs moswavleebi mSvidobianad miubrundnen<br />

davalebis Sesrulebas.<br />

5. gafrTxilebis moqmedebebi, ZiriTadad, moswavlis<br />

yuradRebis SenarCunebis mizniT gamoiyeneba.<br />

yuradRebis zogierTi moqmedeba Zalian hgavs erTmaneTs an orazrovania. testis<br />

es nawili dagexmarebaT maT Soris gansxvavebis dadgenaSi. yovel kiTxvaSi moqmedebaTa<br />

Soris gansxvaveba unda axsnaT.<br />

1. ra gansxvavebaa Sewyvetis moqmedebas _ „pirferobasa“ _ da darwmunebis moqmedebas<br />

_ „Seqebas“ _ Soris?<br />

2. ra gansxvavebaa „Tanabar SesaZleblobasa“ da „arCevanis SemTxveviTobas“ Soris?<br />

orive gafrTxilebis moqmedebaa.<br />

3. ra gansxvavebaa darwmunebis moqmedebas _ „iumorsa“ da Sewyvetis moqmedebas _<br />

„msubuq sarkazms“ Soris?<br />

4. ra gansxvavebaa CarTvis moqmedebas „molodinsa“ da „gamowvevas“ Soris?<br />

5. ra gansxvavebaa Sewyvetis moqmedebas „adgilis Secvlasa“ da „ardaSvebas“ Soris?<br />

6. ra gansxvavebaa Sewyvetis moqmedebas _ „pauza da mzerasa“ da gafrTxilebis moqmedebas<br />

_ „uyurebs erTs, esaubreba meores“ Soris?<br />

7. ra gansxvavebaa Sewyvetis moqmedebas „siaxlovesa“ da gafrTxilebis moqmedebas<br />

„cirkulacias“ Soris?<br />

8. ra gansxvavebaa Sewyvetis moqmedebas _ „saxelis CarTvasa“ da gafrTxilebis moqmedebas<br />

_ „moswavlis saxelis gamoyenebas“ Soris?<br />

9. ra gansxvavebaa Sewyvetis moqmedebebs „zogad da specifikur verbalur Sewyvetasa“<br />

da „brZanebas“ Soris?<br />

moiyvaneT am moqmedebaTa gamoyenebis magaliTebi.<br />

1. moiyvaneT „moswavlis damxmared warmodgenis“ gamoyenebis magaliTi.<br />

2. klass axal informacias awvdiT. vesi samjer adga Tavisi fanqris gasaTlelad. Tqven<br />

W<br />

W<br />

W<br />

W<br />

W<br />

m<br />

m<br />

m<br />

m<br />

m<br />

` y u r a d R e b a - s a v a r j i S o<br />

33


34<br />

gadawyviteT, rom mas „me-Setyobineba“ gaugzavnoT. daasabuTeT.<br />

3. moiyvaneT magaliTi, rogor gamoiyenebdiT gakveTilSi „sayrdenebs“ gakveTilis Sinaarsze<br />

moswavleTa yuradRebis misapyrobad.<br />

4. moiyvaneT „winaswari gafrTxilebis“ magaliTi.<br />

5. rogor gamoiyenebdiT „arCevanis SemTxveviTobasa“ da „Tanabar SesaZleblobas“ moswavlis<br />

yuradRebis SesanarCuneblad?<br />

ganixileT situacia da SeusabameT Tqveni pasuxi moswavles, situacias an mizans.<br />

1. saSualo skolis maRal klasebSi maTematikis gansakuTrebiT rTul nawils aswavliT.<br />

kiTxvebs calkeul moswavleebs usvamT da, amasTanave, klasis yuradRebis SenarCuneba<br />

gsurT. yuradRebis moqmedebis kargi arCevani iqneba:<br />

lodinis dro xmis Secvla<br />

unisoni cirkulacia<br />

2. gansakuTrebulad mZime saswavlo dRis boloa. moswavleebma kargad imuSaves da dai-<br />

Ralnen. yuradRebis moqmedebis kargi arCevani iqneba:<br />

SiSi gamowveva<br />

Tanaziaroba waxaliseba<br />

3. moswavleTaTvis SerCeuli moTxrobebis nakrebidan nawyvetis xmamaRla wasakiTxad<br />

emzadebiT. yuradRebis moqmedebis kargi arCevani iqneba:<br />

winaswari gafrTxileba inscenireba<br />

muqara mxedvelobiTi kontaqti<br />

4. gakveTilze Tqvens fanjrebTan sxva klasis moswavleebi TamaSoben. yuradRebis moqmedebaTa<br />

Soris kargi arCevani iqneba:<br />

brZaneba Sexseneba<br />

arasruli winadadebebi yuradRebis gafantvisgan dacva<br />

5. moswavleebi mcire jgufebSi davalebis Sesrulebisas saubrobdnen. Tqven sxva davalebis<br />

dawyebamde mTeli jgufis yuradRebis mobilizacia gsurT. yuradRebis moqmedebis<br />

kargi arCevani iqneba:<br />

xmis Secvla signali<br />

zogadi verbaluri Sewyvetis brZaneba


literatura<br />

yuradReba<br />

Bennett, N. `Recent Research on Teaching: A Dream, a Belief, and a Model.’ Journal of Education 160, no<br />

3 (Aujust 1978).<br />

Brophy, J.E. and C.M. Evertson, Learning From Teaching. Boston: Allyn& Bacon 1978.<br />

Church, John and Joe Hasenstab. Teaching with T.E.A.C.H. Emerson, N.J.: Performance Learning Systems,<br />

1985.<br />

Martin, D.L. „Your Praise Can Smother Learning“. Learning (February 1977); 43–51.<br />

Mckenzie, R. and A.M. Schadler. Effects of Three Practice Modes on Attention, Test Anxiety, &<br />

Achievement in a Classroom Association Learning Task. Paper presented at the American Educational<br />

Regional Association, , Boston, Mass., 1980.<br />

Redl, F., and D. Wineman. Controls from Within. Glancoe III: Free Press, 1952.<br />

Rosenshine B.V. Academic Engaged Time, Content Covered, and Direct Instruction. Joural of Education<br />

160, no 3 (August 1978).<br />

Rowe, M.B. Wait Time and Rewards as Instructional Variables: Their Influence on Language, Logic<br />

and Fate Control. Paper presented at the National Association for Research on Science Teaching,<br />

Chicago, III., April 1972.<br />

Tanner, L. Classroom Discipline. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1978.<br />

35


3<br />

tempi<br />

rogor SevinarCunoT movlenaTa<br />

Tanabari, swrafi ganviTareba?<br />

uzrunvelyofa<br />

gadafarva<br />

Semavseblebi<br />

Careva<br />

gakveTilis moqniloba<br />

Setyobineba<br />

qvedayofa<br />

molodini


tempi<br />

tempis cneba saklaso oTaxSi movlenaTa Tanabar, uwyvet nakads gulisxmobs (Kounin<br />

1970). swavleba uamrav maxes Seicavs tempisTvis, romlis Semcirebisas moswavleTa<br />

koncentracia irRveva. maT yuradReba efantebaT da veRar axerxeben saswavlo aqtivobaSi<br />

Cabmas. dros uqmad atareben, elodebian momzadebas, dawyebas, organizebas. Tu tempi<br />

klebulobs, moswavleebs bezrdebaT, saqmes eZeben, dro ocnebaSi gahyavT an destruqciulad<br />

iqcevian. meore mxriv, Tu tempi SenarCunebulia, moswavleebi Tanabrad da swrafad gadadian<br />

erTi moqmedebidan meoreze. moswavleTa da aRWurvilobis moZraoba Seferxebis, konfliqtis,<br />

kamaTis an xelis kvris da mujlugunis gareSe xdeba. amgvar gakveTilze dakvirvebisas iseTi<br />

gancda gveufleba, rom `saqme midis~. am TavSi ganvixilavT maswavleblis qcevas, romelic<br />

gamiznulia tempis SesanarCuneblad da movlenaTa samarTavad.<br />

zogadad, tempis cnebasTan mravali parametria dakavSirebuli. mag., yuradReba, radgan<br />

misi saSualebiT xdeba moswavleTa interesis aRZvra da swavlaze fokusireba; rutina aumjobesebs<br />

rogorc procedurebis, ise garemos organizebulobas da aCqarebs ganviTarebas;<br />

samuSaos mimarT molodinebi, radgan maswavleblis sijiute da sizuste moswavleebs samuSaos<br />

avtomaturad Sesrulebisa da erTi saqmianobidan meoreze gadasvlisas individualuri<br />

warmatebis miRwevis saSualebas aZlevs.<br />

tempis cnebas swavlebis sxva parametrebic moicavs. mag., pirovnuli urTierTobis damyareba,<br />

romelic sZlevs moswavleTa winaaRmdegobas da destruqcias da yvelaferi maswavleblis<br />

Canafiqris mixedviT mimdinareobs; sivrce, radgan misi efeqtiani organizeba moswavleebs<br />

saWiro sagnebis moZebnasa da swavlebis procesSi Cabmas uadvilebs da yuradRebis<br />

gafantvas amcirebs; aseTive parametria droc, radgan Sesabamisi ganrigi moswavleebis energiisa<br />

da yuradRebis SenarCunebas uzrunvelyofs da arakeTilgonivruli moTxovnebisagan<br />

gvicavs.<br />

metic, SegiZliaT Tvali gadaavloT miznebis, Sefasebisa da swavlis gamocdilebis kurikulumis<br />

parametrebs tempTan dakavSirebul aspeqtebTan mimarTebaSi: Seusabamo masala (Zalze<br />

rTuli an zedmetad martivi), masalis arasaTanado miwodeba, rasac Sedegad SeiZleba<br />

moswavleTa Tavgabezreba da imedgacrueba mohyves da dairRves saklaso mecadineobis tempi.<br />

ufro farTo mniSvnelobiT, SeiZleba aRmovaCinoT, rom Seusabamo kurikulumsa Tu swavlebas<br />

tempis darRveva SeuZlia. tempis ase farTod gamoyeneba niSnavs mTeli swavlebis erTi<br />

qolgis qveS moqcevas. marTlac, swavlebis nebismier parametrs, qcevis ra pirvelad mizansac<br />

unda iTvaliswinebdes, meoreuli gavlena aqvs tempze. darwmunebuli varT, rom saWiroa swavlebis<br />

im aspeqtebze fokusireba, romlebic, pirvel yovlisa, klasSi tempis SenarCunebas ukavSirdeba.<br />

Cven tempis gansazRvrebis rva ZiriTadi qveparametriT, anu maswavleblis qcevis<br />

saxeebiT SemovifarglebiT, romlis ZiriTadi mizani movlenaTa Tanamimdevrobaa da, romelic<br />

Seusabamo ganxorcielebisa Tu ugulebelyofis SemTxvevaSi, arRvevs movlenaTa Tanamimdevrobas.<br />

39


Tavi 3<br />

40<br />

tempis kategoriebi<br />

tempis rva kategoria ekleqtur jgufs warmoadgens, romlis punqtebic, iseve rogorc<br />

menejmentis sxva parametrebi, swavlis procesSi moswavlis Cabmisa da misi yuradRebis Senar-<br />

Cunebis saSualebas iZleva. menejmentis sxva parametrebSi, qcevisagan gansxvavebiT, romelic<br />

sxvadasxva misiasTan SeiZleba davakavSiroT, es rva kategoria arc erT sxva parametrs ar<br />

esadageba da imTaviTve orientirebulia tempze. maTi saxelwodebebia: uzrunvelyofa, gadafarva,<br />

Semavseblebi, SeWra, gakveTilis moqniloba, Setyobineba, qvedayofa da molodinebi.<br />

uzrunvelyofa<br />

uzrunvelyofa niSnavs sivrcisa da masalebis momzadebas saqmianobisTvis. adekvaturi<br />

uzrunvelyofis pirobebSi ver naxavT, rom maswavlebelma jer moswavleebs mouyaros Tavi,<br />

xolo Semdeg ramdenime wuTiT datovos isini karadidan gakveTilisaTvis saWiro masalis gadmosaRebad.<br />

verc imis momswre gaxdebiT, rom moswavleebs aqtivobisaTvis saWiro masalebis<br />

maragi amoewuroT da maswavlebels damatebiTi masalebi sTxovon. maswavlebelma gakveTilis<br />

dawyebamde unda Seamowmos saWiro masalis raodenoba, Tavi mouyaros mas da moamzados<br />

sivrce; aseve unda moimaragos swavlebisaTvis is aucilebeli nivTebi, romlebic, savaraudod,<br />

dRis ganmavlobaSi dasWirdebaT moswavleebs.<br />

uzrunvelyofa, kargi menejmentis msgavsad, TvalSi sacemi maSin xdeba, rodesac TiTqmis<br />

ar arsebobs. aris kargi uzrunvelyofis bevri niSani. mag.: gakveTilisaTvis gankuTvnili audiovizualuri<br />

masala, winaswar momzadebuli cxrilebi an sademonstracio aRWurviloba;<br />

<strong>maswavlebeli</strong> informacias dafaze amzadebs da saWiro dros gamoaCens; aseve mzadaa dasarigebeli<br />

savarjiSoebi (handouts). TviT oTaxSi savarjiSoebi, sxvadasxva kompleqti, TamaSebi, audiocentri,<br />

wignebi, samarTavi pulti da xmis misacemi baraTebi, moswavleebisaTvis TvalsaCinod<br />

aris dawyobili; optikuri wamkiTxavi kompiuteris gverdiT devs; iqve bloknotia,<br />

romelSic mocemulia is sami kodi, romlis mixedviTac moswavleebma samuSao unda Seasrulon.<br />

garemos ostatur uzrunvelyofaze maswavlebels cota dro exarjeba, Sedegad ki,<br />

maqsimalurad izrdeba moswavleebze daxarjul dro, da, Sesabamisad, Sedegic.<br />

gadafarva<br />

es termini kouninisagan (Kounin, 1970) visesxeT da miseuli gansazRvreba ganvavrceT: gadafarva<br />

aris ori paraleluri movlenis marTvis unari ise, rom orives erTdroulad mivaqcioT<br />

yuradReba. `marTva~, am SemTxvevaSi, maswavleblis saqmianobis or aspeqts moicavs. pirvelia,<br />

erTdrouli kavSiri yvelaferTan, rac ramdenime jgufSi, adgilas an aqtivobisas xdeba (<strong>maswavlebeli</strong><br />

SeiZleba CarTuli iyos erT an or saqmianobaSi an klasSi siarulisas Tvalyurs<br />

adevnebdes ramdenime maTgans); kavSiri niSnavs, rom maswa vlebelma icis aqtivobis buneba, moswavleTa<br />

Sesabamisi qceva da maTi saqmianobis xarisxi. meore aris sirTuleebis gadalaxvaSi<br />

moswavleebisTvis daxmarebis gaweva. sirTuleebi Semde-<br />

`yvelganmyofoba~ aucilebeli pirobaa.<br />

gi mizeziT SeiZleba warmoiqmnas: moswavleebma ver gaiges<br />

miTiTebebi, ar ician, ra gaakeTon Semdeg, ar SeswevT<br />

interpersonaluri uTanxmoebebis mogvarebis unari (mag., masalebis gaziareba, jgufis winsvlisaTvis<br />

saWiro moqmedebebi), awydebian Seusabamod rTul masalas, efantebaT yuradReba<br />

an daamTavres erTi savarjiSo da meoreze gadasasvlelad daxmareba sWirdebaT.<br />

`yvelganmyofobaSi~ (withitness) igulisxmeba, rom maswavlebels `kefazec ki aqvs Tvalebi~,


tempi<br />

xedavs mTel saklaso oTaxs da moswavleebs auwyebs, rom icis, Tu ra xdeba oTaxSi. yvelgan<br />

yofna gadafarvis wina pirobaa (Kounin, 1970) da aucilebelia cudi yofaqcevis umal SesamCnevad<br />

da reagirebis mosaxdenad. amas garda, yvelgan yofna ramdenime erTroulad mimdinare<br />

saswavlo procesis safuZvelia, radgan maswavlebels yvela movlenis mimdinareobasTan kontaqtis<br />

saSualebas aZlevs.<br />

maswavleblebi yvelgan yofnis meoxebiT inarCuneben temps, rodesac saqmianobaSi arsebul<br />

an potenciur dabrkolebas amCneven. qvemoT moyvanilia tempis SenarCunebis ramdenime magaliTi,<br />

roca maswavleblis moqmedeba moswavleebs dabrkolebis gadalaxvaSi an mis Tavidan<br />

acilebaSi exmareba.<br />

moswavles, romelic amTavrebs xelovnebis proeqtze muSaobas, <strong>maswavlebeli</strong><br />

ekiTxeba: `jim, sad unda dado namuSevari gasaSrobad?~ `sadurglo magidis qveS~,<br />

pasuxobs jimi. `mSvenieria! Semdeg SegiZlia diliT dawyebuli wignis kiTxva ganagrZo~,<br />

ambobs <strong>maswavlebeli</strong>. maswavlebelma xazi gausva, romAsaqmianoba dasrulda<br />

da moswavle axal saqmes unda Seudges.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> SeniSnavs, rom moswavlem Tavi ver gaarTva laboratoriul eqsperiments<br />

da eubneba: `mark, Tu gagiWirda, jeins sTxove daxmareba~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> xedavs, rom bavSvs saRebavi uTavdeba, is JestiT aniSnebs, momiaxlovdio<br />

da axsenebs, rom samuSaos dasrulebisas, qila saRebaviT Seavsos.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> xedavs, rom jgufi gadasaxadTan dakavSirebiT senatoris poziciaze<br />

kamaTobs da mimarTavs: `rogor SeZlebT informaciis dazustebas?~ es moswavleTa<br />

konstruqciul qcevaSi CarTvis gzaa.<br />

gadafarvis mizania, rom maswavleblis yvela moqmedebiT SenarCundes jgufisa Tu<br />

calkeuli individebis tempi maSin, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> jgufs punqtuacias aswavlis,<br />

amecadinebs kiTxvaSi, amowmebs moxsenebas laboratoriuli muSaobis Sesaxeb an sxva saqmianobas<br />

eweva. <strong>maswavlebeli</strong> marTavs qcevas ise, rom ar adunebs yuradRebas, ar awyvetinebs<br />

da arc erTi wamiT ar Sordeba pirvelad mizans. es gadafarvis warmatebiT ganxorcielebis<br />

saSualebaa, gansakuTrebiT maSin, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> aqtiurad monawileobs konkretul<br />

saswavlo procesSi.<br />

Semavseblebi<br />

dRis ganmavlobaSi isec xdeba xolme, rom <strong>maswavlebeli</strong> mcire xniT (10-15 wuTi) yovndeba<br />

moswavleTa jgufTan, rodesac araferi ar igegmeba. zogjer es mouxerxebel adgilebSi xdeba,<br />

sadac xeli ar miuwvdebaT standartul saklaso resursebze xelmiuwvdom: mag., skolis Semdeg,<br />

bolo avtobusis molodinSi; holSi, kabinetidan (xatvis, musikis) meore cvlis gamosvlis<br />

molodinSi; klasSi, sadac bavSvebma es-es aris daasrules samuSao da sakmarisi dro aRar<br />

rCeba imisTvis, rom sxva samuSao misce sadilis dawyebamde. ras akeTebs <strong>maswavlebeli</strong> aseT<br />

situaciaSi tempis darRvevis Tavidan asacileblad?<br />

zogierTi SeiZleba Semogvedvaos kidec, ra unda gaakeTos maswavlebelmao. maTi azriT,<br />

moswavleebi ubralod unda isxdnen da elodnen, maT mocda unda icodnen, radgan aseT SemTxvevebs<br />

Tavidan ver aicileb. <strong>maswavlebeli</strong> ar aris valdebuli moswavleebi mudmivad gaarTos.<br />

asea, vupasuxebdiT Cven. . . saqmis bolomde miyvana namdvilad sasurvelia, Tumca yovelTvis<br />

rodi amarTlebs. imis molodini, rom rTuli klasebis moswavleebi moTminebiT isxdebian da<br />

moicdian, arakeTilgonivrulia da mas Sedegad destruqcia mohyveba xolme. amis Tavidan<br />

41


Tavi 3<br />

asacileblad da ramdenime wuTis ganmavlobaSi klasis Tavmosayrelad, maswavlebelma, Semavsebeli<br />

unda gamoiyenos. ai, ramdenime magaliTi:<br />

42<br />

saaTis araswori Cvenebis gamo <strong>maswavlebeli</strong> pirvelklaselebTan erTad 5 wuTiT<br />

adre midis fizkulturis darbazSi. saklaso oTaxSi dabrunebas azri ar aqvs.<br />

is sTxovs bavSvebs, kedelTanAaxlos dasxdnen da ise SemWidrovdnen, rom yvelam<br />

gaigonos da dainaxos, ras ityvis da gaakeTebs <strong>maswavlebeli</strong>. `sanam velodebiT,<br />

sxva klasi rodis daamTavrebs gakveTils, aswieT xeli, Tu sityva `Tevzis~ riTmas<br />

moifiqrebT~. (is iZaxebs sam bavSvs, romlebic sxvadasxva sityvebs asaxeleben).<br />

`yoCaR! . . .axla moifiqreT sityva, romelic `naTuras~ eriTmeba (is kidev or<br />

moswavles ekiTxeba).<br />

meore magaliTi:<br />

gasaocaria, magram 1-ma da me-4 magidebma 10 wuTiT adre daamTavres geologi uri<br />

eqsperimenti, Seinaxes xelsawyoebi da nawerebi. maswavlebelma icis, rom danar-<br />

Cen moswavleebs maswavlebelTan SekiTxvebi eqnebaT. 1-li da me-4 ma gidebis moswavleTa<br />

drois flangvisa da celqobis Tavidan asacileblad, is swrafad wers<br />

dafaze rva axal sityvas da Tavisufali magidebis moswavleebs 45 wamian ockiTxvian<br />

TamaSs awyebinebs da darCenil moswavleebs ubrundeba.<br />

zogjer, Semavseblebi, zemoT mocemuli magaliTebis msgavsad, uSualod kurikulumis<br />

Sesabamisi rodia. magaliTad, dawyebiTi klasebis maswavlebels SeuZlia bavSvebTan erTad<br />

`gafuWebuli telefoni~ iTamaSos. mexuTeklaselebs maswavlebelma SeiZleba uTxras: `majis<br />

saaTze dauxedavad scadeT gamoicnoT da xelis aweviT maniSnoT erTnaxevari wuTis gasvla~<br />

(TamaSi `drois Semavsebeli~ kargia avtobusSi xmauris ramdenime wuTiT Sesawyvetad). ufrosi<br />

klasebis maswavlebelma, SeiZleba klasTan mimdinare problemebze an saskolo gundebze<br />

saubari daiwyos. es sulac ar aris drois flangva, Tumca, saWiroa, erTmaneTisagan ganvasxvavoT<br />

Semavseblebi, anu iseTebi, romlebsac `carieli~ dro gahyavT da romlebsac damatebiTi<br />

informacia SeaqvT mimdinare kurikulumSi.<br />

Careva<br />

maswavleblis dRe, SesaZloa, swavlebis momentebze aqcentirebul CarevaTa serias<br />

hgavdes. aseTi Careva mravalgvaria: moswavleebi, romelTac davalebis gasworeba surT,<br />

daxmareba, mimarTulebis micema an kamaTis ga nmsjeli<br />

sWirdebaT; zrdasruli stumrebi, kuri-<br />

maswavleblis dRe, SesaZloa, swavlebis<br />

erebi, sajaro misamarTebis gamocxadeba. yoveli<br />

momentebze aqcentirebul CarevaTa<br />

Careva tempis Senelebis potenciuri matarebe-<br />

serias hgavdes.<br />

lia, magram <strong>maswavlebeli</strong> ise unda Caerios, rom<br />

minimalurad Seamciros maTi gavlena swavlis<br />

procesSi moswavlis CarTulobaze. arsebobs maswavleblis saqmianobis oTxi ZiriTadi done,<br />

romelic CarevasTan gamklavebis unars aRwers:<br />

1. Carevas tempis darRvevis saSualebas aZlevs.<br />

2. Carevas unificirebulad umklavdeba: mag., <strong>maswavlebeli</strong> arasdros ar aZlevs sxva<br />

klasis moswavleebs SekiTxvis dasmis uflebas (anu ar urigdeba aranair Carevas); Camrevebs<br />

daxmarebisTvis TanatolebTan gzavnis: acdevinebs Camrevebs, sanam ar dadgeba<br />

maTi daxmarebis Sesaferisi dro.<br />

3. Carevas sxvadasxvagvarad umklavdeba; <strong>maswavlebeli</strong> sxvadasxva dros sxvadasxva sa-<br />

Sualebas iyenebs.


tempi<br />

4. Carevaze reaqcias usadagebs moswavlis Taviseburebebs an konkretul situacias:<br />

mag., maswavlebelma icis, rom jeins aramyari koncentraciis unari aqvs da CamrevisTvis<br />

Tundac dagvianebulad gacemuli pasuxi, mas yuradRebas moudunebs (SesaZloa<br />

jeins samuSaoze misabruneblad 15 wuTic ki dasWirdes). zogjer maswavlebels Camrevis<br />

TaviseburebebTan uxdeba morgeba _ Carlis TanaklaselTan agzavnis daxmarebisaTvis,<br />

radgan misi imedi aqvs, jons ki aniSnebs, rom daxmarebisaTvis maswavlebels<br />

daelodos, radgan icis, rom mas klaselisTvis daxmarebis Txovna ar SeuZlia. (Sesa-<br />

Zloa, mogvianebiT romelime bavSvs sTxovos jonis daxmareba). mokled, <strong>maswavlebeli</strong><br />

ergeba moswavles an moswavleTa jgufs (Camrevsac da imasac, visac Camrevi xels uSlis).<br />

5. zogjer <strong>maswavlebeli</strong> situaciaze morgebas ufro cdilobs, vidre moswavleze. mag.,<br />

verbaluri TamaSi-varjiSis dros <strong>maswavlebeli</strong> SeiZleba saerTod ar Caerios, rom<br />

TamaSis tempi ar daarRvios.<br />

iseve, rogorc sxva yvelaferi, rasac am wignSi ganvixilavT, Carevac gvaxsenebs, rom rac<br />

ufro ukeTesad movargebT Cven reaqciebs moswavleebsa Tu situacias, miT ufro warmatebulebi<br />

viqnebiT.<br />

gakveTilis moqniloba<br />

rogor iqceva <strong>maswavlebeli</strong>, rodesac gakveTilebi an dagegmili savarjiSoebi jerovnad<br />

ver xorcieldeba? rogor akontrolebs igi temps? unda ganvasxvaoT maswavleblis saqmianobis<br />

oTxi done:<br />

1. yvela SemTxvevaSi agrZelebs gakveTils.<br />

2. anebebs Tavs gakveTils da sxva rameze erTveba.<br />

3. mizans inarCunebs da cdilobs sxvagvarad aswavlos: cvlis gakveTilis formats.<br />

4. axal formats jgufis saWiroebebs usadagebs da/an mas individebis Taviseburebebs<br />

argebs<br />

gTavazobT bolo punqtis magaliTs. moswavleTa jgufi fizikuri varjiSis Semdeg energiiT<br />

aris damuxtuli. maT uWirT abreviaturebis damoukideblad gaSifvra. <strong>maswavlebeli</strong><br />

grZnobs amas, dafaze bades xatavs, romelSic abreviaturebs aTavsebs da bavSvebs `koncentraciis”<br />

modificirebul variants aTamaSebs, raSic isini aqtiurad erTvebian. maswavlebelma<br />

gakveTils moswavleebis imwuTieri saWiroebebis gaTvaliswinebiT axali formati moargo.<br />

tempi imiT SenarCunda, rom moswavleebs energiis produqtiulad daxarjvis saSualeba<br />

miecaT.<br />

Setyobineba<br />

tempi SeiZleba dairRves, Tu moswavleebi tranziciisTvis ar arian momzadebulebi (Arlin<br />

1979): Tu maT swrafad awyvetineben erT saqmianobas garkveuli damakmayofilebeli daskvnis<br />

miuRwevlad da meores awyebineben. gansakuTrebiT maSin, rodesac moswavleebi aqtiurad<br />

arian Cabmuli saqmianobaSi, rogorc es xSirad SemoqmedebiTi wvis dros xdeba xolme. isini<br />

gvewinaaRmdegebian, radgan saqmianobiT gatacebulebs gaCerebas vaiZulebT, iseve, rogorc<br />

Rrmad mZinare ewinaaRmdegeba uxeSad gaRviZebas.<br />

maswavleblebi grZnoben da arbileben am gadasvlas imiT, rom moswavleebs, momzadebis<br />

mizniT, winaswar atyobineben momavali tranziciis Sesaxeb. winaswari Setyobinebis SemTxveva-<br />

43


Tavi 3<br />

Sic ki, zogierT moswavles uWirs Tavisi aqtiurobis iZulebiT Sewyveta. `kidev erTi raRac~...<br />

`damamTavrebineT am gverdis xatva~... (skola ar aris erTaderTi adgili, sadac SeiZleba<br />

amgvari situacia Segvxvdes). maswavlebelma, SeiZleba, ubralod miiyvanos moswavleebi am<br />

wertilamde: ”me 5 wuTis win gagafrTxileT, rom mzad yofiliyaviT. axla ki droa~; an Seu-<br />

Zlia ama Tu im bavSvis winaaRmdegobis dasaZlevad sxvadasxva xerxi gamoiyenos. konkretul<br />

saqmianobaze saWiro drois amowurvis Semdeg maswavlebelTa oTxgvar moqmedebas gamovyofT:<br />

44<br />

1. sxva gza ar aris: `laissez-faire~ (nebas rTavs moswavles TviTon moagvaros saqme) an aradamajereblad<br />

arwmunebs bavSvebs.<br />

2. erTi gza: yovelTvis zemoqmedebs bavSvebze.<br />

3. sxvadasxva viTarebaSi sxvadasxva xarisxis enTuziazmiT zemoqmedebs.<br />

4. sxvadasxva moswavleze, misi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, gansxvavebulad zemoqmedebs.<br />

mag., <strong>maswavlebeli</strong> eubneba jenis: `sanam samamde daviTvli, wigni Seinaxe da<br />

karisken wadi~. maswavlebelma icis, rom jeni cdis mis Tanamimdevrulobas dominanturi<br />

Zalis sakiTxTan dakavSirebiT. noes ki, maswavlebelma SeiZleba ramdenime zedmeti<br />

wuTi dauTmos da mSvidad daexmaros nivTebis dalagebaSi, radgan kmayofilia<br />

misi dilandeli muSaobiT da surs dadebiTi ganwyoba SeunarCunos.<br />

qvedayofa<br />

moswavleTa jgufebi erTi saqmianobidan meoreze an saqmianobis farglebSi sxvadasxva<br />

fazaze gadasvlis dros saklaso oTaxSi siarulisas (mwkrivSi dgebian, iReben paltoebs,<br />

midian biblioTekaSi, iReben mikroskopebs, arigeben furclebs) xSirad ferxdebian. amgvari<br />

`sacobi~ ukmayofilebas, uares SemTxvevaSi ki, drois uqmad gacdenas iwvevs. qvedayofa (anu<br />

fragmentacia, rogorc kunini uwodebs) niSnavs Seferxebis am drois winaswar ganWvretas da<br />

misi Tavidan acilebis mizniT moqmedebas – klasis mcire jgufebad (individebad, wyvilebad,<br />

magidebad, gundebad, im bavSvebad, visac sportuli fexsacmeli acvia) dayofas. amasobaSi,<br />

moZravi rigis gareT mdgomi bavSvebi dakavebulebi arian davalebis dasrulebiT, masalis<br />

SenaxviT, an tranziciis sxva aspeqtebiT (magaliTad, SemavseblebiT).<br />

zogierTi <strong>maswavlebeli</strong> qvedayofas saswavlo programis mimdinare sakiTxebis ganmtkicebisTvis<br />

iyenebs. mag., avtobusis gaCerebaze mdgom moswavleebs gamravlebis tabulaSi an<br />

sityvebis marTlweraSi avarjiSebs. swori pasuxis SemTxvevaSi wasvlis nebas aZlevs. . . `ai,<br />

Seni bileTi~, ambobs am dros <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

am saxis qvedayofa gansakuTrebiT dawyebiTi klasebis moswavleebTan aris warmatebuli.<br />

ufrosklaselebs, romelTac TavianTi ZalebiT SeuZliaT Tavi gaarTvan areul situacias,<br />

ubralod TavianT nebaze miuSveben xolme. am SemTxvevaSi SeiZleba warmatebulad miviCnioT<br />

maswavleblis qceva, rodesac igi moswavleebisgan moiTxovs, sxvebsac gadaawodon masala an<br />

yvela moswavlisTvis xelmisawvdom adgilas Seinaxon; saqmianobaTa iseT Tanamimdevrobasa<br />

da/an temps irCevs, rom moswavleTaAmcire jgufebs bunebrivad sxvadasxva dros dasWirdeT<br />

masala. <strong>maswavlebeli</strong> iTvaliswinebs da Tavs aridebs saqmianobaTa gegmis Tanamimdevruli<br />

bunebiT warmoqmnil `sacobebs~.<br />

molodini<br />

ganvixiloT aseTi SemTxveva: <strong>maswavlebeli</strong> winaswar atyobinebs klass, rom qveda sarTulze<br />

sasule sakravebis kvintetis koncertze Casasvlelad moemzadon. `mejavreba koncertebi~,<br />

ambobs JorJeta. erTi wuTis Semdeg zogi bavSvi nivTebs alagebs. ori wuTis Semdeg ramden-


tempi<br />

ime bavSvi karebTan ikribeba. JorJeta aravis<br />

uyurebs da gabutuli Cans. `JorJeta Caxval<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong> problemas moelis<br />

darbazSi da naxav, aris Tu ara CvenTvis adg- da misi Tavidan acilebis mizniT moqmedebs.<br />

ilebi?!~ sTxovs <strong>maswavlebeli</strong>. JorJeta midis.<br />

klasi swrafad mwkrivdeba karTan da maswavlebelTan erTad qveviT Cadis. isini Sua gzaze<br />

xvdebian JorJetas, romelic maswavlebels auwyebs, rom adgilebi aris da klass yovelgvari<br />

protestis gareSe uerTdeba da maTTan erTad Sedis darbazSi.<br />

<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong> aseT situacias yoveldRe awydeba. is moelis problemas, anu<br />

SemTxvevas, romelmac SeiZleba tempi Seanelos da yvelafers akeTebs misi Tavidan acilebisTvis.<br />

zrunavs imisTvis, rom moswavleebi cdunebas ar ahyvnen, winaaRmdegobis gawevis unaris<br />

mqoneT ki Cixisgan Tavis daRwevis saSualebas ise aZlevs, rom maT damcirebulad ar<br />

igrZnon Tavi, mosalodnel sirTuleebs SeZlebisdagvarad warmoqmnisTanave agvarebs. qvemoT<br />

gTavazobT ramdenime situacias, romelTa dadebiTi Sedegebi maswavleblis mier molodinis<br />

gamoyenebam ganapiroba.<br />

klasSi moswavleebTan Sexvedramde, saklaso oTaxis dalagebisas, <strong>maswavlebeli</strong> moelis,<br />

rom zogierTi bavSvi dalagebas sxvebze adre daamTavrebs da umiznod darCeba. (Sexvedra ar<br />

daiwyeba, sanam yvela ar mogrovdeba). igive SeiZleba moxdes ufros klasebSi, rodesac moswavleebi<br />

zaris darekvamde Sedian saklaso oTaxSi yvelanairi wvrilmaniT xelSi. gakveTilis<br />

dawyebis win nivTebi mTel oTaxSia mimofantuli. orive SemTxvevaSi, Tu <strong>maswavlebeli</strong><br />

winaswar ganWvrets mosalodnels, is Sekrebis adgilze unda mivides da raime sainteresoTi<br />

(gamocanebiT, zogadi saubriT, TamaSiT, TavsatexiT, dafaze sainteresos weriT) Seaqcios<br />

bavSvebi. Tavis nebaze miSvebuli zogierTi klasi iWidavebs, ikamaTebs an tempis darRvevis<br />

sxva xerxs mimarTavs. Tu <strong>maswavlebeli</strong> klasis potencials gamoicnobs, is amgvar periodebs<br />

ganWvrets da maT saintereso saqmianobas SesTvazebs.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> xvdeba, rom moswavleTa mcire jgufs geometriaSi axali masalis asaTviseblad<br />

misi daxmareba da dro dasWirdeba, amitom, imgvarad warmarTavs saqmianobas, rom am<br />

dros danarCenma moswavleebma is davaleba Seasrulon, romelsac damoukideblad arTmeven<br />

Tavs proceduris/miTiTebebisa da Sinaarsis TvalsazrisiT. sxvagvarad, man SeiZleba veRar<br />

SeZlos yvela moswavlis mimarT yuradRebisa da daxmarebis moTxovnis dakmayofileba. Sedegad<br />

moswavleebi SeiZleba usaqmod aRmoCndnen da tempi Semcirdes. viTarebis Sesabamisad,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> klasis didi nawilis (rasac isini advilad gaarTmeven Tavs) mimarT zemoxsenebul<br />

gamocdilebas iSveliebs da axali cnebis 10 wuTiani ganxilvi sTvis oTxi moswavle<br />

gamohyavs dafasTan.<br />

molodinis unaris dakvirveba rTulia, aseve Znelia maswavlebelma sakuTar saqmianobaSi<br />

SeamCnios am unaris gamoyeneba, radgan es spontanurad da intuiciiT ufro xdeba, vidre<br />

dagegmilad. is <strong>maswavlebeli</strong>, romelic sirTules awydeba molodinTan dakavSirebiT,<br />

moigebs, Tu gonebaSi winaswar warmoidgens dagegmil dRes. gansakuTrebiT ki, Tu kolegas<br />

gaumxels da tempTan dakavSirebuli sakiTxebis gadaWraSi daixmars. erTad maT SeiZleba gamoavlinon<br />

potenciuri xelis SemSleli winaaRmdegobebi da garkveuli nabijebi gadadgan<br />

maTi Tavidan acilebisTvis.<br />

mkiTxveli SeiZleba daibnes Semavseblebisa da molodinis garCevisas. isini, marTlac<br />

urTierTdakavSirebuli cnebebia. molodini gonebis Tvisebaa, romelic afrTxilebs maswavlebels,<br />

rom konkretul dros Semavseblis gareSe klasSi problemebi gaCndeba. magram Semavsebeli<br />

molodinze mimaniSnebeli erTi konkretuli reaqciaa. molodini gacilebiT ufro<br />

farTo kategoriaa, vidre Semavseblebi. es azrovnebis stilia, Cveulebriv spontanuri da<br />

xSirad nagulisxmevi, romelic gveubneba: `Tu amas ar gavakeTeb, SeiZleba tempi Seneldes~. es<br />

`amas~ Semavseblis garda bevri ram SeiZleba iyos. mag., pirvelklaselebTan damSvidobebamde<br />

maswavlebels maTi nawili Tixis saxelosnoSi mihyavs, nawili ki sxva kabinetebSi. ase imitom<br />

45


Tavi 3<br />

iqceva, rom icis, Tixaze muSaoba yvelaze popularuli da yvelasTvis sasurveli saqmianobaa.<br />

is moelis, rom Tu TixiT saqmianobas ar moagvarebs da bavSvebi guls ar ijereben, sxva<br />

saqmianobaze gadarTvas ver moaxerxeben. amgvarad, Tanamimdevroba, romliTac is gegmavs aqtivobis<br />

punqtebs, asaxavs miseul molodins, ra SeiZleba moxdes, Tu jer Tixas `ar mixedavs~.<br />

ganzogadebulad, molodini gonebis Tvisebaa, romelic am TavSi aRwerili yvela situaciisTvis<br />

aris damaxasiaTebeli (Careva, Semavseblebi, Setyobineba, gakveTilis moqniloba,<br />

gadafarva, uzrunvelyofa da qvedayofa). am Tvisebis mqone <strong>maswavlebeli</strong> zemoxsenebuli<br />

Svidi situaciis garda mas bevr sxva faqiz situaciaSi iyenebs. ase rom, amgvari situaciebis<br />

aRwerisaTvis maTi momcveli zogadi kategoria gvWirdeba.<br />

46<br />

tempis mimoxilva<br />

rogorc vnaxeT, tempis parametri dakavSirebulia maswavleblis im qcevebTan, romelTa<br />

Tavdapirveli mizani gakveTilis mimdinareobis SenarCunebaa. am rva qveparametris farglebSi<br />

<strong>maswavlebeli</strong> mTel rig saqmianobebs axorcielebs, romelTa mizania klasSi tempis<br />

SenarCuneba. rac ufro ostaturad arCevs <strong>maswavlebeli</strong> tempis miseuli repertuaridan<br />

moswavleTa saWiroebebis, Taviseburebebisa da situaciis Sesatyvis saqmianobas, miT ufro<br />

umtkivneulo da warmatebulia erTi saqmianobidan meoreze gadasvla da miT ufro ukeT aris<br />

SenarCunebuli tempi.


t e m p i - S e j a m e b a<br />

gaixseneT klasi, romelsac bolo dros aswavlidiT an akvirdebodiT. 1, 2, 3,<br />

6, 7 da 8 punqtebi SemoxazeT im SemTxvevaSi, Tu: qceva saWiro dros ganxorcielda<br />

(diax); ar ganxorcielda, Tumca saWiro iyo (ara); ar miesadaga (a/m).<br />

me-4 da me-5 punqtebSi SemoxazeT dakvirvebadi qceva.<br />

1. uzrunvelyofa: amzadebs sivrcesa da masalas. a/m a r a<br />

diax<br />

2. gadafarva: Tvalyurs adevnebs ramdenime saqmianobas<br />

da moswavleebs dabrkolebaTa gadalaxvaSi exmareba. a/m ara<br />

diax<br />

3. Semavseblebi: konstruqciulad<br />

iyenebs lodinis xanmokle periodebs. a/m ara<br />

diax<br />

4. Careva:<br />

tempis darRveva<br />

Tavs arTmevs erTnairi meTodiT<br />

Tavs arTmevs sxvadasxva meTodiT<br />

5. gakveTilis moqniloba:<br />

aiZulebs gaagrZelon<br />

usadagebs reaqcias<br />

a/m<br />

wyvets da sxvaze erTveba<br />

cvlis formats<br />

usadagebs axal formats<br />

a/m<br />

6. Setyobineba: winaswar atyobinebs erTi<br />

saqmianobidan meoreze gadasvlis Sesaxeb. a/m ara<br />

diax<br />

7. qvedayofa: moZrav jgufs ufro mcire jgufebad yofs. a/m a r a<br />

diax<br />

8. molodini: moelis da gverds uvlis tempis winaRobebs. a/m a r a<br />

diax<br />

t e m p i - S e j a m e b a<br />

47


t e m p i - s a v a r j i S o<br />

1. Tqveni sityvebiT SeajameT tempis parametri.<br />

2. miusadageT yoveli qveparametri im punqts, romelsac yvelaze ukeT esadageba.<br />

a. uzrunvelyofa a. `sxva gza scadeT~<br />

b. gadafarva b. yuradRebis gadatana Seferxebis dros<br />

g. Semavseblebi g. fizikuri `sacobebi~<br />

d. Careva d. ori jgufis erTdrouli marTva<br />

e. gakveTilis moqniloba e. `saimoni ambobs. . .~<br />

v. Setyobineba v. erTi saqmianobidan meoreze gadasvlis molodini<br />

z. qvedayofa z. inventaris winaswar momzadeba<br />

z. molodini z. rTuli momentebis molodini<br />

3. aRwereT magaliTebi:<br />

uzrunvelyofis:<br />

Semavseblebis:<br />

SeWrasTan gamklavebis:<br />

4. aRwereT qvedayofis gzebi moswavleTa Semdegi saqmianobebis dros.<br />

iReben masalebs magididan:<br />

arigeben furclebs:<br />

5. ra agvacilebs Tavidan tempis dakargvas, rodesac ramdenime mcire jgufi muSaobs<br />

saklaso oTaxis sxvadasxva kuTxeSi?<br />

6. daasruleT maswavleblis savaraudo komentari gadafarvis qvemoT mocemul<br />

situaciebSi.<br />

a. oTaxis meore boloSi mjdom moswavles davalebis Sesruleba gauWirda.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ambobs:<br />

b. moswavlem sxvebze adre daasrula testi marTlweraSi. <strong>maswavlebeli</strong> ambobs:<br />

7. romeli qveparametris ilustracias axdens es scenebi?<br />

a. moswavleebi brundebian sportuli darbazidan TiTo-TiTod an or-orad<br />

t e m p i - s a v a r j i S o<br />

49


50<br />

an ramdenime erTdroulad. <strong>maswavlebeli</strong> saklaso oTaxSia, mas xelSi<br />

ramdenime axali sagani ukavia da saklaso oTaxSi dabrunebul moswavleebs<br />

ekiTxeba, risTvis SeiZleba maTi gamoyeneba.<br />

magaliTi warmoadgens:<br />

b. <strong>maswavlebeli</strong> ambobs, `biWebo da gogonebo, xuT wuTSi sasadilod wavalT.<br />

aalag eT magidebi da moamzadeT wignebi karadaSi Sesanaxad.<br />

magaliTi warmoadgens:<br />

g. moswavleTa jgufs aSkarad mobezrda gramatikis gakveTili. <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

Txrobas wyvets, Cerdeba da moswavleebs umzers. Semdeg sTxovs, dafasTan<br />

gamovidnen da gaiTamaSon metyvelebis nawilebi da isaubron, `rogor iqcevian~<br />

metyvelebis es nawilebi winadadebaSi.<br />

magaliTi warmoadgens:<br />

8. rogor aris tempi dakavSirebuli yuradRebis parametrTan?


literatura:<br />

Arlin,M. “Teacer Transitions Can Disrupt Time Flow in Classrooms.” American Educational Research<br />

Journal (Winter 1979): 42-56.<br />

Doyle, W. “Making Managerial Decisions in Classrooms.” In Classroom Management, 78th Yearbook of the Na-<br />

tempi<br />

tional Society for the Study of Education, Daniel L. Duke (ed.) Chicago: Universuty of Chicago Press, 1979,<br />

75-115.<br />

Kounin, J. Discipline and Classroom Management. New York: Holt, Rinehart, and Winston, 1970.<br />

Pierson, C., and J. Mansuggi, Creating & Using Learning Games. Palo Alto, Calif.: Learning Handbooks,<br />

1975.<br />

51


4<br />

sivrce<br />

rogor gamoviyenoT<br />

zedmiwevniT efeqtianad<br />

saklaso oTaxis sivrce da aveji?<br />

sivrcis morgeba swavlisaTvis<br />

sakuTreba da privatuloba<br />

sivrcis gamoyenebis rekomendaciebi


arqiteqtorebs, interieris dekoratorebs<br />

da garemos dacvis specialistebs swamT,<br />

rom adamianebis gansxvavebul funqcionirebas<br />

sivrceSi sagnebis ganlageba (da TviT sivrce)<br />

sivrce<br />

sivrceSi sagnebis ganlageba ganapirobebs<br />

adamianis funqcionirebas.<br />

ganapirobebs. isini Tavs imiT irCenen, rom adamianebs efeqtiani funqcionirebisTvis fizikuri<br />

garemos saukeTeso gamoyenebas aswavlian. Cven maTi xedva imave _ komfortisa da<br />

produqtiulobis mizniT ganaTlebaSi unda gamoviyenoT.<br />

am TavSi, romelic swavlebis sivrcobriv parametrs eZRvneba, ganvixilavT, rogor unda<br />

gamoiyenos maswavlebelma saklaso oTaxisa da skolis sivrce. warmogidgenT or msgavss<br />

Sexedulebas imis Taobaze, rogor unda gamoiyenos maswavlebelma sivrce. man aveji, masala da<br />

sivrce gakveTilis miznidan gamomdi nare unda ganalagos. ra miznebs isaxavs gakveTili? rogori<br />

saswavlo garemo sWirdeba am miznebis ganxorcielebas? rogor Seuwyobs xels sivrcis<br />

gamoyeneba gakveTils? savaraudoa, rom gakveTilis miznebis da formis cvlilebasTan erTad<br />

Seicvleba farTobis ganawilebac. maswavlebels bevrnairad SeuZlia sivrcis gamoyeneba, rac<br />

racionalurad unda pasuxobdes swavlebis aqtiur formebs.<br />

sivrcisadmi damokidebulebis meore gza orientirebulia ara mis mravalferovan gamoyenebaze,<br />

aramed moswavleTa konkretul mudmiv sivrcesTan dakavSirebul interesebze: sakuTrebasa<br />

da privatulobaze. moswavleTa saWiroebebi gansxvavebulia da maswavlebels<br />

SeuZlia garkveuli nabijebi gadadgas individualur moTxovnebze mosargebad. Cven sivrces<br />

zemoT dasaxelebuli ori TvalsazrisiT ganvixilavT.<br />

sivrcis morgeba swavlebisaTvis<br />

maswavleblebisa da skolis xelmZRvanelis Sexvedra sxvadasxvagvarad mimdinareobs xolme.<br />

zogi xelmZRvaneli Tavis magidasTan zis da ise esaubreba maswavleblebs, zogi Tavisi<br />

magidis gverdiT dgams maswavleblis skams, zogs magida kuTxeSi udgas piriT kedlisaken da<br />

maswavlebelTan TaTbiris dros skams miabrunebs xolme, zogi patara magidis garSemo atarebs<br />

Sexvedras.<br />

xelmZRvaneli Sexvedris TiToeuli formiT sxvadasxva Setyobinebas awvdis maswavleblebs<br />

da fizikur garemos sasurveli urTierTobis klimatisaTvis iyenebs. swored aseve, maswavleblis<br />

mier saklaso oTaxis sivrcis gamoyeneba metyvelebs moswavlis miseul warmodgenaze<br />

da swavlebis sasurvel formaze. jakob getcelsma (citirebulia Lewis 1979) oTxi<br />

amgvari warmodgena saklaso oTaxis sivrcis oTx gansxvavebul models daukavSira:<br />

1. carieli moswavlis~ imijs is marTkuTxa oTaxs ukavSirebs: `aseTi dizainis saklaso<br />

oTaxSi, romelic standartuli iyo 1900-ian wlebSi da dResac gavrcelebulia, maswavleblis<br />

funqciaa moswavleTa `codniT avseba~. Sesabamisad, saklaso oTaxSi merxebi<br />

mwyobr rigebad dgas, mimarTulia oTaxis wina nawilisken, codnis wyaros, anu mas-<br />

55


Tavi 4<br />

56<br />

wavleblisa da misi magidisken.<br />

2. getcelsi `aqtiuri moswavlis~ imijs ukavSirebs kvadratul oTaxs: `amgvar oTaxSi<br />

aveji moZravia, anturaJi icvleba, maswavleblis magida moswavleTa magidebis gverdiT<br />

idgmeba da moswavle mTavari figura xdeba~.<br />

3. mesame modelia `socialuri moswavle~ da wriuli oTaxi: `swavlebis procesi interpersonaluri<br />

moqmedebebiTa da reaqciebiT mimdinareobs~. swored aseT formas iyenebs<br />

dRes warmatebuli saganmanaTleblo programebis umravlesoba. erT-erT komerciul<br />

saganmanaTleblo programaSi is `magiur wredac~ ki moixsenieba. bavSvebi<br />

ecnobian sakuTar da sxvebis gancdebs, urTierTobis doneebsa da Sedegebs.<br />

4. bolo modelia `stimulis maZiebeli moswavle~ da Ria saklaso oTaxi, sadac `saklaso<br />

oTaxi, holi da skolis tradiciuli aveji saswavlo centrebiT, saerTo avejiT, personaluri<br />

saswavlo sivrciTa da saerTo areebiT aris Canacvlebuli. moswavle ganixileba,<br />

rogorc problemis aRmomCeni da stimulis maZiebeli arseba~.<br />

rasakvirvelia, yvelaferi moswavleebzea damokidebuli, romlebic sxvadasxva rols asruleben:<br />

arian informaciis kargi `mimRebebi~, maswavleblis mier dagegmili davalebis aqtiuri<br />

Semswavlelebi, saklaso diskusiaSi aqtiurad Cabmulebi, sakuTari aqtivobis `Semqmnelebi~<br />

(`stimulis maZiebeli~ moswavle) da a.S. upiratesi arc erTi zemoxsenebuli fizikuri<br />

garemo ar aris; isini, ubralod, erTmaneTissivrcis<br />

modelebi xels uwyoben swavlis<br />

gan gansxvavdebian da sxvadasxva mizans emsax-<br />

sxvadasxva formas.<br />

urebian. maswavleblis mier saklaso oTaxis<br />

sivrcis mravalgvar mowyobasa da gamoyenebas<br />

vakvirdebiT ara mxolod mravalferovnebis, aramed sivrcis modelebis TvalsazrisiTac,<br />

romlebic xels uwyoben konkretuli gakveTilis miznis Sesatyvis swavlis sxvadasxva formas.<br />

maswavlebels sxvadasxva miznis misaRwevad SeuZlia sakmaod xSirad cvalos saswavlo<br />

sivrce. saSualo skolis maswavlebels zemoxsenebuli oTxi modelis Sesabamisad, oTxi Tanamimdevruli<br />

periodi aqvs. cvlileba advilad da swrafad xdeba, radgan moswavleebi icnoben<br />

swavlebis ZiriTad formats da merxebsa da magidebs ramdenime wuTSi, Cveulebriv, Sesvenebaze<br />

awyoben. <strong>maswavlebeli</strong>, saswavlo wlis dasawyisSi, garkveul dros uTmobs am formatebis<br />

axsnas da moswavleebTan erTad cvlis garemos, rom Semdeg bavSvebma damoukideblad SeZlon<br />

oTaxis mowyoba.<br />

erTxel, mowmeni gavxdiT imisa, rogor daiwyo erT-erTma klasma (ufrosklaselebma) mecadineoba<br />

mwkrivebad dawyobili magidebiT. maT rusuli moTxrobebis citireba da prezentacia<br />

evalebodaT. umcrosklaselebma ki swrafad daajgufes magidebi eqvs-eqvsad `sakomiteto samuSaosTvis~.<br />

es kooperaciuli gunduri samuSao iyo, romlis mizani amerikel dramaturgTa<br />

sxvadasxva nawarmoebis analizis dagegmvasa da momzadebas moiTxovda. maswavlebelma oTaxSi<br />

Semosvlisas acnoba moswavleebs gakveTilis formatis Sesaxeb da pirvelad Semosul ramdenime<br />

moswavles sTxova `komitetisTvis~ magidebis momzadeba. mesame klasis moswavleebi<br />

maswavleblis signalis mixedviT dasxdnen oTaxis mTel perimetrze farTo wreSi dawyobil<br />

magidebTan da moemzadnen diskusiisTvis, romelic mezobeli skolis dawyebiTi klasis bavSvebisTvis<br />

saskolo saxelmZRvanelos Seqmnis proeqts exeboda. isini proeqtis ganrigTan dakavSirebiT<br />

gadawyvetilebis miRebasa da gegmis SemuSavebas apirebdnen. erT-erT klass momavali<br />

saxelmZRvanelos savarjiSoTa nimuSebi unda Seesrulebina da gaeanalizebina. maTi<br />

magidebi ise iyo ganlagebuli, rom moswavleebi maswavlebels uyurebdnen.<br />

merxebis zogierTi bazisuri wyoba xels uwyobs gakveTilis amgvar dinamikurobas. magali-<br />

Tad, `batoni morisis mexuTeklaselebi oTaxis perimetris gaswvriv moTavsebul individualur<br />

magidebTan isxdnen [meore SesaZlo variantia, kedels uyurebdnen]. oTaxis centrSi<br />

darCenil patara adgils, ZiriTadad, formaluri gakveTilisa da mcire jgufebis aqtivo


sivrce<br />

bisTvis iyenebdnen” (Winne and Marx 1982, p.496). sivrcis amgvari dizaini moswavleebs ufro<br />

meti privatulobiT uzrunvelyofs da individualuri muSaobis dros vizualuri stimuli<br />

yuradRebas ar ufantavs. erToblivi muSaobisas, isini TavianT magidebs abruneben da, ai, ukve<br />

wreSi arian... igive SeiZleba iTqvas mTliani jgufis instruqtirebazec. maT SeuZliaT SuaSi<br />

moTavsebul magidebTan imuSaon mcire jgufebad, maswavlebelTan erTad an kooperaciul<br />

jgufebad.<br />

sivrcis Sefaseba saSualebas gvaZlevs, ganvsazRvroT misi racionaluri gamoyeneba. gaazrebulad<br />

davalageT Tu ara sagnebi im saxis instruqtirebisTvis, romlisTvisac moswavleebs<br />

vamzadebT? Tu Cveni pasuxi dadebiTia, Semdegi kiTxva iqneba: vcvliT Tu ara dizains swavlebis<br />

stilis cvlilebis Sesabamisad? amgvarad, maswavleblis mier saklaso oTaxis gamoyeneba<br />

SeiZleba erT-erTi qvemoT moyvanili debulebis mixedviT klasificirdes:<br />

y sivrceze ar zemoqmedebs: mas ucvlelad iRebs (meurvis, wina periodis maswavle-<br />

blebis mier damkvidrebuli tradiciisamebr);<br />

y sivrces tradiciuli dizainis mixedviT awyobs da Tanamimdevrulad da tradiciulad<br />

yovelgvari variaciis gareSe iyenebs.<br />

y sivrces periodulad sacdelad cvlis, yovelgvari racionaluri safuZvlis gareSe,<br />

mxolod mravalferovnebisTvis.<br />

y inarCunebs sivrcis mudmivobas, Tumca saswavlo procesis Sesabamisad.<br />

y sivrces sxvadasxva dros dinamikurad, gansxvavebuli saswavlo miznebisaTvis iyenebs<br />

programis miznebis Sesabamisad.<br />

sivrcis mocemuli dizainis dros, saswavlo masalis adgilmdebareoba swavlis miznisTvis<br />

xelSemwyobi SeiZleba iyos. Cveulebriv, dawyebiTi klasebis maswavleblebi gansakuTrebiT<br />

zrunaven xolme imisaTvis, rom nivTebs adgili SeurCion.<br />

sakuTreba da privatuloba<br />

luisi (Lewis 1979) saklaso oTaxSi an skolaSi moswavlisTvis gankuTvnili sivrcis sakiTxze<br />

saubrobs. is Semdeg sias gvTavazobs:<br />

magida albaT, yvelaze faseuli da daculi sivrcea. zedmetad tradi<br />

ciul klasSi is, SesaZloa, bavSvis erTaderTi personaluri ad<br />

gili iyos. ufro Ria klasebSi ki SeiZleba saziaro iyos an avejis<br />

nawilad aRarc ganixilebodes.<br />

karada xSirad saziaroa. gulisxmobs mosaxerxebel sivrces.<br />

specialuri adgili musikis, xelovnebis kabinetSi da biblioTekaSi Tu klasSi dgi lebi<br />

moniSnulia, maSin garkveuli xarisxis sakuTrebis gancda Cndeba.<br />

skami xSirad individebi Tu jgufebi individualur saku Trebad miiCneven.<br />

robert someri (Robert Sommer 1969) aRniSnavs: ad a mi anebs,<br />

romlebic did dros atareben sajaro adgilebSi (yovelkvireul<br />

konferenciaze, matarebelSi da a.S.), rogorc wesi TavianTi Cveuli<br />

adgilebi aqvT xolme, rac saerTo qonebaze sakuTre bis uflebis<br />

gancdas ayalibebs. maTi fizikuri aryo fnisSemTxvevaSic ki, maT<br />

uflebas konkretul sivr ce ze mezoblebi adastureben.<br />

biWebis da gogonebis erTmniSvnelovnad bavSvis sivrcea. es aris privatuli TavSesa<br />

saabazano fari cremlebis, gabrazebis, Cxubis, saidumlos gandobis, Secdo mis<br />

daSvebis da ocnebis dros. zogierT skolaSi is axali ambebis cen-<br />

57


Tavi 4<br />

58<br />

tri xdeba xolme moswavleTa sakomunikacio qselisTvis. zogierT<br />

saSualo skolashi is SeiZleba moswavleTa jdufis sakuTreba gaxdes<br />

an SesaZloa skolis administracian daketos.<br />

saTamaSo moedani bavSvebis saerTo kuTvnileba, maTTvis RirsSesaniSNavi sivrcea, Tu<br />

gaiTvaliswinebT Sesvenebisas gatarebul SedarebiT SezRudul<br />

dros.<br />

holi bevr skolaSi saerTo sakuTreba, e.w. `saxalso moedania” sakuTrebis<br />

gancda mis mimarT zustad imis msgavsia, adamians mis saxlTan mdebare<br />

Cixis an quCis mimarT aqvs.<br />

saklaso oTaxi aris yvela SesaZlo gancdis farToasparezi. zogierTi saklaso<br />

oTaxis an misi romelime nawilis mimarT bavSvebs xSirad sakuTrebis<br />

grZnoba uCndebaT xolme. sxva oTaxebSi ki, SesaZloa, mxolod<br />

dafis mimarT hqondeT sakuTrebis gancda.<br />

skolis Senoba sakuTrebis gancda masSi gatarebuli wlebis kvalobaze izrdeba.<br />

intensivobis variacia SeiZleba damokidebu li iy os skolis filosofiaze,<br />

Senobis zomaze da sasko lo iv obaSi bavSvebis Cabmulobis<br />

xarisxze (Lewis 1979, p.130).*<br />

sakuTari adgili aris ara Calis kalaTa an safosto yuTi, aramed samuSao adgili, romelic<br />

mudmivad moswavlisaa. bevr maTgans sivrceSi `sakuTari adgilis~ povnis mZafri moTxovnileba<br />

aqvs. erT-erTi praqtikosi ramdenime wlis ganmavlobaSi yovelkvira uwevda konsultaciebs<br />

skolas msgavsi `sakuTari~ sivrcis gareSe da Tavs mudmivad arakomfortulad grZnobda.<br />

umcros Tu ufrosklaselebi klasSi yovelTvis erTi da imave adgilis dakavebas cdiloben.<br />

es maTi `adgili” xdeba. kolejis studentebi da zrdasruli adamianebic aseve iqcevian.<br />

sivrcis ganawilebis dagegmvisas, maswavlebelma aucileblad unda gauwios angariSi sivrcis<br />

mimarT moswavlis moTxovnilebas _ misTvis konkretuli sivrcis adekvaturad SerCevas.<br />

yoveli individis survilebi da privatulobis moTxovnileba gansxvavebulia.<br />

privatuli sivrce zRudavs mxedvelobis gafantvasa da xmaurs. amgvari adgilia wingTsacavis<br />

kabina an yvelaze metad privatuli, individualuri praqtikisTvis gamoyenebuli<br />

oTaxi. bevri moswavle mxolod moigebs, Tu<br />

masalis adgilmdebareobam SeiZleba saswavlo amgvari adgili eqneba. <strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong><br />

miznebis ganxorcielebas Seuwyos xeli.<br />

xvdeba, vin arian aseTi moswavleebi da sivrces<br />

maTi saWiroebis mixedviT anawilebs. saklaso<br />

oTaxis da skolis sxva damxmare saTavsoebis (biblioTekas, mediacentrebs) Tvalierebisas,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> sakuTar Tavs ekiTxeba: eqnebaT Tu ara Sesaferisi privatuli adgili aseT moswavleebs?<br />

sivrcis gamoyenebis rekomendaciebi<br />

saskolo sivrcis gamoyenebis Sesaxeb literatura metad mwiria, gamokvlevebi _ kidev<br />

ufro naklebi. erT dros Cven mier Catarebulma interviuTa seriam Semdegi aTi rekomendaciis<br />

SemuSavebis saSualeba mogvca. es ar aris e.w. mecnierulad dasabuTebuli codna, es ubralod,<br />

tradiciuli sibrZnea, romelic, sivrcis TvalsazrisiT, klasis Semowmebasa da daskvnis gamotanaSi<br />

dagvexmareba. amasTan, iseT sakiTxebs gvaxsenebs, romlebic ar unda dagvaviwydes.<br />

1. saswavlo masala iseT adgilze unda SevinaxoT, rom bavSvma advilad dainaxos, aiRos<br />

* ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT wignidan Yamamoto, K.,ed.,Children in Time and Space.(New York: Teachers College Press,1977 by Teachers<br />

College, Columbia University. yvela ufleba daculia.) gv. 128-169.


da Semdeg isev adgilze dados.<br />

sivrce<br />

2. Tavi aarideT `mkvdar~ adgils, umizno sivrces, romelic SeiZleba moswavleebma<br />

daufiqrebeli da akrZaluli saqmianobisTvis gamoiyenon.<br />

3. zogierT viTarebaSi, usafrTxoebisa da kontrolis mizniT, SesaZloa, upriani iyos<br />

farTobis ise gamoyeneba, rom <strong>maswavlebeli</strong> yvelafers xedavdes. (es moTxovna Sei-<br />

Zleba Seuferebeli aRmoCndes sxva situaciebSi, rodesac miznad ndobis mopovebas,<br />

privatulobasa da damoukideblobis miRwevas visaxavT).<br />

4. vertikaluri sivrce (kedlebi, Tejirebi, karadebi da gadasaadgilebeli kabinetis<br />

karebi) racionalurad unda iyos gamoyenebuli, mag., gamofenis, saswavlo centrebisa<br />

Tu masalis Sesanaxad. kedelze dakidebulma an Werze Camokidebulma xelovnebis<br />

nimuSebma an farTobis mravaldonianma gamoyenebam (mag., antresoli an sxva konstruqciebi)<br />

SeiZleba gaadidos oTaxis sivrce.<br />

5. kedlidan 90 gradusiT diagonalze moTavsebul Tejirebs SeuZliaT moswavleebis<br />

moqmedebisa da xedvis aris saintereso da winaswar dagegmili mimarTulebiT<br />

warmarTva.<br />

6. klasSi gamovyoT sagamofeno adgilebi, sadac SeiZleba gamovfinoT da davaTvalieroT<br />

moswavleTa SemoqmedebiTi saqmianobis Sedegebi.<br />

7. SeZlebisdagvarad daaSoreT oTaxis aqtiuri moqmedebisa da fiqrisaTvis gankuTvnili<br />

adgilebi, raTaAminimumamde SeamciroT yuradRebis gafantva.<br />

8. yuradRebis gafantvisa da xelis SeSlis Tavidan asacileblad aqtivobis momijnave<br />

areebi daaSoriSoreT da SemosazRvreT.<br />

9. moswavleTa gadaadgilebis dros, areulobis Tavidan asacileblad gaakeTeT gasasvlelebi,<br />

romlebic oTaxis funqciur nawilebs erTmaneTTan daakavSireben.<br />

10. gamouyenebeli aveji energias STanTqavs. amitom, Tu moswavleTa raodenoba skamebis<br />

raodenobaze naklebia, nu miscemT maT saSualebas mTel klasSi gafanton isini, xolo<br />

Tqvensa da maT Soris sivrceSi skami Cadgan. SeamcireT zedmeti skamebis raodenoba,<br />

an oTaxis ukana nawilSi daalageT skamebi ise, rom moswavleebs kontaqti hqondeT<br />

TqvenTan da erTmaneTTan.<br />

amgvarad, sivrcisa da saklaso oTaxis Sesaxeb literaturis gacnoba gvarwmunebs, rom<br />

saWiroa misi gaazrebuli gamoyeneba. SegviZlia Cveni saswavlo sivrce ufro mimzidveli,<br />

efeqtiani da dinamikuri gavxadoT; mokled, SegviZlia sivrce swavlebis xelSewyobis mizniT<br />

vakontroloT da vcvaloT.<br />

59


sivrce - Sejameba<br />

aRniSneT is debuleba, romelic Tqvens saklaso oTaxSi sivrcis gamoyenebis<br />

aspeqtebs asaxavs. a/m aRniSnavs `ar miesadageba~.<br />

1. qvemoT CamoTvlilTagan romeli aRwers saklaso oTaxis organizacias:<br />

maswavleblis zemoqmedebis gareSe<br />

tradiciuli<br />

eqsperimentulad varirebadi<br />

erTgvarovani, magram swavlebis procesisTvis xelSemwyobi<br />

dinamikuri, swavlebis process misadagebuli<br />

2. sakuTrebis gancda da privatuloba Tu aris<br />

uzrunvelyofili? a/m ara diax<br />

3. aris Tu ara privatuli sivrce xelmisawvdomi im<br />

moswavleebisTvis, romlebsac is sWirdebaT? a/m ara diax<br />

4. iyenebT Tu ara qvemoT CamoTvlil parametrebs?<br />

• TvalsaCino da xelmisawvdomi maragi a/m ara diax<br />

• arc erTi `mkvdari~ adgili a/m ara diax<br />

• maswavleblisTvis arc erTi uxilavi adgili a/m ara diax<br />

• vertikaluri sivrcis gamoyeneba a/m ara diax<br />

• diagonaluri Tejirebi a/m ara diax<br />

• sagamofeno adgili a/m ara diax<br />

• aqtiuri adgilis mSvidi adgilisgan gamoyofa a/m ara diax<br />

• areebs Soris sazRvrebi a/m ara diax<br />

• Tavisufali gasasvlelebi a/m ara diax<br />

• gamouyenebeli avejis efeqtis minimumamde<br />

Semcireba a/m ara diax<br />

s i v r c e - S e j a m e b a<br />

61


sivrce - savarjiSo<br />

am aqtivobis mizania, dagexmaroT sivrcis ise mowyobaSi, rom Tqveni miznebisa da<br />

maTi miRwevisaTvis dagegmili aqtivobebis Sesatyvisi gaxdes. waikiTxeT yoveli situacia<br />

da aRwereT an daxazeT, rogor moawyobdiT oTaxs da daasabuTeT. SesaZloa, erTi<br />

gakveTilis ganmavlobaSi oTaxis ramdenimejer gadawyoba dagWirdeT.<br />

1. saSualo skolaSi maTematikas aswavliT da miznad isaxavT, rom moswavleebma<br />

warmatebiT SeZlon erTniSna da orniSna gantolebebis amoxsna. 50 wuTian<br />

gakveTilze maT unda Seamowmon saSinao davaleba, moisminon axali masalis axsna<br />

da daiwyon varjiSi axali masalis Sesatyvisi saSinao davalebis Sesasruleblad.<br />

am dros Tqven saklaso oTaxSi moZraobT da daxmarebas uwevT maT, visac<br />

sWirdeba.<br />

2. meoreklaselebs aswavliT. gyavT 24 moswavle. gsurT, rom diliT 3 saaTis ganmavlobaSi<br />

Tqvenma moswavleebma: (a) erTad daiwyon dRe; (b) oTxkacian jgufebad<br />

mimoixilon masala da ivarjiSon; (g) imuSaon axal davalebaze megobrebTad er-<br />

Tad; (d) mTelma jgufma miiRos instruqcia; (e) davalebis Sesrulebis Semdeg<br />

varjiSisaTvis saswavlo centrebs miakiTxon.<br />

3. me-7 da me-8 klaselebs sabunebismetyvelo sagnebs aswavliT. gaqvT didi oTaxi,<br />

romlis ori mesamedi stacionarul laboratoriul magidebs ukavia. darCenil<br />

mesamedze ganlagebulia moswavleTa gadasaadgilebeli magidebi da dafebi.<br />

laboratoriuli magidebi da gadasaadgilebeli merxebi 24 moswavlisTvis<br />

gaqvT. dRes laboratoriuli samuSao unda CaataroT gajerebul xsnarebze.<br />

gsurT, rom SeamowmoT saSinao davaleba, moasmeninoT mokle mimoxilva gajerebul<br />

xsnarebze, laboratoriuli samuSaos mizansa da mimarTulebaze da imu-<br />

Saon oTxkacian laboratoriul jgufebad da dagegmon xvalindeli davalebis<br />

Sesruleba.<br />

s i v r c e - s a v a r j i S o<br />

63


64<br />

4. amerikis istorias 30 moswavles aswavliT. saklaso oTaxSi eqvsi magidaa. TiToeul<br />

magidasTan 5 skami dgas. oTaxi sakmaod didia imisaTvis, rom kedelTan miswioT<br />

magidebi da skamebi sxva konfiguraciiT daawyoT. am kviris 5 dRis ganmavlobaSi<br />

Semdegi saqmianobebi gaqvT dagegmili: 1 dRe: leqcia da diskusia; 2 dRe: moswavleebTan<br />

individualuri Sexvedrebis Catareba semestruli kvleviTi namuSevrebis<br />

Taobaze, sanam klasis danarCeni nawili Tematur jgufebad iyofa bibliografiaze,<br />

gegmaze, ideebsa da problemebze samuSaod; 3 dRe: TiToeuli Tematuri jgufis<br />

moxseneba, pirvel dRes Catarebuli leqciisa da masalebis mimoxilva da sakvanZo<br />

sakiTxebis Semowmeba; 4 dRe: 20-wuTiani videoCveneba, TiToeuli moswavlis mier<br />

videos centraluri Temis xuTwinadadebiani Sefaseba, samkacian jgufebad muSaoba<br />

Sefasebaze SeTanxmebis misaRwevad; 5 dRe: testireba. daxazeT xuTive dRisTvis<br />

oTaxis konfiguracia, romelic yoveldRiuri aqtivobis/aqtivobaTa Sesatyvisi<br />

iqneba.<br />

1 dRe 2 dRe<br />

3 dRe 4 dRe<br />

5 dRe<br />

5. meoTxeklaselebs aswavliT. wels 28 moswavle gyavT, Tumca oTaxSi komfortulad<br />

mxolod 26 eteva. gasul wels kooperaciuli swavlebis meTodi danergeT<br />

da welsac gsurT gagrZeleba, risTvisac moswavleTa 2, 3 da 4-kacian kooperaciuli<br />

jgufebad dayofa aris saWiro. xSirad gsurT moswavleTa codnis Semowmeba.<br />

oTaxSi xuTi kompiuteri gaqvT da, Cveulebriv, oTx saswavlo centrs awyobT<br />

xolme individualuri praqtikisTvis. mTeli jgufis instruqtireba gsurT, rasac<br />

mcire jgufebSi varjiSi mohyveba. Tqven merxebs Soris ivliT da daexmarebiT.<br />

daxazeT oTaxis mowyobis ramdenime varianti Tqvens moTxovnebze mosargebad. Tu<br />

fiqrobT, rom oTaxis konfiguracia yvela miznis Sesatyvisi ver iqneba, axseniT<br />

mizezi.


literatura:<br />

Abramson,P. Schools for Early Childhood. New York: Educational Facilities Laboratory, 1970.<br />

sivrce<br />

Gross,R., and J. Murphy, Educational Change and Architectural Consequences. New York:<br />

Educational Facilities Laboratory, 1968.<br />

Kohn, J., The Early Learning Center. New York: Educational Facilities Laboratory, 1970.<br />

Kritchevsky, S., E. Prescott, and I. Walling. Physical Space.Washington, D.C.: NAEYC, 1969.<br />

Lewis, B. V. ”Time and Space in Schools. ”In Children in Time and Space, K.Yamamato (ed.), New<br />

York: Teachers College Press, 1977, 128-169.<br />

Marshall, K. Opening Your Class with Learning Stations. Palo Alto, Calif.: Learning Handbooks,<br />

1976.<br />

School Review. Learning Environments Whole Issue 82, no.4 (August 1974).<br />

Winne, P. H., and R. W. Marx, ”Students and Teachers View of Thinking Process For Classroom<br />

Learning.” Elementary School Journal ( May 1982): 496.<br />

Zefferblatt,S.M., “Architecture and Human Behavior: Toward Increased Understanding of a<br />

Functional Relationship.“ Educational Technology, (August 1972): 54-57.<br />

65


5<br />

dro<br />

rogor davgegmoT movlenebi da<br />

vareguliro cxrili, rom<br />

moswavleebs swavlisTvis<br />

yvelaze nayofieri dro<br />

SevurCioT?<br />

ganawileba<br />

dro swavlisaTvis<br />

dro instruqtirebisaTvis<br />

pirveli da bolo wuTebi<br />

tempi da ritmi


dro sicocxlis valutaa da maswavleblebi dReSi daaxloebiT eqvsi saaTis ganmavlobaSi<br />

marTaven TavianTi moswavleebis sicocxlis banks _ es Zalze mniSvnelovani<br />

Tanamdebobaa. isini banks `Tavisufali arCevanis’’ drosac ki xelmZRvaneloben, sadac<br />

SesaZlo variantebi maswavleblis mier aris SeTavazebuli da nebadarTuli.<br />

imas, TUu rodis ras akeTeben moswavleebi, ra TanamimdevrobiT da ra drois ganmavlobaSi,<br />

ZiriTadad <strong>maswavlebeli</strong> akontrolebs; uaxlesi kvlevebidan viciT, rom drois kargad gakontrolebas<br />

didi gavlena aqvs moswav-<br />

leTa swavlaze. aq igulisxmeba is droc,<br />

romelsac moswavleebi saklaso oTaxis<br />

gareT sxva iseT adgilebSi atareben,<br />

rogoricaa kafeteria. skolis mier Se-<br />

Tavazebul yovel garemoSi moswavleebis mier gatarebuli droisa da misi xarisxis gakontroleba<br />

fakultetis wevrebis movaleobaa. es Tavi Seexeba imas, Tu SeZlebisdagvarad rogor<br />

unda vmarToT gaazrebulad is, rom moswavleebma dro gamoiyenon kargad swavlis mizniT.<br />

TavSi codnis am sferos mzardi baza gamoyenebulia, imisaTvis, rom Cveni moswavleebisTvis<br />

drois ukeTesi menejerebi gavxdeT.<br />

moswavleTa drois marTvis sakiTxebi Tavmoyrilia ganawilebis, efeqtianobisa da tempis<br />

irgvliv.<br />

ganawileba<br />

moswavleebis mier drois gamoyenebis Taobaze kvlevis zedapirulma ganxilvam SeiZleba<br />

adamians aTqmevinos: `aba, kidev ra aris axali?~ aSkaraa, rom Tu moswavleebi met dros dauTmoben<br />

maTematikas da nakleb dros gaatareben fuWad, maTematikas ukeTesad iswavlian! magram<br />

yoveli CvenganisaTvis raRac axali da gasaocari aRmoCndeba xolme, Tu zust monacemebs vnaxavT<br />

imis Sesaxeb, Tu sinamdvileSi rogor atareben moswavleebi sagakveTilo dros. 1970-ian<br />

wlebSi davalebebze daxarjuli drois kvlevam mogvca 5.1 sqemaze warmodgenili ufro daxvewili<br />

da damajerebeli koncefciebis seria.<br />

dro<br />

dro sicocxlis valutaa da maswavleblebi TavianTi<br />

moswavleebis sicocxlis banks marTaven.<br />

`skolaSi gatarebuli drois~ wriT dawyebuli sqemis yoveli wre moicavs da aerTianebs<br />

Sida wreebs.<br />

¤ skolaSi gatarebul dros axsna ar sWirdeba.<br />

¤ swavlisTvis ganawilebuli dro niSnavs mocemul saganSi saswavlo samuSaosaTvis<br />

gankuTvnil dros.<br />

69


Tavi 5<br />

70<br />

¤ moswavleTa CarTulobis dro aris is wuTebi, rodesac moswavleebi namdvilad muSao-<br />

¤ akademiuri swavlis dro aris is dro, rodesac moswavleebi zrunaven warmatebis maRa-<br />

¤ interaqtiuri instruqtireba aris uSualod maswavlebelTan instruqtirebisas (in-<br />

skolaSi gatarebuli dro<br />

swavlisTvis ganawilebuli dro<br />

moswavleTa<br />

CarTulobis dro<br />

akademiuri<br />

swavlis dro<br />

interaqtiuri<br />

instruqtireba<br />

(maRali<br />

warmatebis dro)<br />

(muSaobis dro)<br />

(saswavlo sagnebisTvis<br />

gamoyofili dro)<br />

sqema 5.1: davalebisTvis daxarjuli drois kvleva<br />

am diagramaze yoveli koncefcia moicavs da aerTianebs qvedas da mis SigniT mdebares.<br />

ben an eswrebian swavlebas da ar ocneboben, flangaven dros an wesrigdebian.<br />

li maCveneblisTvis. warmatebis maRali maCvenebeli gansxvavdeba moswavleTa CarTulobis<br />

droisagan da CarTulobis drois qvejgufia.<br />

dividualurad, mcire jgufSi, an mTel klasTan erTad) gatarebuli dro. is marto<br />

gatarebuli drois sapirispiroa, rodesac moswavle individualurad asrulebs samuSaos,<br />

muSaobs proeqtze an muSaobs jgufTan erTad, romelsac uSualo interaqcia<br />

ar aqvs instruqtorTan.<br />

skolaSi gatarebuli droidan nawili sagnebis swavlebas eTmoba.Kkvlevam skolebis Sedarebisas,<br />

skolaSi gatarebul droebs Soris mcire gansxvaveba aRmoaCina, samagierod Zalian<br />

didi gansxvavebaa swavlisTvis ganawilebuli drois TvalsazrisiT rogorc skolebs, aseve<br />

klasebs Soris. magaliTad, kaldvelisa da sxvaTa (Caldwell da sxvebi 1982) citirebisas, diSo<br />

(Dishaw) wers:<br />

uSualod mexuTe klasis maTematikisaTvis gamoyofili dro 18-dan 80 wuTamde<br />

meryeobda; mexuTe klasSi kiTxvisaTvis gamoyofili dro _ 51-dan 195 wuTamde.


drois ganawileba aseve SeiZleba icvlebodes konkretuli klasis farglebSic;<br />

magaliTad, erT-erTi kvlevis Tanaxmad (Dishaw 1977) erTi mexuTe klaseli moswavle<br />

yoveldRe maTematikisTvis 39, xolo meore 75 wuTs xarjavda. realurad<br />

gamoyofili drois es gansxvavebebi gviCvenebs, rom zogierT moswavles sxvebTan<br />

SedarebiT SeiZleba konkretuli saswavlo masalis swavlis orjer, samjer an<br />

oTxjer meti SesaZlebloba hqondes.<br />

sxvadasxva sagnisaTvis gamoyofili dro unda asaxavdes skolis farglebSi garkveul konsensuss<br />

imasTan dakavSirebiT, Tu ra sagnebia mniSvnelovani da prioritetuli, radgan aseTi<br />

sagnebi mravladaa. samarTliania Tu ara, rom dawyebiTi skolis konkretuli maswavleblis<br />

niWierebisa da miswrafebebis gamo misi klasi kiTxvisa da weris saukeTeso programas gadis,<br />

magram praqtikulad sxvas arafers? erT-erTi saWiroeba, romelsac drois parametri win wamoswevs<br />

is aris, rom moswavleTa saskolo gamocdileba grZelvadiani perspeqtivis TvalsazrisiT<br />

ganvixiloT. saskolo wlebis ganmavlobaSi romel sagans ra dro xmardeba? aris drois<br />

aseT xarjvaSi garkveuli Tanamimdevruloba da logika? Tu ara, maSin Cven realurad ver<br />

vakontrolebT im ganaTlebas, romelsac gadavcemT. Tu ara, maSin Cven isic ki ar viciT, ras<br />

gadavcemT.<br />

maSin, roca aseTma farTo variaciulobam SeiZleba saSualo skolaSi drois ganawilebis<br />

analizisas ar iCinos Tavi, savaraudoa, rom Tavs iCens Semdeg kategoriasTan mimarTebaSi.<br />

saSualod swavlisaTvis gamoyofili drois 75%-is ganmavlobaSi arian moswavleebi Car-<br />

Tulebi arian an eswrebian swavlebas. aq aseve Zalze farToa moswavleTa CarTulobis drois<br />

diapazoni _ 50-dan 90 procentamde (Fisher da sxvebi, 1978). swored moswavleTa CarTulobisa<br />

da ganawilebuli drois procentuli maCvenebelia mniSvnelovani da ara wuTebis absoluturi<br />

raodenoba.<br />

`ramdenime kvlevis mixedviT CarTulobis maCveneblebi mniSvnelovnadaa dakav-<br />

Sirebuli moswavleTa miRwevebTan (Anderson 1975; Fisher da sxvebi, 1978). ase rom,<br />

gansxvavebebi CarTulobis maCveneblebSi winaswar gansazRvravs moswavlis miRwevas<br />

da xsnis miRwevaSi gansxvavebebis sam mexuTeds (Bloom 1974). sTolingzisa<br />

da kasko vicis monacemebis (Rim & Coller 1978) xelaxalma analizma aCvena, rom<br />

klasebi, sadac meti dro eTmoboda kiTxvasa Tu maTematikas, rogorc wesi, met<br />

miRwevebs aCvenebdnen am sagnebSi. Tumca,Mmoswavlis miRweva yovelTvis uSualod<br />

CarTulobis drois mixedviT rodi icvleba. zogierTi klasisa da sagnisTvis moswavlis<br />

miRwevasa da CarTulobis dros Soris kavSiri Tanabrdeboda, xolo Semdeg<br />

uaryofiTi xdeboda, roca CarTulobis dro ufro didi iyo, vidre konkretuli<br />

sidide~ (Caldwell da sxvebi, 1982).<br />

zemoxsenebuls azri aqvs, Tu gaviTvaliswinebT, rom zogierTi moswavle axal masalas<br />

Zalian swrafad iTvisebs. maTTvis CarTulobis drois nawili SeiZleba nacnob masalaSi<br />

varjiSs moxmardes.<br />

swavlebisTvis gamoyofili drois daaxloebiT 25 procenti, uciloblad menejmentis<br />

amocanebsa (furclebis miReba, xelsawyoebis momzadeba) da moswavleTa yuradRebis mobilizacias<br />

xmardeba. saklaso oTaxis saukeTeso menejerebic ki, am maCveneblis mxolod 5 procentiT<br />

Semcirebas axerxeben, isic maSin, Tu yuradRebis mobilizaciisTvis nakleb dros daxarjaven.<br />

amrigad, 75%-iani CarTuloba karg maCveneblad iTvleba. Tu maCvenebeli daqveiTebas<br />

iwyebs, maswavlebelma CarTulobis gasazrdelad menejmentis strategia unda gadasinjos.<br />

Cven aseve gvWirdeba maswavleblis CarTulobis donis gadasinjva. gamoyofili drois ramdeni<br />

procentia <strong>maswavlebeli</strong> dakavebuli moswavleebiT, masalebis momzadebis, namuSevrebis<br />

gasworebis an menejmentis sxva amocanebis gamoklebiT? kvlevis mixedviT es procentuli<br />

dro<br />

71


Tavi 5<br />

maCvenebeli maRali unda iyos (Stallings 1980). saSualo skolis maswavlebelTa kvleviT dasturdeba,<br />

rom CarTulobis saSualo maCvenebeli 73 procentia. moswavleebTan (gansakuTrebiT<br />

dabali moswrebis moswavleebTan) interaqciis ufro dabali maCveneblis mqone maswavlebel-<br />

Ta klasebi miRwevis mniSvnelovnad mcire zrdiT (an aranairi zrdiT) gamoirCeoda. es asea<br />

maSinac ki, Tu moswavleebi drois umetes nawils davalebis Sesrulebas axmaren. sTolingsi<br />

(1980) xsnis, rom:<br />

72<br />

moswavleebi asruleben davalebas, magram <strong>maswavlebeli</strong> ar aswavlis. im klasebSi,<br />

sadac ar iyo zrda, moswavleebi drois 28%-s weriTi davalebebis SesrulebisTvis<br />

iyenebdnen, 22%-s _ Cumad kiTxvisTvis, xolo <strong>maswavlebeli</strong> menejmentis<br />

sakiTxebs drois 27%-ze mets axmarda.<br />

dabolos, moswavleebs warmatebis maRali maCvenebeli CarTulobis drois mxolod<br />

nawilSi aqvT. am dros literaturaSi `akademiuri swavlis dro~ (ratom ar SeiZleba `didi<br />

warmatebis dro~ vuwodoT?) da rogorc aqamde, misi xangrZlivoba, klasebis mixedviT varirebs<br />

_ magaliTad, ZiriTadi unarebis wvrTnaze saSualod dabali moswrebis klasebSi dReSi<br />

16, xolo saSualod maRali moswrebis klasSi dReSi 111 wuTamde. sxvaTa Soris, saSualod<br />

maRali da dabali moswavleTa SesaZleblobis doneze ar miuTiTebs. is ukavSirdeba maswavleblis<br />

mier moswavleebisaTvis akademiuri<br />

swavlebisTvis gamoyofili drois daaxloebiT swavlisTvis meti drois `gamonaxvis~ unars.<br />

25 procenti, uciloblad menejmentis amocanebsa saSualoze maRali donis maswavleblebi `sada<br />

moswavleTa yuradRebis mobilizacias xmardeba.<br />

Sualo klasebisaTvis orjer da kidev ufro<br />

met dros akademiur swavlaze, xolo dabali<br />

moswrebis klasebisaTvis eqvsjer da kidev ufro met dros~ uzrunvelyofen (Caldwell da sxvebi,<br />

1982). es gamaognebeli cifrebi gvaiZulebs yuradRebiT davakvirdeT, rogor iyeneben<br />

moswavleebi saskolo dros, radgan maRali warmatebis dro da miRweva mWidro korelaciaSia<br />

da monacemebi gviCvenebs, rom maswavleblebs, romlebic TavianTi drois gamoyenebas swavloben,<br />

mniSvnelovani cvlilebebi SeaqvT moswavleTa ukeT swavlaSi (Stallings 1980).<br />

Cven xuT mexuTe klasSi moswavleTa drois gamoyenebas vikvlevdiT engelisagan (Engel<br />

1977) adaptirebuli teqnikiT. is klass xuTwuTiani intervalebiT akvirdeboda da yovel moswavleze<br />

Canawers akeTebda. CanawerSi aRniSnuli iyo, ras akeTebda moswavle da amasTanave<br />

yuradRebisa da CarTulobis ra maCvenebli hqonda. am monacemebiT yoveli moswavlisaTvis<br />

feradi Zeluri grafiki gakeTda, sadac ferebi aRniSnavda dRis ganmavlobaSi sxvadasxva saswavlo<br />

aqtivobebze daxarjul dros. ferad Zelze Savi jvari uyuradRebobisa da CaurTvelobis<br />

xarisxs aRniSnavda. yvela Zelis gaerTianebam erT grafikze, maswavlebels arsebiTi<br />

monacemebi misca rogorc calkeul moswavleze, ise mTeli klasis modelze. erT-erTi <strong>maswavlebeli</strong><br />

drois did nawils uTmobda klasis menejments _ furclebis darigebas, dagegmvas,<br />

gakveTilidan gakveTilze gadasvlisTvis mzadebas, meores moswavleTa CarTulobis dabali<br />

done hqonda mcire jgufebSi _ wynari, mokrZalebuli, magram mudmivi da muSaobisTvis xelis<br />

SemSleli _ usagno saubrebis gamo hqonda. mesamem aRmoaCina, rom misi moswavleebi sakmaod<br />

xSirad iyvnen CarTuli individualur davalebebsa da proeqtebSi da dRis ganmavlobaSi mxolod<br />

5 wuTiT iRebdnen maswavleblis pirdapir instruqciebs. yvela maswavlebelma monacem-<br />

Ta naxvis Semdeg garkveuli cvlilebebi Seitana efeqtianobis gazrdis TvalsazrisiT. es cvlilebebi<br />

moicavda tempisadmi met yuradRebas, sivrcis axleburad mowyobas, instruqtirebis<br />

drois axleburad dagegmvas da moswavleTa qcevisadmi maTi molodinebis garkvevas.A imis Tqma<br />

gvsurs, rom maswavleblebma manamde ver SeZles realobis danaxva, vidre calkeuli moswavleebisa<br />

da mTeli klasis Sesaxeb obieqturi monacemebis pirispir ar aRmoCndnen. monacemebis<br />

saSualebiT maT efeqtianobis amaRlebas miaRwies. akademiuri swavlis dro da interaqtiur<br />

instruqtirebaze moswavleTa mier daxarjuli dro SeiZleba yvelasTvis naTeli iyos, magram<br />

sakuTari klasis Sesaxeb konkretuli monacemebi axali prioritetebis aRmoCenis saSualebas<br />

mogvcems.


lainhardti da sxvebi (Leinhardt da sxvebi 1981) aseT komentars akeTeben: `maswavleblebi<br />

fxizlad unda iyvnen warumatebeli bavSvebis mimarT. maSin, roca davalebaSi CaurTvelad<br />

gatarebuli drois saSualo maCvenebeli 15% iyo, zogierTi moswavlisaTvis is 30%-s aRemateboda.<br />

maSin, roca maswavleblis mier instruqtirebis (kiTxvaSi) saSualo dro dReSi 16 wuTi<br />

iyo, imave klasis farglebSi is dReSi 14-dan 35 wuTamde meryeobda. maSin, roca Cumad kiTxvaSi<br />

gatarebuli saSualo dro dReSi 14 wuTi iyo, zogierTi moswavle arc erTi wuTi ar kiTxulobda<br />

Cumad. sabednierod, maswavleblebs SeuZliaT mniSvnelovnad Secvalon warumatebel<br />

moswavleTa gamocdileba da saqmianoba ise, rom ucvleli datovon yvelaferi warmatebulebisTvis~.<br />

Tumca, pirvel yovlisa, maswavlebelma unda gaigos, vin arian es moswavleebi<br />

da rogor ikargeba dro.<br />

swavlis dro<br />

benjamin blumis (Benjamin Bloom) naSromma `ostaturi swavla~ Cveni codnis baza drois Sesaxeb<br />

kidev erTi mniSvnelovani koncefciiT _ swavlis droiT _ gaamdidra. am koncefciis<br />

mixedviT, moswavleebs SeuZliaT iswavlon nebismieri ram, Tu maT codnisa da unar-Cvevebis<br />

Sesabamisi wina piroba da swavlisTvis adekvaturi dro aqvT. swavlisTvis adekvaturi dro<br />

rodi niSnavs maTTvis masalis micemas da lodins, sanam aiTviseben; es niSnavs axali masalis<br />

analizs, zust mimdinare Sefasebas da konkretuli Temebis ganmeorebiT swavlebas im moswavleebisTvis,<br />

visac sWirdeba da ara mxolod maTTvis.<br />

`ostaturi swavlis~ mixedviT, dro moswavleebTan erTad pasuxs maswavlebelsac sTxovs.<br />

cudi swavlisTvis mxolod moswavleebs ver davadanaSaulebT. Cven unda SevamowmoT saku-<br />

Tari mizandasaxuloba da davrwmundeT, rom moswavleebs axali masalis Sesatyvis `porciebs~<br />

vTavazobT; magaliTad, ar unda avuxsnaT saxelmZRvanelos meore Tavi, Tu pirveli Tavi jer<br />

ar amouwuravT.<br />

`ostaturi swavla~ instruqciis individualizebis formaa, magram individualizeba aq<br />

ufro mets niSnavs, vidre sakuTar temps, vidre programuli masalis gavlas. es niSnavs porciebad<br />

dayofili instruqciis naTel da gasageb Tanamimdevrobas da am porciebis miwodebis<br />

gzebis arCevans. pirvel yovlisa ki niSnavs moswavleTa codnis monitorings da ostatobis<br />

kriteriumis miRwevamde ardanebebas.<br />

dabolos, es niSnavs xelaxali swavlebis dagegmvasa 1 da imavdroulad Temis gavrcobisaken<br />

mimarTul aqtivobebs im moswavleebisaTvis, romlebic pirvel jerze `Caswvdnen~. amgvari<br />

`ormagi wre’’ menejmentisa da dagegmvis sirTuleebs asaxavs, romelic mZime Sromaa ramdenime<br />

movlenis erTdoeulad marTvas miuCveveli maswavleblisaTvis. es swavlebis parametrTa<br />

urTierTdamokidebulebis kargi magaliTicaa. swavlis drois mokle mimoxilvam migvabruna<br />

tempis, sivrcis, miznebis, saswavlo gamocdilebisa da saklaso oTaxis klimatis parametrebTan.<br />

instruqtirebis dro<br />

mecnierTAa sakvlevi kidev erTi sferoa is, Tu ra raodenobis interaqtiur instruqtirebas<br />

iReben moswavleebi, rac gulisxmobs maswavlebelTan erTad masalaze muSaobisas<br />

aqtiurad gatarebul dros da ara damoukideblad muSaobas, weriT davalebebs<br />

an Cumad kiTxvas. interaqtiur instruqtirebasTan dakavSirebiT kvlevam gviCvena, rom<br />

1 xelaxali swavlebis sistemisa da misi (rogorc faseuli movlenisa da ara romelime moswavlis siClungis dada sturebis)<br />

saWiroebis Sesaxeb detaluri msjeloba ix. me-13 TavSi.)<br />

dro<br />

73


Tavi 5<br />

misi meti `raodenoba~ ukeTesi Sedegis wina pirobaa (Stallings & Kaskowitz 1974). saqme martivadaa:<br />

aRmoCena, rom rodesac maswavleblebi (da ara moswa vlis sagakveTilo drois<br />

didi nawilis momcveli samuSao rveulebi da sxva damoukidebeli davalebebi) aswavlian,<br />

savaraudod, moswavleebi swavloben, arc ise gasakviria, Tu gaviTvaliswinebT maswavleblis<br />

ukukavSiris, Sedegebis codnis, xelmZRvanelobis xarisxisa da zemoT ganxiluli<br />

swavlis sxva principebis mniSvnelobas. am aRmoCenam zogierTi miiyvana iqamde, rom mxari dau-<br />

Wira (Rosenshine 1981) mTeli klasis pirdapiri instruqtirebis modelis, rogorc swavlebis<br />

yvelaze efeqtian formas, rac namdvilad gaugebaria. gamokvlevis mixedviT interaqtiuri<br />

instruqtirebis wili mniSvnelovania, magram `pirdapiri instruqtirebis modeli misi miRwevis<br />

mxolod erTi gzaa da mxolod unarebis swavlebisTvis gamodgeba. me-10 TavSi ganxiluli<br />

swavlebis yvela modeli uzrunvelyofs interaqtiuri swavlebis dros. TanatolTa<br />

swavlebas SeuZlia uzrunvelyos interaqtiuri swavlebis dro. mniSvnelovani interaqtiuri<br />

instruqtirebis atributebi, Cveni azriT, moicavs gasageb axsnas, myisier ukukavSirs, Sedegebis<br />

codnas da Sesatyvis xelmZRvanelobas.<br />

amas garda, garkveuli saxis swavlisTvis pirdapiri instruqtirebis modeli erTaderTi<br />

an saukeTeso gza ar gaxlavT, magaliTad, moswavleebisTvis adgilmdebareobis swavlebisas<br />

(ix. me-10 TavSi `sakanonmdeblo modeli~), mec-<br />

rodesac maswavleblebi aswavlian, savaraunieruli<br />

meTodis swavlebisas (ix. me-10 TavSi<br />

`aRmoCenis modeli~). amrigad, mkiTxvelebs<br />

dod, moswavleebi swavloben.<br />

vurCevT, rom perspeqtivaSi hqondeT pirdapiri<br />

swavlebis Tanamedrove popularoba.<br />

pirdapiri swavleba efeqtiania unar-Cvevebis swavlebisas da is interaqtiuri instruqtirebis<br />

drois did nawils moicavs. Tumca unar-Cvevebis garda sxva zRva masalac arsebobs da uamravi<br />

sxva modelic, romelic interaqtiur swavlebas uzrunvelyofs.<br />

axla ki vkiTxoT sakuTar Tavs, swavlebis gamoyenebuli modelis miuxedavad sakmarisi<br />

uSualo kontaqti gvaqvs Tu ara moswavleebTan. aq didi riskis qveSaa individualizebuli<br />

programebi. maTi cudad organizebis SemTxvevaSi, moswavleebma, aqtiurobisa da CarTulobis<br />

miuxedavad, SeiZleba dReSi mxolod ramdenime wuTiT moaxerxon maswavlebelTan urTierToba,<br />

rac ar aris sakmarisi. aseT SemTxvevaSi maswavlebelma moswavleebs meti jgufuri<br />

samuSao unda Seasrulebinos an ise marTos individualuri muSaoba, rom moswavleebi meti<br />

ukukavSiriTa da xelmZRvanelobiT uzrunvelyos.<br />

maswavlebelTan gatarebuli ramdeni droa sakmarisi? rozenSaini (1981) askvnis: `amJamad,<br />

saklaso cxovrebis udavo faqtia, rom moswavleebs damoukideblad muSaobisTvis TavianTi<br />

drois 60-dan 75%-mde sWirdebaT. SeiZleba Tu ara am procentuli maCveneblis Semcireba, an<br />

swavlebis ise organizeba, rom moswavleebi damoukideblad muSaobisas ufro CarTuli iyvnen,<br />

momavali kvlevis sakvanZo sakiTxebia~. amrigad, SegviZlia davaskvnaT, rom Tu moswavle akademiuri<br />

drois 25-40% pirdapir aris CarTuli maswavlebelTan, kargi maCvenebelia. eWvgareSea,<br />

rom mravali klasis maCveneblebi Zalian Sors dgas am cifrebisagan.<br />

Cven isic unda gvaxsovdes, rom interaqtiurma instruqtirebam SeiZleba moicvas an ar<br />

moicvas kargi pirdapiri swavlebis atributebi. lainhardtma da sxvebma (1981) sanimuSo<br />

klasebSi aRmoaCines, rom kiTxvaSi maswavleblis instruqciis 16 wuTidan 14 `zogad instruqciaze~<br />

(prezentacia da miTiTebebis micema) modioda. danarCeni 2 wuTidan moswavleebi 1 wuTs<br />

maswavleblis TandaswrebiT davalebis Sesrulebaze xarjavdnen, xolo 1 wuTs kiTxvis swori<br />

elementebis modelirebis axsnaze. amrigad, pirdapiri swavlebis drosac ki, SesaZlebelia,<br />

rom moswavleebma miiRon mcire pirdapiri ukukavSiri da axsna-ganmarteba.<br />

ra udevs safuZvlad sxvadasxva klasSi CarTulobis drois, didi warmatebebis droisa da<br />

interaqtiuri swavlebis drois gansxvavebebs? ras akeTeben saSualoze maRali donis maswavleblebi<br />

iseTs, rasac ar akeTeben sxvebi?<br />

74


unari menejmentis parametris (yuradReba, tempi, sivrce,) didi nawilia. kouninis (evertsonamde<br />

da brofamde) kvlevebi moswavlis miRwevas maswavleblis am unarebs ukavSirebs.<br />

isini cdiloben gazardon moswavlis CarTulobis dro, xolo menejmentsa da disciplinaze<br />

naklebi dro daxarjon. amrigad, uSualod swavlisTvis daTmobili drois gazrdiT testebSi<br />

ukeTes Sedegebs unda velodoT. Tumca, sainteresoa imis aRniSvnac, rom kargi menejerobis<br />

miuxedavad, `auTvisebeli drois arseboba, rogorc Cans, gardauvalia. saSualod kiTxvisa da<br />

maTematikisaTvis gamoyofili droidan moswavleebi saaTSi daaxloebiT 16 wuTi CarTulebi<br />

ar arian; samma maRali donis maswavlebelma es raodenoba 12 wuTamde Seamcira. saSualo da<br />

maRali donis maswavlebelTa klasebSi moswavleebi rvidan cxra wuTamde gakveTilebsa Soris<br />

Sualedebsa da lodinSi xarjavdnen. ase rom, gansxvaveba akademiuri CarTulobis yvelaze<br />

maRali maCveneblis (meti wuTis) mqone da da saSualo maswavleblebs Soris saaTSi daaxloebiT<br />

oTxi auTvisebeli wuTi iyo. didwilad Aam gansxvavebis mizezi iyo is, rom maRali donis<br />

maswavleblebi davalebis gareSe gatarebul dros saaTSi daaxloebiT oTx wuTamde amcirebdnen~<br />

(Rosenshine 1981). magram maRali donis maswavleblebi TviT sagansac met dros uTmobdnen.<br />

amrigad, menejmentis unarebis garda akademiurad CarTuli drois sxvadasxvaobis<br />

mizezebis sias SegviZlia erTi mizezic davumatoT: drois ganawilebis prioritetebi mkafiod<br />

unda iyos gamokveTili da maT frTxilad movekidoT.<br />

didi warmatebis droSi gansxvavebebis mizezebs SeiZleba mivakvlioT davalebaTa SesatyvisobaSi,<br />

maswavleblis diagnostikur gamWriaxobaSi, damoukidebeli davalebis micemamde<br />

instruqciisa da miTiTebebis adekvaturobaSi. sxva sityvebiT rom vTqvaT, amis mizezia maswavleblis<br />

Semdegi unarebi: axsnis sicxade,<br />

saswavlo gamocdilebis struqturireba da is, rac gakveTilis pirvel da bolo wuTebSi<br />

miznebis morgeba individebisa da jgufebi-<br />

xdeba, moswavles yvelaze ukeT amaxsovrdeba.<br />

saTvis. Tumca am mizezebis dadgena didad ver<br />

dagvexmareba, Tu dros parametrad ganvixilavT<br />

da gvainteresebs, konkretulad ra unarebia saWiro misi warmatebiT marTvisTvis. aqamde<br />

vambobdiT, rom drois kargi menejmenti sxva parametrebis kargad marTvas ukavSirdeba.<br />

metwilad es asecaa. Tu moswavleebi davalebas asruleben, produqtiulebi da warmatebulebi<br />

arian, es drois kargad marTvaze metia; es warmatebuli swavlebaa. farTo masStabiT moswavlis<br />

drois kargad gamoyeneba kargad swavlebis kriteriumia, igi Sedegia yvelafrisa, rasac<br />

kargi ganaTleba gulisxmobs. Tumca, arsebobs ramdenime unari, romelic, udavod, TviT<br />

drois efeqtiani menejmentis nawilia. modiT, drois parametris is aspeqtebi ganvixiloT,<br />

romlebic mas maswavleblis unarTa sferoSi TavisTavads xdis.<br />

pirveli da bolo wuTebi<br />

Tanamimdevrobad wodebul swavlis principSi aRvniSneT, rom gakveTilis pirveli da bolo<br />

wuTebi moswavles yvelaze ukeT amaxsovrdeba. amitom maswavlebelma gansakuTrebuli yuradReba<br />

drois swored am or monakveTs unda miaqcios. aq nagulisxmebia drois mokle monakveTebi,<br />

daaxloebiT, 5 wuTi. rogor unda gamoiyenos maswavlebelma es wuTebi?<br />

pirvel yovlisa, es wuTebi ubralod ar unda gaflangos. Tuki SesaZlebelia, ar unda moaxmaroT<br />

organizebasa da menejments _ namuSevrebis Tavmoyras, avejis dalagebas, bavSvebis<br />

adgilebze dasmas, dagvianebulTa lodins. ar daamTavroT gakveTili duned damoukideblad<br />

momuSave moswavleebiT, romlebic saSinao davalebis Sesrulebas iwyeben, alageben an saubroben.<br />

dawyebuli samuSao gakveTilis bolo 5 wuTamde 5 wuTiT adre daamTavreT da es dro<br />

moswavleebTan urTierTobisTvis gamoiyeneT: mouxmeT maT da sTxoveT, yuradReba gaamaxvilon<br />

Catarebuli gakveTilis mniSvnelovan sakiTxebze. daavaleT, mimoixilon, Seajamon, an<br />

raime mniSvnelovan saqmianobaSi CaerTon am bolo wuTebis ganmavlobaSi.<br />

dro<br />

75


Tavi 5<br />

tempis kargi unaris mqone maswavlebels yvelaze ukeT SeuZlia pirveli wuTebis upiratesobiT<br />

sargebloba. is <strong>maswavlebeli</strong>, romelic moswavleebTan erTad regularulad ajamebs<br />

gakveTils, ufro bolo wuTebis upiratesobas gamoiyenebs. Tumca Sejameba bolo wuTebis<br />

kargad gamoyenebis erTaderTi gza ar aris. swori gamoyenebis sxva magaliTebia: davalebis<br />

yuradRebiT micema, moswavleTa dayeneba saintereso dilemis winaSe (`dasasruli daboloebis<br />

gareSe~), moswavleTa individualuri CarTva sakamaTo sakiTxebSi da sxv. mTavaria, rom<br />

pirveli da bolo wuTebi ki ar gavflangoT aramed gamoviyenoT, saintereso da mizanmimar-<br />

Tuli gavxadoT.<br />

76<br />

tempi da ritmi<br />

`morgeba~ mniSvnelovani sakiTxia yovel parametrTan mimarTebaSi. Cven wamovayeneT mosazreba,<br />

romlis mixedviT parametri Seicavs repertuars da maswavleblis ostatoba gamoisaxeba<br />

imiT, rom SeuZlia sxvadasxva variantebi moargos individebs, jgufsa da kurikulus. es<br />

tempsa da dagegmvasac exeba. erTi da igive tempi yvela klasSi ver gamogvadgeba. karolin<br />

evertsonma (Carolyn Evertson 1982) aRmoaCina, rom maswavleblis mier SerCeuli aqtivobebis<br />

tempi, mniSvnelovnad gansxvavdeboda da Zlieri da susti jgufebis Sesatyvisi iyo. dabali<br />

moswrebis moswavleebs monawileobaSi CarTvisa da misi mitovebis aSkara tendencia aqvT, gansakuTrebiT<br />

maSin, rodesac samuSaos Sesrulebisas, sxedan. zogi maTgani saerTod uars ambobs<br />

monawileobaze. evertsoni aRwers da komentars akeTebs maRali donis maswavleblis or<br />

klasze, raTa aCvenos sxvadasxva tempis moqmedeba sust moswavleebze.* viwyebT `b~ maswavlebliT:<br />

(maswavlebelma es-esaa dafaze dawera davaleba, romelic magidebTan msxdomma<br />

moswavleebma unda Searsulon). `me wigni ar maqvs!~ ambobs meri. `Sexede im<br />

Taroebs~, upasuxebs <strong>maswavlebeli</strong> da uCvenebs. `isini Cveni araa~, uarobs meri.<br />

`zogierTi Cvenia~, amSvidebs <strong>maswavlebeli</strong>. meri wigns iRebs. Ciko xels iwevs da<br />

ambobs: `me daxmareba mWirdeba~. daaxloebiT xuTi moswavle maSinve iwyebs davalebis<br />

Sesrulebas. (gakveTils 12 moswavle eswreba). danarCenebi saubroben,<br />

iweven xels an midian maswavleblis magidasTan. <strong>maswavlebeli</strong> rendis uxmobs:<br />

`modi, rendi~. mas leric mihyveba. `leri, daanebe Tavi~, sTxovs <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

leri maswavleblis magidasTan dgeba. Ciko isev iwevs xels. `Ciko, ra gWirdeba?~<br />

ekiTxeba <strong>maswavlebeli</strong>. `daxmareba~, upasuxebs Ciko. `kargi, erT wuTs moicade~,<br />

sTxovs <strong>maswavlebeli</strong>.Lleri maswavleblis magidasTan jdeba da saubrisas uyurebs.<br />

Ciko yviris: `masw., damexmarebiT?~ `diax, Ciko, magram aq modi~, sTxovs<br />

<strong>maswavlebeli</strong>. `auh, metismetad Sors xarT~. <strong>maswavlebeli</strong> yuradRebas ar aqcevs<br />

da isic maswavleblis magidasTan midis. (am droisTvis maswavleblis magidasTan<br />

xuTi moswavlea.)<br />

situaciis aRwera sakmaod arsebiTad gviCvenebs im sirTules, romelic SeiZleba susti<br />

klasis moswavleebs hqondeT aqtivobis dawyebasa da masSi warmatebiT monawileobasTan dakavSirebiT.<br />

erT momentSi maswavleblis magidasTan xuTi moswavle iyo da maTi umravlesoba<br />

daxmarebas elodeboda. (am merxebTan Sesasrulebeli aqtivobis ganmavlobaSi <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

saboloo angariSSi, Tavis magidasTan cxra moswavles daexmara). amdeni moswavlis erTmaneT-<br />

Tan aseTi siaxlove xSirad problemebisa da usaqcielobis mizezi xdeboda, razec <strong>maswavlebeli</strong><br />

iZulebuli iyo, epasuxa.<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Evertson, C. `Differences in Instractional Activities in Higher- and Lower Achieving Junior High English<br />

and Math Classes.` Elementary School Journal 82/4 (1982): 329-350. © 1982 University of Chicago Press. yvela ufleba daculia.


es dialogi davalebaze cud orientaciasac asaxavs, rac, rogorc wesi, susti klasisTvis<br />

aris damaxasiaTebeli. Cikos saqcieli tipobrivia bevri neli moswavlisTvis. is seriozulad<br />

ar ekideboda akademiur aqtivobas, ar hqonda saswavlo amocanaze muSaobis dawyebis survili<br />

da monawileobis interesi. davalebaze erTi moswavlis cudi orientacia SeiZleba sxvebis<br />

usaqcielobis mizezi gaxdes, raSic Tavad davrwmundebiT:<br />

maSin, roca <strong>maswavlebeli</strong> merisTan muSaobas cdilobs, meri Cikosgan iRebs magaliTs<br />

da maswavlebels aRizianebs. is xels stacebs furclebis asakinZs. `oh, oh,<br />

modi aq, meri”, xmamaRla ambobs <strong>maswavlebeli</strong>. mogvianebiT meri Tavis furcels<br />

maswavlebels gamostacebs, WmuWnis da eubneba: `Tqven Cems furcelze dawereT.<br />

Tqven ar unda daweroT Cems furcelze~ da jdeba. am dros bili lerisTan TamaSsa<br />

da saubars agrZelebs. `bili, modi aq!~ mkacrad ambobs <strong>maswavlebeli</strong>. `swored<br />

amas ambobs maswi da es misTvisacaa~, xmamaRla ambobs leri. Semdeg bili Tavis<br />

merxs ayiravebs, leri ki mReris: `waiyvane, waiyvane, waiyvane Seni merxi naviviT~.<br />

rodesac <strong>maswavlebeli</strong> amden moswavles cal-calke aqcevs yuradRebas, is ver SeZlebs klasis<br />

efeqtian monitorings, xolo moswavleebs kidev ufro uWirT maswavleblis yuradRebis<br />

mipyroba.<br />

`qalbatono, me usasrulod ver davicdi~, yviris xelaweuli Ciko. `erTi wuTiT~,<br />

pasuxobs <strong>maswavlebeli</strong>. `qalbatono!~ yviris marki xmamaRla. <strong>maswavlebeli</strong> yuradRebas<br />

ar aqcevs mas da meris daxmarebas agrZelebs. Semdeg is midis pemTan,<br />

romelsac didi xania xeli aweuli aqvs. `me daxmareba mWirdeba~, yviris am dros<br />

erTi gogona wina merxidan. mas xeli aweuli aqvs, magram mainc yviris. <strong>maswavlebeli</strong><br />

Sexedavs mas da eubneba: `kargi, erT wuTSi mand viqnebi~.<br />

unda aRiniSnos, rom moswavleebidan ori ubralod ki ar yviris, maT xelebic aweuli aqvT.<br />

maT ician, rom ubralod xelis aweva iseTi efeqturi signali ar aris, rogorc yvirili. <strong>maswavlebeli</strong><br />

am garemoebaSi Tanamimdevrulad ar iTxovda (arsebiTad, saerTod ar iTxovda),<br />

rom daecvaT wesi da ar eyviraT.<br />

`romeli saaTia?~ yviris Ciko. bili pasuxobs. <strong>maswavlebeli</strong> arc erTs ar aqcevs<br />

yuradRebas. bili da Ciko iseT epiTetebs cvlian, rogoricaa `yeyeCi~. <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

romelic wina merxTan mjdom gogonas exmareba, yuradRebas ar aqcevs<br />

maT. Semdeg biWebs Sexedavs da ekiTxeba: `Ciko, kidev gWirdeba raimes gakeTeba?~<br />

`ara~, upasuxebs Ciko. `maSin, wynarad iyavi~, ambobs <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

ZiriTadi konfliqti sust klasebSi maswavleblis or moTxovnas Soris arsebobda: moswavleebis<br />

daxmarebasa da Seusabamo, Semawuxebeli qcevis kontrols Soris. am magaliTSi<br />

maswavlebels ar undoda Seewyvita informaciis miwodeba win mjdomi gogonebisTvis, Tumca,<br />

sabolood, mainc iZulebuli gaxda ase moqceuliyo, roca davalebaSi CaurTvel moswavleTa<br />

usaqcielobis safrTxe Seiqmna.<br />

`v~ maswavleblis susti klasis SedarebiT maRali miRweva ki, ufro zedmiwevniTi ganxilvisken<br />

gvibiZgebs. man mniSvnelovnad meti dro dauTmo samuSaos Sesworebasa da ganxilvas<br />

(13.7 wuTi) da masalis prezentacias _ leqcias an damoukidebeli samuSaos gacnobas (14.4<br />

wuTi). mniSvnelovnad ufro naklebi dro bolo damoukidebel aqtivobas (22.5 wuTi), vidre es<br />

zogadad damaxasiaTebeli iyo susti klasebisTvis. garda amisa, gansxvavebulad iyo struqturirebuli<br />

leqcia an damoukidebeli samuSaos Sesavali faza, intervalebSi ki xSirad gamoyenebuli<br />

iyo ori an meti Zalian xanmokle, Zalian fokusirebuli damoukidebeli aqtivoba.<br />

am klasSi leqcia an saboloo jdomiTi aqtivobis gacnoba Cveulebisamebr Semdegi modeliT<br />

mimdinareobda:<br />

dro<br />

77


Tavi 5<br />

78<br />

`v~ <strong>maswavlebeli</strong> midis dafasTan, sadac weria 25 cifri da iwyebs pirvelis damrgvalebas.<br />

es samuSao moswavleebs furcelze unda gaakeTebinos. `minda, pirveli<br />

xuTi Tqven gaakeToT~, ambobs is. cifrebi mocemulia xuT svetad. `roca<br />

daasrulebT, pastebi daawyveT~, agrZelebs is. moswavleebi cifrebs weren, <strong>maswavlebeli</strong><br />

ki klasSi dadis. daaxloebiT 6 wuTis Semdeg klass aCerebs da devids<br />

pasuxebs ekiTxeba. devidi warbebs Wmuxnis da ambobs, rom ar gaukeTebia. `vis<br />

SeuZlia daxmareba?~ _ kiTxulobs <strong>maswavlebeli</strong>. `me~, ambobs roberti. <strong>maswavlebeli</strong><br />

Semdeg svetebze gadadis, xolo bolos `a~ svetze, romelic uaxloes<br />

aseulamde unda damrgvaldes. bolo svetze muSaobisas kermiti yviris: `saSinao<br />

davalebac gveqneba?~ `erT wuTSi mogcemT davalebas~, eubneba <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

`Tu am yvelafers gavakeTebT, davalebis mosacemad dro aRar dagvrCeba~, ambobs<br />

kermiti. `yvelafris gakeTebas ar vapirebT~, upasuxebs <strong>maswavlebeli</strong>. Semdeg dafasTan<br />

midis, moswavleebs mimarTavs da meore svetis mimoxilvas iwyebs. is jeks<br />

pirvelis damrgvalebaSi daxmarebas sTxovs, romelmac TQva, rom Sedegi ver miiRo.<br />

`me, ubralod, daxmareba gTxove~, eubneba <strong>maswavlebeli</strong>. jeki davalebis<br />

Sesrulebas cdilobs. <strong>maswavlebeli</strong> exmareba. (gakveTilis bolomde darCenilia<br />

daaxloebiT 10 wuTi, <strong>maswavlebeli</strong> damoukidebel davalebas aZlevs.)<br />

Semdegi epizodi leqciis an diskusiis kidev erTi magaliTia, romelSic CarTulia mokle<br />

damoukidebeli samuSaoebi.<br />

[<strong>maswavlebeli</strong>] ambobs, rom aTwiladebis Sekrebaze isaubreben. arsebiTad, mTeli<br />

ricxvebis Sekrebisagan didad ar gansxvavdeba. <strong>maswavlebeli</strong> pirvel amocanas<br />

jons axsnevinebs. `miTxari, ra davwero~, eubneba mas. joni umatebs sams<br />

da ors da ambobs, rom xuTia. Semdeg umatebs eqvss da cxras da ambobs, rom TxuTmetia;<br />

wers xuTs da imaxsovrebs erTs. `sad vwerT am erTians? aq?~ ekiTxeba<br />

<strong>maswavlebeli</strong>. `ara, erTiani dawereT rvis maRla~, karnaxobs joni. Semdeg rvas<br />

umatebs da iRebs cxras. maswavlebels eubneba, rom aTwiladi cxrasa da xuTs Soris<br />

daweros. `Zalian kargi!~ ambobs <strong>maswavlebeli</strong> dasrulebisas. Semdeg iwyebs<br />

aTwiladebis gasameorebeli kiTxvebis dasmas. is svams kiTxvebs da axsenebs moswavleebs:<br />

`aswieT xeli da miTxariT, romel adgilzea aTwiladi~. meore magaliTis<br />

gasakeTeblad dafasTan greisis iZaxebs, romelic uars ambobs da amitom<br />

<strong>maswavlebeli</strong> eduards mimarTavs. eduardi amocanas xsnis da kiTxulobs, `miTxariT,<br />

ra aris mcdari~. `ho, modi vnaxoT, rogor SeiZleba mivxvdeT?~ eubneba<br />

<strong>maswavlebeli</strong>. moswavleebi yvirian, rom SemowmebisTvis gayofa SeuZliaT. 9:28<br />

saaTze <strong>maswavlebeli</strong> dafaze mesame magaliTs wers. klass avalebs, rom davaleba<br />

TavianT furclebze Seasrulon, unda gaagrZelon da mesame nomeric gaakeTon<br />

da darwmundnen, sworad gaakeTeben Tu ara. <strong>maswavlebeli</strong> klasSi siaruls iwyebs<br />

da amowmebs, sworad xsnian Tu ara moswavleebi amocanas. oTaxSi Cumi saubaria,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> isev dadis. 9:41 saaTze <strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `modiT, vnaxoT~. (is<br />

dafaze xsnis amocanas, Semdeg kidev erT amocanas aZlevs damoukidebeli samuSaosTvis,<br />

isev dadis da amowmebs).<br />

`v~ <strong>maswavlebeli</strong> sust klasebSi damoukidebeli samuSaos Sesrulebas Tavs arTmevs leqciaSi<br />

xanmokle segmentebad damoukidebel samuSaoTa (an am samuSaos gacnobis) CarTviT,<br />

gakveTilis mimdinareobis SenarCunebisTvis pasuxismgeblobas ki drois mokle periodeb-<br />

Si moswavleebTan erTad inawilebs. gakveTilis am formatis upiratesobebi Zalze aSkaraa:<br />

pirvel yovlisa, xangrZliv aqtivobasTan SedarebiT xanmokle damoukidebeli samuSaos Sesrulebisas,<br />

moswavleebi metad iqnebian orientirebuli davalebaze. leqciaSi CarTuli damoukidebeli<br />

samuSaoebi saleqcio gakveTilis mTlianobis SenarCunebis saSualebas iZleva,<br />

rac Tavis mxriv, damoukidebel samuSaos Seuwyobs xels. meore: leqciaSi CarTuli es xan-


mokle damoukidebeli aqtivobebi maswavlebels saSualebas aZlevs ufro swrafad uzrunvelyos<br />

informaciis miReba, vidre xangrZlivi damoukidebeli aqtivobebis dros. mas SeuZlia<br />

moaxdinos leqciis ganmavlobaSi axsna-ganmartebebis saWiroebisamebr modificireba ise,<br />

rom ar Sewyvitos xangrZlivi damoukidebeli aqtivoba, rogorc es xSirad xdeba xolme sust<br />

klasebSi.<br />

amrigad, `v~ maswavleblis susti klasi mniSvnelovnad gansxvavdeba `b~ maswavleblis susti<br />

klasisagan. `b~ maswavlebels bevrad ufro xangrZlivi damoukidebeli samuSaoebi da ufro<br />

xanmokle Semowmebisa da saleqcio aqtivobebi hqonda, ramac SesaZloa gaurTula saqmianoba,<br />

radgan damoukidebeli samuSaos Sesruleba xSirad problema xdeba sust klasSi. `v~ maswavlebelma<br />

minimumamde Seamcira es problema Tavis sust klasSi imiT, rom Seamcira damoukidebeli<br />

samuSaos xangrZlivoba, ramac xeli Seuwyo misi moswavleebis ufro maRal orientacias<br />

davalebaze. Sedareba gviCvenebs, rom grZeli, xangrZlivi damoukidebeli samuSaoebi araefeqtiania,<br />

arTulebs menejmentis problemebs da minimumamde amcirebs sust klasebSi davalebaze<br />

orientacias.<br />

bevr maswavlebels rogorc Zlieri, ise susti klasebi hyavs. SeuZliaT Tu ara maT zemoT<br />

xsenebuli `v~ <strong>maswavlebeli</strong>viT Secvalon situacia da gansxvavebuli tempiT uxelmZRvanelon<br />

sxvadasxva klass? swored amas vgulisxmobT am nawilis saTaurad gamotanil `tempsa da ritmSi~.<br />

SegviZlia vnaxoT, rogor axerxebs <strong>maswavlebeli</strong> drois struqturirebas calkeuli individebisTvis,<br />

rogorc es `v~ maswavlebelma gaakeTa mTeli klasisTvis. aseTi cvalebadobis<br />

mizezebi udavod scildeba globalur sityvas `SesaZlebloba~. evertsonis kvlevaSi `Sesa-<br />

Zlebloba~ gamosaSveb gamocdebze warmatebas niSnavda. gansxvaveba Zlier da sust klasebs<br />

Soris gvqonda. sisustisa da siZlieris mravali mizezi arsebobs garda memkvidreobiT Sesa-<br />

Zleblobisa, rac niWierebas gulisxmobs. Zalian unarianma, magram impulsurma an gonebagafantulma<br />

moswavleebma SeiZleba ukeT iswavlon, roca maTi tempi kargad fokusirebuli xanmokle<br />

aqtivobebiT regulirdeba. <strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong> amgvari garemos Seqmnas cdilobs<br />

maTTvis, visac es sWirdeba, klasis danarCeni nawili ki am dros gansxvavebuli tempiT muSaobs.<br />

Cven unda SegveZlos ganvsazRvroT, rogor marTavs <strong>maswavlebeli</strong> temps da qvemoT<br />

CamoTvlilidan romel models Seesabameba:<br />

y tempis aranairi modeli<br />

y stabiluri rutina<br />

y saswavli momentebis variantebi<br />

y kurikulumis prioritetebis cvlilebis moqniloba<br />

y individebsa da jgufebze morgeba<br />

dro<br />

79


d r o - S e j a m e b a<br />

1. Seesabameba Tu ara yovel saganze gamoyofili dro<br />

maswavleblisa da skolis prioritetebs? diax ara<br />

2. aris Tu ara moswavlis CarTulobis dro akademiuri<br />

swavlisaTvis gamoyofili drois 75%-ze meti? diax ara<br />

3. maswavleblis urTierToba moswavleebTan gamoyofili<br />

akademiuri drois 75%-ia Tu meti (im sagakveTilo<br />

droisagan gansxvavebiT, romelic saorganizacio da<br />

menejmentis sakiTxebs xmardeba _ furclebis<br />

gasworeba, masalebis momzadeba)? diax ara<br />

4. aqvT Tu ara moswavleebs sakmarisi dro, saWiroebis<br />

SemTxvevaSi, xelaxali swavlebis sistemisTvis? diax ara<br />

5. Seesatyviseba Tu ara maRali warmatebis dro moswavleebis<br />

damoukidebel muSaobas? diax ara<br />

6. aqvs Tu ara yovel moswavles maswavlebelTan interaqtiuri<br />

instruqtirebis sakmarisi dro? diax ara<br />

7. nayofierad gamoiyeneba Tu ara pirveli da bolo<br />

wuTebi? diax ara<br />

8. dagegmva da tempi gviCvenebs:<br />

• tempis aranair models diax ara<br />

• stabilur rutinas diax ara<br />

• saswavlo momentebis variantebs diax ara<br />

• kurikulumis prioritetebis cvlilebis moqnilobas diax ara<br />

• individebsa da jgufebze morgebas diax ara<br />

d r o - S e j a m e b a<br />

81


82<br />

s k o l a S i d r o i s g a n m s a z R v r e -<br />

l i k o n c e f c i e b i s m i m o x i l v a<br />

mokled gansazRvreT Semdegi koncefciebi:<br />

1 swavlisTvis gamoyofili dro<br />

2. moswavlis CarTulobis dro<br />

3. akademiuri swavlis dro<br />

4. interaqtiuli instruqtireba


d r o - s a v a r j i S o<br />

SeamowmeT, rogor gaigeT skolaSi drois menejmentTan dakavSirebiT Catarebuli kvleva.<br />

dawereT `W~ - WeSmariti, xolo `m~ mcdari debulebebis win.<br />

1. moswavleTa umralesobas SeuZlia iswavlos nebismieri ram, Tu maT aqvT<br />

codnis wina piroba, unari da sakmarisi dro.<br />

2. im drois raodenoba, romelsac moswavleebi xarjaven mniSvnelovan da<br />

sworad SerCeul davalebebze, mniSvnelovnadaa dakavSirebuli miRwevasTan.<br />

3. akademiuri swavlisTvis gamoyofili drois daaxloebiT 25 procenti,<br />

rogorc Cans, saorganizacio da menejmentis sakiTxebs xmardeba.<br />

4. roca maswavleblebi uSualod muSaoben moswavleebTan (masalebis momzadebis,<br />

nawerebis gasworebis an menejmentis sakiTxebis garda), izrdeba<br />

moswavleTa miRwevebi.<br />

5. maswavleblebs, romlebic swavloben gamoyenebul dros, SeuZliaT mniSvnelovani<br />

cvlilebis moxdena da moswavleTa swavlis gaumjobeseba.<br />

6. roca <strong>maswavlebeli</strong> <strong>gamocdili</strong>a menejmentis parametrebSi (yuradReba,<br />

tempi, sivrce, dro, rutina), moswavleTa miRwevebi izrdeba, radgan naklebi<br />

dro ikargeba menejmentsa da disciplinaze.<br />

7. rogorc wesi, gakveTilis pirveli da bolo wuTebi yvelaze ukeT<br />

amaxsovrdebaT moswavleebs.<br />

8. gakveTilis iseTi tempis SerCeva, rom sust moswavleebs fokusirebul<br />

aqtivobaTa mokle periodebi hqondeT, SeiZleba am moswavleebisTvis Sesatyvisi<br />

ritmi iyos, gansakuTrebiT heterogeniul klasebSi.<br />

9. `maRali warmatebis dros~ moswavleTa miRwevebi matulobs.<br />

d r o - s a v a r j i S o<br />

83


84<br />

d r o s T a n d a k a v S i r e b u l i p r o b l e m e b i<br />

droze gavlenas axdens swavlebasTan dakavSirebuli codnis bazis mravali sfero _<br />

tempi, rutina, molodini, disciplina, sicxade, yuradReba, sivrce da a. S. maswavlebels<br />

met produqtiuli dro misces an arsebulis nawili waarTvas. qvemoT moyvanili<br />

aqtivobis mizania, aCvenos kavSiri swavlebis sxva parametrebsa da problemebs Soris,<br />

romlebic Tavs iCens sawyis etapze drois dakargvis an arasakmarisi drois saxiT.<br />

dawereT, ra SeiZleba gaakeTos maswavlebelma qvemoT mocemul situaciebSi, raTa<br />

ufro efeqtianad gamoiyenos dro.<br />

1. gakveTilis dasawyisSi <strong>maswavlebeli</strong> xuT wuTs xarjavs imisaTvis, rom Seamowmos<br />

daswreba, esaubros, im moswavleebs, romlebic ar eswrebodnen wina dRes da dafaze<br />

daweros miznebi da gegma.<br />

2. periodis bolos <strong>maswavlebeli</strong> 5 wuTs andomebs saSinao davalebis micemas, namuSevrebis<br />

Segrovebas da imas, rom moswavleebma gaasworon TavianTi skamebi.<br />

3. yoveldRiurad maTematikis gakveTilze <strong>maswavlebeli</strong> xarjavs 15-20 wuTs imaze,<br />

rom sxvadasxva moswavles dafaze awerinebs TiTo amocanas da klasis danarCen<br />

nawils uxsnis maT amoxsnas.<br />

4. yoveldRiurad klasSi instruqciis drois nawili ixarjeba moswavleebze,<br />

romelTac ara aqvT saweri kalami, daaviwydaT wigni an ar Seasrules saSinao davaleba.<br />

5. <strong>maswavlebeli</strong> testisaTvis mimoxilvas mTeli klsisaTvis atarebs moswavleebis<br />

gamoZaxebiT individualurad kiTxvebze pasuxis gasacemad. am aqtivobas testamde<br />

sWirdeba mTeli dRe.<br />

6. bunebismetyvelebis 50-wuTian gakveTilze <strong>maswavlebeli</strong> aCvenebs 30-wuTian videofilms<br />

vulkanebze. moswavleebi upasuxeben kiTxvebs mTlian jgufur ganxilvaSi<br />

15 wuTis ganmavlobaSi videofilmis Semdeg, bolo 5 wuTs ki xarjaven dafidan<br />

saSinao davalebis gadmoweraze.<br />

7. baRis <strong>maswavlebeli</strong> gakveTilis drois 10 wuTs xarjavs imaSi, rom Tavis moswavleebs<br />

exmareba qurTukebis SekvraSi, qudebis daxurvaSi da SesvenebisTvis fexsacmelebis<br />

CacmaSi.<br />

8. meSvide klasis cocxal mecnierebaTa salaboratorio samuSaosaTvis mosamzadeblad<br />

moswavleebi midian oTaxis wina nawilSi, raTa eqsperimentisaTvis saWiro


gamxsneli, saWreli iaraRebi, nimuSebi da rveulebi aiRon. 8 wuTis Semdeg yvela<br />

moswavles isev dasWirda masalebi.<br />

9. inglisuris gakveTilze <strong>maswavlebeli</strong> yovel moswavles 5 wuTis ganmavlobaSi esaubreba,<br />

klasis danarCeni nawili ki damoukidebel samuSaos asrulebs. am process<br />

ori gakveTili sWirdeba.<br />

10. gansakuTrebuli ganaTlebis moswavleebisTvis gankuTvnil saswavlo centrSi<br />

maswa vlebels 5 moswavle hyavs. yvela maTgans aqvs ganaTlebis gansxvavebuli individualuri<br />

gegma. moswavleebTan individualurad muSaobisas, mas xSirad awyvetinebs<br />

danarCeni oTxi, romlebic damoukidebeli samuSaos Sesrulebas da<br />

problemebis gadalaxvas cdiloben.<br />

11. fizkulturis gakveTilze <strong>maswavlebeli</strong> xSirad kargavs 35-wuTiani periodis 5<br />

wuTs klasis dagvianebis gamo.<br />

12. moswavleebis mcire jgufTan muSaobisas, mexuTe klasis maswavlebels xSirad<br />

uSlian xels is moswavleebi, romlebic damoukidebel samuSaos sxvebze adre am-<br />

Tavreben.<br />

13. <strong>maswavlebeli</strong> diliT mexuTeklaselTa ramdenime literaturul jgufs xvdeba. mas<br />

problemebi aqvs klasidan klasSi gadasvlasTan dakavSirebiT da xSirad kargavs<br />

dros.<br />

14. <strong>maswavlebeli</strong> xSirad iwyebs gakveTils imiT, rom or-or moswavles adarebinebs sa-<br />

Sinao davalebis pasuxebs. is moswavleebi, romlebic ar eswrebodnen, an ar aqvT<br />

motanili saSinao davaleba, usaqmod arian. Tu momuSave wyvilSi maT mesame wevrad<br />

Casvams, savaraudod, zogierTi maTgani xels SeuSlis.<br />

15. susti moswavleebis am jgufs <strong>maswavlebeli</strong> dRis bolos xvdeba. isini daRlilebi<br />

Canan da maswavleblis mier dagegmil miTiTebebsa da saleqcio formatze ar reagireben.<br />

16. gundis gakveTilis pirveli wuTebi, roca moswavleebi alageben da awyoben TavianT<br />

instrumentebs, ikargeba. maswavleblis SeniSvnis pasuxad moswavleebi esaubrebian<br />

erTmaneTs an erTobian instrumentebiT.<br />

17. meeqvse klasSi xelovnebis maswavlebels xSirad awyvetineben is moswavleebi, rom-<br />

85


86<br />

lebsac sxva klasebisTvis masalebis wasaRebad gzavnian. garda amisa, mas yoveldRiurad,<br />

xSirad sxvadasxva klasSi, xuTi gakveTili aqvs. yoveli gakveTilis win<br />

is dros kargavs, roca masalebsa da gakveTilis gegmaze cdilobs. rogor SeiZleba<br />

moswavleTa CarTulobis drois maqsimumamde gazrda?<br />

18. am skolis maswavleblebi samidan ori dRis ganmavlobaSi yoveldRiuri 50-wuTiani<br />

gakveTilebidan 80-wuTian gakveTilebze gadadian. maT aRelvebT, ras gaakeTeben<br />

moswavleTa dasakaveblad 80 wuTis ganmavlobaSi da ras moimoqmedeben, Tu moswavle<br />

2-3 dRe gaacdens.<br />

19. saSualo skola moswavleTa sustebad, saSualoebad da Zlierebad dajgufebidan<br />

yvela saganSi heterogeniulr dajgufebaze gadadis. maswavleblebs afiqrebT is,<br />

Tu, ramdenad SeZleben yvela moswavlis moTxovnaTa dakmayofilebas.<br />

20. aTletur gundebSi moTamaSe moswavleebi TamaSze misasvlelad xSirad acdenen<br />

bolo gakveTils. maswavleblebi wuxan imis gamo, rom es moswavleebi SeiZleba<br />

CamorCnen danarCen moswavleebs.


literatura:<br />

Anderson, L. W. “Student Involvement in Learning and School Achievement.” California Journal of Educational<br />

Research 26 (March 1975): 53-62.<br />

Bloom, B. S. “Time and Learning.” American Psychologist 29 (September 1974): 682-688.<br />

Caldwell, J. H., W. G. Huitt, and A. O. Graeber, “Time Spent in Learning.” The Elementary School Journal 82/5<br />

(1982): 371-480.<br />

Dishaw, M. “Descriptions of Allocated Time to Content Areas for the A-B Period.” Beginning Teacher Evalua-<br />

tion Study Technical Note Series, Technical Note IV-2a. San Francisco: Far West Laboratory for Educational<br />

Research and Development, 1977.<br />

Engel, B. S. Informal Evaluation. Grand Forks, N.D.: University of North Dakota Press, 1977.<br />

Evertson, C. “Differences in Instructional Activities in High and Low Achieving Junior High School Classes.”<br />

Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Boston, Mass.,<br />

April 1980.<br />

Evertson, C. “Differences in Instructional Activities in Higher- and Lower-Achieving Junior High English and<br />

Math Classes.” Elementary School Journal 82/4 (1982): 329-350.<br />

Fisher, C. W. et al. Teaching Behaviors, Academic Learning Time and Student Achievement: Final Report on<br />

Phase IH-B, Beginning Teacher Evaluation Study. San Francisco: Far West Regional Laboratory, 1978.<br />

Hillerich, R. L. “That’s Teaching Spelling???” Educational Leadership (May 1982): 615-517.<br />

Karweit, N., and R. E. Slavin, “Measurement and Modelings Choices in Studies of Time and Learning.” Educational<br />

Research Journal 18/2 (Summer 1981): 157-172.<br />

Leinhardt, G., N. Zigmond, and W. M. Corley. “Reading Instruction and Its Effects.” American Educational<br />

Research Journal 18/3 (Fall 1981): 343-361.<br />

Powell, M., and M. Dishaw, “A Realistic Picture of Reading Instructional Time.” Reading Research Quarterly<br />

(1981).<br />

Rim, E., and A. Coller. Ln Search of Nonlinear Process-Product Functions in Existing Schooling Effects Data: A<br />

Reanalysis of the First-Grade Reading and Mathematics Data from the Stallings and Kaskowitz Follow<br />

Through Study. Philadelphia: Research for Better Schools, Inc., 1982.<br />

Rosenshine, B. V. “How Time is Spent in Elementary Classrooms.” Journal of Classroom Interaction 17/1 (Winter<br />

1981): 16-25.<br />

Stallings, J. A. “Allocated Academic Learning Time Revisited, or Beyond Time on Task.” Educational Researcher<br />

9/11 (December 1980).<br />

Stallings, J. A., and D. H. Kaskowitz. “FollowThrough Classroom Observation j Evaluation, 1972-1973.” Menlo<br />

Park, Calif.n: Stanford Research Institute, 1974.<br />

dro<br />

87


6<br />

rutina<br />

romeli proceduruli rutinaa<br />

mniSvnelovani, rogor miviRoT misgan<br />

maqsimaluri sargebeli?<br />

gasagebi komunikacia da standartebi<br />

rogor SevusabamoT rutina miznebs


utina<br />

ra iqneboda yoveldRiuri cxovreba iseTi rutinis gareSe, rogoricaa adgoma da<br />

dRisaTvis momzadeba; saxlsa da samsaxurSi mniSvnelovani nivTebis povna da daxarisxeb;<br />

garkveuli ganmeorebiTi saqmeebis keTeba? sityvaSi `rutina~ vgulisxmobT<br />

nebismier ganmeorebiT movlenas an situacias, romlisTvisac, SesaZloa, arsebobdes Cveuli<br />

procedura.<br />

cxadia, rom rutina mniSvnelovania Cvens yoveldRiur cxovrebaSi. yvelas gvaqvs asobiT<br />

rutinuli saqme, romelsac meqanikurad, gaucnobiereblad vasrulebT; es saqmeebi erTmaneTzea<br />

`akinZuli~, avtomaturad sruldeba da ufro gaazrebuli da saintereso proeqtebisaTvis<br />

gviTavisuflebs dros. igive iTqmis rutinis rolze klasis cxovrebis organizebaSi.<br />

kargi rutina mniSvnelovania warmatebuli saklaso cxovrebisaTvis. roca rutina cudad aris<br />

dagegmili, mas dezorganizacia, arasaxarbielo tempi da xSirad disciplinis problemebi mohyveba.<br />

saklaso oTaxis rutina efeqtiani da gasagebi unda iyos. moswavleebma unda icodnen rutinis<br />

arsi da misi Sesruleba. winamdebare TavSi am or cnebasa da im mosazrebas SevexebiT,<br />

rom rutinas SeuZlia swavlebis xelSewyoba. rutina Tavad SeiZleba gaxdes saswavlo gegma<br />

misi konkretuli miznebisa da masSi moqceuli codnis wyalobiT.<br />

rutinis parametri klasis rutinis mraval saxeobas moicavs. zogierTi meurneobas ukavSirdeba<br />

(mag., daswreba, lanCisa da rZis xarjebis daTvla, maragis SeZena da/an movla, fexsacmelebisa<br />

da pijakebis movla, dasufTaveba, wasaxemseblis ganawileba). zogi rutina klasis<br />

biznesis marTvas ukavSirdeba (mag., gancxadebis<br />

gakeTeba, xmauris donis kontroli, oTaxidan<br />

gasvla, rigis dacva da rigSi mdgomTa raodenobis<br />

zRvrebi, gakveTilis pirvel 10 wuTSi Sesas-<br />

rulebeli saqmianoba, skamebis, makratlebis, saweri kalmebisa da sxva sagnebis mowesrigeba).<br />

zogi rutina ki SromiTs wes-Cveulebebsa da SromiTs procedurebs ukavSirdeba (mag., jdomis<br />

wesi, sityvebis marTlweris swavla, laboratoriis danadgarebis, dafis gamoyenebis procedurebi,<br />

wignze moxsenebisTvis formis SerCeva, maswavleblis mier cxrilisa da movlenaTa<br />

kalendris Semowmeba, roca moswavleebi amzadeben zepir moxsenebas an semestrul naSroms).<br />

yvela am rutinis ostaturad Sesruleba klasis organizebisa da marTvis mniSvnelovani sa-<br />

Sualebaa.<br />

gasagebi komunikacia da standartebi<br />

rutinas SeuZlia swavlebis xelSewyoba masSi<br />

moqceuli codnis wyalobiT.<br />

rutina rom maqsimalurad sargebliani iyos saWiroa maswavlebelma gasagebad asxnas misi<br />

arsi. rutinis gamoyenebasTan dakavSirebiT dasmuli SekiTxvebi, pirvel rigSi, molodins exeba:<br />

kargad ician Tu ara moswavleebma, ras moelian maTgan procedurebisa da rutinis TvalsazrisiT?<br />

ician Tu ara, ra unda gaakeTon? rutinis gasagebad axsna moicavs Semdeg<br />

91


Tavi 6<br />

aspeqtebs:<br />

92<br />

¤ pirdapiri: moswavleTa yuradRebis mipyroba uSualod ru ti naze.<br />

¤ specifikuri: axsnilia yvela mniSvnelovani detali.<br />

¤ ganmeorebiTi: imaSi dasarwmuneblad, rom moswavleebma aiTvi ses.<br />

¤ gadacemulia dadebiTi molodiniT: `Tqven amas SeZlebT~ miniSnebiT.<br />

¤ modelirebuli.<br />

¤ daJinebuli im TvalsazrisiT, rom mudmivad (gonierebis farglebSi) mivmarTavT rutinas,<br />

sanam moswavleebi daostatdebian.<br />

¤ Tanmimdevruli: gansakuTrebiT im TvalsazrisiT, rom <strong>maswavlebeli</strong> reagirebs, roca<br />

rutinis mimarT molodini ar marTldeba.<br />

molodinis parametris Sesaxeb gamoyenebuli msjeloba rutinis ZiriTadi standartebis<br />

marTebulobisa da maTi individebisa Tu jgufebis Sesatyvisobis Sesamowmebladac<br />

gamogvadgeba. amitom, molodinis standartebis msgavsad, rutinis standartebi SeiZleba qvemoT<br />

moyvanili skalis mixedviT ganvixiloT (detaluri informaciisaTvis ix. Tavi `molodini~):<br />

¤ ar arsebobs arc erTi.<br />

¤ ramdenime Tanamimdevruli standarti gamoiyeneba.<br />

¤ dabali: <strong>maswavlebeli</strong> imaze naklebs iTxovs moswavleebisagan, vidre maT SeuZliaT.<br />

¤ Zalze maRali: <strong>maswavlebeli</strong> metismetad bevrs iTxovs moswavleebisagan.<br />

¤ saSualo: standartebi Sesaferisia moswavleTa umravlesobisaTvis.<br />

¤ STamagonebel-bundovani: <strong>maswavlebeli</strong> axdens moswavleTa motivirebas, magram maTi<br />

qcevis standartebi bundovania.<br />

¤ maRali, magram keTilgonivruli: standartebi Zalze maRalia, magram moswavleebs ZaluZT<br />

maTi miRweva.<br />

akademiuri samuSaos msgavsad, maswavleblisa da moswavlisTvis mniSvnelovania, rom rutinis<br />

standartebi Seesabamebodes yoveli individisa da jgufis saWiroebebs. (ix. me-11 Tavi<br />

standartebis morgebis sxvadasxva doneebis Sesaxeb msjelobisaTvis.)<br />

am sakiTxebis amowurvis Semdeg, ukve mzad varT axal Temaze gadasasvlelad. kerZod, ra<br />

aris TviT rutina? ratom aris is aseTi da rogor SeiZleba misgan maqsimaluri sargeblis<br />

miReba?<br />

rogor SevusabamoT rutina miznebs<br />

saklaso oTaxis rutinis xasiaTi ganisazRvreba maswavleblis mier uaris TqmiT, molaparakebiT<br />

an pirdapir. SeiZleba gamovyoT maswavleblis mier rutinis gamoyenebis Svidi done:<br />

1. araviTari tradiciebi an procedurebi Sesabamisi movlenebisaTvis: maswavleblis myisieri<br />

reaqciebi.<br />

2. daugegmavad Sesrulebuli ramdenime tradicia.<br />

3. stabiluri rutina yvelaze Sesaferisi movlenebisaTvis, Cveulebriv, wvrTnis safuZvelze.<br />

4. stabiluri da maRalefeqtiani rutina yvela Sesaferisi movlenisaTvis.<br />

5. cvalebadi rutina: <strong>maswavlebeli</strong> cvlis, cdis, iyenebs alternatiul formebs.<br />

6. rutina morgebulia jgufze.


7. rutina Seesabameba individebis xasiaTs da dakavSirebulia maTs miznebTan.<br />

rutina<br />

es skala moicavs pasuxebis speqtrs kiTxvaze: ratom aris Cveni rutina swored aseTi? rutina<br />

SeiZleba efeqtianad da qmediTad emsaxurebodes zogad mizans _ SesZinos moswavleebs<br />

usafrTxoebis grZnoba garkveuli ganmeorebadi movlenebis winaswar gansazRvrisas. SeiZleba<br />

gansazRvros ufro specifikuri miznebi jgufebis an mTeli klasisTvis, rogoricaa moswavleebis<br />

mier wakiTxuli wignebis rutinulad Setana JurnalSi, raTa maT garkveuli pasuxismgebloba<br />

CamouyalibdeT Canawerebis warmoebis formaze da monawileoba miiRon wakiTxuli<br />

wignebis saerTo anbanuri saZieblis SeqmnaSi; jgufebisTvis oTaxis nawilis dasufTavebis<br />

davaleba, jgufuri pasuxismgeblobis Camoyalibebis mizniT, Sromis ganawilebis mogvareba<br />

da im individebTan urTierToba, romlebic uars amboben samuSaos sakuTari wilis Sesrulebaze.<br />

Mmaswavlebelma SeZleba Seiqmnas an moargos rutina konkretuli individebis miznebs. magaliTad,<br />

dawyebiT klasSi timma SeiZleba yoveli dRe ramdenime skamis CamoRebiT daiwyos da<br />

Semdeg xeze an Tixaze muSaobas Seudges, rasac motoruli datvirTva eqneba. ufro maRal klas-<br />

Si, roca moswavleebma rutinulad unda Seamowmon SeniSvnebis dafa dilis davalebebTan an<br />

wina samuSaos SedegebTan dakavSirebiT, klaras SeiZleba individualurad `misalmeba~, SeniSvnebis<br />

dafasTan `eskorti~, an am informaciis Semcveli sakuTari saqaRalde sWirdebodes.<br />

meaTeklasel margarets SeiZleba yuradRebis koncentraciis mizniT yoveli damoukidebeli<br />

mecadineobis Semdeg, Sedegebis Sesaxeb Canaweris warmoeba movTxovoT. marvins, organizebulobisa<br />

da gakveTilze droulad misvlis Cvevis gamomuSavebis mizniT, SeiZleba gakveTilis<br />

win jgufuri muSaobisaTvis avejis dalageba vTxovoT.<br />

proceduruli rutinis es magaliTi sxvadasxva mizans isaxavs. zogierTi Rirebul mizans<br />

_ efeqtianobas _ emsaxureba. zogi impulss ukavSirdeba; aq swored aseTi efeqtianoba igulisxmeba<br />

_ movlenebis efeqtiani dineba dayovnebis gareSe. gTavazobT erTi aseTi rutinis<br />

magaliTs:<br />

dasrulebul samuSaos vdeb Taroze `Semosulebi~; is rveulebi, romlebsac Semowmeba<br />

sWirdeba, pirvel gverdze rCeba gadaSlili. es moxsnis problemas `ra unda vuyo am rveulebs?~<br />

zogi rutina gamiznulia kognituri swavlis efeqtianobis asamaRleblad. magaliTad, akademiur<br />

swavlaze orientirebuli rutina:<br />

sityvaTa banki da sityvaTa saqaRalde moicavs im sityvebs, romelTa marTlwerac<br />

moswavleebs uZneldebaT. moswavle poulobs sityvis swor marTlweras, wers<br />

mas patara furcelze da amagrebs sityvaTa bankis kedelze dakidebul ocdaeqvsjibian<br />

(anbanis yoveli asosaTvis) nakrebSi. furclebi mogvianebiT sityvaTa<br />

mudmiv saqaRaldeSi lagdeba, marTlweraSi Semdgomi davalebis Sesasruleblad.<br />

rutinaTa mesame jgufi gviCvenebs, ra damatebiTi sargebeli SeiZleba mogvces rutinam<br />

misi gonivruli da mizanmimarTuli gamoyenebis SemTxvevaSi. aseTi rutina aaSkaravebs imas,<br />

rasac bevri `SeniRbul saswavlo gegmas~ uwodebs:<br />

arapirdapiri pirovnuli da socialuri<br />

daswavla, romelsac moswavleebi ubralod<br />

konkretul gakveTilze daswrebiT axorcie-<br />

rutiniT SeiZleba damatebiTi sargebeli _<br />

`SeniRbuli saswavlo gegma~ miviRoT.<br />

leben. `pirovnuli swavla~ gulisxmobs sakuTari Tavis an zogierTi unaris Sesaxeb raRacis<br />

gagebas, rac ufro xasiaTis Camoyalibebis da ara unar-Cvevis ganviTarebis TvalsazrisiT<br />

SeiZleba aRvweroT. `socialuri swavla~ migvaniSnebs moswavleebis mier sxva adamianebis,<br />

jgufebis, an xalxis (TanamSromloba, gaziareba) Sesaxeb raRacis gagebas. aseTi rutinis magaliTia:<br />

93


Tavi 6<br />

94<br />

me pirvel moswavles viZaxeb wasakiTxad, is, Tavis mxriv, momdevno mkiTxvels iZaxebs.<br />

am gziT erTveba moswavleTa ufro didi procentuli raodenoba da wamoi-<br />

Wreba samarTlianobisa (biWebma mxolod biWebi ar unda gamoiZaxon) da kiTxvis<br />

diferencialuri unarebis gaazrebis sakiTxebi.<br />

Cveni azriT, maswavleblebs SeZlebisdagvarad gaazrebuli da gansazRvruli unda hqondeT<br />

TavianTi `SeniRbuli~ saswavlo gegma, raSic maT swored es parametri daexmarebaT. survilis<br />

SemTxvevaSi, maswavleblebi SeZleben, rom maTeuli rutina mravali miznis samsaxurSi<br />

Caayenon.


u t i n a - S e j a m e b a<br />

1. gadaxedeT rutinis komunikaciis Tqvens mier gamoyenebul aspeqtebs. SegiZliaT<br />

Tu ara iseTi SemTxvevis gaxseneba, romelic gaamyarebs Tqvens naTqvams an qmedebas.<br />

_ pirdapiri<br />

_ specifikuri<br />

_ ganmeorebiTi<br />

_ dadebiTi molodiniT<br />

_ modelirebuli<br />

_ daJinebuli<br />

_ Tanamimdevruli<br />

2. SemoxazeT erTi Sesabamisi. standartebi, romlebsac rutina moicavs aris:<br />

arc erTi<br />

ramdenime Tanamimdevruli<br />

dabali<br />

metismetad maRali<br />

saSualo<br />

STamagonebel-bundovani<br />

3. Sesatyvisoba: SemoxazeT Sesrulebis Sesatyvisi done.<br />

araviTari rutina<br />

ramdenime daugegmavi rutina<br />

stabiluri rutina<br />

maRali, magram misaRebi<br />

stabiluri da maRalefeqtiani rutina<br />

cvalebadi rutina, alternativebi<br />

jgufis Sesatyvisi rutina<br />

individebis Sesatyvisi rutina<br />

r u t i n a - S e j a m e b a<br />

95


u t i n a - s a v a r j i S o<br />

maswavleblis repertuarSi arsebuli miznobrivi rutinis mravalferovnebis<br />

sailustraciod mocemulia magaliTebi. daaxarisxeT yoveli rutina im zogadi<br />

miznis mixedviT, romelsac, Tqveni azriT, is emsaxureba: tempi; akademiuri;<br />

pirovnuli da socialuri swavla. savarjiSo dagexmarebaT ganimtkicoT is<br />

miznebi, romelic SesaZloa sxvadasxva rutinas edos safuZvlad.<br />

dDaxarisxebis Semdeg, dafiqrdiT Tqvens mier gamoyenebul rutinaze. tempTan<br />

dakavSirebul ra rutinas iyenebT? romelia dakavSirebuli kognitur swavlebasTan?<br />

romeli uwyobs xels konkretul pirovnul an socialur swavlas? arsebobs<br />

Tu ara rutinis ufro efeqtianad gamoyenebis sxva saSualeba?<br />

qvemoT gTavazobT maswavleblis mier mowodebul ramdenime realur rutinas.<br />

(zogierT maTganze komentari frCxilebSi gavakeTeT). daaxarisxeT isini Semdegi<br />

kategoriebis mixedviT:<br />

¤ tempi<br />

¤ akademiuri<br />

¤ pirovnuli an socialuri swavleba (SemoklebiT ps)<br />

arCevanis gasaadvileblad hkiTxeT sakuTar Tavs rutinis arsisa da daniSnulebis<br />

Sesaxeb. Tqveni azriT, am sami kategoriidan es mizani romels ufro<br />

Seesabameba. SeiZleba zogierTi or kategoriasac Seesabamebodes. saWiroebis<br />

SemTxvevaSi, gadaxedeT teqstSi gamoyenebul magaliTebs. pasuxebi mocemulia<br />

am nawilis boloSi.<br />

1. `damatebiTi qula damatebiT namuSevarze: Tu moswavle adre daamTavrebs<br />

maTematikis an kiTxvis davalebas, maqvs damatebiTi `saxaliso~ davalebebi, romelic<br />

Cvens mier naswavli koncefciis ganmtkicebas an ganvrcobas emsaxureba.<br />

davalebebis nakrebs im moswavles vaZlev, romelmac pirvelma daasrula. Semdeg<br />

sxva moswavleebs veubnebi, rom damatebiTi davalebebis miReba am pirveli<br />

moswavlisgan SeuZliaT, rac garkveul damatebiT pasuxismgeblobas akisrebs<br />

pirvel moswavles da maTavisuflebs sxva jgufisTvis damatebiTi davalebebis<br />

micemisgan~.<br />

2. `roca sadme mivdivarT, win mimaval moswavles vTxov karis daWeras, romelic<br />

yvelas gaatarebs da rigis bolos dgeba. amiT gamovricxav pirvelobisTvis<br />

`brZolas~, radgan vinc pirveli iyo, bolo aRmoCndeba. xSirad arc meoreobisTvis<br />

`ibrZvian~, radgan, Cveulebriv, ramdenime karebSi gavdivarT xolme~.<br />

3. `yoveli Tvis dasawyisSi moswavleebs axal fanqars vaZlevT. gamonaklisis<br />

garda, maT axali Semdeg Tvemde aRar eZlevaT (unda iTxovon an saxlidan moitanon).<br />

amiT Tavidan vicilebT fanqrebis daudevrad dayras~.<br />

4. `moTxrobaTa saqaRaldeebi Seicavs moswavleTa namuSevrebis meoreul monaxazebs.<br />

yvela moswavles aqvs saSualeba gadaikiTxos Zveli naweri, SeamCnios<br />

winsvla da ubralod siamovneba miiRos sakuTari namuSevriT. aseve sasargebloa<br />

es saqaRaldeebi konferenciebisTvis~.<br />

5. `CemTan, rogorc specialistTan, mosul yovel moswavles aqvs saqaRalde,<br />

romelSic inaxavs dasrulebul an dasamTavrebel namuSevrebs. es saqaRaldeebi<br />

inaxeba rZis plastikur yuTSi TiToeuli jgufisaTvis muxis etiketis gamyofe-<br />

r u t i n a - s a v a r j i S o<br />

97


98<br />

biT. gakveTilis win moswavleebi iReben masalebs yuTidan. saqaRaldeebTan er-<br />

Tad SeiZleba SevinaxoT sia, romelSic miTiTebulia wakiTxuli wignebi, gamoyenebuli<br />

masalebi, gakveTilebis cxrili da sxva saWiro informacia~.<br />

6. `yovel paraskevs diliT, vjdebi moswavlesTan, romelsac winaswar virCev [savaraudod,<br />

yovel kvira sxvadasxvasTan]. Cven erTad vakeTebT [klasis] yovelkvireuli<br />

gazeTis samuSao variantis monaxazs. me vTavazob statiis monaxazs,<br />

xolo moswavle gamarTavs teqsts. Semdeg gadawers mas originalze. es moswavlisaTvis<br />

weraSi dadebiT gamocdilebas uzrunvelyofs. aris patara teqnikuri<br />

riski da ukukavSiri xels uwyobs weris sxva saxeebs~.<br />

7. `es aseve uzrunvelyofs xangrZlivi drois ganmavlobaSi periodul individualur<br />

muSaobas yovel moswavlesTan. akademiuri/saxaliso aqtivoba ki iZleva<br />

moswavlesa da maswavlebels Soris urTierTobis damyarebis saSualebas, rac<br />

mniSvnelovania kargad swavlebisTvis. is saklaso oTaxSi mcire sazogadoebis<br />

Camoyalibebis SesaZleblobasac gvaZlevs; statiebi SeiZleba Seexebodes uSualod<br />

klass, mis wevrebs, maT mierve Seqmnil nivTebs, wina kviras gadamxdar ambebs.<br />

Aamrigad, gazeTi klasis garkveul istorias qmnis da SeiZleba wlis ganmavlobaSi<br />

iqmnebodes. Yyvela mouTmenlad elodeba mis gamosvlas _ is xom maT<br />

Sesaxebaa!”<br />

8. `kidev erTi xerxi, romelic moswavleebs maTematikaSi dafaze muSaobisas exmareba.<br />

maTematikis dauxazav furclebze muSaobisas, muSaobis dawyebamde,<br />

vuxsni qaRaldis dakecvas. ase iqmneba ujrebi amocanebisTvis, rac furclis<br />

organizebaSi exmareba. es aris aseve gakveTili kvadratSi ayvanaSi~.<br />

9. `zogierTi <strong>maswavlebeli</strong> amtkicebs, rom maTematikaSi muSaoba mxolod did<br />

ujrebian qaRaldze SeiZleba, romelic moswavleebs svetebis organizebasa da<br />

sworad ganlagebaSi exmareba. Semdeg isini amcireben ujrebis zomas da TandaTanobiT<br />

amcireben ujrebiani qaRaldis gamoyenebas. isini moiTxoven, rom<br />

moswavleebma swor xazze da organizebulad imuSaon.”<br />

10. `dafaze grZelvadiani davalebebis gakvra Sesabamisi vadebiT, rac moswavleebisgan<br />

Tavisufal dros am davalebebze muSaobas moiTxovs, maT davalebis Sesrulebisas<br />

sakuTari drois organizebaze pasuxismgeblobas aswavlis. davalebaTa<br />

nusxis xSirad gadamowmeba maT mocemul droSi `Catevas~ aswavlis~.<br />

11. `es rutina miznad isaxavs, rom moswavleebmaEEEEEEEEEEEEEEEEEBMAEEEEEEBMAEEEEE iswavlon EEEETavianTi drois marTva<br />

_ proeqtebis dagegmva Semadgenel nawilebad da davalebebis dayofa<br />

drois periodebis mixedviT, raTa maT SeZlon micemul droSi Cateva. SesaZloa<br />

bavSvebma Tavidan ver SeZlon drois marTva da amitom procedurebma unda uzrunvelyos<br />

swavleba an Sesatyvisi strategiebi. strategiis pirveli nawili<br />

aris vadiani davalebis micema, rac moswavles warmatebis miRwevis saSualebas<br />

aZlevs da aseve aswavlis Rirseul damarcxebas. maswavlebelma SeiZleba dasvas<br />

kiTxvebi: `rogor/ra iswavleT am gamocdilebiT? SeZlebT Tu ara da rogor moagvarebT<br />

momavalSi msgavs problemas?~ individebisTvis am kiTxvebis dasasmelad<br />

unda momzaddes pirobebi. zogierTi <strong>maswavlebeli</strong> drodadro amowmebs,<br />

ra warmatebebs miaRwies moswavleebma grZelvadiani davalebis SesrulebaSi.<br />

maT SeiZleba Semoinaxon garkveuli Tavisufali dro an gakveTilis dro, yovel<br />

moswavlesTan Sesaxvedrad da winsvlaze sasaubrod. es mokle Semowmebebi,<br />

rogorc iTqva, emsaxureba informaciis miRebas mimdinare muSaobis Sesaxeb da<br />

zogierTi zarmaci moswavlis motivirebas muSaobis dasawyebad. amave dros es<br />

SeiZleba iyos kerZo swavlebis, axsnis an direqtivebis xelaxali micemis Ses-


aZlebloba. drois marTvisa da organizebis swavlebisas Cndeba kiTxva: Tqveneuli<br />

procedurebis ra aspeqti exmareba moswavleebs swavlaSi, garda imisa,<br />

rom maT akisrebs pasuxismgeblobas ubralod grZelvadian davalebebis SesrulebisTvis?]<br />

12. `kviraSi samjer klass aqvs Cumad kiTxvis dro. isini survilisamebr kiTxuloben<br />

wignebs, statiebs da sxva masalebs. periodis bolos im dRes wakiTxuli masalis<br />

saTauri da TariRi SeaqvT nusxaSi, romelic maT saqaRaldeSi inaxeba. me<br />

bavSvebs vawarmoebineb am Canawers da vagroveb furclebs, daaxloebiT, TveSi<br />

erTxel. es mexmareba maT arCevanze dakvirvebaSi. Tavad bavSvebs ki, vfiqrob,<br />

wakiTxulis raodenobis gacnobierebaSi exmareba. zogierTisTvis es namdvili<br />

stimulia!~<br />

13. `nusxaSi `dRevandeli samuSaoebi~ CamoTvlilia yoveldRiuri samuSaoebi [didi<br />

plakati, moswavleebis saxelebi da gvarebi, samuSaos saxeebi Tavfurcelze.<br />

moswavleebs SeuZliaT naxon TavianTi saxelisa da gvaris gaswavriv maTTvis<br />

gankuTvnili davalebebi]. es cxrili yoveldRiuri davalebebis individualizaciis<br />

saSualebaa. moswavleebs yoveldRiurad Sesasrulebeli saqmianobisTvis<br />

pasuxismgeblobas akisrebs. isini aRniSnaven davalebebs maTi dasrulebis<br />

Semdeg, rac maT TviTkontrolis unars uviTarebs~.<br />

14. `xSirad Zalze efeqtiania ramdenime moswavlisTvis klasSi individualuri<br />

muSaoba, cxrilis Sedgena. moswavles es cxrili mudam Tan aqvs da aRniSnavs<br />

imas, rac Sesruldeba. maswavlebelTan molaparakebis Semdeg moswavles aseve<br />

Seaqvs is aqtivobebi, romelTa keTebac gansakuTrebiT uyvars. cxrili SeiZleba<br />

moicavdes erTi dRidan erT kviramde periods.”<br />

15. `roca moswavleebs gakveTilze gamovarCev xolme raime gansakuTrebulis gasakeTeblad,<br />

magaliTad, ritmul instrumentze dasakravad, xSirad vcvli ar-<br />

Cevanis rutinas. monawileTa gansazRvrisTvis: (1) rigidan nomrebis mixedviT<br />

viZaxeb; (2) viwyeb klasis siis Tavidan an bolodan; (3) romlebmac ukve daukres,<br />

vTxov miscen instrumenti `wynar~ moswavles, romelsac jer ar daukravs.”<br />

16. `yovelkvireuli dasufTaveba. paraskevs, SuadRisas, moswavleebs saklaso<br />

oTaxis garkveuli nawilis dasufTavebas an mowesrigebas vavaleb. monacvleobiT<br />

vaZlev samuSaos, zogjer SeiZleba arc davavalo da am SemTxvevaSi isini<br />

TavianT merxebs an rveulebs asworeben. Sedegad sufTa, dalagebul saklaso<br />

oTaxs da TanamSromlobas viRebT~.<br />

17. `mieciT moswavleebs axali sityvebis swavlis sami variantidan erT-erTis ar-<br />

Cevani: baraTebi, sityvis dawera samjer Tavisi mniSvnelobiT an `gadasaxedi<br />

furclis~ Seqmna Tavisi mniSvnelobiT sityvis saswavlad da warmosaTqmelad.<br />

es exmareba moswavleebs, iswavlon damaxsovrebis alternatiuli gzebi da imedia,<br />

aRmoaCenen maTTvis ufro efeqtians”.<br />

18. `xSirad vamzadeb TvalsaCinoebebs drois organizebisTvis, roca moswavleebi<br />

modian da emzadebian gakveTilisTvis. slaidi SeiZleba Seicavdes testebs unarebis<br />

gasaxseneblad, miTiTebebs aqtivobisTvis, romelSic SeiZleba CarTuli<br />

iyos specialuri furclis momzadeba (e.i. mindvrebi, danomrva, a.S.) momavali<br />

samuSaosaTvis, sityvebis sia, romelic unda gadaiweron rveulebSi, an miTiTebebi<br />

specifikuri jgufuri samuSaosTvis. slaidis zeda marjvena kuTxeSi vu-<br />

TiTeb dros, roca zednadebi gamoirTveba. Mmoswavleebma ician, rom maTgan<br />

moveli slaidze miTiTebuli samuSaos dasrulebas am droisTvis.<br />

99


100<br />

19. aRmovaCine, rom es teqnika xels uwyobs gakveTilze droulad mosvlas, uzrunvelyofs<br />

moswavleTa yuradRebis koncentracias, xolo me saSualebas maZlevs<br />

mivxedo rutinul sakiTxebs ise, rom moswavleebi ar gaerTon saubarSi an sxva<br />

saqmianobiT da daviwyo gakveTili~.<br />

20. `Cems magidaze maqvs dekoratiuli Tunuqis kolofi warweriT `SeniSvnebi saxlidan~.<br />

bavSvebma kolofSi unda Cadon saxlidan wamoRebuli SeniSvnebi. es sa-<br />

Sualebas maZlevs, ar Sevwyvito saqmianoba yovel jerze, roca bavSvi SeniSvnis<br />

furcliT modis, xolo bavSvebs saSualeba aqvT damoukideblad Cadon SeniSvna<br />

yuTSi, Tu me dakavebuli var.”<br />

21. `zogierTi <strong>maswavlebeli</strong> klasSic iyenebs msgavs saSualebas maSin, roca moswavleebisTvis<br />

Znelia maswavleblis yuradRebis mipyroba an roca piradi Setyobineba<br />

aqvT, romlis dawera ufro eadvilebaT, vidre Tqma. am SemTxvevaSic<br />

maswavlebels unda axsovdes, rom periodulad Caixedos SeniSvnebis kolofSi.<br />

aseTi praqtikis regularulad gamoyenebis SemTxvevaSi, moswavleebs ar eqnebaT<br />

dabrkoleba maswavlebelTan urTierTobisas.”<br />

22. `xelovnebis oTxTvalas yovelTvis feradi fanqrebis, pastebisa da markerebis<br />

naxevari raodenoba `moaqvs~. aqtivobis mizani ganawileba da ormxrivi pasuxismgeblobaa.~<br />

23. `Cven sagangebod `viwvevT~ deficits, rom moswavleebs masTan gamklaveba vaswavloT.<br />

aseTi deficiti maswavleblisganac moiTxovs kargi Suamavlobis unars.<br />

aq upriania aqtiuri mosmena _ glaseriseuli midgoma `ris gakeTebas apireb<br />

amasTan dakavSirebiT~ (ix. Tavi `disciplina~.<br />

24. `roca erTi an ori moswavle samuSaos dasrulebis stadiaSia (es aris marTvadi,<br />

proeqtze orientirebuli klasi), xdeba axali gakveTilis gacnoba [yvelasaTvis;<br />

savaraudod <strong>maswavlebeli</strong> iTxovs yvelas yuradRebas da acnobs axal<br />

proeqts]. axali masalebi magidazea ise, rom moswavleebs SeuZliaT axali proeqtis<br />

dawyeba damoukideblad, roca Zvelis dasrulebis Semdeg. dasrulebuli<br />

produqtebi ideba karadaSi. Semdeg im bavSvebs, romelTac daasrules,<br />

dasrulebuli proeqtis momdevno logikur nabijs vuCveneb (gamdidreba).<br />

vTavazob arCevans, daiwyon axali proeqti an erTi nabijiT win waiwion axlaxans<br />

dasrulebul proeqtSi. aTidan cxra SemTxvevaSi isini sakmaod motivirebulebi<br />

arian, rom gaagrZelon Zveli proeqti~.<br />

25. `proeqtze an laboratoriul samuSaoze orientirebul kursebze procedura<br />

klass aerTianebs, maSinac ki, roca moswavleebi mniSvnelovnad gansxvavebuli<br />

tempiT muSaoben da maswavlebels saSualeba aqvs damatebiTi masala SesTavazos<br />

maT, visac sWirdeba da amcirebs gakveTilidan gakveTilze gardamavali periodisTvis<br />

damaxasiaTebel areulobas.”<br />

26. `samuSao furclebs klasSi ori konkretuli moswavle arigebs. amiT Tavidan<br />

vicilebT darigebisTvis drois dakargvas~. [SesaZloa es ori adamiani wreSi<br />

maswavleblis sapirispiro mxares ijdes erTmaneTis gverdiT da furclebis<br />

gadacema erTmaneTis sawinaaRmdego mimarTulebiT daiwyon.”<br />

27. `davalebebi isea dagegmili, rom moswavleebs erTmaneTis daxmarebis saSualebac<br />

aqvT da imavdroulad individualuri pasuxic moeTxovebaT. es xels uwyobs<br />

moswavleebs, iswavlon erTmaneTisagan da kanoniers xdis axdens klasSi<br />

Tanatolebis saubars, xdis ra mas samuSaosTan aris dakavSirebuli~.<br />

28. `erToblivi swavlis sakiTxi, davalebaTa da samuSao garemos produqtiulad


struqturireba ganxilulia me-15 TavSi.”<br />

29. `instrumentebi `musikamobilSi~ saamwyobo saxanZro brigadis stilSi rigdeba,<br />

raTa yovel moswavles hqondes instrumenti. instrumentebis moZraobis dros<br />

maswavlebels SeuZlia darCes klasis wina nawilSi da ar dakargos tempi~.<br />

30. `es yovel moswavles garkveul rolsac aniWebs, Tumca, albaT, saWiroa varji-<br />

Si, gansakuTrebiT umcrosklaselebTan, raTa bavSvma, romelsac dauvardeba<br />

instrumenti, ar gamoiwvios `sacobi.”<br />

31. `moswavleebs sworad moaqvT gakveTilze wignebi `wignebis cxrilis~ mixedviT.<br />

mizani aris wignis daviwyebis gamo Tavis marTlebis Tavidan acileba”.<br />

32. `wignebis es cxrili SeiZleba gaikras karze an sxva TvalsaCino adgilas, rom<br />

moswavleebma dainaxon Semdegi gakveTilisTvis saWiro wignebi.”<br />

33. `daCqarebis motivaciisa da imis uzrunvelsayofad, rom moswavleebma daasrulon<br />

gameorebis, aqtivobebi weriTi proeqtebisTvis gancxadebebis an saklaso<br />

dafa dayaviT (damcavi an feradi lentiT) CarCoebis iseT seriad, rom saCveneblad<br />

gamoifinos moswavlis saboloo proeqti moswavlis saxelisa da gvaris<br />

miTiTebiT. samuSaos daamTavrebisa da Semowmebis Semdeg moswavleebs ufleba<br />

aqvT, gamofinon namuSevari maT pirad CarCoSi. es marTlac kargi ideaa! moswavleebs<br />

Zalian surT CarCoebis Sevseba~.<br />

34. `ori gogona an biWi monacvleobiT aris pasuxismgebeli diliT daswrebis aRricxvaze.<br />

es aviTarebs pasuxismgeblobasa da TanamSromlobas, me ki diliT moswavleebTan<br />

araoficialuri saubris saSualebas maZlevs da SemiZlia gavigo<br />

moswavlis cxovrebaSi bolo periodSi momxdari mniSvnelovani faqti~.<br />

35. `aq mniSvnelovania maswavleblis mizani: saswavlo dRis pirveli 5-10 wuTi ar<br />

dauTmos menejerul sakiTxebs da SeZlos individualuri kontaqtis damyareba<br />

moswavlesTan. am kontaqtis mizani SeiZleba iyos urTierTobis damyareba,<br />

informaciis miReba an yuradRebis momTxovni moswavlis `winaswar~ dakmayofileba,<br />

rom mogvianebiT aRar dasWirdes yuradRebis mipyroba da ar Seaferxos<br />

klasis ritmi.”<br />

36. `kviraSi an or kviraSi erTxel vatareb latareas da samuSaos vunawileb Cems moswavleebs.<br />

arCevanis mTeli procesi dakavSirebulia ariTmetikasTan, SansTan,<br />

arCevanTan, kiTxvasTan da a.S.”<br />

37. `skolis an mSoblebisTvis gamarTuli musikaluri warmodgenisas sruldeba<br />

Semdegi wesebi: (1) monawileebi midian erTi saaTiT adre da ikribebian erT<br />

oTaxSi makiaJisa da kostiumis bolo StrixebisTvis; (2) warmodgenamde auditoriaSi<br />

uSveben mxolod scenis menejers, ganaTebisa da scenis specialistebs;<br />

(3) roca yvela mzadaa, rolSi Sesasvlelad mRerian simRerebs warmodgenidan,<br />

iwyeben solo simRerebs, magram ar amTavreben; (4) warmodgenis dros yvela, vinc<br />

araa scenaze im wuTas, rCeba oTaxSi da ara scenis ukan an derefanSi; (5) yvela<br />

cdilobs iyos wynarad da ar ixmauros; (6) yvela mTavari rolis Semsrulebeli<br />

pasuxismgebelia sakuTari mxardamWeris gamo; (7) yoveli moswavle pasuxismgebelia<br />

sakuTar kostumze warmodgenis dawyebamde, misi damTavrebis Semdeg da<br />

mis Semdeg.”<br />

38. am kriteriumebis Sesruleba maqsimalurad kargi warmodgenis garantiaa~.<br />

39. `nebismieri statia adgilobrivi gazeTebidan, romelmac SeiZleba daainteresos<br />

moswavleebi an Seicavs maT saxelebsa da gvarebs, ikvreba gancxadebebis<br />

101


102<br />

dafaze. me aseve vakrav lanCis yovelkvireul menius, bavSvebisTvis saintereso<br />

sxvadasxva karikaturas, suraTs an leqss. bavSvebsac SeuZliaT moitanon samagrebi<br />

gasakvrelad. bavSvebs eamayebaT TavianTi saxelebisa da gvarebis danaxva<br />

dabeWdili saxiT. aqve SeiZleba gamovakraT maTi namuSevrebic~.<br />

40. [bolo fraza _ `gamovakraT maTi namuSevrebic~ _ am proceduras kognitur<br />

kategorias aniWebs. Tumca es yvelaferi SeiZleba saklaso oTaxSi sazogadoebis<br />

Camoyalibebis TvalsazrisiTac ganvixiloT. dafa karTan kidia, mas xSirad<br />

xedaven da is saubris Temaa maSin, roca moswavleebi dgebian rigSi an ubralod<br />

Semodian oTaxSi. is erTgvari saubris stimulatoria. es wamoWris zogadad<br />

gamofenis sakiTxs da gvibiZgebs, miviRoT misgan maqsimaluri sargebeli, garda<br />

unar-Cvevebis ganmtkicebisa da mimzidvelobisa.”<br />

41. `roca moswavleebi CarTuli arian sxvadasxva aqtivobaSi, vsargeblob momentiT,<br />

swrafad gadavxedav oTaxs da viniSnav [furcelze] sad da visTanaa TiToeuli<br />

bavSvi. amiT konkretul informacias viReb bavSvebis mier masalebisa da<br />

megobrebis arCevis Sesaxeb. SemiZlia davinaxo, rogor formirdeba aqtivobis<br />

modelebi. es aseve miRviZebs konstruqciuli winadadebebis alRos da zogad<br />

aqtivobaSi da/an bavSvebTan gansxvavebuli koncefciis Setanis survils~.<br />

42. `SeniSvnebis Casawerad da Canawerebis sawarmoeblad klasis doneebis mixedviT,<br />

SeiZleba gamoviyenoT epizodebis rveulebi. am SemTxvevaSi maswavlebels ar<br />

uwevs drois Semonaxva dRis bolos, raTa dajdes da Caiweros sxvadasxva epizodebTan<br />

dakavSirebuli SeniSvnebi yovel moswavleze. mimdinare TariRi ewereba<br />

sias rveulSi da rCeba gadaSlili karadis, Taros an magidis Tavze. maswavleblebi<br />

weren sityvebs an frazebs moswavleebis saxelebisa da gvarebis gaswvriv.<br />

SeniSvnebi SeiZleba exebodes aqtivobebs, saqciels, unarebis saWiroebebs<br />

an TiTqmis nebismieri saxis qmedebas. Tu guSindeli dRis siis ukana mxare<br />

gamoiyeneba dRevandeli dRis gegmebis Casawerad an dasablokad, rveulis funqcia<br />

SeiZleba gaormagdes da gaxdes gegmebis wignic. SeniSvnebma moswavleTa<br />

saxelebisa da gvarebis gaswvriv SeiZleba maswavlebels konkretul moswavlesTan<br />

dagegmili saqmianoba Seaxsenos. isini TariRebis mixedviT moswavlis<br />

warmatebis mimdinare da Semajamebel Canawersac Seicavs. es aris monacemTa<br />

mdidari baza, romlis miRebac Znelia nebismieri sxva gziT da Zalian sasargebloa<br />

Sexvedrebis dros.”<br />

43. `Tu oTxi wyvilis an sxvagvar cekvaSi CarTulia sapirispiro sqesis partniori,<br />

vuxsni, rom: (1) biWebs TiToeul kvadratSi pirveli, meore, mesame da meoTxe adgilis<br />

Sevsebas vTxov; (2) Semdeg nomrebis mixedviT viZaxeb gogonebs da vTxov<br />

konkretul kvadratSi dadgomas im biWTan, romelsac aqvs Sesabamisi cifri; (3)<br />

yoveli cekvis Semdeg gogonebi gadadian sxva kvadratSi, magram inarCuneben<br />

imave cifris pozicias; (4) aravis aqvs ufleba gaakeTos Seuracxmyofeli komentarebi<br />

Tavisi an sxvisi partnioris Sesaxeb; (5) aravis vaZaleb cekvas; (6) moswavleebs,<br />

romlebic ar monawileoben, varwmuneb, rom SeuZliaT Semdeg gamovidnen<br />

da Tavad Seqmnan axali kvadrati an airCion partniori im wyvilidan, romelmac<br />

ukve icekva. es procedurebi xels uwyobs erTmaneTisTvis angariSis gawevas,<br />

gansakuTrebiT iseT situaciaSi, roca pirvelad cota uxerxulad grZnoben<br />

Tavs sapirispiro sqesTan siaxlovis gamo~.


1: tempi da akademiuri<br />

2: tempi<br />

3: ps<br />

4: akademiuri swavleba<br />

5: tempi<br />

6: ps da akademiuri swavleba<br />

7: akademiuri swavleba<br />

8: ps<br />

9: akademiuri swavleba<br />

10: ps<br />

11: tempi<br />

12: ps<br />

13: akademiuri swavleba<br />

14: tempi<br />

15: tempi<br />

16: ps<br />

17: tempi<br />

18: tempi<br />

19: ps<br />

20: tempi<br />

21: tempi<br />

22: akademiuri swavleba da ps<br />

23: ps da tempi<br />

24: akademiuri swavleba<br />

25: tempi<br />

26: akademiuri swavleba da ps<br />

27: tempi<br />

28: ps da tempi<br />

k i T x v a r i s p a s u x e b i<br />

103


Tavi 6<br />

104<br />

literatura:<br />

Randolph, N., and W. Howe. Self-Enhancing Education. Palo Alto, Calif.: Stanford Press, 1966.<br />

Taylor, J. Organizing the Open Classroom – A Teachers’ Guide to the Integrated Day. New York: Schocken<br />

Books, 1972.<br />

gansakuTrebuli SeniSvna<br />

Cven vafasebT im maswavlebelTa wvlils, romelTac gamoiCines keTili neba da<br />

gagviziares mosazreba zogierTi maTeuli rutinis Sesaxeb: nedain biSopi, stiv boberi,<br />

pegi baulbai, jef levini, en lindsei, barbara lifStadti, beti miurei, devid<br />

negrini, loren robinsi, seli springeri, jin Stameli, bil teiti, alan tikocki da<br />

jo volSi.


7<br />

disciplina<br />

rogor mivudgeT Zalze jiut<br />

moswavleebs?<br />

mizezebi<br />

molodinebi da Sedegebi<br />

moswavleTaTvis kontrolisa da<br />

pasuismgeblobis dakisreba<br />

disciplinis eqvsi modeli<br />

Sesabamisoba<br />

reaqcia araswor saqcielze


I nawiliM<br />

Sesavali da mimoxilva<br />

disciplina<br />

,,ra unda gavakeToT imisaTvis, rom moswavleebma imuSaon, dro ar flangon da xeli ar<br />

SegviSalon?~ es disciplinis parametris yvelaze mniSvnelovani sakiTxia da bevr <strong>maswavlebeli</strong><br />

did energias xarjavs mis gadasaWrelad; zogi sulac Tavs anebebs swavlebas, roca aRmoaCens,<br />

rom Tavs ver arTmevs disciplinis sakiTxebs. udavoa, rom kargi disciplina kargi<br />

ganaTlebis wina pirobaa; mTeli Cveni codna unda gamoviyenoT, rom udisciplinobis gamo<br />

maswavleblisa da moswavlis energiis fuW xarjvas bolo movuRoT. codnac gvaqvs da unaric<br />

Segvwevs, rom es sakiTxi movagvaroT da im sakiTxze gadavideT, romelic ufro metad ainteresebs<br />

maswavlebelTa umravlesobas: ,,rogor CamovayaliboT moswavleebSi TviTdisciplina da<br />

pasuxismgebloba?~<br />

am TavSi orive sakiTxs ganvixilavT, Tumca pirveliT daviwyebT. Tu moswavleebi uyuradRebod<br />

arian da xels gviSlian, amis mizezi qvemoT CamoTvlilTagan erTi an ramdenime<br />

SeiZleba iyos:<br />

1. cudi zogadi menejmenti (yuradReba, tempi, sivrce, dro, rutina, pirovnuli ur-<br />

TierTobis damyareba);<br />

2. Seusabamo samuSao _ metismetad Zneli, metismetad advili an moswavleTa swavlis<br />

stilisaTvis Seusabamo (miznebi, swavlis gamocdileba);<br />

3. mosawyeni swavleba (swavlis gamocdileba);<br />

4. damabneveli swavleba (sicxade);<br />

5. bundovani molodinebi da Sedegebi (molodini);<br />

6. moswavlis mier umweobis SegrZneba;<br />

7. fizikuri mizezebi;<br />

8. mosalodneli qcevis Sesrulebis arcodna;<br />

9. RirebulebaTa konfliqti;<br />

10. moswavleTa Tanamdevi mZime emociuri tvirTi (mag., sxva adamiani arwmunebs, rom ver<br />

miaRwevs warmatebas).<br />

sqema 7.1 warmogvidgens am mizezebsa da zogierT indikators. modiT, swrafad gadavxedoT<br />

10 mizezs, xolo ramdenime ufro mniSvnelovani detalurad ganvixiloT.<br />

107


Tavi 7<br />

pirveli oTxi mizezi dakavSirebulia sxva iseT parametrebTan, romelTagan zogierTi ukve<br />

ganvixileT. klasis menejmentis ZiriTadi parametrebis (yuradReba, tempi, sivrce, dro, rutina,<br />

pirovnuli urTierTobis damyareba) ugulebelyofas Sedegad disciplinis problemebi<br />

mohyveba. es is parametrebia, romelTac pirvel rigSi unda mivaqcioT yuradReba klasSi disciplinis<br />

problemebis gaCenisas, radgan usaqmod darCenili bavSvebi yovelTvis pouloben<br />

energiisa da SemoqmedebiTobis gamovlenis formebs da advili SesaZlebelia, es formebi miuRebeli<br />

aRmoCndes. (xangrZlivi mowyenilobis dros celqoba, albaT, gonebrivi sijansaRisa<br />

da fizikuri sicocxlisunarianobis niSania normalur bavSvebSi). amrigad, sivrcis, drois,<br />

tempisa da pirovnuli urTierTobis Camoyalibebis kompetenturi marTva kargi saqcielis<br />

wina pirobas qmnis. da piriqiT, maTi umarTaoba gonebagafantulobis, fragmentaciis, usaqmurobisa<br />

da guliswyromis pirobaa.<br />

am parametrebis kargad marTvis SemTxvevaSic ki, darwmunebuli unda viyoT, rom samu-<br />

Sao bavSvebis Sesatyvisia (miznebi). metismetad Zneli an metismetad advili samuSao imedgacruebis<br />

an mowyenilobis _ xelSemSleli qcevis wina pirobas safrTxes qmnis.<br />

saklaso garemo SeiZleba calkeuli moswavlisaTvis Seusabamo iyos da misma mcire cvlilebam<br />

SeiZleba Seamciros an aRmofxvras maTi problemebi. yvelaze aSkara cvladi klasSi<br />

struqturis xarisxia (Colarruso 1972). kargad struqturirebuli garemo moswavleebs nakleb<br />

arCevans utovebs imis Taobaze, ra aqtivoba Seasrulon, rodis, visTan da romel oTaxSi. cudad<br />

struqturirebul garemoSi (romelic, yvelafris miuxedavad, SeiZleba kargad dagegmili<br />

da organizebuli iyos) moswavleTa meti moZraoba da meti moqnilobaa im TvalsazrisiT,<br />

vin ras akeTebs da rodis. farTo arCevanis gamo moswavleebi ufro metad ageben pasuxs pirad<br />

ganrigze. amis msgavsad, moswavleebs smeniTi da mxedvelobiTi stimulaciis xarisxis kontrolic<br />

SeuZliaT. ,,maswavleblis efeqtianobis wvrTnaSi~ tomas gordons (Thomas Gordon<br />

1974) garemos modificirebis sxva gzebic aqvs warmodgenili (kategoriebSi `gamdidreba~, `ga-<br />

Raribeba~, `SezRudva~, `gazrda~, `gadawyoba~, `gaadvileba~ da `sistematizacia~). moswavleTa<br />

qcevis gaumjobesebis gzebis Ziebisas, unda gadavxedoT Cvens mier maTTvis Seqmnili garemos<br />

Sesabamisobasac. saWiroa, davfiqrdeT, xom ar uwyobs (SeSlis nacvlad) es garemo xels<br />

problemebs. garemos Secvlis mizani misi imgvarad mowyobaa, rom gaviTvaliswinoT bavSvebis<br />

sisusteebi da xeli SevuSaloT usaqcielobas.<br />

dabolos, zogierT klasSi gakveTilis erTi da imave formatis an aqtivobaTa struqturebis<br />

(zedmeti swavleba, zedmeti davalebebi) yoveldRiuri gamoyenebac SeiZleba gaxdes<br />

mowyenilobisa da arasasurveli qcevis mizezi. sirTuleebi kargi zogadi menejmentisa da<br />

misaRebi sirTulis swavlebis SemTxvevaSic ki SeiZleba iyos.<br />

108


fizikuri<br />

mizezebi<br />

moswavlis<br />

mier umweobis<br />

gancda<br />

bundovani<br />

molodinebi<br />

da Sedegebi<br />

damabneveli<br />

swavleba<br />

(sicxade)<br />

mosawyeni<br />

aqtivobebi<br />

cudi tempi Seusabamo<br />

samuSao (miznebi)<br />

mizezi SesamCnevi<br />

Sedegi<br />

mZime emociuri<br />

tvirTi<br />

(mag., dabali<br />

TviTSefaseba)<br />

mosalodneli<br />

saqcielis<br />

Sesrulebis<br />

arcodna<br />

RirebulebaTa<br />

konfliqti<br />

droisa da<br />

sivrcis cudi<br />

menejmenti<br />

cudad<br />

Camoyalibebuli<br />

pirovnuli<br />

urTierToba<br />

carieli<br />

gamoxedva,<br />

dumili,<br />

uamravi<br />

SekiTxva<br />

drois<br />

flangva<br />

avtoritarizmi<br />

fuWad<br />

gatarebuli<br />

dro,<br />

dayovneba<br />

araTanamimdevruloba<br />

igiveoba<br />

mudmivad xelis<br />

SemSleli<br />

moswavle<br />

xSiri dasja<br />

xelis SeSla,<br />

celqoba,<br />

adekvaturi<br />

daxmarebis<br />

ararseboba<br />

gaugebroba,<br />

konfliqtebi<br />

maswavlebelsa da<br />

moswavles Soris<br />

eSmakuri<br />

SekiTxvebi,<br />

SeniSvnebi,<br />

uyuradReboba,Secbuneba,yvirili<br />

mowyenili<br />

moswavlis<br />

gancda<br />

gulgatexili<br />

mousvenari<br />

dabneuli<br />

damarcxebuli,<br />

warumatebeli<br />

gabrazebuli an<br />

ganmartoebuli<br />

usamarTlobis<br />

gancda<br />

ganawyeneba<br />

daZabuloba<br />

an sibraze<br />

damunjebuli,<br />

gulgatexili<br />

an mowyenili<br />

gonebagafantuli<br />

disciplina<br />

sqema 7.1: araswori qcevis mizezebi<br />

yuradReba miaqcieT, rom pirveli oTxi mizezi dakavSirebulia wina TavebSi ganxilul sxva parametrebTan<br />

109


Tavi 7<br />

ufro seriozuli da ufro xSiri mizezia bundovani molodinebi da Sedegebi; maswavlebelsa<br />

da moswavleebs Soris SeiZleba mkafiod ar iyos gansazRvruli urTierTgagebis rTuli<br />

qseli. TiTqmis yvela maswavlebels, romelsac disciplinis problemebi aqvs (da ara ubralod<br />

erTi jiuti moswavle hyavs) daxmareba sWirdeba. meore nawilSi detalurad ganvixilavT am<br />

qselis Camoyalibebis ZiriTad gzebs.<br />

skolebi, rogorc institutebi armias, cixesa da saavadmyofos hgavs, radgan iq moswavleebi<br />

mudam umweod grZnoben Tavs. xSirad skola ewinaaRmdegeba ZiriTad adamianur moTxovnilebas,<br />

akontrolos sakuTari bed-iRbali, radgan umniSvnelo (zogjer ki araviTar) adgils<br />

utovebs iniciativas, gadawyvetilebis miRebasa da liderobas. pasiurebisaTvis am uflebis<br />

warTmeva diskomforts ar iwvevs, Tumca bavSvebis umravlesobaSi ukan daxevis survils aCens.<br />

Tu Zalauflebas `ostaturad~ gamoviyenebT, aseTi moswavleebis gakontrolebasac Sev-<br />

ZlebT, magram imavdroulad skolasac SevaZulebT da swavlasac. es ki Tavisufali skolis<br />

umaRlesi mizani ar gaxlavT; swavla xSirad rTuli saqmea, is sxvebis mier micemuli davalebebis<br />

Sesrulebas moiTxovs, rac, bunebrivia,<br />

yovelTvis saxaliso ar aris. maswavleb-<br />

skolebi, rogorc institutebi armias, cixesa<br />

els maRali akademiuri standartebis erTi<br />

da saavadmyofos hgavs, radgan iq moswavleebi<br />

iotis daTmobis gareSec SeuZlia klasis ise<br />

mudam umweod grZnoben Tavs.<br />

struqturireba, rom moswavleebma mimdinare<br />

movlenebis garkveuli Tanamflobeloba<br />

da Tanakontroli igrZnon. Tu moswavleebSi umweobis SegrZnebas yuradRebiT ganvixilavT,<br />

vnaxavT, rom mis dasaZlevad gadadgmuli yoveli nabiji qcevis menejmentis sakiTxebsac<br />

gvigvarebs, radgan bavSvebis energias swori gziT warvmarTavT. am Tavis III nawilSi warmogidgenT,<br />

rogor SeuZlia maswavlebels amis gakeTeba.<br />

zogjer, erTi SexedviT uyuradRebo moswavleebs ubralod smenis problemebi aqvT<br />

xolme. isini miTiTebebs imitom ki ar asruleben, rom ocneboben, an maswavleblis gabrazeba<br />

surT, aramed, ubralod SecdomiT igeben sakvanZo sityvebs. iseTi `uyuradRebo~ moswavleebic<br />

viciT, romelTac smenis defeqtis diagnozi dawyebiT skolaSi swavlidan 2,5 wlis Semdeg<br />

dausves da maTi qcevis modifikaciasa da sxva mniSvnelovan strategiebze didi dro da energia<br />

daixarja. amrigad, ubralod darwmunebulebi unda viyoT, rom bavSvebis usaqcielobasa<br />

da sijiutes fizikuri mizezebi ar udevs safuZvlad. es mizezebia: mxedveloba, organuli<br />

hiperaqtivoba, farisebri jirkvlis problemebi da sxv.<br />

bavSvebs skolaSi manerebTan erTad sxvagan naswavli kognituri unar-Cvevebic moaqvT.<br />

sirbilis gareSe mwkrivSi CadgomasTan, miTiTebebis mosmenasTan, xazis gaswvriv faqizad<br />

werasTan an nivTebis mowesrigebasa da alagebasTan dakavSirebiT Cveni molodinebi SeiZleba<br />

ubralod imitom ar marTldeba, rom bavSvebma ar ician, rogor gaakeTon es yvelaferi! faqtia,<br />

rom zogierTma skolamdelma konkretul situaciaSi ar icis, ratom unda iaros da ar<br />

unda irbinos (sxva sityvebiT rom vTqvaT, maT ar ician winaswar rogor gansazRvron Sedegebi,<br />

akontrolon impulsebi an dagegmon fizikuri moZraobebi). isic faqtia, rom zogierTma mozardma<br />

ubralod ar icis, rogor daaxarisxos nivTebi, raTa daaCqaros alageba, kidev ufro<br />

naklebad icis am dros droisa da moZraobebis dagegmva. aseT SemTxvevebSi qcevis nabij-nabij<br />

swavleba xelis SemSleli saqcielis aRmofxvris saSualebaa. fuWia moswavleTa motivirebis<br />

mcdeloba, gaakeTon iseTi ram, risi instrumentebic ara aqvT. Cveni vfiqrobT, rom maswavlebels<br />

SeiZleba ubralod gamorCes es detalebi. mas SeiZleba arasodes mouvides TavSi azrad,<br />

rom TandaTan gamkacrebuli muqarisa da dasjis saTave, ubralod, ucodinarobaa. maswavleblebs<br />

vurCevT, rom kargad Seiswavlon moswavleebi. xSirad maswavleblebi iseT unarebs<br />

varaudoben, romlebic ar aris moswavleTa qcevis repertuarSi. am SemTxvevaSi saWiroa sasurveli<br />

qcevis `Setana~ moswavleTa repertuarSi. amrigad, qcevis problemebis mqone klas-<br />

Tan an individTan urTierTobisas, pirvel yovlisa, pasuxi unda gaeces kiTxvas: `ician Tu ara<br />

110


maT, rogor gaakeTon is, ris gakeTebasac vTxovT?~<br />

disciplina<br />

rezistentuli saqcielis safuZveli SesaZloa maswavleblebsa da moswavleebs Soris kulturuli<br />

gansxvavebebi iyos. es mizezi, iSviaTobis miuxedavad, realuria da unda gaviTvaliswinoT<br />

im klasebSi, sadac moswavleTa saojaxo cxovrebas mZlavri eTnikuri fesvebi aqvs<br />

gadgmuli sxva kulturaSi.<br />

zemoxsenebul kiTxvebze pasuxis gacemis mcdelobis miuxedavad, yvelaze rTuli is gaxlavT,<br />

rom SesaZloa ramdenime moswavle uars ambobdes swavlaze da, ama Tu im mizeziT,<br />

skolaSi ar asrulebdes Tavis funqcias. isini SeiZleba iyvnen pasiurebi da arakontaqturebi,<br />

iqceodnen uxeSad da araTanamimdevrulad. am Tavis bolo nawilSi swored am problemur umciresobas<br />

ganvixilavT. rezistentul moswavleebTan urTierTobis sul mcire eqvsi ZiriTadi<br />

strategia arsebobs, romlebic, sworad misadagebis SemTxvevaSi efeqtiania. Cveni mizania<br />

CavwvdeT maT arss, gavigoT, rogor unda gamoviyenoT da mivusadagoT es strategiebi konkretul<br />

bavSvs. Tqven mogecemaT saSualeba, gaifarTovoT rezistentul moswavleebTan urTier-<br />

TobisaTvis saWiro codna; SegiZliaT aiTvisoT repertuari, romelsac gamoiyenebT rogorc<br />

resurss. Tqven mogeTxovebaT, yuradRebiT SeiswavloT moswavleebi da gaxdeT praqtikosi<br />

diagnostikosi, raTa sworad SearCioT reaqcia Tqveni repertuaridan. strategiebis moswavleebze<br />

morgebis utyuari formulebi ar arsebobs, magram arc eqsperimentsa da mcdelobaze<br />

brmad damokidebuli varT. mdidari informacia gvaqvs konkretul bavSvTan muSaobis Taviseburebebze,<br />

magram es codna rom Tqvens moswavleebTan gamoiyenoT, bevri unda imuSaoT. Cven<br />

eqvsive strategias ganvixilavT da vnaxavT, rogor SeiZleba maTi morgeba calkeul moswavleze.<br />

es strategiebia: qcevis modifikacia, TviTanalizis wvrTna, pirovnuli gavlena, logikuri<br />

Sedegebi, realobiT Terapia da maswavleblis efeqtianobis wvrTna. yovel strategias<br />

hyavs Tavisi inteleqtualuri `mSobeli~, centraluri figura, romelmac Tavi mouyara da<br />

vrclad dawera mis Sesaxeb arsebuli informacia (garda qcevis modifikaciisa, romelsac imdeni<br />

mSobeli, deida, mamida, bicola, biZa da deidaSvil-mamidaSvili da biZaSvili hyavs, rom<br />

erTis gamorCeva Znelia). yoveli strategia mkveTrad gansxvavebulia. TiToeul maTgans aqvs<br />

maswavleblisTvis nabijebis konkretuli seria da xelis SemSleli moswavleebis saqcielze<br />

reaqciis xerxi.<br />

Cveni azriT, eqvsive strategia kargia sworad gamoyenebis SemTxvevaSi _ arc erTi ar aris<br />

arsebiTad ukeTesi romelime sxvaze. metic, gvaqvs safuZveli virwmunoT, rom SegviZlia eqvsidan<br />

Sesatyvisi arCevanis gakeTeba, gansakuTrebulad rezistentuli moswavleebisTvis misi<br />

morgeba eqsperimentebis gareSe. IV nawilSi, pirvel yovlisa, eqvsive strategiis bunebas gavaanalizebT,<br />

xolo Semdeg detalurad davamuSavebT TiToeulis komponentebs da Semdgomi<br />

SeswavlisaTvis saWiro literaturul wyaroebs mogawvdiT. dabolos, logikurad davasabuTebT<br />

konkretuli moswavlisaTvis strategiis arCevis principebs.<br />

axla ufro Rrmad SeviswavliT araswori qcevis 10 mizezidan ramdenimes. am Tavis II<br />

nawilSi ganxilulia, Tu rogor Camoyalibda molodinebisa da Sedegebis efeqtiani sistema.<br />

III nawilSi ganxilulia, rogor unda ganvuviTaroT moswavleebs saklaso cxovrebaSi Tanakontrolisa<br />

da Tanagavlenis gancda da Sedegad, bavSvebis skolaSi, rogorc sazogadoebaSi<br />

monawileobis wvlilis gazrdiT, SevamciroT disciplinis problemebi. IV nawilSi aRwerilia<br />

disciplinis eqvsi modeli ukiduresad rezistentuli moswavleebisaTvis da maTi sworad Se-<br />

Tanawyobis konkretuli SemTxvevebi.<br />

111


Tavi 7<br />

112<br />

II nawili<br />

molodinebisa da Sedegebis sistema<br />

wesebi da maTi Sesabamisi qcevis Sedegebi sakmarisad mkafio da konkretulia Tu ara CemTvis<br />

da Cemi moswavleebisaTvis?<br />

am kiTxvaze pasuxis gacemis wina piroba is aris, rom moswavleebs naTeli da araorazrovani<br />

warmodgena hqondeT imaze, Tu rogor saqciels moelian maTgan. am informaciis gadasacemad<br />

uamravi gza arsebobs: pirdapir Tqma, cxrilis gakeTeba, moulodnelad problemis wamoWra<br />

an klasis Sexvedris dros wesebze SeTanxmeba. xandaxan molodini sistemis saxiT oficialur<br />

wesebad da saboloo formiT ar aris Camoyalibebuli, magram mas maswavleblis reaqciis<br />

mixedviT Tanamimdevrulad ecnobian moswavleebi. nebismier SemTxvevaSi, moswavleTaTvis<br />

molodinis arsi naTeli da konkretuli unda iyos, raTa Tavidan aviciloT gaugebroba (an<br />

kamaTi). SesaZloa, gancxadeba `Cumi kiTxvis droa~ ar kmarodes da klass siCumis ganmarteba<br />

dasWirdes. siCume sruli siCumea, Tu CurCuli an wynari saubari? SeuZliaT moswavleebs am<br />

gansxvavebaTa danaxva da qcevis kontroli? Tu `siCume~ sinamdvileSi `wynars~ niSnavs, maSin,<br />

albaT, mas `siCume~ ar unda vuwodoT da, piriqiT. ras niSnavs gakveTilze droulad misvla?<br />

ara umetes ori wuTiT dagvianebas, zaris dros oTaxSi yofnas, ubralod adgilze yofnas Tu<br />

adgilze gakveTilisTvis mzadyofnas? sad aris gavlebuli es sazRvrebi ufro naklebmniSvnelovania,<br />

vidre maTi mkafiod Camoyalibeba. ar unda arsebobdes eWvi imasTan dakavSirebiT,<br />

rodis dairRva wesi.<br />

mendleri da kurvini (Mendler & Curwin 1983) aRweren wesebis dadgenaSi moswavleTa CarTvis<br />

(e.w. `socialur kontraqtis~) mravalmxriv strategias, rac wesis raobasTan dakavSirebiT<br />

nebismier eWvs ebrZvis. maswavleblis mier savaldebulod misaRebi wesebis Camoyalibebis Semdeg,<br />

moswavleebi mcire jgufebad muSaoben qcevis am wesebis Sedegebis ganxilvaze. (magali-<br />

Tad, `wesi: maswavlebelma unda gamoiZaxos moswavle saxeliT. wesis darRvevis SemTxvevaSi: a)<br />

maswavlebels axseneben wess, b) <strong>maswavlebeli</strong> ixdis bodiSs~. `wesi: maswavlebelma individualurad<br />

unda gaasworos moswavleTa namuSevrebi. wesis darRvevis SemTxvevaSi: <strong>maswavlebeli</strong><br />

moswavleebs waukiTxavs or Tavs im wignidan, romelsac amJamad kiTxulobs~). mendleri da<br />

kurvini ganmartaven:<br />

yvela wessa da mis Sedegs ganixilavs klasi, raTa uzrunvelyofili iyos maTi raobis<br />

swori gageba. rolebis Sesruleba xSirad sasargeblo strategiaa wesisa da Sedegis<br />

zusti mniSvnelobis sailustraciod. magaliTad, zogierT moswavles surs, rom<br />

maswavlebelma ar iyviros. maswavleblisTvis mniSvnelovania, isaubros ufro da<br />

ufro xmamaRla, sanam miiRweva SeTanxmeba imasTan dakavSirebiT, Tu ra aris yvirili<br />

(Mendler and Curwin 1983, gv. 73).<br />

Semdeg mimdinareobs gadawyvetilebis miRebis saguldagulo procesi, romlis drosac<br />

<strong>maswavlebeli</strong> da moswavleebi wyveten, SeTavazebuli wesebidan da Sedegebidan romeli<br />

Seva kontraqtSi. (detaluri informaciisaTvis ix. mendleri da kurvini, gv. 73-74) dabolos,<br />

moswavleebi abareben gamocdas kontraqtis codnaSi. klasSi privilegiis mopoveba testirebaSi<br />

100 quliT xdeba! socialuri kontraqtis es axleburi procedura ramdenime mizans emsaxureba:<br />

pirveli, moswavleTa mier wesebis SemuSaveba sasargebloa maTi Sesrulebis TvalsazrisiT;<br />

meore, kontraqtis codnis Sesamowmebeli testi da misi Sedegebis kavSiri klasSi<br />

privilegiis mopovebasTan, xazs usvams kontraqtisa da wesebis mniSvnelobas.<br />

gadavcemT Tu ara dadebiT molodins?<br />

saWiroa molodini gavimeoroT, Tanac xSirad. aRmoCnda rom, zogierTi <strong>maswavlebeli</strong>, gansakuTrebiT<br />

saswavlo wlis dasawyisSi, xSirad umeorebs da axsenebs moswavleebs molodins,


disciplina<br />

riTac Tavidan icilebs arasasurvel qcevas. magaliTad, `axla kabinetSi mivdivarT. Tqveni<br />

azriT, ra gvelodeba iq? ra unda gavakeToT? ra unda gaviTvaliswinoT Cvens qcevaSi?~ an:<br />

`kargiT, axla mzad varT sportul darbazSi wasasvlelad. raze vfiqrobT, roca darbazSi<br />

varT? ratom?~<br />

dadebiTi molodinis damokidebuleba maswavlebelma SeiZleba Yim sityvebiT gaamyaros,<br />

romliTac moswavles mimarTavs. aseT pozitiur molodins ori aspeqti aqvs. pirvelSi SeniRbulia<br />

kiTxva, `ratom unda gaakeToT es aucileblad~, romelsac <strong>maswavlebeli</strong> pirdapir ar<br />

ambobs, magram gadascems JestebiTa da damokidebulebiT. dadebiTi molodinis meore aspeqti<br />

ki aris gamxneveba, rwmena, `vici, rom amis gakeTeba SegiZliaT~, rac, xSirad, ufro specifikuri<br />

saqcielis an kiTxvebis dadebiT debulebebTan (`ar dagaviwydeT xelis aweva~) asocirdeba<br />

da ara pirdapir akrZalvasTan (`SewyviteT wamoZaxeba!~).<br />

dadebiTi molodinis gadacemis kidev erTi gza aris Tavdajerebuloba Sesatyvisi qcevis<br />

moTxovnisas. Tavdajerebulobis efeqtisaTvis li kanteri (Lee Canter) gvirCevs: yuradRebis<br />

oTxi moZraobis Sejerebas, rogoric aris TvaliT kontaqti, xelis Jesti, moswavlis saxelis<br />

warmoTqma da Sexeba:<br />

maswavlebelma SeamCnia, rom stivi uxeSad hkravda xels mwkrivSi mis gverdiT mdgom<br />

bavSvebs. is stivTan mivida, TvalebSi Caxeda, mxarze xeli daado da uTxra: `stiv, xe-<br />

lebi gaaCere~ (da aCvena sasurveli mdgomareoba) (Canter 1977, gv. 75)*<br />

Tu moswavleebi Tavis marTlebiT an sxva TavSesaqcevi moZraobebiT SegvekamaTebian, kanteri<br />

gvirCevs `gafuWebuli patefonis~ teqnikas:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: `siu, minda, rom xeli aswio da daicado, sanam gamogiZaxeben~. (survilis<br />

debuleba)<br />

siu: `ase arc erTi moswavle ar akeTebs~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: `amas mniSvneloba ar aqvs. minda, rom Sen xeli aswio~. (gafuWebuli patefoni)<br />

siu: `Tqven me arasodes miZaxebT~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: `amas mniSvneloba ar aqvs. me minda, rom Sen xeli aswio~. (gafuWebuli patefoni)<br />

siu: `kargiT, avwev~.<br />

am dialogSi <strong>maswavlebeli</strong> ubralod imeorebda (gafuWebuli patefoni) imas, rasac bavSvisgan<br />

moiTxovda da sius pasuxebis gamo gzidan ar gadauxvevia. maswavlebelma SeinarCuna<br />

bavSvTan urTierTobis kontroli.<br />

gafuWebuli patefonis gamoyenebis dros, pirvel yovlisa, saWiroa gansazRvroT, ra<br />

gsurT moswavlisgan (`minda, sium aswios xeli~. es xdeba Tqveni survilisa da Tqveni urTierTobis<br />

arsis gamoxatva. SegiZliaT Tqveni survilis debulebas win waumZRvaroT: `amas<br />

mniSvneloba ar aqvs, magram me minda, rom Sen aswio xeli~, an `mesmis, magram minda, rom Sen aswio<br />

xeli~.) mniSvneloba ara aqvs, ra manipulaciur pasuxs warmoadgens moswavle, Tu Tqven<br />

survilis debulebiT upasuxebT _ `mniSvneloba ara aqvs, minda, rom Sen~, an `mesmis, magram<br />

minda, rom Sen~ _ riTac Tqveni debuleba ufro efeqturi gaxdeba (Canter, gv. 79-80).*<br />

es teqnika SeiZleba saocrad efeqtiani iyos, gansakuTrebiT swavlis verbaluri stilis<br />

mqone moswavleebTan. Tumca, misi gamoyenebisas unda gaxsovdeT, ra SedegisTvis (SedegTa<br />

jaWvisTvis) unda iyoT mzad, arasasurveli saqcielis gagrZelebis SemTxvevaSi. amis gareSe<br />

Tavdajerebuloba usafuZvlo iqneba. metic, molodinis samjer gameorebis Semdeg, umjobesia,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> mzad iyos Sedegis gansaxorcieleblad.<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Canter, L. (with M. Canter). Assertive Discipline. Santa Monica, Calif.: Canter and Associates, 1977).<br />

113


Tavi 7<br />

114<br />

Sedegebi ufro logikuria Tu damsjeli?<br />

rudolf dreikurss (Rudolph Dreikurs) esmoda, rom dasja gaRizianebas, gabrazebas iwvevs,<br />

maSin, roca logikuri Sedegebi moswavleebs socialuri wesrigis realobas aswavlis. nebismieri<br />

dasja arasasurveli stimulia (mag., gawkepvla an asjer gadawera frazisa `qaRalds iatakze<br />

ar davagdeb~), romelic gamiznulia am saqcielis gameorebis aRsakveTad. savaraudod,<br />

moswavle konkretul saqciels aRar gaimeorebs, radgan `dapirebuli~ usiamovno ram SeiZleba<br />

kvlavac daemarTos. meore mxriv, logikuri Sedegebi isea dakavSirebuli qcevasTan, rom<br />

moswavle darRvevisaTvis samarTlianad damsaxurebul sasjels grZnobs. Tu is arRvevs wess,<br />

romlis mixedviTac ar SeiZleba sxvisi saSinao davalebis gadawera, logikuri Sedegia, rom<br />

mas davalebis xelaxla Sesruleba mouwevs meTvalyureobiT (da ara skolis Semdeg darCena,<br />

rogorc sasjeli). Tu is anagvianebs iataks, logikuri Sedegia misi dasufTavebis moTxovna<br />

Sesvenebis dros (da ara asjer gadawera frazisa `ar davanagvianeb~). Tu is vinmes awyeninebs<br />

uxeSi SeniSvniT, logikuri Sedegi iqneba am vinmesTvis raime sasiamovnos gakeTebis moTxovna<br />

(da ara skolis Semdeg darCena da skamze jdoma). (meti informacia logikur Sedegebze moce-<br />

muli iqneba am Tavis im nawilSi, romelic eZRvneba dreikursis models.) 1<br />

SedegTa diapazoni gvaqvs Tu erTi mkacri<br />

pasuxi yvela usaqcielobaze?<br />

Tu yovel wesTan erTi avtomaturi Sedegia mibmuli, SeiZleba kuTxeSi mimwyvdeuli aRmoCndeT,<br />

radgan yvela wesisTvis mxolod erTi Sedegi mcdari midgomaa. mendleri da kurvini<br />

gviamboben erT maswavlebelze, romelic Seusrulebeli samuSaosTvis Sedegad gakveTilebis<br />

Semdeg darCenasa da mis dasrulebas iyenebs. erT dRes misi saukeTeso moswavle ambobs: `vwuxvar,<br />

qalbatono martin, magram mamaCemi wuxel Zalian cudad iyo. bavSvis movla me momiwia da<br />

dro ar mqonda saSinao davalebis Sesasruleblad~. <strong>maswavlebeli</strong> dilemis winaSea, civi da<br />

mkacri iyos (`vwuxvar, magram Sen mainc unda darCe gakveTilebis Semdeg~), Tu Tavi daanebos<br />

da bavSvebs aswavlos, rom Seusrulebeli samuSao SeiZleba `sapatio~ mizeziT gamarTldes. am<br />

problemas Tavidan aicilebda, Tu <strong>maswavlebeli</strong> yoveli wesisaTvis Sesatyvis Sedegs airCevda<br />

SedegTa diapazonidan. Seusrulebeli samuSaosTvis SedegTa diapazoni SeiZleba iyos:<br />

Sexseneba;<br />

gafrTxileba;<br />

samuSaos Cabareba imave dRes gakveTilebis bolomde;<br />

gakveTilebis Semdeg darCena mis dasasruleblad;<br />

molaparakeba maswavlebels, moswavlesa da mSobels Soris gegmis Sesadgenad.<br />

alternativaTa am diapazoniT, qalbatoni martini mSvidad SeZlebda Seexsenebina<br />

suzanisTvis, rom saSinao davaleba droze unda Sesruldes, Semdeg ekiTxa mamamisis<br />

mdgomareoba da a.S. am SemTxvevaSi is mimarTavda winaswar Camoyalibebuli<br />

1 sainteresoa imis gadaxedva, rogor gamoiyeneba `gakveTilebis Semdeg datoveba~ logikuri Sedegebis Teoriis TvalsazrisiT.<br />

zogjer gakveTilebis Semdeg datoveba SeiZleba marTlac iyos logikuri, roca moswavles ar Seusrulebia samuSao. magram<br />

aseve SesaZlebelia gakveTilebis Semdeg datoveba iyos sasjeli da `ukuSedegiani~, roca, vTqvaT, merxze daweris an maswavlebelTan<br />

Selaparakebis Sedegad gamoiyeneba.)


disciplina<br />

Sedegebidan erT-erTs da arc suzanTan iqneboda mkacri. is moswavle ki, romelmac<br />

erT TveSi eqvsjer daagviana, SeiZleba gakveTilebis Semdeg datovos da samuSao<br />

daasrulebinos (Mendler and Curwin 1983, gv. 119).<br />

saWiro araa samarTlianoba yovelTvis Tanabari iyos.<br />

varT Tu ara Sedegebis gamocxadebisas mtkice, Tanamimdevruli,<br />

swrafi, realuri da mivaniSnebT Tu ara moswavlis arCevanze?<br />

molodinis acdenisas, maswavlebelma yovel jerze Tanamimdevrulad unda gamoxatos<br />

reaqcia (es `reaqciis erTnairad gamoxatvas~ ki ar niSnavs, aramed `reaqciis gamoxatvas yovel<br />

jerze~). es ar niSnavs dasjas. reaqcia SeiZleba iyos nebismieri ram dawyebuli SexsenebiT<br />

da damTavrebuli SedegebiT; raRac unda moxdes; maswavlebelma raRac unda gaakeTos; sxva<br />

SemTxvevaSi moswavleebi _ gansakuTrebiT rezistentulni _ arad Caagdeben molodins (an<br />

daibnevian). zogadad, darRvevis ignorireba ar SeiZleba. (zogjer maswavlebelma SeiZleba<br />

arad Caagdos konkretuli saqcieli, roca is umniSvneloa da yuradRebis gamaxvileba mas<br />

ubralod gaaZlierebs, an Seafasos is `ekonomiurad~ da<br />

mokled). misi zogadi misiaa, moswavleebs Seatyobinos,<br />

maswavleblebi mtkiceni unda iyvnen.<br />

rom molodini namdvilad misi molodinia da swored<br />

amas gulisxmobs. isini iReben am Setyobinebas, roca<br />

moswavleebi maqsimalurad scdian maT.<br />

darwmundebian, <strong>maswavlebeli</strong> maTgan konkretul qcevas<br />

moiTxovs _ mtkiced da Tanamimdevrulad akeTebs raRacas<br />

amasTan dakavSirebiT. molodinebis komunikaciis dros `akeTebs raRacas amasTan dakav-<br />

SirebiT~ xSirad yvelaze mniSvnelovan atributad moixsenieba (Rogers 1972; Canter 1977; Mendler<br />

and Curwin 1983) da Cveulebriv, qcevisTvis Sedegis morgebas niSnavs. ubralo SeniSvna da sayveduri<br />

im qmedebis gareSe, romelic scildeba sityvebs, rogorc wesi, gzavnis Setyobinebas,<br />

rom molodini sustia.<br />

maswavleblebi unda iyvnen mtkiceni molodinis gancxadebisas da Tanamimdevrulad imoqmedon.<br />

calkeuli moswavleebi da zogjer mTeli klasi maqsimalurad scdian maswavleblebs<br />

simtkicesTan mimarTebaSi. maswavlebelma xeli ar unda Caiqnios, Tundac arasasurveli<br />

saqcieli specifikuri molodinis Tanamimdevruli gancxadebis miuxedavad gagrZeldes. zogierTi<br />

Zalian rTuli moswavle mxolod imitom iqceva cudad, rom Seamowmos marTla zrunavs<br />

Tu ara <strong>maswavlebeli</strong> masze. Tu reaqciebi araswor saqcielze gonivruli, Sesabamisi da samar-<br />

Tliania, simtkice gamarjvebas izeimebs.<br />

li kanteri (1977) gviambobs Zalze agresiul mesameklasel karlze, romelic gamudmebiT<br />

ayenebs sityvier da fizikurad Seuracxyofas sxva bavSvebs. ramdenjerme man klaselebs fulic<br />

gamosZala! bavSvis mSoblebTan, skolis direqtorTan da maswavleblebTan Sexvedraze<br />

xeli moewera kontraqts, sadac naTqvami iyo, rom karli gairicxeba skolidan, Tu is bavSvebs<br />

daemuqreba, Seaginebs, gamosZalavs fuls an fizikurad gauswordeba. mSoblebi Tanxmdebian<br />

pirobebis Sesrulebaze.<br />

meore dRes saklaso oTaxisaken mimavali karli sxva moswavles SeekamaTa da uxeSad<br />

hkra xeli. <strong>maswavlebeli</strong> maSinve mivida karlTan da ubralod uTxra: `Sen xeli hkari<br />

sols da amitom saxlSi wasvla airCie!~ maswavlebelma direqtors mimarTa, romelmac<br />

karlis dedas daureka Svilis wasayvanad. karli saxlSi waiyvanes, sadac saskolo<br />

dRis darCenili nawili Tavis oTaxSi gaatara da is samuSao daasrula, romelic<br />

skolaSi unda gaekeTebina.<br />

115


Tavi 7<br />

116<br />

meore dRes marTlweris davalebis Sesrulebisas, roca erT-erTma moswavlem karls<br />

samuSaos gadaweraze uari uTxra, karli gabrazda. is Tanaklasels cemiT daemuqra.<br />

maswavlebelma karli isev saxlSi gagzavna, sadac darCenili dRe Tavis oTaxSi<br />

gaatara. momdevno ori dRe karli kargad iqceoda. mesame dRes Tavisufali arCevanis<br />

dros maswavlebelma SeamCnia, rom is gabrazebuli aginebda da uyviroda gogonas,<br />

romelmac saTamaSo asawyobi naxati ar aTxova, radgan TviTon TamaSobda. maswavlebelma<br />

isev mSvidad acnoba karls misive usaqcielobis Sesaxeb da isic, rom cudi<br />

saqcieliT man saxlSi wasvla airCia. karli pirvelad daRonda, daiwyo tirili imis<br />

gamo, rom ar undoda saxlSi wasvla. maswavlebelma isev mSvidad uTxra, rom `Tavad<br />

gaakeTa arCevani~ da saxlSi unda wasuliyo.<br />

rogorc ityvian, mesame da samarTalio _ maswavleblis Seupovrobam, moswavle daarwmuna,<br />

rom mis cud saqciels ar moiTmendnen. amgvarad, karlma airCia sakuTari Tavis<br />

kontroli da sxva moswavleebTan kargad moqceva.<br />

am TavSi es, albaT, yvelaze mniSvnelovania. Sedegebis gatareba, roca saqcieli grZeldeba,<br />

mizandasaxulobasa da simtkices moiTxovs. am simtkicis gareSe moswavleebi ar daijereben,<br />

rom <strong>maswavlebeli</strong> seriozulad ekideba sakuTar molodins. kanteris azriT, wlis dasawyisSi<br />

SemuSavebuli gegmebis Sesrulebas (im varaudiT, rom gyavT moswavle, romelsac aseTi mkacri<br />

gegma sWirdeba) yuradRebiT daakvirdeba mTeli klasi da darwmundeba, rom rasac ambobT, imas<br />

akeTebT. saswavlo wlis dasawyisSi araTanamimdevruloba da SemuSavebuli gegmis ugulebelyofa<br />

disciplinis problemebis xSiri mizezia.<br />

bavSvebma SeiZleba ar idardon, Tu gakveTilebis Semdeg erTxel datovebT, xandaxan<br />

skolaSi ar miuSvebT an iSviaTad kuTxeSi daayenebT. magram cotaa iseTi moswavle,<br />

romelic ar inaRvlebs Tu ecodineba, rom, cudi saqcielis arCevis SemTxvevaSi,<br />

gakveTilebis Semdeg darCena yoveldRe (Tundac mTeli kviris ganmavlobaSi) mouwevs;<br />

romelic ar inaRvlebs, Tu ecodineba, rom cudad moqcevis SemTxvevaSi skolaSi<br />

ar miuSveben, Tundac es skolaSi ardaSvebis sam dRes niSnavdes; romelic ar inaRvlebs,<br />

Tu ecodineba, rom cudi saqcielis gamo kuTxeSi daayeneben yovel jerze, Tundac<br />

dReSi xuTjer.<br />

amrigad, Tu TqvenTvis es namdvilad mniSvnelovania, bavSvebisTvisac namdvilad<br />

mniSvnelovani iqneba. Tu mzad xarT gamoiyenoT nebismieri saWiro da Sesaferisi sa-<br />

Sualeba bavSvebze gavlenis mosaxdenad da araswori saqcielis aRmosafxvrelad, isini<br />

igrZnoben Tqvens mizandasaxulobas da izruneben im Sedegebis Tavidan acilebi-<br />

sTvis, romelTa winaSec mudam aRmoCndebian, Tu arasworad moqcevas airCeven (Canter<br />

1977, gv. 109-110).<br />

Cven SegviZlia mivaRwioT TiTqmis nebismier saqciels, romlis miRwevac namdvilad gvsurs,<br />

Tu mizandasaxulebi viqnebiT, radgan Cven Zalaufleba gvaqvs.<br />

niSnavs Tu ara es imas, rom Tu gamudmebiT vaxorcielebT Sedegebs, saqcieli ueWvelad<br />

Seicvleba? pirveli, SesaZlebelia Sedegi Tanamimdevrulad da gamudmebiT ganvaxorcieloT<br />

da aranairi Sedegi ar gvqondes. es maSin xdeba, roca Sedegs sakmarisi gavlena ar aqvs an rogorRac<br />

jildod iqceva bavSvisTvis. igive SeiZleba moxdes, Tu saqcieli gamowveulia fizikuri<br />

mizeziT, ucodinrobiT an RirebulebaTa konfliqtiT. meore, kanteriseul scenarSi<br />

Sedegis ganxorcieleba bevradaa dakavSirebuli mis warmatebasTan. maswavlebelma moswavle<br />

ar daadanaSaula, ar gaakritika an ar daamcira; is mSvidad (magram swrafad) mivida masTan,<br />

miuTiTa saqcielze (`Sen xeli hkari sols~) da ganaxorciela Sedegi (`Sen airCie saxlSi wasvla~).<br />

man aRniSna, rom saxlSi wasvla iyo bavSvis arCevani am SemTxvevaSi, vinaidan man winaswar<br />

icoda, rom solisaTvis xelis kvras es Sedegi mohyveboda. amrigad, maswavleblis reaqcia<br />

brazi ki ar aris, aramed faqtebze damyarebuli simSvide. aseTi reagireba ufro advilia,


disciplina<br />

roca zustad ici, ris gakeTebas apireb. amis codna (da ara bavSvis mier umweobis SegrZneba,<br />

romelic Tqvens kontrols scildeba) maswavlebels TavdajerebulobasTan erTad simSvides<br />

aniWebs, rac, Tavis mxriv, saRi gansjis saSualebas aZlevs. ase rom, SedegebTan dakavSirebiT<br />

simtkicec SeiZleba warumatebeli iyos, Tu Sedegi sworad ar xorcieldeba.<br />

kanteris scenarSi aRwerili konkretuli teqnika SeiZleba Zalian efeqturi iyos _ moswavlis<br />

sistematuri `CamoSoreba~ gansakuTrebiT xelis SemSleli da jiuti saqcielis<br />

aRmosafxvrelad. seimur sarasoni (Seymour Sarason) aRwers `CamoSorebis~ kidev erT Zlier<br />

teqnikas, romelic warmatebulia mSoblebisa da kontraqtebis gareSe. is emyareba meore<br />

maswavlebelTan TanamSromlobas, romlis oTaxSic igzavneba bavSvi `CamoSorebis~ mizniT.<br />

maspinZel maswavlebels aqvs specialuri adgili, sadac moswavle arasaxaliso samuSaos asrulebs.<br />

detaluri informaciisaTvis ix. sarasoni (1971), gv. 136-139.<br />

vamCnevT da vajildoebT Tu ara pasuxismgeblur saqciels<br />

efeqtianad?<br />

dadebiT Sedegebze msjelobis gareSe Sedegebis ganxilva sruli ar iqneboda _ rogori<br />

reaqcia gvaqvs im moswavleebis mimarT, romlebic Cvens molodinebs amarTleben. iseTi situacia<br />

unda Seiqmnas, rom karg saqciels jildo ar sWirdebodes; is mosalodneli, norma unda<br />

iyos; mis SenarCunebas dajildoebis sistema ar unda sWirdebodes. Tumca, konkretul, disciplinis<br />

problemebis mqone klasebSi dajildoebis martivma sistemam SeiZleba dadebiTi roli<br />

Seasrulos (saubari mxolod dawyebiT klasebze rodia).<br />

dajildoebis martivi sistemebi, rogoricaa kanteriseuli SuSis burTulebi qilaSi 2 da<br />

mravali sxva, romlebic aRwerilia CLAIM-Si (ix. IV nawili), moswavleTa dadebiTi qcevis aRiarebis<br />

mizniT Seiqmna. mendlerisa da kurvinis (1983) midgoma, ZiriTadad, socialur Seqebas<br />

(moswavlis mimarT individualurad gamoxatul) amyareba, romlis mixedviT <strong>maswavlebeli</strong><br />

rogorc dadebiT, ise uaryofiT Sedegebs mSvidad da individualurad acnobs moswavles. ase<br />

rom, roca is konkretuli moswavlisken raRacis saTqmelad ixreba, danarCenebma ar ician, ras<br />

etyvis: `amxanagTan saubari ori gafrTxilebis miuxedavad gaagrZele, amitom gakveTilebis<br />

Semdeg darCena da am saqcielis Tavidan asacileblad gegmis SemuSaveba mogviwevs~ Tu `samuSaoze<br />

iyavi koncentrirebuli da ori soneti dawere. swored amas vuwodeb produqtiulobas!~<br />

saswavlo wlis dasawyisSi sakmaris drosa da energias vxarjavT Tu<br />

ara molodinis Camosayalibeblad?<br />

Cveni nacnobi dawyebiTi klasebis erT-erTi <strong>maswavlebeli</strong> seqtembris pirveli ori kviris<br />

ganmavlobaSi moswavleebs Sromis, xatvisa da sxva araZiriTad gakveTilebze ar uSvebs, raTa<br />

maT kargad Seiswavlon maswavleblis molodinebi, CamouyalibdeT rutina da daiwyon klasis,<br />

rogorc erTobis Seqmna. araZiriTad gakveTilebze uaris Tqma SeiZleba ar iyos saWiro,<br />

molodinze yuradRebis gamaxvileba ki namdvilad saWiroa. es periodi (ori kvira) sasargebloa<br />

moswavleTa swavlebisa da wvrTnis TvalsazrisiT. wvrTnisTvis saWiroa varjiSi; Tu<br />

sportuli darbazidan klasamde gzaSi moswavleebi xmauroben da sxvebs xels uSlian, Segvi-<br />

Zlia vTqvaT: `vxedav, derefanSi siarulis wesebis saswavlad meti varjiSi gvWirdeba~. da<br />

marTlac gaviyvanoT moswavleebi `gasavarjiSeblad~. es qmedeba iqneba ara damsjeli, aramed<br />

2 li kanteri (1977, gv. 140) emxroba SuSis burTulebis Cayras qilaSi jildos saxiT. burTulis Cavardnis xma gamoiyeneba,<br />

rogorc yvelasTvis gasagoni imwamieri signali, rom isini sworad iqcevian. qilis gavsebis Semdeg klasi iRebs raime winaswar<br />

gansazRvrul jildos, rogoricaa wveuleba an damatebiTi Sesveneba.)<br />

117


Tavi 7<br />

logikuri Sedegi. (mendleri da kurvini (1983) saubroben skolaze, sadac tardeba klasgareSe<br />

gakveTili kafeteriaSi moqcevaze, varjiSisa da gamocdis CaTvliT im bavSvebisTvis, romlebic<br />

lanCze cudad iqceodnen. gamocdis warmatebiT Casabareblad moswavleebma 100 procenti<br />

unda moagrovon.)<br />

118<br />

gvaqvs Tu ara sakmarisad maRali molodini miuxedavad bavSvebis<br />

warsulisa?<br />

maswavlebels moswavleebis gakontroleba Seusabamo molodinebis SemTxvevaSic ki Seu-<br />

Zlia mxolod ZalauflebiTa da SiSiT. Tumca, kontrolis arseboba arafers gveubneba maswavleblis<br />

molodinis Sesatyvisobaze. qcevis am standartebis gansjas bundovan, magram<br />

mniSvnelovan sferomde mivyavarT. Tu moswavleebisadmi wayenebuli moTxovnebi Seusabamoa,<br />

disciplinis problemebis axsnas didi dro dasWirdeba. Cven SegviZlia maswavleblis standartebisTvis<br />

Semdegi aRmavali skala SevqmnaT:<br />

¤ ar arsebobs cxadi molodini: garkveulwilad, laissez-faire (frang. Caurevloba. mTargmn.<br />

Sen.) damokidebuleba.<br />

¤ ramdenime Tanamimdevruli cxadi molodini.<br />

¤ dabal molodinTa erTgvari nakrebi: anu moswavleTa SesaZleblobebis mimarT metismetad<br />

advili, damTmobi, aramomTxovni, asakisa da Sesrulebis TvalsazrisiT.<br />

¤ molodinTa erTgvari nakrebi, romelic miuReblad maRalia an asaks (an sxva mxriv) ar<br />

Seesabameba.<br />

¤ erTgvari da saSualo molodinebi.<br />

¤ erTgvari da maRali molodinebi: momTxovni, magram mainc gonivruli.<br />

Cven SegviZlia vcadoT am skalaze sakuTari adgilis moZebna, Tumca standartebis erTi<br />

mniSvnelovani aspeqti mainc gansaxilveli gvrCeba. Tu sakuTar molodinebze, rogorc standartebze<br />

zogadi warmodgena gveqneba, SevZlebT mis miRmac gavixedoT da vikiTxoT, rogor<br />

vaxdenT am standartebis diferencirebas jgufebisa da individebis mixedviT. ganisazRvra<br />

maswavlebelTa saqmianobis oTxi calkeuli da logikuri done, imis mixedviT, rogor iyeneben<br />

isini TavianT standartebs sxvadasxva moswavlis mimarT. es doneebi SegviZlia Semdegi debulebebiT<br />

warmovadginoT:<br />

1. yvelasaTvis erTnairi molodini maqvs.<br />

2. sxvadasxva bavSvisTvis gansxvavebuli molodini maqvs, rac imas niSnavs, rom zogierTisgan<br />

ufro metad moveli cud saqcielsa da nakleb TviTkontrols. es SeiZleba<br />

niSnavdes (an ar niSnavdes), rom ufro tolerantuli var, mesmis an viReb maT am araswor<br />

saqciels; magram mainc ar viTxov maTgan im standartebis Sesrulebas, romelTac<br />

sxvebisgan viTxov da moveli.<br />

3. sxvadasxva macdunebel an sxva maRali riskis situaciaSi qcevis TvalsazrisiT,<br />

calkeuli bavSvis SesaZleblobebis mimarT gansxvavebuli molodini maqvs. vici maTi<br />

sisusteebi da safrTxis Semcveli situaciebi. aseT situaciaTa gansazRvras winaswar<br />

vcdilob.<br />

4. maRali riskis Semcvel, rTul situaciaSi bavSvebis qcevis gansxvavebuli SesaZleblobebi<br />

kargad mesmis da maTTvis garkveul cvlilebebsa da daTmobebs viTvaliswineb,<br />

Tumca Cemi Tavdapirveli molodini maTi saqcielis mimarT iseTive maRali<br />

rCeba, rogorc sxva bavSvebis mimarT da amas Riad vucxadeb. me maTTan erTad vibrZvi<br />

maRali standartebisTvis. maTi cudi saqcieli ar mikvirs da, raRac gagebiT, dro-


disciplina<br />

dadro `moveli~ kidec mas; Tumca cud saqciels ar viReb da aqtiurad vmuSaob mis<br />

Sesacvlelad.<br />

sakuTari saqmianobis analizisa da klasSi saqcielis kontrolis mcdelobisas, sasargeblo<br />

iqneba am oTxi debulebis gadaxedva. mesame da meoTxe mkveTrad gansxvavdeba pirveli<br />

orisgan; isini maswavleblis gansxvavebul saqcielSi vlindeba da mkveTri gavlena aqvs zogad<br />

disciplinaze.<br />

gansxvaveba imaSia, maswavleblis azriT ras gaakeTebs moswavle (maT SeiZleba `cvalebadi<br />

molodinebi~ hqondeT) da ra unda maswavlebels, rom moswavlem gaakeTos an miaRwios (maT<br />

SeiZleba gansxvavebuli `standartebi~ hqondeT).<br />

yovel wels sul mcire erT an or saukeTeso maswavlebelTan vmuSaobT, niWier da mzrunvel<br />

adamianebTan, romelTa efeqtianoba mcirdeba molodinebis mimarT maTi araTanamimdevrulobis<br />

gamo. isini ar arian darwmunebuli imaSi, ramdenad gonivrulia bavSvebis mimarT<br />

maTi molodini ufro pasuxismgebluri da yuradRebiani saqcielisken gakveTilze. isini xedaven<br />

ukontrolo, ojaxuri da sxva problemebis mqone moswavleTa upasuxismgeblo, `giJur~<br />

saqciels da grZnoben, rom daTmobebze unda wavidnen. amgvarad, isini arasaTanadod afaseben<br />

bavSvebis SesaZleblobebs da maTi saqcielis miznebs. vin Tqva, rom pirvelklaselebs ar<br />

SeuZliaT wreSi wynarad jdoma da erTmaneTis mosmena 15 wuTian Sekrebaze? vin Tqva, rom<br />

mecxreklaselebs ar SeuZliaT iswavlon TviTorganizebul samuSao jgufebSi muSaoba proeqtis<br />

dasagegmad da gansaxorcieleblad?<br />

magaliTebma dagvarwmuna, rom sakmarisi Zalisxmevis, simtkicis, mizandasaxulobisa da<br />

rwmenis (rom es Tqveni moswavleebisaTvis swori saqcielia, romlis miRwevac maT SeuZliaT<br />

da gsurT aswavloT is unar-Cvevebi, rac SeiZleba im konkretul doneze samuSaod dasWirdeT)<br />

pirobebSi sasurveli saqcielis miRweva SesaZlebelia. (ra Tqma unda, Tqveni `survili~<br />

SeiZleba aragonivruli iyos da asaks ar Seesabamebodes. am SemTxvevaSi imas miiRebT, rasac<br />

imsaxurebT!) es mosazreba WeSmaritia zogierT rTul moswavlesTan mimarTebaSic _ miuxedavad<br />

maTze daxarjuli gacilebiT meti energiisa, Cvens saqmianobas SeiZleba garkveuli koreqtireba<br />

sWirdebodes, rasac mniSvnelovnad meti dro unda movaxmaroT. saWiroze naklebi<br />

samsaxuri samsaxuri ar aris.<br />

Tu naTeli warmodgena gaqvT imaze, ra gsurT da ras moeliT moswavleebisagan, Tu es<br />

molodini maTTvisac naTelia, Tu molodini ar gamarTlebs Sesabamisi Sedegebi gaqvT `ratom~<br />

kiTxvaze ganmartebebiT da SeZlebisdagvarad, bevri sikeTe da racionaluroba, Tqven<br />

sasurvel Sedegs miaRwevT; es auxdeneli ocneba ar gaxlavT. magram, pirvel yovlisa, amis<br />

gakeTeba unda gadawyvitoT.<br />

III nawili<br />

TviTdisciplinisa da pasuxismgeblobis Camoyalibeba<br />

vuyalibebT Tu ara bavSvebs klasis cxovrebaSi kontrolis, gavlenis,<br />

pasuxismgeblobisa da Zalauflebis namdvil da kanonier gancdas?<br />

am Tavis SesavalSi vamtkicebdiT, rom maswavlebels SeuZlia klasis imgvarad struqturireba,<br />

rom moswavleebma momxdarze garkveuli Tanaziaroba da kontroli igrZnon da amis<br />

safuZvelze Semcirdes disciplinis problemebi. Tumca, unda gvaxsovdes, rom es ver Secvlis<br />

mkafio molodinsa da Sedegebs. isini upirvelesia. Cven vicnobT damwyeb maswavlebels,<br />

romelsac gonebaSi arasdros ar dauxarisxebia molodinebi da Sedegebi, magram swavlis indi-<br />

119


Tavi 7<br />

vidualizebuli sakontraqto sistemiT Tavi gaarTva swavlebas. moswavleebma mxari aubes da<br />

is energia, romelic maswavlebelTan brZolaSi unda daxarjuliyo saswavlo miznebis Tanxvedras<br />

moxmarda. Tumca is weli mainc rTuli iyo. molodini wlis dasawyisSive rom Camoyalibebuliyo,<br />

misi sakontraqto sistema am konkretul klass swor gzaze daayenebda.<br />

klasis cxovrebaSi moswavleTaTvis Tanamflobelobis grZnobis Camoyalibebis sami SesaniSnavi<br />

midgoma aseTia: molaparakeba mendlerisa da kurvinis `socialur kontraqtze~, swavlis<br />

principis gamoyeneba, romelsac `miznis dasaxva~ hqvia (ix. me-9 Tavi) da swavlebis xuTi<br />

kooperaciuli modelidan erT-erTis gamoyeneba (ix. me-15 Tavi).<br />

sicxadis parametris kursis Seswavlis dros inglisuris erT-erTma maswavlebelma gaacnobiera,<br />

rom mis mier dasmuli SekiTxvebi TamaSs _ `mixvdi ras gulisxmobs <strong>maswavlebeli</strong>~<br />

_ hgavda. meore dRes es aRmoCena Tavis moswavleebs gauziara da hkiTxa, Tanaxma iyvnen Tu<br />

ara eTanamSromlaT da aseTi kiTxvebis Tavidan acilebis gegma SeemuSavebinaT. diskusiaze<br />

gamoTqmuli mosazrebebis safuZvelze isini aseT proceduraze SeTanxmdnen: Tu moswavleebi<br />

mixvdebian, rom aseTi SekiTxva dausves, SeuZliaT pirdapir miuTiTon maswavlebels da sTxovon<br />

SekiTxvis xelaxla Camoyalibeba; Tu moswavle ver gascems pasuxs SekiTxvaze, SeuZlia<br />

igive SekiTxva Tanaklasels dausvas; <strong>maswavlebeli</strong> klass dausvams Semajamebel SekiTxvebs<br />

saSinao davalebis teqstTan dakavSirebiT da Tu romelime moswavle ver dascems pasuxs an<br />

arasworad upasuxebs, imave SekiTxvas sxva moswavles usvams. Tu zedized sami moswavle ver<br />

upasuxebs, <strong>maswavlebeli</strong> xvdeba, rom SekiTxva arasworad iyo dasmuli da xelaxla ayalibebs<br />

mas. dabali moswrebis moswavleebisaTvis am aqtivobis saboloo Sedegi gakveTilze ufro<br />

aqtiuri monawileoba da akademiuri warmatebebis zrda iyo. Tumca, Cveni azriT, am konkretul<br />

klasSi <strong>maswavlebeli</strong> gacilebiT met muSaobas eweoda. upirveles yovlisa, <strong>maswavlebeli</strong><br />

samarTlianobasa da bunebriobas amJRavnebda (pirovnuli urTierTobis Camoyalibeba)<br />

imis aRiarebiT, rom SeiZleboda is yofiliyo moswavleTaTvis Seqmnili problemis mizezi da<br />

problemebis mogvarebas Riad cdilobda. meore, es teqnika moswavleebs azris gamoTqmis sa-<br />

Sualebas aZlevda klasSi TamaSis wesebis gansazRvrisa da movlenebis gakontrolebis dros.<br />

meore <strong>maswavlebeli</strong>, saSinao davalebis kargad Sesasruleblis mizniT moswavleTa motivaciis<br />

amaRlebas cdilobda. mas praqtikaSi hqonda moswavleTaTvis saxlSi sakiTxavi masalis<br />

mixedviT agebuli yoveldRiuri testebi mieca. erT dRes maswavlebelma gamoucxada, rom Tu<br />

oTxjer zedized 100 qulas miiRebdnen, Tavisufal 100 qulas moipovebdnen, romlis `daxarjvasac~<br />

nebismieri momavali testirebisas TavianTi survilisamebr SeZlebdnen. aRmoCnda,<br />

rom moswavleTa (maT Soris warmatebulTa) Zalisxmeva saSinao davalebisa da testebis SesrulebisTvis<br />

mniSvnelovnad gaizarda. Cveni azriT, am teqnikis siZliere is iyo, rom moswavleebs<br />

garkveuli kontrolis, kerZod, mopovebuli qulebis gamoyenebis, uflebas aZlevda.<br />

maTi neba iyo moipovebdnen Tu ara qulebs da mopovebis SemTxvevaSi rogor `daxarjavdnen~.<br />

(warmatebuli moswavleebisaTvis ki es teqnika erTgvari sadazRvevo polisi iyo momavali<br />

warumateblobis SemTxvevaSi.)<br />

es teqnika sxva maswavleblebmac gadaiRes, magram ugulebelyves oTxjer zedized 100<br />

qulis miRebis moTxovna; ubralod, oTxi 100 qulis miReba gvaZlevs 100 qulas bonusad. am<br />

maswavlebelTa martivma eqsperimentma gvafiqrebina, rom klasis cxovrebaSi yovelTvis Sei-<br />

Zleba movZebnoT moswavleTaTvis meti kanonieri kontrolis miniWebis gzebi.<br />

120<br />

sworad vayalibebT Tu ara saklaso sazogadoebas (erTmaneTis Sesaxeb<br />

codna, erTmaneTis dafaseba da erTmaneTTan TanamSromloba)?<br />

uiliam glaseris saklaso Sexvedrebi (Glasser 1969), jin stenfordis aqtivobaTa wre `efeqtiani<br />

klasebis Camoyalibeba~ (Stanford 1977), urTierTobis Camoyalibebis aqtivobebi (Wilt &


disciplina<br />

Watson 1978), kooperaciuli swavla (Dishon & O’Leary 1984) specifikuri (magram ara martivi)<br />

strategiebia klasSi iseTi kavSirisa da harmoniis dasamyareblad, romelic Tavidan agvacilebs<br />

disciplinis problemebs.<br />

disciplinaze zrunvis gareSec, oTxive naSromi TavisTavad Rirebulia, magram roca urTierTobebi<br />

klasis wevrebs Soris daZabulia an ganxeTqilebisken midis (an orive), am strategiebs<br />

SeuZliaT daZabulobis Semcireba da erTmaneTTan brZolisaTvis gamiznuli energiis<br />

produqtiulad gamoyeneba.<br />

strategiebis aRweramde, mniSvnelovania imis aRniSvna, rom strategiis gacnoba (iseve,<br />

rogorc `swavlebis modelis~ SemTxvevaSi) sakmarisi rodia misi warmatebiT ganxorcielebisaTvis.<br />

es arc yuradRebis aqtebia da arc sicxadis, romelTa gagebac da mosinjvac advilia.<br />

isini ufro rTuli modelebia da maTi warmatebisaTvis, mniSvnelovania maT miRma arsebuli<br />

rwmenisa da suliskveTebis gacnobiereba. amrigad, adamianma unda (1) daxarjos dro strategiebis<br />

swavlaze; (2) surdes maTze muSaobis gagrZeleba sawyisi mcdelobebis fonze; da (3)<br />

albaT, rac yvelaze mniSvnelovania, ar imuSaos damoukideblad (martom). gWirdebaT kolega,<br />

romelic TqvensaviT gamoscdis am strategiebs, raTa masTan gadaamowmoT, ukukavSiri gqondeT<br />

da erTad gadaWraT problemebi. aseve fasdaudebeli iqneba mwvrTneli an strategiis<br />

mcodne adgilobrivi kadri. orive erTad – kidev ufro ukeTesi.<br />

bolo 15 wlis ganmavlobaSi saklaso Sexvedrebis praqtika sakuTar klasebTanac gamoviyeneT<br />

da rogorc kadrebis marTvis specialistebi, sxvebsac vexmarebodiT, rom saklaso Sexvedrebi<br />

saklaso cxovrebis damaxasiaTebeli niSani gamxdariyo. TiTqmis ar Segvxvedria sxva<br />

ufro sasargeblo praqtika klasSi erTobis zogadi gancdis Camoyalibebis TvalsazrisiT da<br />

iseT problemebTan sabrZolvelad, rogoricaa ciliswameba, bulingi da `kutokebi~.<br />

wignSi `skola marcxis gareSe~ uiliam glaseri detalurad aRwers `saklaso Sexvedrebis~<br />

Catarebas. is wers: `ar Semxvedria bavSvi, romelsac ar SeuZlia fiqri da garkveul doneze<br />

skolis marTvaSi monawileobis miReba, im SemTxvevaSi, Tu gavagebinebT, rom vafasebT mis<br />

wvlils~ (gv 97). es Sexeduleba umTavresia maswavleblisTvis, romelsac surs, rom klasis<br />

Sexvedrebi Sedegiani iyos, radgan gansjis gareSe moswavleTa wvlilis aRiareba, saklaso<br />

Sexvedrebis gaZRolis ZiriTadi unaria. Sexvedrebis saSualebiT moswavleebi swavloben rogorc<br />

monawileobas, aRiarebasa da dafasebas, ise raRac realuris nawilad yofnas. klasis<br />

krebebs regularulad (sul mcire yovelkvireulad da umjobesia kviraSi ramdenjerme) atareben<br />

wreSi mWidrod msxdomi moswavleebi da <strong>maswavlebeli</strong>. <strong>maswavlebeli</strong> gansjis gareSe<br />

moswavleebTan erTad ganixilavs maTTvis mniSvnelovan da aqtualur sakiTxebs. SexvedraTa<br />

sami saxeoba arsebobs: Tavisufali (droSi SeuzRudavi) Sexvedrebi, Sexvedrebi socialuri<br />

problemebis gadaWris mizniT da saganmanaTleblo-diagnostikuri Sexvedrebi.<br />

Tavisufal Sexvedraze gansaxilveli Tema maswavlebels an moswavles Semoaqvs. maswavleblis<br />

erT-erTi rolia sakiTxis garSemo moswavleTaTvis saintereso sakiTxebze yuradRebis<br />

gasamaxvilebeli SekiTxvebis Camoyalibeba. erT-erTi Sexvedris dros, roca moswavleebma<br />

disneilendze saubris survili gamoTqves, maswavlebelma ikiTxa: `isurvebdiT disneilend-<br />

Si wasvlas?~ TiTqmis yvela moswavlem dadebiTad upasuxa. `warmoidgineT, rom viRacam disneilendis<br />

ori bileTi momca da miTxra, rom isini Cemi ori moswavlisTvis mimeca. vis unda<br />

mivce bileTebi?~ Ria Temebis fokusirebul diskusiebad gadaqcevis garda, maswavleblebi<br />

iyeneben aqtiuri mosmenisa da Sejamebis unar-Cvevebs.<br />

Tavisufali Sexvedrebi moswavleebs Tanaziarobis gancdas uyalibebs da safuZvels uyris<br />

saswavlo saqmianobaSi mniSvnelovan investiciebsa da ufro rTul sferos _ socialuri<br />

problemebis gadaWras. glaseris wignis me-10, me-11 da me-12 Tavebi kargi saxelmZRvaneloa<br />

am Sexvedrebis Sesaswavlad da Casatareblad, ase rom, aq sityvas aRar gavagrZelebT. Tumca,<br />

gvsurs SemogTavazoT socialuri problemebis gadaWris mizniT Catarebuli erT-erTi<br />

121


Tavi 7<br />

Sekrebis detaluri aRwera, rom naTeli warmodgena SegiqmnaT, Tu rogor SeiZleba klasis<br />

Sekrebis gamoyeneba xelis SemSleli qcevis mqone bavSvis `gadmosabireblad~.<br />

122<br />

meore Sexvedris Tema maiki iyo. fizikurad Warbwoniani biWi arc ise sufTad icvamda,<br />

Tma Tvalebs ufaravda, xma ki Zalian maRali da arasasiamovno hqonda. mis yvela maisurs<br />

nakbenis, dagrexvisa da daReWvis gamo naxvretebi hqonda. misi yureba namdvilad<br />

ar iyo sasiamovno! maikma ganacxada, rom ar uyvarda klasi, radganac klaselebs ar<br />

uyvardaT is. kiTxvaze, misi azriT, ratom ar uyvardaT, Tqva, amis mizezi Cemi simsuqneao.<br />

bavSvebi kategoriulad ar daeTanxmnen da Tqves, rom simsuqne arafer Sua-<br />

Si iyo. maiks mizezis gageba surda. mas SesaZlebloba misces, azri im bavSvebisTvis<br />

ekiTxa, romlebic auxsnidnen, ra iyo masSi usiamovno. erTis azriT, amis mizezi misi<br />

sasacilo qudebi iyo, pilotis Cafxutis msgavsi, romelic wina dRes exura. (sxvaTa<br />

Soris, maiks es qudi aRar dauxuravs.) meoris azriT, is CafarTxunebul tanisamoss<br />

icvamda. martinis azriT, maiki iseT raRacebs ambobda, rac adamianebs guls stkenda.<br />

magaliTad, roca martini evropidan dabrunda da klaselebs saCuqrebad Camotanili<br />

ramdenime Zvirfasi nivTi aCvena, maikma ganacxada, rom es nivTebi sulac ar aris parizidan<br />

Camotanili da martinma adgilobriv maRaziaSi iyida. martins es naTqvami ewyina.<br />

devidma Tqva, rom roca is klaselebs nivTebs unawilebda, maikma msgavsi Seuracxmyofeli<br />

SeniSvnebi wamoroSa. (sxvaTa Soris, maiki am `senisagan~ jer kidev ar<br />

gankurnebula.) jonma, romelic bevrad ufro introspeqtuli da gamWriaxi gaxda,<br />

Tqva, rom amis mizezi maikis sasacilo saxe da adamianebTan saubrisas Werisken mimar-<br />

Tuli zizRiani mzera iyo. swored aseTi saxe hqonda maiks jonis azris mosmenisas,<br />

ris gamoc jonma daamata: `xedav, maik, axlac swored ase akeTeb da verc ki xvdebi~.<br />

maiks hkiTxes, misi azriT, vinme Tu cdilobda kargad mohqceoda. maikma upasuxa, rom<br />

ase mxolod alisa iqceoda, romelic mas moswonda. yvelam CaixiTxiTa. alisam Tqva,<br />

rom mas ar enaRvleboda, Tu vinme dascinebda, mas moswonda maiki da ar rcxvenoda<br />

masTan megobroba. mas moswonda maikTan yofna. jgufma isaubra sul mcire erTi megobris<br />

yolis mniSvnelobis Sesaxeb. sxvebma aRmoaCines, rom sinamdvileSi aravin<br />

cdilobda maikisTvis xeli Seewyo, rom misi megobari gamxdariyo. momavali kviridan<br />

yoveli maTgani Seecdeboda raime iseTi gaekeTebina, rom maikTan megobrobis survili<br />

gamoexata. maT marTlac daiwyes am survilis gamomJRavneba, Tumca maleve<br />

daiviwyes da isev TavianTi gulgriloba aCvenes. miuxedavad amisa, maikis mimarT uxamsobas<br />

aRar iCendnen, rac ukve cvlileba iyo. alisa agrZelebda maikTan megobrobas,<br />

xolo bavSvebma Sewyvites misi dacinva amasTan dakavSirebiT. harietma, romelic erTerTi<br />

maTgani iyo, vinc alisas dascinoda, bodiSi mouxada klasis Sexvedraze. man<br />

gaixsena, rom erTxel mas iseT bavSvTan megobrobis gamo dascines, romelsac sxva<br />

megobrebi ar hyavda da mas gambedaoba dasWirda, rom megobroba gaegrZelebina. man<br />

aRiara, rom miuxedavad maSindeli wyenisa, daiviwya da Tavadac cudad moeqca alisas.<br />

Tqva, rom swuxda da namdvilad SeeZlo gageba, Tu ras grZnobda alisa. am semestrSi<br />

maiki Zalian Seicvala. man swavlasa da garegnobaze zrunva daiwyo, ufro wynarad<br />

saubrobs, metad akontrolebs sakuTar Tavs, ufro samarTlianad TamaSobs ezoSi,<br />

sxvebs ukeT ewyoba da ufro meti megobari hyavs (Glasser 1968, gv. 152-153)*<br />

am nawyvetis wakiTxvam maswavleblebi SeaSina. zogierTs is Wrilobis gaxsnis tolfasad<br />

moeCvena, zogs ki iseTi procesis dasawyisad, romelic SeiZleba ukontrolo gaxdes. Cvens<br />

msmenel or maswavlebels, romelTac rTuli klasebi hyavdaT, eqvsi Tve dasWirdaT gambedaobis<br />

mosakrebad da sakuTar klasebSi msgavsi praqtikis dasanergad. samagierod, axla saklaso<br />

krebebs TavianTi karieris erT-erT umniSvnelovanes miRwevad miiCneven. moxarulebi varT,<br />

rom gambedaoba moikrifes da usafrTxo Temebis gaZRolis unar-Cvevebic daxvewes. isini<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Glasser, W. Schools Without Failure, New York: Harper and Row, 1968. © 1968 Harper Collins Publishers,<br />

Inc. yvela ufleba daculia.)


disciplina<br />

klasSi sazogadoebis Camoyalibebis jin stenfordiseul mraval strategiasac iyenebdnen<br />

(rasac mokled aRvwerT). saqme is aris, rom aseTi sakiTxebi wamlavs, tkivils ayenebs da<br />

asustebs im moswavleTa energiasac, romelTac ar exebaT; ostaturi xelmZRvanelobiT am<br />

sakiTxebze Ria msjelobam SeiZleba arsebiTi cvlilebebi moaxdinos klasis klimatze. arc<br />

<strong>maswavlebeli</strong> glaseris nawyvetidan da arc isini, visTanac Cven vmuSaobdiT, specialurad<br />

ar momzadebulan ganxilvaTa teqnikaSi. isini Cveulebrivi maswavleblebi iyvnen, romelTac<br />

gambedaoba da Tavdadeba gamoiCines da klasSi mtkice sazogadoebis Camoyalibebis mizniT<br />

moswavleTa daxmareba scades. maT icodnen, rom akademiuri winsvlisaken ZalisxmevaSic<br />

did dividendebs debdnen.<br />

gvsurs ramdenime SeniSvna gagiziaroT glaseris naSromidan nawyvetTan dakavSirebiT:<br />

1) iseTi fraza, rogoricaa `mas SesaZlebloba misces, azri im bavSvebisTvis ekiTxa,<br />

romlebic...~ niRbavs lideri maswavleblis ZiriTad gadawyvetilebebs. sinamdvileSi, maswavlebelma<br />

gadawyvita, rom maikisaTvis sasargeblo iqneboda konkretuli magaliTebis<br />

mosmena imis Taobaze, Tu ratom iwvevda misi saqcieli sxvebSi antipaTias. metic, maswavlebelma<br />

gadawyvita, rom maiki metad CaerTveboda (da misTvis ufro usafrTxo iqneboda),<br />

Tu Tavad gamoiZaxebda bavSvebs. 2) fraza _ `maiks hkiTxes, misi azriT, vinme Tu cdilobda,<br />

kargad mohqceoda~ _ maswavlebliseulia, roca man igrZno, rom diskusiis Semobrunebisa<br />

da dadebiTze yuradRebis gamaxvilebisTvis Sesabamisi momenti dadga. 3) fraza `jgufma<br />

isaubra sul mcire erTi megobris yolis mniSvnelobis Sesaxeb~. maswavlebelma ramdenime<br />

sakvanZo kiTxva dasva, raTa diskusia am gziT waeyvana. es TavisTavad ar momxdara. (pirveli<br />

ori magaliTi, gansakuTrebiT TvalsaCinoa efeqtian komunikaciaSi pasiuri xmis macduri<br />

bunebis sailustraciod.)<br />

aseTi sakvanZo momentebisa da SesaZleblobebis amocnobis unari socialuri problemis<br />

gadaWris mizniT, klasis Sekrebebis Catarebis unar-CvevebSi Sedis. misi swavla pirvelive<br />

dRes SeuZlebelia, Tumca misi daufleba maswavlebelTa umravlesobas ZaluZs. amrigad,<br />

regularulad gamarTuli saklaso Sexvedrebi umniSvnelovanesia warmatebuli swavlisTvis<br />

klimatis Seqmnis TvalsazrisiT.<br />

saSualo skolaSi inglisuris swavlebisas jin stenfordi amave daskvnamde mivida da<br />

SeimuSava aqtivobaTa seria erT weliwadSi klasis erTobis Camoyalibebis mizniT. naSromSi<br />

`efeqtiani klasebis Camoyalibeba~ (1975) is aqtivobaTa organizacias asakobrivi principis<br />

mixedviT axdens. erTmaneTis dafasebamde da Tanaziarobamde moswavleebs erTmaneTis Sesaxeb<br />

garkveuli informacia unda hqondeT, ase rom, I etapi orientaciaa. II etapis aqtivobebi<br />

uSualod jgufuri pasuxismgeblobis (sxvebis Secnobis swavlebiT), gulisxmierebis (rac<br />

gulisxmobs kargi mosmenis unar-Cvevebs), kooperaciuli unar-Cvevebis, SeTanxmebiT gadawyvetilebis<br />

miRebisa da socialuri problemis gadaWrisTvis saWiro unar-CvevaTa normebs<br />

aviTarebs. III etapi konfliqtisTvis Tavis garTmevas exeba; IV etapi _ produqtiulobas;<br />

xolo V etapi _ Sejamebas, rac gulisxmobs saswavlo wlis dasasruls, jgufis cxovrebis<br />

dasasrulsa da amasTan dakavSirebiT adamianTa gancdebs. yovelive es integrirebulia saswavlo<br />

programasTan da aqcenti keTdeba weraze.<br />

kooperaciuli swavlis ramdenime konkretuli modeli SemuSavda, romlebic imgvarad<br />

axdenen akademiuri amocanebis struqturirebas, rom moswavleebs urTierTkavSiris,<br />

urTierTgagebisa da klasis erTobis gancda uyalibdebaT. (sxvaTa Soris, arsebobs myari<br />

safuZveli vifiqroT, rom isini Tanabrad efeqturia akademiuri swavlisaTvisac. mravali<br />

mkvlevari _ slavini, jonsoni da jonsoni da Sarami _ amtkicebs, rom isini ukeTesic kia.)<br />

swavlis kooperaciuli modelis mixedviT moswavleebi, rogorc wesi, jgufebad muSaoben.<br />

skolaSi mimdinare `jgufuri~ muSaobis umravles formaTagan gansxvavebiT aqtivoba isea<br />

struqturirebuli, rom davalebis dasruleba an jildo (an orive) damokidebulia yvelas<br />

monawileobaze. jgufebi arc zanti moswavleebis gamo isjebian da arc `saukeTesoTa~ gamo<br />

jildovdebian. diSonsa da o’lears (Dishon & O’Leary 1984) SesaniSnavad aqvT Sejamebuli am<br />

123


Tavi 7<br />

teqnikebis ganxorcieleba. kooperaciuli modelebis damatebiTi nimuSebi aRwerilia TavSi<br />

`swavlis gamocdileba~.<br />

disciplinis parametris am nawilis mizania erTmaneTs daukavSiros kargi disciplina,<br />

ufro konkretulad ki, xelSemSleli da rezistentuli qcevis ararseboba da klasSi erTobis<br />

gancdis Camoyalibeba. Cveni azriT, erTobis Seqmna TavisTavad Rirebulia; magram ver<br />

uarvyofT misi, rogorc disciplinis problemebis Tavidan acilebis instrumentis rolsac.<br />

imavdroulad, is araCveulebrivi resursia iseTi garemos Sesaqmnelad, romelic xels<br />

uwyobs akademiuri swavlis maRal donesac.<br />

axla ki droa, davubrundeT yvelaze rezistentul moswavleebs, jgufs, romelic bolosTvis<br />

SemovinaxeT, jgufs, romelic agrZelebs winaaRmdegobis gawevasa da xelis SeSlas cxadi<br />

molodinebisa da Sedegebis gacnobisa da Cveni Tavdauzogavi mcdelobis miuxedavad, SevqmnaT<br />

Tanaziaroba da CamovayaliboT saklaso erToba. eseni yvelaze rTuli bavSvebi arian,<br />

romelTac yovel diliT mZime emociuri tvirTi moaqvT da TavianT saWiroebebs standartuli<br />

sazomebis sawinaaRmdego xelis SemSleli<br />

qceviT gamoxataven. sabednierod, isini bevrni<br />

saklaso erTobis Camoyalibeba mZlavri preven­<br />

ar arian. Tavdapirvelad, am kategoriaSi moxveciuli<br />

Zalaa disciplinis problemebis winaaRdril<br />

moswavleTa umravlesobas molodinebsa<br />

mdeg.<br />

da SedegebTan dakavSirebiT maswavleblisagan<br />

ubralod meti sicxade, darwmuneba da simtkice<br />

sWirdeba. Tu axla aseT moswavleze fiqrobT, garwmunebT, rom Tqven namdvilad gadalaxeT<br />

standartuli sazomebis sazRvari. dRes Cveulebrivi movlenaa klasSi, sul mcire, erTi aseTi<br />

moswavle; swored es erTi axerxebs mTeli klasis yuradRebis gafantvas da gvanatrebinebs<br />

saswavlo wlis dasrulebas. Semdegi nawilSi ganxilulia aseT moswavleebTan urTierTobis<br />

eqvsi modeli.<br />

124<br />

IV nawili<br />

disciplinis eqvsi modeli<br />

am nawilSi mocemulia disciplinis eqvsi modelis funqcionireba da eqvsi strategiis<br />

mokle aRwera.<br />

qcevis modifikacia Zalze mowesrigebuli midgomaa, romelic efuZneba varauds, rom<br />

konkretuli adamianis garemosa da jildos analiziTa da kontroliT SeiZleba araproduqtiuli<br />

qcevis aRmofxvra da produqtiuliT Canacvleba. qcevis modifikacia sistematurad:<br />

(1) `CamoarTmevs~ jildoebs araproduqtiuli saqcielisaTvis; (2) gansazRvravs substitutsa<br />

da ufro produqtiul qcevas; (3) am axal qcevebs moswavlesTan erTad detalurad aanalizebs;<br />

da (4) iwyebs maT dajildoebas ganrigis mixedviT, romelic dasawyisSi Tanamimdevruli<br />

da xSiria, TandaTanobiT ki cvalebadi da ufro dabali sixSiris.<br />

TviTanalizis swavleba moswavleebs sakuTari signalebis wakiTxvas aswavlis im mizniT,<br />

rom gaacnobieron sakuTari brazi, SiSi, imedgacrueba an sxva nebismieri emocia, romelsac<br />

Sedegad afeTqeba an sxva araproduqtiuli qceva mohyveba. moswavleebs SeuZliaT iswavlon<br />

sakuTari Tavis marTvis strategiaTa nakrebi, romelTa amuSaveba rTul situaciebSi sxvisi<br />

daxmarebiT, xolo Semdeg damoukidebladac SeeZlebaT. dasawyisSi <strong>maswavlebeli</strong> aqtiuri,<br />

verbaluri mxardamWeris rols asrulebs, romelic sistemaSi moswavlis avtonomiis mopovebis<br />

kvalobaze TandaTan mcirdeba.<br />

pirovnuli gavlena maswavleblisa da moswavlis myar urTierTobebs efuZneba. <strong>maswavlebeli</strong><br />

konkretuli specifikuri saSualebebiT Zalisxmevas ar iSurebs am urTierTobis Camo


disciplina<br />

sayalibeblad. is Tavis moswavleebs uambobs, Tu rogor cxovrobs da ra warmatebebs aRwevs<br />

skolis gareT, raTa maTi pativiscema moipovos, rogorc erTgvarad saintereso da mniSvnelovanma<br />

pirovnebam, saklaso oTaxs miRma arsebuli samyaros wevrma. <strong>maswavlebeli</strong> am urTierTobas<br />

bankSi arsebuli fulis msgavsad iyenebs da sakmao simkacres iCens xelis SemSleli<br />

moswavleebis mimarT. is ise gamoxatavs wyenasa da nerviulobas, rom kontrols ar kargavs da<br />

swrafad da gadaWriT iyenebs xelis SemSleli saqcielis Sedegebs.<br />

logikuri Sedegebi (xelSemSleli qcevis) maswavleblis afeqtis dabal donesa da SemoqmedebiT<br />

azrovnebas emyareba, raTa moswavleebma ara mxolod sasjeli, aramed TavinT qcevas-<br />

Tan logikurad dakavSirebuli Sedegebic gaacnobieron. <strong>maswavlebeli</strong> aanalizebs moswavlis<br />

motivacias, romelsac misive dasaxmareblad _ TviTSecnobisTvis iyenebs. moswavleebi socialuri<br />

wesrigis realobas Sesabamisi logikuri SedegebiT swavloben da ara moralis Sesaxeb<br />

leqciebiT. demokratiul azrovnebaze mZlavri orientaciis gziT klasi Tavdauzogavad<br />

cdilobs Caswvdes socialuri SeTanxmebis arss.<br />

realobiT Terapiis saSualebiT moswavleebi sakuTar qcevas acnobiereben da aRiareben.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ar gansjis, Tumca mudam CarTulia da moswavleebs afasebinebs, ra gaakeTes<br />

sakuTari ZiriTadi saWiroebebisTvis. moswavleebi alternativebsa da sakuTari moqmedebis<br />

kursze valdebulebis aRebas swavloben. acnobiereben sakuTar qcevasa da am qcevis sxvebTan<br />

urTierTobaze gavlenas. es strategia maswavleblis CarTulobas, Tanamimdevrul daxmarebasa<br />

da simtkices efuZneba. es aris pasuxismgeblobisa da sakuTari Rirsebis SegrZnebis ganviTarebis<br />

strategia im adamianis daxmarebiT, romelsac konkretuli moswavlisadmi rwmena<br />

ar daukargavs.<br />

maswavleblis efeqtianobis wvrTnaSi maswavleblebi da moswavleebi arkveven, sinamdvileSi<br />

vis aqvs problema, iyeneben Sesabamis unar-Cvevebs da ormxrivi problemis SemTxvevaSi<br />

problemis udanakargod gadaWrisTvis Tanamimdevrul moqmedebaTa gzas iyeneben. es gulisxmobs<br />

rogorc maswavleblis, ise moswavlis interesebis gaTvaliswinebas. moswavlis realuri<br />

moTxovnebis, zogjer ki realuri problemis gasarkvevad saWiroa `aqtiuri mosmenisa~ da `me-<br />

Setyobinebis~ gagzavnis kargi unar-Cveva, raTa moswavleebs sakuTari moTxovnebi gavagebinoT.<br />

aseve aucilebelia urTierTobis unar-Cvevebi, ris safuZvelzec problemis gadaWris<br />

procesis kvalobaze ormxrivi pativiscema izrdeba.<br />

am strategiaTa ganxorcieleba arc ise rTulia, magram TiToeuls kargad Seswavla da<br />

varjiSi sWirdeba, radgan maswavleblis mier gadadgmuli nabijebis mixedviT isini mkveTrad<br />

gansxvavdeba erTmaneTisgan. es qmedebebi da unar-Cvevebi, albaT, mkiTxvelTa umravlesobis<br />

repertuarSi arsebobs da odesRac gamogiyenebiaT kidec. dro maTi Tanamimdevrobisa da gamoyenebis<br />

Seswavlas sWirdeba; da gverwmuneT, Citi brdRvnad Rirs.<br />

aravin ifiqros, rom am Tavis darCenili nawilis ubralod wakiTxviT adamiani konkretuli<br />

strategiis ganxorcielebas SeZlebs. am gafrTxilebis mizania, Tavidan aviciloT strategiis<br />

ucodinarobiT gamowveuli marcxi da aravis vaTqmevinoT: `oh, es CemTvis ar gamodgeba!~<br />

strategia nebismieri adamianisTvis Sedegiania, Tu viciT misi gamoyeneba da Sesatyvis<br />

dros viyenebT. rogor da rodis unda gamoviyenoT strategia, ai, amis codna gvWirdeba. Sesabamisobis<br />

ara mxolod am Tavis, aramed TviT swavlebis yvelaze mniSvnelovani da rTuli<br />

sakiTxia. am eqvsi strategiis Sesabamisobaze arsebuli informaciis ganxilvamde, saWirod<br />

vTvliT, TiToeulis ufro detalur ganxilvas, raTa mkiTxvels Sesabamisobis Sesaxeb ufro<br />

meti konteqsti SevTavazoT. amrigad, yovel strategiaze eqvs qveTavs SemogTavazebT, Semdeg<br />

ki saboloo da umniSvnelovanes V nawilze _ Sesabamisobaze gadavalT im moswavleTa mokle<br />

daxasiaTebiT, romelTaTvisac Sesaferisia mocemuli strategia.<br />

Semdegi eqvsi qveTavis mizania zemoxsenebuli eqvsi strategiis ufro naTeli da sruli<br />

125


Tavi 7<br />

aRwera da maTi gansxvavebisa da moqmedebis TaviseburebaTa Cveneba. misi wakiTxvis Semdeg<br />

dainteresebul mkiTxvels SeuZlia gadaxedos volfgangisa da glikmanis SesaniSnav naSroms<br />

`disciplinis problemebis gadaWra~ (Wolfgang & Glickman 1980), sadac mTliani Tavebi eZRvneba<br />

eqvsidan oTx models, strategiis moqmedebis scenarebis ganxilviT. garda amisa, mkiTxvels<br />

SeuZlia gaecnos Tavis bolos mocemuli literaturisac, raTa ufro zedmiwevniT daiwyos<br />

unar-Cvevebis Camoyalibeba. (SesaZloa zogierTma mkiTxvelma jer me-5 nawilis wakiTxva moisurvos<br />

da Semdeg daubrundes eqvsi calkeuli strategiis Sesaxeb qveTavs.)<br />

modiT, eqvsi strategiis ganxilva yvelaze struqturirebulis, qcevis modifikaciiT,<br />

daviwyoT. mas maswavleblebisaTvis gansakuTrebiT kargad konstruirebuli `SefuTviT~,<br />

e.w. `klasisa da aRzrdis menejmentiT _ kdam~-iT warmogidgenT. am da sxva strategiaTa<br />

analizisTvis gamoviyenebT struqturas, romelic joisisa da veilis (Joyce & Weil 1972) mier<br />

swavlebis modelis analizisas gamoyenebuli kategoriebis modificirebasa da ganvrcobas<br />

axdens. es kategoriebia: (1) gansazRvrebebi; (2) varaudebi; (3) Rirebulebebi; (4) miznebi; (5)<br />

mizezebi; (6) principebi (an nabijebi); (7) maswavleblis reaqciis principebi; (8) mxardaWeris<br />

sistema; (9) socialuri sistema; (10) efeqtebi; (11) Sedegebi.<br />

126<br />

qcevis modifikacia kdam-is gamoyenebiT<br />

disciplina, rogorc qcevis gamomuSaveba<br />

qcevis modifikaciis principebs mravali adamiani iyenebs klasis menejmentSi. azrovnebis<br />

am skolis nimuSad Cven kdam-i avirCieT, ukvdavi wigni CEMREL-isagan, romelic specialurad<br />

maswavleblebisTvis daiwera am principebis praqtikuli gamoyenebis Sesaxeb. yvela vinc<br />

klasSi qcevis modifikacias emxroba, SeiZleba kdam-is zogierT Rirebulebas, varaudsa da<br />

mizans ar iziarebdes. amas dasawyisSive vityviT, am skolis mxardamWerebisTvis gaugebrobis<br />

Tavidan acilebis mizniT. Semdeg gavaanalizebT konkretul gamoyenebiT sistemaSi qcevis<br />

modifikaciis principebis erT konkretul interpretacias. kdam-i qcevis modifikaciis Sesaxeb<br />

dawerili mravali naSromisgan imiT gansxvavdeba, rom is ufro srulyofili `modelia~,<br />

an rogorc maswavleblebisgan gvsmenia, `is ufro praqtikulia~, anu `is kargi Teoriaa~.<br />

gansazRvrebebi<br />

Semdegi gansazRvrebebi aRebulia kdam-Si arsebuli terminebis mixedviT da SesaZloa ar<br />

emTxveodes qcevis modifikaciis Sesaxeb sxva literaturaSi (ix. gansakuTrebiT modelireba)<br />

imave terminTa gansazRvrebebs.<br />

1. ganmtkiceba: nebismieri ram, rac mocemuli qcevis sixSires zrdis.<br />

2. sasjeli: nebismieri ram, rac mocemuli qcevis sixSires amcirebs.<br />

3. reJimi: ganmtkicebis kavSiri gamoxatul qcevasTan droSi. uwyveti ganmtkiceba aris<br />

yovel jerze sasurveli qcevis ganmtkiceba. wyvetili ganmtkiceba aris daugegmavad<br />

sasurveli saqcielis ganmtkiceba.<br />

4. Caqroba: qcevis aRmofxvra, rogorc wesi, ganmtkicebis aRmofxvris gziT, xandaxan<br />

sasjelTan SewyvilebiT (uaryofiTi ganmtkiceba, usiamovno Sedegebi).<br />

5. pasuxis safasuri: jarimebi, Cveulebisamebr Jetonebis (simboluri jildoebis) an<br />

sxva saxis jildoebis CamorTmeviT gamoixateba.<br />

6. baza: mocemuli qcevis sixSiris Sesaxeb Canaweri droSi SerCeviTi ganmtkicebis da/an<br />

Caqrobis procedurebis dawyebamde.


disciplina<br />

7. Semobruneba: qcevis aRdgena mis sabaziso doneze, an masTan axlos, roca wydeba Ser-<br />

CeviTi ganmtkicebis reJimi.<br />

8. Camoyalibeba: qcevis TandaTanobiTi cvlileba, romelic miiRweva sasurvel qcevas-<br />

Tan Tanamimdevruli miaxloebis ganmtkicebiT.<br />

9. miniSneba: saWiro qaragmebi an miniSnebebi, raTa subieqtma SeZlos sasurveli reaqcia<br />

Sesabamisi stimulis pirobebSi.<br />

10. samizne qceva: sasurveli qceva, romelic qcevis modifikaciis principebis gamoyenebiT<br />

miiRweva.<br />

11. pirobiToba: moswavlis reaqcia an qceva, romelic saWiroa ganmtkicebis Seqmnis an<br />

mopovebisTvis; samuSao, romelsac anazRaureben.<br />

12. waSla: erTi ganmamtkiceblis TandaTanobiTi aRmofxvra da misi Canacvleba sxva ganmamtkicebliT,<br />

rogorc saqcielis SemanarCunebliT.<br />

13. modelireba: sxvaTa qcevis imitacia, romelic qmnis ganmtkicebas am sxvebisaTvis.<br />

mravali termini qcevis modifikaciidan aq ubralod imitom ar aris gansazRvruli, rom<br />

isini kdam-is leqsikonSi ar Sedis (mag: operantuli ganpirobeba, stimulis ganzogadeba, moyirWeba).<br />

varaudebi<br />

1. yvela qceva naswavlia.<br />

2. maswavlebels ar SeuZlia saklaso oTaxs miRma moswavlis problemebis gamklaveba<br />

(mag.: saxlis garemoSi).<br />

3. Tu uweso saqcieli arsebobs da grZeldeba, <strong>maswavlebeli</strong>a pasuxismgebeli.<br />

Rirebulebebi<br />

qmediToba da efeqtianoba<br />

miznebi<br />

1. ukanono qcevis sixSire Semcirdeba da mas Caenacvleba kanonieri qceva.<br />

2. miiRweva yoveli moswavlisTvis SesaZlebeli maqsimaluri akademiuri progresi.<br />

principebi<br />

jildoebis sistematuri analizi da ganmtkicebis Teoriis sistematuri gamoyeneba moswavleTa<br />

qcevaSi, uzrunvelyofs swavlaSi maqsimaluri progresisTvis aucilebel garemos.<br />

yvela qcevas, miuRebelsac ki, Tavisi sazRauri aqvs. Tu maswavlebels SeuZlia sazRauris<br />

gansazRvra, arasasurveli qceva aRmoifxvreba. Tu <strong>maswavlebeli</strong> jildos akontrolebs da<br />

sasurveli (kanonieri) saqcielisaTvis imetebs, swored kanonieri saqcieli gamyardeba.<br />

araswori saqcielis Semcireba gzas uxsnis efeqtian swavlas. saswavlo amocanebSi ganmtkicebis<br />

amave principebis gamoyenebiT SevZlebT calkeul moswavleTa efeqtian motivacias.<br />

nabijebi<br />

1. miuTiTeT samizne qcevaze – qcevaze, romelic gsurT, rom ganxorcieldes.<br />

2. aRniSneT gadaxra samizne qcevidan.<br />

3. sistematurad gaakeTeT sabazo normidan gadaxrebis Sefaseba drois garkveul periodebSi<br />

(xSirad kvirebSi).<br />

4. gaaanalizeT, ra aris ganmtkiceba gadaxrisaTvis, ra jildos iRebs bavSvi.<br />

127


Tavi 7<br />

128<br />

5. gansazRvreT potenciuri ganmamtkiceblebi, romelTa micemac maswavlebels Seu-<br />

Zlia samizne qcevisTvis.<br />

6. SearCieT ganmamtkicebeli, romelic savaraudod, bavSvs moewoneba.<br />

7. SeqmeniT bavSvisTvis ganmtkicebis progresia da Tanamimdevroba: ganmtkicebis<br />

miseuli reJimi, miuxedavad imisa, gamoyenebuli iqneba Tu ara qcevis Camoyalibeba,<br />

qcevis cvlilebis specifikuri zrda, romelic Camoyalibebis gamoyenebis SemTxveva-<br />

Si ganmtkicdeba.<br />

8. acnobeT moswavles samizne qceva.<br />

9. SeimuSaveT meTodi qcevis sixSiris aRsaniSnad da Casawerad.<br />

10. gamoiyeneT ganmtkiceba.<br />

11. CaiwereT qcevebi.<br />

maswavleblis reaqciis principebi<br />

1. ganmtkiceba myisieri unda iyos.<br />

2. uwyveti ganmtkicebis reJimiT dawyebuli ganmtkiceba unda gaxdes wyvetili, raTa<br />

samizne saqcieli Caqrobis mimarT mtkiced rezistentuli gaxdes.<br />

3. arasasurveli qcevis aRmosafxvrelad gamoiyeneT ignorireba, jarimebi, ganmtkicebaze<br />

periodulad uaris Tqma da ubralo usiamovno sasjeli.<br />

4. Tqveni programis warumateblobis SemTxvevaSi, xelaxla SeafaseT Tqveni ganmamtkiceblebi,<br />

raTa darwmundeT maTs qmediTobaSi da kidev erTxel gaaanalizeT, ra<br />

jildos iRebda (iRebs) moswavle arasasurveli (normidan gadaxrili) qcevisTvis.<br />

SesaZlebelia ZaRlis Tavi iq iyos damarxuli.<br />

5. daukavSireT socialuri ganmamtkiceblebi sxva kategoriis ganmamtkiceblebs (sakvebi,<br />

aqtivoba, materialuri).<br />

6. SeecadeT SeasustoT socialuri ganmamtkiceblebi.<br />

kdam-i emxroba Sexedulebas, rom saswavlo aqtivobebis (mag., kiTxvis) Sesrulebis Sedegad<br />

kmayofileba ver gaizrdeba, sanam es aqtivoba bavSvis reaqciaTa repertuaris nawili ar gaxdeba.<br />

sxva sityvebiT rom vTqvaT, Tu moswavlem kiTxva ar icis, arc is ecodineba, rom kiTxva<br />

SeiZleba saxaliso iyos. amrigad, qcevis modifikacia, SeiZleba erTgvar gardamaval teqnikad<br />

ganvixiloT, romlis saSualebiTac bavSvis garkveul donemde miyvanis Semdeg, arsebul ganmamtkiceblebs<br />

ekisrebaT pasuxismgebloba.<br />

socialuri qcevis sferos msgavsad moswavlem SeiZleba ar icodes rogor miiqcios yuradReba<br />

socialurad misaRebi gzebiT. qcevis modifikacias SeuZlia misi miyvana saqmianobis im<br />

donemde, sadac is pirvelad naxavs, rom interaqciis sxva formebic uzrunvelyofs sasurvel<br />

yuradRebas. Tu misaRebi socialuri qceva ubralod ar aris naswavl qceviT repertuarSi,<br />

moswavle verc ki mixvdeba, rom is SeiZleba ganmamtkicebeli iyos.<br />

ase rom kdam-Si Cadebuli strategiuli mizania, TandaTan mospos materialuri, sakvebi da<br />

aqtivobiTi ganmamtkiceblebi da gaaZlieros socialuri da Tandayolili ganmamtkiceblebi.<br />

mxardaWeris sistema<br />

1. arCeul kategoriebSi unda arsebobdes Sesatyvisi ganmamtkiceblebi (e.i. aqtivobis,<br />

materialur, sakveb an socialur kategoriebSi).<br />

2. ganmamtkiceblis `moqmedebisTanave~ xelmisawvdomi unda iyos dro da personali dakvirvebis<br />

Casatareblad, monacemebis Casawerad da bazebis Sesaqmnelad.


socialuri sistema<br />

disciplina<br />

1. <strong>maswavlebeli</strong> aris ganmamtkiceblis ganmsazRvravi, avtori, `mmarTveli~ da `Camqrobi~.<br />

2. Zalaufleba: is erTmniSvnelovnad maswavleblis xelSia.<br />

3. normebi: dgindeba maswavleblis mier, ecnobeba moswavleebs; mtkicdeba normebisadmi<br />

Sesatyvisoba.<br />

efeqtebi<br />

1. qcevis medifikaciis kdam-iseuli interpretaciis pirdapiri efeqti unda iyos<br />

moswavleebis mier im samizne qcevis miRweva, romelsac <strong>maswavlebeli</strong> SearCevs.<br />

mcirdeba klasis masStabiT qcevis normidan gadaxra; maqsimaluri xdeba swavlis<br />

dro. swavla efeqturad da nayofierad mimdinareobs.<br />

2. pasiuri moswavlisaTvis, romelic SemuSavebul ganmamtkicebelze SemuSavebuli<br />

gziT reagirebas aris miCveuli, unda gakeTdes SefarviTi efeqtebi. gare orientacia,<br />

rogor wesi, ,,jildos’’ mentalitets aviTarebs, Tumca, ,,kdam-i’’ cdilobs am<br />

tendenciis CaxSobas socialuri da Tandayolili ganmamtkiceblis CaqrobiT.<br />

sxvebma qcevis sistematuri menejmentis garemoSi cxovrebis SemoqmedebiTobasa da iniciativaze<br />

gavlenis sakiTxi wamoWres.<br />

TviTanalizi<br />

disciplina, rogorc TviTkontroli<br />

TviTanalizis models ramdenime forma aqvs, romlebic am nawilSi iqneba warmodgenili.<br />

eqimebi, maswavleblebi da mSoblebi am strategiebs warmatebiT iyeneben yvela asakis bavSvebTan<br />

da kontrolis problemebis mqone mozrdilTa problemebis mosagvareblad. Sinagani<br />

metyvelebis gziT TviTstimulirebuli relaqsaciis wvrTnisa da TviTkontrolis mniSvnelobis<br />

gagebiT SeiZleba bolos da bolos gavacnobieroT, rom sakuTar TavTan mosaubre<br />

adamianebi sulac ar arian giJebi!<br />

varaudebi<br />

1. moswavleebma SeiZleba ver gaacnobieron sakuTari qcevis tipi, simwvave an sixSire.<br />

2. moswavleebma SeiZleba ver gaacnobieron, an arasworad gaacnobieron sakuTari<br />

grZnobebi, Sinagani mdgomareoba.<br />

Rirebulebebi<br />

es modeli afasebs moswavleTa fsiqikur janmrTelobas. mniSvnelovania, rom moswavleebi<br />

swavloben TavianT grZnobebsa da qmedebebs maTTan gamklavebis mizniT; amgvarad isini TviTcodnis<br />

simptomebis _ impulsurobis, afeTqebis, ganmartoebisa da sxva eqscentruli qcevis<br />

_ winaswar gansazRvrasa da gakontrolebas swavloben.<br />

miznebi<br />

am modelis mizania moswavleebs aswavlos sakuTari signalebis wakiTxva da Tavis garTmevis<br />

strategiebis CarTva maSin, roca signalebi mianiSneben, rom isini sadacaa `afeTqdebian~<br />

an gamoiyeneben maTTvis damaxasiaTebel sxva romelime disfunqciur models.<br />

129


Tavi 7<br />

130<br />

principebi<br />

Sinagani me-sgan izolirebul moswavleebs daxmareba sWirdebaT imis gacnobierebaSi, Tu<br />

ras warmoadgens sinamdvileSi maTi qmedebebi. impulsurma mozardma SeiZleba verc gaiazros,<br />

rom fexze wamoxta, magididan wigni gadmoagdo, karisken gaqcevisas or bavSvs daejaxa<br />

da molbertis gadaadgilebisas naxats daabija. gaucnobiereblad man mxolod is icis, rom<br />

`wasvlis droa~. ufrosklaselma SeiZleba ver gaacnobieros, rom ufro da ufro ucruvdeba<br />

imedi, roca ar iwveven instruqciul jgufSi, rom TiTebs nerviulad aTamaSebs da muStebs<br />

ZarRvebis dabervamde kumSavs. orive moswavles sWirdeba am situaciaTa cnoba da sakuTari<br />

fiqrebisa da grZnobebis Sinagani miniSnebebis wakiTxva. moqmedebis dawyebamde maT unda<br />

icodnen, rom es feTqebadi situaciebia da rom maT Tavs raRac xdeba. es modeli pirdapir<br />

mianiSnebs moswavleebs, romelia maTTvis gamomwvevi situaciebi, xolo Semdeg situaciis<br />

ganviTarebis kvaldakval aswavlis sakuTari reaqciebis gacnobierebas. am reaqciebis, rogorc<br />

problemis miniSnebebis wakiTxvis Seswavlis Semdeg maT unda icodnen, rogor moiqcnen.<br />

TviTanalizis strategiebi maT mraval teqnikas sTavazobs, romlebic SeuZliaT iswavlon,<br />

ivarjiSon da Semdeg gamoiyenon stresis dros dasamSvideblad, TviTkontrolisa da skolaSi<br />

efeqtiani funqcionirebis gasagrZeleblad. es strategiebia: (1) qcevis ubralod daTvla an<br />

mis mixedviT grafikis ageba; (2) relaqsacia; (3) TviTwvrTna Sinagani metyvelebiT (kognituri<br />

qcevis modifikacia).<br />

nabijebi<br />

ubralod daTvla<br />

ana-maria klasSi yovelTvis yviris da sxvebs awyvetinebs. es misi impulsurobaa da <strong>maswavlebeli</strong><br />

gadawyvets gamoiyenos ubralo daTvla, raTa xazi gausvas am qcevas da miapyros<br />

ana-marias yuradReba. erT dRes gakveTilebis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `ana-maria, ici,<br />

rom xels ar iwev da Zalian bevrs yviri? es xelsac miSlis da usamarTlobaa im moswavleebis<br />

mimarT, visac saubari surs~. `vwuxvar! gavCerdebi, gpirdebiT!~ (aseTi dialogi adrec gamar-<br />

Tula). `namdvilad Tanaxma xar amaze vimuSaoT? minda, dagexmaro. rogor fiqrob, ramdenjer<br />

wamoiyvireb xolme?~ `ar vici – SeiZleba, xuTjer?~ (wamoyvirebis raodenoba 25-mdea.)<br />

`kargi, xval vnaxoT. majaze webovan Tasmas gavikeTeb da yovel wamoyvirebas masze aRvniSnav,<br />

SeniSvnis an gakveTilis Sewyvetis gareSe, magram Sen dainaxav da mixvdebi ras niSnavs. kargi?~<br />

`kargiT!~.<br />

es teqnika SeiZleba Zalze efeqtiani iyos Cveulebrivi an impulsuri gamaRizianebeli<br />

qcevis Semcirebis TvalsazrisiT, roca yuradRebis miqcevisa da impulsurobis garda ufro<br />

seriozuli aspeqtebi ar aris `CaTreuli~. imis danaxva, rom <strong>maswavlebeli</strong> lentze niSans<br />

akeTebs, moswavles mizans – wamoZaxilis Semcirebas _ axsenebs. `ui~, ambobs ana-maria, roca<br />

kidev erTi niSnis dasmas xedavs. sakmaod male is wamoZaxebamde niSnis winaswar ganWvretas<br />

swavlobs da wamoZaxilis Sekavebas iwyebs. Semdeg maswavlebelsa da ana-marias SeuZliaT<br />

Seajamon wamoZaxilebi da meore dRes miznad am jamis Semcireba daisaxon. erTi kvira SeiZleba<br />

savsebiT sakmarisi iyos TviTSekavebis swavlisTvis, rac ana-marias wamoZaxebis gasakontroleblad<br />

sWirdeba.<br />

am teqnikiTa da specifikuri Tvlisa da saqcielis Sesaxeb Canawerebis warmoebis sxva<br />

formebiT moswavleebi ukeT igeben sakuTar qmedebas da maswavleblisa da moswavlis miznad<br />

aqceven arasasurveli qcevis Semcirebas. daTvla moswavleebisTvis aris informacia maTi<br />

winsvlis Sesaxeb; is unda iyos swrafi, sruli da xSiri (Van Houton). teqnikis warmatebisTvis<br />

moswavleebi mis mosinjvaze Tanaxma unda iyvnen. xandaxan mawavlebeli qcevis daTvliT


disciplina<br />

moswavleebs monacemTa winaSe ayenebs. araswori qcevis `raodenobis~ gamo gakvirvebis Soki<br />

SeiZleba maTi motivirebis safuZveli gaxdes. maswavlebels SeuZlia am teqnikis gamoyeneba<br />

rogorc mTeli klasis masStabiT, ise individualurad. mizania klasis mier wamoZaxilebisa<br />

da sxva araswori qcevis saerTo raodenobis Semcireba.<br />

relaqsacia<br />

bruno-goldenma (Bruno-Golden 1976) da koepenma (Koeppen 1974) maswavleblebisTvis (da ara<br />

marto maTTvis) Seqmnes savarjiSoTa nakrebi moswavleTa kunTebis mzardi relaqsaciisTvis.<br />

masSi Sedis moswavleTa mier komfortuli mdgomareobis miReba da sistematuri TanamimdevrobiT<br />

kunTebis sxvadasxva jgufis monacvleobiT daWimva da moduneba. es nebismieri maswavleblisTvis<br />

kargi teqnikaa. vis ar unatria raRac momentSi raime mowyobiloba hiperaqtiuri<br />

klasis dasawynareblad?<br />

Tumca, zogierTi moswavlisTvis dasvenebis codna SeiZleba stresis daZlevis strategia<br />

iyos. maswavlebels SeuZlia individualurad an mcire jgufebs aswavlos es teqnika da<br />

TandaTanobiT Seamciros wvrTna, roca moswavle TviTinstruqtaJs SeZlebs maswavleblis<br />

minimaluri xelmZRvanelobiT. SeiZleba im donis miRwevac, roca <strong>maswavlebeli</strong> mxolod mianiSnebs<br />

dawyebas da moswavle damoukideblad Seasrulebs varjiSs: `robi, Senc da mec vamCnevT,<br />

rom am dReebSi Tavs Zlivs akontroleb, xom marTalia? ici, iseTi raRac minda gaswavlo, rac<br />

dagexmareba. Tanaxma xar?~<br />

wvrTnasTan erTad maswavlebelma da moswavlem rTuli situaciebi unda ganixilon, scadon<br />

im garemos da pirobebis winaswar gansazRvra da ganWvreta, romlebic moswavlis afeTqebis<br />

mizezi SeiZleba gaxdes. maT aseve sWirdebaT moswavlis Sinagan gancdebsa da im aSkara simptomebze<br />

saubari, romelTa SemCnevac orives SeuZlia, roca moswavlis daZabuloba izrdeba.<br />

maswavlebels im moswavleebTan erTad, romlebic ar icnoben sakuTar `me~-s da Zalze uWirT<br />

Sinagan grZnobebze saubari, SeiZleba ukeT gamouvides mizanze, movlenis SesamCnev Tvisebebze<br />

yuradRebis gamaxvileba: `es Cveulebrivi ambavia mcire jgufebSi. Tqven muStebs kravT da<br />

TiTebi giTeTrdebaT~. saboloo mizania, rom kontrolis dakargvamde moswavleebma sakuTari<br />

signalebis wakiTxva da Tavis garTmevis meqnizmis amuSaveba SeZlon. am gzaze maT SeiZleba<br />

maswavleblis daxmareba dasWirdeT miniSnebaTa amosacnobad. SeiZleba moswavleebma koduri<br />

sityva Seqmnan an <strong>maswavlebeli</strong> Caerios da mianiSnos volfgangiseuli (Wolfgang 1977) erT-erTi<br />

saSualebiT imisda mixedviT, ramdenad Semawuxebeli xdeba qceva da rogor akontrolebs moswavle<br />

sakuTar Tavs:<br />

¤ siaxlove – yureba;<br />

¤ `vxedav, rogor TandaTan kargav kontrols~.<br />

¤ `kontroli gekargeba. dagexmarebi~.<br />

¤ fizikuri Careva – moswavlis qmedebis sityviT gamoxatva – moswavlis Sekaveba: `saSualebas<br />

ar mogcem, rame itkino an sxvebs atkino~. (umcrosklaselebisTvis).<br />

naklebad problemuri bavSvebisTvis SeiZleba Tavis garTmevis mizniT relaqsaciaze ufro<br />

martivi strategiebi CavrToT. moswavleebs SeuZliaT gaiseirnon derefanSi dasamSvideblad<br />

an oTaxis gancalkevebul kuTxeSi dasxdnen. orive strategiaSi <strong>maswavlebeli</strong> da moswavleebi<br />

Tanamzraxvelebi arian. mxolod maT unda icodnen miniSnebaTa sistema da Tavis garTmevis<br />

strategiebi. moswavleebisaTvis <strong>maswavlebeli</strong> is adamiania, romelic TavSekavebulobis swavlaSi<br />

exmareba. <strong>maswavlebeli</strong> cdilobs minimumamde Seamciros Tavisi aqtiuri roli, romelic<br />

saWiroa moswavlis qmediTobis SesanarCuneblad. saWiro mxardaWeras sTavazobs, magram cdilobs<br />

moswavleTa masze damokidebulebis Semcirebas.<br />

131


Tavi 7<br />

aseTma strategiebma, SesaZloa, didi daxmareba gauwios feTqebad mozardebs, romlebic<br />

ar icnoben sakuTar grZnobebs, Tumca SeiZleba damatebiTi Terapiac dasWirdeT.<br />

132<br />

TviTinstruqtaJi Sinagani metyvelebis saSualebiT<br />

(kognituri qcevis modifikacia)<br />

TviTinstruqtaJis dros moswavleebs aswavlian Sinagani metyvelebis gamoyenebas rTul<br />

situaciebSi sakuTar TavTan saubris mizniT, rTulSi, radgan isini ibrZvian impulsebis Sesakaveblad,<br />

kontrolis SesanarCuneblad da alternatiuli strategiebis gamosayeneblad.<br />

moswavlisTvis Sinagani dialogis Secvlis swavlebas `warmmarTveli gavlena eqneba imaze: (a)<br />

ras aqcevs yuradRebas individi garemoSi; (b) rogor afasebs sxvadasxva mastimulirebel movlenas;<br />

(g) ras miawers sakuTar saqciels; da (d) miseul molodinze, ramdenad SeuZlia stresul<br />

movlenasTan gamklaveba~ (Meichenbaum 1977, gv. 206).<br />

erTi aseTi midgoma xmamaRla fiqris teqnikaa. maixenbaumi aRwers beSisa da kempis (Bash<br />

& Camp) mier Catarebul programas, romelSic Tormeti agresiuli meoreklaseli biWi iyo<br />

CarTuli mcire jgufebSi:<br />

programa daiwyo TamaSiT ,,mimbaZveli’’, romelic bavSvs sakuTari TavisTvis Semdegi<br />

oTxi ZiriTadi kiTxvis dasmas aswavlida: ra aris Cemi problema? rogoria Cemi geg-<br />

ma? viyeneb Tu ara mas? rogor viyeneb? Semdeg Semoitanes palkesisa (Palkes) da sxvaTa<br />

msgavsi miniSnebaTa baraTebi, raTa bavSvisTvis miecaT TviTverbalizaciis signali.<br />

kursis ganmavlobaSi kogniturad momTxovni davalebebi Surisa da spivakiseuli<br />

(Shure & Spivak) stilis interpersonaluri davalebebiT icvleboda. kempisa da sxvaTa<br />

kvlevis pirveli Sedegebi sakmaod imedis momcemi iyo. Sedegebi klasis masStabiT ganzogadda.<br />

`ifiqre xmamaRla~ programis Sedegebi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens<br />

kempis aRmoCeniT, rom agresiuli da normaluri biWebis verbaluri instrumentebi<br />

sxvadasxva davalebis Sesrulebis dros msgavsi iyo, magram agresiuli biWebi ver iyenebdnen<br />

fiqrisa da problemis gadaWris gzebis dagegmvis SesaZleblobebs. beSi da<br />

kempi weren:<br />

,,maSinac ki, roca TamaSis wesebi pirveli stimulirebuli reaqciis dablokvas<br />

iTxovs, agresiul bavSvebs ufro uWirT Sekaveba (mag.: `saimoni ambobs~ TamaSis dros).<br />

maTi bunebrivi midrekileba swrafi reaqciaa, magram Tu specialurad uTiTeben, rom<br />

reaqciamde sajarod moaxdinon verbalizeba, maT, SeiZleba, normalurebze ufro<br />

swrafad Seikavon~.<br />

TviTinstruqtaJis programam `ifiqre xmamaRla~ warmatebiT aswavla aseTi TviTver-<br />

balizaciis unar-Cvevebi (Meichenbaum 1977, gv. 42)*<br />

TviTinstruqtaJis am strategiaTa swavlebisas, saWiroa moswavleebTan individualuri an<br />

mcire jgufebSi muSaoba. swavleba iwyeba moswavlisaTvis rTuli situaciis ganxilviT, magaliTad,<br />

saklaso oTaxidan oTaxSi gadasvliT, sadac amocanaa mwkrivad dgoma da sasadiloSi<br />

wasasvlelad momzadeba. am Tavis dasawyisSi aRvwereT moswavle, romelic fexze xteboda,<br />

wigns magididan agdebda, daejaxa or bavSvs karisaken gaqcevis dros da molbertis gadaadgilebisas<br />

naxats daabija. Sinagani dialogi, romelic gvsurs, rom moswavlem sakuTar TavTan<br />

gamarTos, savaraudod aseTi SeiZleba iyos:<br />

*ibeWdeba nebarTviT. Meichenbaum, D. Cognitive Behavior Modification. New York: Plenum Press, 1977.)


problemis gansazRvra `vnaxoT, ra aris Cemi amocana! mwkrivTan<br />

yuradRebis fokusireba<br />

imaze, Tu ra unda gavakeTo<br />

misvla ise, rom aravis davejaxo~.<br />

,,ra unda gavakeTo iq misasvlelad? daviwyo<br />

nela siaruli – viyuro, sad mivdivar~.<br />

`sworia! metismetad swrafad ara~.<br />

TviTSefaseba, monitoringi `yuradReba miaqcie molbertis fexs~. ,,xom<br />

ar waiqca? kargad momyveba~.<br />

TviTganmtkiceba `vaSa! gamomivida!~<br />

disciplina<br />

rogor unda vaswavloT moswavles amis gakeTeba? TandaTanobiT. Tavdapirvelad <strong>maswavlebeli</strong><br />

Tavad asrulebs moZraobebs, ayurebinebs moswavles da xmamaRla axdens zemoT moyvanili<br />

dialogis verbalizacias. Semdeg moswavles moZraobebis gameorebas sTxovs da Tan kvlav<br />

dialogis xmamaRla verbalizacias axdens. Tanamimdevroba Semdegi eqvsi fazis mixedviT mimdinareobs:<br />

<strong>maswavlebeli</strong><br />

1. xmamaRali TviTinstruqtaJi,<br />

asrulebs moZraobebs<br />

uyurebs<br />

moswavle<br />

2. xmamaRali TviTinstruqtaJi asrulebs moZraobebs<br />

3. CurCulebs instruqciebs xmamaRali TviTinstruqtaJi, asrulebs<br />

moZraobebs<br />

4. mxolod tuCebs amoZravebs CurCulebs TviTinstruqtaJs,<br />

asrulebs moZraobebs<br />

5. uyurebs mxolod tuCebs amoZravebs, asrulebs<br />

moZraobebs<br />

6. uyurebs Sinagani saubari TviTinstruqtaJisTvis;<br />

asrulebs moZraobebs<br />

am strategiis sxvadasxva saxeliT (mag: `stresze acra~) cnobili saxesxvaobebi, ufrosklaselebTan<br />

da mozrdilebTanac gamoiyeneba, Tumca principebi igive rCeba. moswavleebs aswavlian<br />

maTTvis stresuli situaciis amocnobas, raTa maT erT-erTi strategiiT (relaqsaciiT,<br />

TviTinstruqtirebiT) Tavis garTmeva SeZlon. maT stresis maTeuli signalebis<br />

amocnobasac aswavlian, raTa moumzadeblobis SemTxvevaSi, SeZlon ufskrulis piras yofnis<br />

gansazRvra da spontanurad gamoiyenon erT-erTi strategia.<br />

socialuri sistema<br />

am modelSi <strong>maswavlebeli</strong> damxmarea. saboloo gadawyvetilebis miRebis ufleba Tavis<br />

garTmevis strategiebis gamoyenebis Taobaze moswavlis xelSia, miuxedavad imisa, rom <strong>maswavlebeli</strong><br />

ndobiT aRWurvili Tanamzraxvelia da misi saqmea moswavlisaTvis kontrolis dakargvis<br />

miniSnebis gagzavna.<br />

133


Tavi 7<br />

134<br />

maswavleblis reaqciis principebi<br />

roca moswavle kargavs kontrols, <strong>maswavlebeli</strong> saWiro (da ara zedmeti) doziT Caereva;<br />

saboloo mizania, moswavleTa TviTkontrolis unaris Camoyalibeba. aq lozungia sifxizle,<br />

miniSneba da minimaluri reaqcia usafrTxoebis uzrunvelsayofad.<br />

mxardaWeris sistema<br />

sagakveTilo drois garda maswavleblebs sWirdebaT dro da moswavleebTan urTierTobis<br />

kerZo garemos Seqmnis SesaZlebloba. saWiroa, maswavlebelma winaswar gansazRvros zogierTi<br />

rTuli situacia da masze moswavlesTan erTad imuSaos.<br />

efeqtebi<br />

am modelis warmatebuli ganxorcieleba amcirebs afeTqebebsa da xelis SemSlel konfliqtebs<br />

impulsuri da umarTavi moswavleebisTvis. aseve uyalibebs maT Tavdajerebulobasa<br />

da miRwevis SegrZnebas. Sedegad ki, maTTvis sxva moswavleebTan ufro nayofieri urTierTobis<br />

kari iReba, romlebic maT, albaT, ar CaTvlian `giJebad~, ar gabrazdebian da ar<br />

umtroben.<br />

monaTesave models `problemis interpersonaluri kognituri gadawyveta~ ewodeba. es<br />

modeli mozardebs aswavlis azrovnebas _ `alternativa-Sedegebi~. is, ZiriTadad, gamiznulia<br />

umcrosklaselebisTvis da maT problemis gadaWris iseT strategiebs aswavlis, romlebiTac<br />

Cxubis, kinklaobis da konfliqtebis Zalismieri mogvarebis Canacvleba SeuZliaT. Surisa da<br />

spivakis (1978) naSromidan es nawyveti amis dadasturebaa. <strong>maswavlebeli</strong> avalebs bavSvebs maTi<br />

moqmedebebisa da am moqmedebaTa Sedegebis ganxilvas, Semdeg ki maTi moTxovnebis Sesatyvis<br />

alternatiul moqmedebebs asrulebinebs.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: doroTi, am amocanebze Sen muSaobdi?<br />

bavSvi: braienic muSaobda.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: Sen da braieni erTad muSaobdiT? (<strong>maswavlebeli</strong> agrovebs situaciis<br />

faqtebs).<br />

bavSvi: diax.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: braienis mimarT samarTliani iqneba, rom Tavad akrifos, xolo Sens<br />

mimarT, rom ar akrifo?<br />

bavSvi ara.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: Sens mimarT samarTliani iqneba, rom Sen akrifo da ara braienma?<br />

bavSvi: ara.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: ra iqneba samarTliani? (<strong>maswavlebeli</strong> cdilobs problema orive<br />

bavSvis TvalsazrisiT daanaxos.)<br />

bavSvi: braieni ar mexmareba.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: SegiZlia raime moifiqro, rom braieni mogexmaros amocanebis akrefaSi?<br />

(cdilobs bavSvs problemis gadaWris gza moafiqrebinos).


avSvi: SemeZlo meTxova misTvis.<br />

disciplina<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: es erT-erTi azria. ra SeiZleba am SemTxvevaSi moxdes? (maswavlebe-<br />

(<strong>maswavlebeli</strong><br />

mizez-Sedegobriv azrovnebas marTavs).<br />

bavSvi: is ar damexmareboda.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: es SeiZleba moxdes. kidev ra SeiZleba gaakeTo misi uaris SemTxvevaSi?<br />

bavSvi: davartyam.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: SeiZleba daartya. maSin ra SeiZleba moxdes?<br />

bavSvi: viCxubebT.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: SeiZleba iCxuboT. SegiZlia mesame, gansxvavebuli idea moifiqro?<br />

bavSvi: Tqven uTxariT mas.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: me SemiZlia vuTxra, magram ras izam maSin, roca me aq ar viqnebi?<br />

(<strong>maswavlebeli</strong> isev cdilobs bavSvi problemis gadaWris gzaze<br />

daafiqros.)<br />

bavSvi: SemiZlia vuTxra, rom masTan aRar viTamaSeb.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: es kargi azria?<br />

bavSvi: diax.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: ratom?<br />

bavSvi: imitom, rom damexmareba.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: SeiZleba. naxe, ra SeiZleba gaakeTo, rom dagexmaros. (Suri da spivaki<br />

1978, gv. 146-147)*<br />

zemoT motanil dialogs avtorebi ase ajameben:<br />

1. daadgineT bavSviseuli Sexeduleba problemaze ise, rom ar daadanaSauloT magaliTad:<br />

`ra moxda?~ `ra gaakeTa an giTxra?~ `ratom moiqca ase?~ `rogor ginda rom<br />

moiqces?~ `saidan ici, rom amas ar gaakeTebs?~<br />

2. saqmianad daadgineT misi moqmedebis mizezi. `ratom uwode regveni?~ `ratom moginda<br />

pirvels dagertya?~<br />

3. ecadeT, bavSvi daafiqroT imaze, Tu ras grZnobda (grZnobs) da, misi azriT, sxvebi<br />

ras grZnobdnen (an SeiZleba grZnoben). magaliTad, SegiZliaT hkiTxoT: `ras fiqrob,<br />

ra igrZno man, roca ase moeqeci?~ `Sen ra igrZeni, roca man es gaakeTa?~<br />

4. dasviT kiTxva, rogor SeiZleba adamianma daadginos, ras fiqrobs an ras grZnobs sxva<br />

bavSvi. `rogor gaarkvev, moswons Tu ara mas Seni azri?~ `rogor mixvdebi is bednieria<br />

Tu ara?~<br />

5. sTxoveT bavSvs, gamoxatos sakuTari mosazreba problemis gadaWris gzasTan dakav-<br />

SirebiT. `ras gaakeTeb imisaTvis, rom man amis gakeTebis (raRaca gqondes, masTan iTamaSo,<br />

aRar dagartyas) ufleba mogces?~<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Shure, Myrna, and George Spivack. Problem-Solving Techniques in Childrearing. San Francisco: Jossey-Bass,<br />

1978. (c) 1978 Jossey-Bass, Inc. Publishers. yvela ufleba daculia.)<br />

135


Tavi 7<br />

136<br />

6. sTxoveT bavSvs ifiqros imaze, ra SeiZleba moxdes Semdeg. `Tu Sen ase moiqcevi, ra<br />

SeiZleba gaakeTos an Tqvas Senma dam?~ `Tu Sen isev Seawuxeb, ra SeiZleba moxdes?~<br />

7. ecadeT, moswavlem Seafasos sakuTari idea Sedegebis TvalsazrisiT. `dartyma kargi<br />

azria Tu ara?~ `vaWroba kargi azria Tu ara?~<br />

8. waaxaliseT moswavle, dafiqrdes problemis mogvarebis gansxvavebul gzaze. `Segi-<br />

Zlia moifiqro gansxvavebuli gza, rom man dagiTmos, roca Seni jeri iqneba (ufleba<br />

mogces maTTan iTamaSo)?~ `Tu axla TamaSi ar ginda, SegiZlia moifiqro, risi gakeTeba<br />

gagaxalisebda?~ (Shure & Spivack 1978, gv. 157, 229-230)<br />

bavSvebis pasuxebi gviCvenebs, rom isini sakuTari da ara ufrosis mier SeTavazebuli an<br />

moTxovnili ideis mixedviT ufro imoqmedeben. miuxedavad imisa, rom bavSvebs xandaxan marTlac<br />

sWirdebaT ufrosis rCeva, gamocdileba gviCvenebs, rom roca bavSvi problemis gadaWris<br />

sasurvel gzas ipovnis, is misi azrovnebisa da moqmedebebis bunebrivi kavSiris safuZvelze<br />

spontanuri motivaciiT moqmedebaze gadadis. Tu misi idea warumatebelia, is fiqrs agrZelebs<br />

da impulsur da imedgacruebul moqmedebamde SeiZleba mogvarebis sxva gzac mosinjos.<br />

is problemis gadaWrisaken mimarTul azrovnebas swavlobs.<br />

pirovnuli gavlena<br />

pirovnuli pativiscemis gziT damyarebuli disciplina<br />

pirovnuli gavlenis modelSi, <strong>maswavlebeli</strong> mWidro urTierTobas amyarebs moswavleebTan<br />

da mas gonivruli saqcielisaTvis moswavleTa motivaciis mizniT iyenebs. is cdilobs<br />

gazardos sakuTari pirovnuli mniSvneloba moswavleebisTvis da maT pativiscemas, dafasebasa<br />

da siaxloves qcevis Sesacvlelad iyenebs. <strong>maswavlebeli</strong> siyvarulsa da Tavdadebas am-<br />

JRavnebs; moswavleebi grZnoben, rom maTi urTierToba sayvarel maswavlebelTan ormxrivia.<br />

SesaZloa, mravali mkiTxvelisTvis es nacnobi WeSmaritebaa, magram am modelis yuradRebiT<br />

wakiTxva mraval siaxles gagacnobT.<br />

varaudebi<br />

moswavleebi ufro motivirebuli arian, rom kargad moiqcnen da imuSaon, Tu maT <strong>maswavlebeli</strong><br />

uyvarT da afaseben.<br />

Rirebulebebi<br />

am modelSi mniSvnelovania moswavlis warmodgena sakuTar Tavze da klasSi wesrigi. maT-<br />

Tvis mniSvnelovan mozrdilTan urTierToba moswavleebs Tavdajerebulobas uviTarebs.<br />

modelSi asaxulia valdebuleba klasSi wesrigisa da xelis SeSlis dros mtkice nabijebis<br />

gadadgmisTvis.<br />

miznebi<br />

modelis upirvelesi mizania maswavlebelsa da rezistentul moswavleebs Soris urTierTobis<br />

damyareba, raTa am ukanasknelebze gaizardos maswavleblis piradi gavlena. meore<br />

mizania qcevisadmi mkafio molodinis Camoyalibeba da araswori saqcielisTvis swrafi da<br />

Tanamimdevruli Sedegebi.<br />

principebi<br />

maswavleblisa da moswavlis urTierToba sabanko angariSs hgavs: misi wyalobiT moswav-


disciplina<br />

le Tavs ufro komfortulad, usafrTxod da daculad grZnobs. mas investirebis da zrdis,<br />

usafrTxo bazidan muSaobis, keTilganwyobis gamoxatvisa da siaxlis mosinjvis saSualeba<br />

aqvs. saWiroebis dros ki es urTierToba dasayrdenia rogorc maswavleblisTvis, ise moswavlisTvis.<br />

kargi urTierToba mosawon da pativsacem maswavlebelTan moswavleTa motivirebas<br />

axdens da isini ufro bejiT muSaobasa da ukeT moqcevas cdiloben. aseTi maswavleblis<br />

sayveduric mravlis mTqmelia! am modelSi maswavleblebi wyenis gamoxatvisas ar kargaven<br />

kontrols da ar yvirian, Tumca gabrazebas, imedgacruebas, gulgatexilobas amJRavneben. es<br />

ki moswavlisTvis mniSvnelovania, Tu <strong>maswavlebeli</strong> misTvis avtoritetia. moswavleebi Tavs<br />

arideben upasuxismgeblo saqciels, roca maswavlebelTan urTierToba maTTvis mniSvnelovania.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> am urTierTobas borotad ar iyenebs _ ar imuqreba an dasjis dros siaxloveze<br />

uars ar ambobs. sayvedurisa Tu sxva usiamovno SemTxvevebis (klasidan gaZeveba) Sem-<br />

deg <strong>maswavlebeli</strong> cdilobs, uaxloesi xelsayreli<br />

SemTxveva gamoiyenos, sxva konteqstSi aRadginos<br />

moswavlesTan urTierToba. miuxedavad imisa, rom<br />

<strong>maswavlebeli</strong> siyvarulis dakargvis muqaras ar iyenebs<br />

rogorc xelkets, es urTierToba moswavlis<br />

xelis SemSleli saqcielis jansaRi Semakaveblis funqcias asrulebs. survili, gonivruli<br />

moqceviT vasiamovnoT CvenTvis mniSvnelovan adamianebs, marTlac jansaRia. es ar gaxlavT<br />

moraluri msjelobis yvelaze progresuli forma, Tumca martosuli da dabneuli moswavlisTvis<br />

SeiZleba gansazRvruli win gadadgmuli nabiji iyos.<br />

am urTierTobis wyalobiT moswavleebs SeuZliaT Tavdajerebulobis mopoveba, ufro<br />

muyaiTi mcdeloba da meti warmatebis miRweva. maswavlebelTan stabiluri urTierTobis<br />

`sangridan~ maT SeuZliaT keTilganwyobis gamomJRavneba da kontrolirebul garemoSi (mag.,<br />

kooperaciul proeqtebSi) sxva moswavleebTan urTierTobis damyareba, riTac afarToeben<br />

warmatebuli urTierTobis wres da Tavs ufro Rirebulad grZnoben. roca isini sxvebTan<br />

urTierTobaSi warmatebas aRweven, Sesatyvisi qceviT am urTierTobis SenarCunebis SesaZlebloba<br />

da survili izrdeba.<br />

nabijebi<br />

1. pozitiuri, megobruli, individualuri interaqciis momentebis ZiebiTa da xelsayreli<br />

SemTxvevis gamoyenebiT daamyareT megobruli urTierToba calkeul moswavleebTan,<br />

romlis mizani siaxlove da Ria komunikaciaa.<br />

a) gakveTilebamde ramdenime wuTiT;<br />

b) ramdenime wuTiT gakveTilebis Semdeg;<br />

g) xandaxan moswavlesTan erTad sadilobiT;<br />

d) skolis Semodgomi proeqtebiT.<br />

maswavleblisa da moswavlis urTierToba<br />

sabanko angariSs hgavs.<br />

2. gamoiyeneT ,,aqtiuri mosmena’’ da pirovnuli urTierTobis Camoyalibebis parametrSi<br />

detalurad axsnili sxva qceva.<br />

3. gauziareT moswavleebs saintereso informacia Tqvens Sesaxeb: mogzauroba, gamocdileba,<br />

gansakuTrebiT, nebismieri miRweva an codna (rogoricaa instrumentze dakvra<br />

an raime xeloba), rac maT Tqvenze ara gazviadebul, aramed realur warmodgenas<br />

Seuqmnis. rogorc wesi, moyolis nacvlad ukeTesia TviT am unarebis Cveneba.<br />

4. ecadeT, moswavleebs usafrTxo da struqturirebuli urTierTobebi hqondeT. magaliTad,<br />

aswavleT umcrosklasels raime TamaSi da Semdeg waaxaliseT, rom saswavlo<br />

dRis pirveli aTi wuTis ganmavlobaSi (rogorc wesi, yvelaze rTuli periodi)<br />

es TamaSi or sxva moswavles aswavlos. ufrosklaselebs daarigebineT masalebi an<br />

sTxoveT jgufur proeqtSi gankuTvnili funqciis Sesruleba.<br />

5. rezistentul moswavleebs individualuri interaqciis dros, zustad auxseniT<br />

Tqveni molodini (ix. molodinis parametri). Sexedulebisamebr, SeqmeniT qcevis kon-<br />

137


Tavi 7<br />

138<br />

traqtebi da SedegTa grafiki, rom daexmaroT maTs saWiroebebze fokusirebasa da<br />

winsvlis Sesaxeb informaciis uzrunvelyofaSi.<br />

6. roca moswavle xels giSliT, swarafad moaxdineT reagireba SedegebiT (romelSic<br />

xSirad CarTuli iqneba gaZeveba an sxva saxis izolireba).<br />

7. moswavles yovelTvis mogvianebiT, mSvidad, magram garkveuli emociiT elaparakeT.<br />

gaaanalizebineT, ra Secdoma dauSva da risi gakeTebaa saWiro.<br />

8. eZebeT pozitiuri saubrisTvis uaxloesi xelsayreli SemTxveva rezistentul moswavlesTan<br />

usiamovno epizodis Semdeg. magaliTad, gamogadgebaT fraza _ `ra mSvenieri<br />

namuSevaria, jim~ – gansakuTrebiT, Tu Zalian mkacri iyaviT mis mimarT. mizania<br />

komunikaciis aRdgena da imis damtkiceba, rom Tqveni urTierToba jer kidev cocxalia.<br />

yuradReba miaqcieT, rom ar moxdes gadaWarbeba _ moswavle ar mixvdes, rom<br />

jildo (mag.: skolis Semdgomi proeqti) yvelaze seriozul xelis SeSlas mohyveba.<br />

TavSekavebulad gaagrZeleT urTierTobis aRdgena, zustad im zomiT, rac Tavidan<br />

gasaxsnelad da gasamxneveblad aris saWiro.<br />

9. gqondeT xSiri da uSualo kontaqti mSoblebTan, raTa SeZlebisdagvarad uzrunvelyoT<br />

maTi CarTuloba.<br />

maswavleblis reaqciis principebi<br />

1. aqtiuri mosmena urTierTobis Camoyalibebis dros.<br />

2. dauTmeT, raTa ipovoT an SeqmnaT xelsayreli SemTxvevebi urTierTobis Camosayalibeblad.<br />

3. gamoamJRavneT nerviuloba disciplinis damyarebis dros.<br />

4. iyaviT ufro mSvidi da ufro analitikuri moswavleebTan ganxilvebis dros.<br />

5. TavSekavebulad aRadgineT urTierToba yvelaze rTuli epizodebis Semdeg.<br />

mxardaWeris sistema<br />

am modelis mixedviT urTierTobis Camosayalibeblad maswavlebels moswavleebTan sakmaod<br />

axlo da xSiri kontaqti sWirdeba. <strong>maswavlebeli</strong> unda iyos Tanamimdevruli SedegebTan<br />

da Semdgom urTierTobasTan mimarTebaSi. modularuli reJimiT limitirebis SemTxvevaSi<br />

skolam unda gaiTvaliswinos klasis ufro Caketili garemo, an sul mcire maswavlebelTa<br />

ufro iSviaTi cvla am moswavlisTvis. maswavlebels winaswar unda hqondes gansazRvruli<br />

SedegTa nakrebi moswavlisTvis (da albaT Sedegebic, Tu pirovnuli gavlenis es strategia<br />

Sewyvilebulia qcevis kontraqtTan). amisaTvis SeiZleba saWiro iyos sxva maswavleblebTan<br />

da skolis administratorTan TanamSromloba da SeTanxmeba (Semdeg nawilSi ixileT seimur<br />

sarasonis Sedegebis forma). imis Tqma gvsurs, rom sruli mzadyofna gqondeT. icodeT, ris<br />

gakeTebas apirebT, roca moswavlis saqcieli dasaSveb zRvars scildeba da metismetad xelis<br />

SemSleli xdeba swavlebis gasagrZeleblad. rogorc wesi, es gaZevebis garkveuli formaa<br />

damSvidebis oTaxSi an sxva adgilas, magram unda icodeT, sad.<br />

socialuri sistema<br />

<strong>maswavlebeli</strong> avtoritetia, romelic qcevis normebs awesebs. zogadad, moswavleebi Sei-<br />

Zleba CarTuli iyvnen wesebis SeqmnaSi. magram maSinac ki, roca demokratia klasis cxovrebis<br />

nawili da qcevis normebis gansazRvris saSualebaa, pirovnuli gavlenis mizani ar aris, iyos<br />

demokratiuli modeli. Tu moswavles es modeli sWirdeba, demokratia mis `avadmyofobas~<br />

ver gankurnavs.<br />

efeqtebi<br />

pirdapiri: devianturi qceva mcirdeba.


disciplina<br />

aRmzrdelobiTi: 1. <strong>maswavlebeli</strong> uzrunvelyofs zrunvisa da pa su xi smgeblobis<br />

rolis models, romelTanac moswavle iwyebs mijaWvas.<br />

2. moswavle iwyebs sxva moswavleebTan dadebiTi urTierTobis<br />

Camoyalibebas.<br />

am modelze saubris dasrulebamde gvsurs masze misadagebuli erTi ufro specifikuri<br />

strategiis CarTva: seimur sarasonisa da misi kolegebis mier SemuSavebuli izolirebis<br />

(CaurTvelobis) uCveulo, kargad mofiqrebuli da maRalefeqtiani forma xelis SemSleli<br />

moswavleebisTvis. is Setanilia wignSi, romelic Sors dgas disciplinisagan: `skolis kultura<br />

da cvlilebaTa sirTule~ (Sarason 1971). es aris xelis SeSlaze pasuxis gacemis forma,<br />

romlis gamoyenebis Sesaferisi SemTxveva SeiZleba Zalze advilad ipovoT da romelic logikuri<br />

Sedegebis models Seesabameba.<br />

sarasonis strategia guldasmiT SemuSavebuli nabijebis Tanamimdevrobaa mtruli<br />

daumorCileblobis dramatuli aRkveTis Tavidan asacileblad. misi arsia ori maswavleblis<br />

dawyvileba da daumorCilebeli moswavlis gadayvana erTi maswavleblis oTaxidan meorisaSi.<br />

izolirebis warmateba damokidebulia personalis momzadebaze, maT dawyvilebaze da skolis<br />

direqtoris mxardaWeraze.<br />

izolirebuli moswavle maspinZeli maswavleblis oTaxSi saaTnaxevari rCeba, jdeba sul<br />

bolo magidasTan da akldeba maspinZeli klasis aqtivobebSi nebismieri formiT monawileobasa<br />

da moswavleebTan interaqcias. Tu moswavle (dasaSvebia meore klasamde bavSvebisTvis)<br />

uars ambobs oTaxidan gasvlaze, maswavleblebis wyvils is gareT gahyavs. ufrosklaselebs,<br />

romlebic uars amboben klasidan gasvlaze, eubnebian, rom mSoblebs daurekaven, Tu ar wavlen.<br />

sarasoni wers, rom arasodes Seswrebia, rom bavSvi SewinaaRmdegeboda am zemoqmedebas<br />

an izolirebul bavSvs maspinZeli klasisTvis mcire problema mainc Seeqmnas.<br />

sarasoni strategiis efeqtianobas Tavxeduri saqcielis myisieri aRmofxvrisa da im saz-<br />

Rvrebis xazgasmis unars miawers, romlis farglebs moswavle ar unda gascdes.<br />

procedura erTdroulad unda SevitanoT klasSi, ara rogorc dasjis, aramed moswavle-<br />

TaTvis imis damaxsovrebis saSualeba, rom daicvan wesebi, romlebic maT saSualebas aZlevs<br />

siamovneba miiRon swavliT. `bavSvebs ramdenjerme unda avuxsnaT, rom imis gamo ki ar vaZevebT,<br />

rom arasasurvelia an ar gviyvars, aramed imitom, rom saklaso oTaxis im wesebze dafiqrebis<br />

dro da saSualeba mivceT, romelic daarRvia~ (Sarason 1971, gv. 137).<br />

maswavlebelma xelSemSlel moswavles erTi individualuri gafrTxileba unda misces,<br />

romelic arasasurvel (da mis Camnacvlebel) qcevas gausvams xazs, Tu izolirebis Tavidan<br />

acileba surs. amave dros, man unda scados auxsnas, riT gamoixateba klasisTvis xelis<br />

SeSla. moswavlis izolirebis SemTxvevaSi, <strong>maswavlebeli</strong> bavSvis TandaswrebiT mTels klass<br />

ganumartavs am nabijis aucileblobas.<br />

saklaso oTaxSi dabrunebis Semdeg, maswavlebelma klasTan erTad unda mimoixilos situacia,<br />

Sesabamisi wesebis SemoRebis mizezebi, izolirebuli bavSvis alternatiuli qceva da Tu<br />

SesaZlebelia, mokled ganixilos, rogor SeuZlia klass momavalSi misi daxmareba.<br />

gakveTilebis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> mokled unda gaesaubros izolirebul bavSvs da auxsnas,<br />

rogor daexmareba izolireba klasis wesebis damaxsovrebaSi. sarasoni xazs usvams am<br />

gasaubrebis mniSvnelobas da aRniSnavs, rom TviTon `izolirebis Sesaxeb bavSvi iRebs gadawyvetilebas<br />

da ara <strong>maswavlebeli</strong>~ (Sarason 1971, gv. 138).<br />

sarasonma es strategia meoTxeklaselebTan gamoiyena. Cveni azriT misi warmatebiT gamoyeneba<br />

maRal klasebSic SeiZleba.<br />

gTavazobT am strategiis ZiriTadi punqtebis Sejamebas:<br />

139


Tavi 7<br />

140<br />

1. gacnoba<br />

a) gaacaniT mTel klass izolirebis arsi Tavisi mizezebiTa da SedegebiT.<br />

b) gaxsovdeT im wesebis Sesruleba, romlebic moswavleebs swavliT siamovnebis mi-<br />

Rebis saSualebas aZlevs.<br />

2. ganxorcieleba<br />

a) mieciT erTi individualuri gafrTxileba qcevis dakonkretebiT.<br />

b) sajarod axseniT bavSvis izolirebis mizezi.<br />

g) bavSvi nebayoflobiT an, Tu aucilebelia, ZaliT gaaZeveT, an daurekeT mSobels.<br />

d) izolirebuli gyavdeT saaTnaxevris ganmavlobaSi.<br />

e) bavSvi ar monawileobs maspinZeli klasis aqtivobebSi.<br />

v) situacia klasTan ganixileT. yuradReba miaqcieT Semdeg sakiTxebs:<br />

_ izolirebuli bavSvis SesaZlo alternatiul qcevas.<br />

_ wesis mizezebs.<br />

_ wesebis SesrulebaSi daxmarebis gzebs.<br />

3. gakveTilebis Semdeg gasaubreba<br />

a) motivi aris daxmareba da ara Sercxvena.<br />

b) maswavlebels imedi aqvs, rom gafrTxileba momavlisTvisac sakmarisi iqneba.<br />

g) <strong>maswavlebeli</strong> xsnis, rom swored moswavle wyvets Tavisi qceviT izolirebas.<br />

d) gamoxateT siyvaruli da pativiscema.<br />

rudolf dreikursis logikuri Sedegebi<br />

disciplina, rogorc socialuri kontraqti<br />

rudolf dreikursi cdilobs aRmofxvras mSoblebisa da maswavleblebis mier Zalauflebis<br />

avtoritaruli gamoyeneba, romelsac demokratiul saukuneSi axalgazrdebisa da<br />

mozrdilebis urTierTobisTvis miuReblad miiCnevs. is adleris fsiqologiisa da axali<br />

teqnikis kombinirebas axdens araswor saqcielze reaqciisaTvis da mas `logikur Sedegebs~<br />

uwodebs. logikuri SedegebiT reagireba disciplinas Camoacilebs bavSvisa da mozrdilis<br />

ZalauflebisaTvis brZoliT gamowveul RvarZlianobas, ris Sedegadac ormxrivi pativiscema<br />

gaizrdeba.<br />

gansazRvrebebi<br />

1. bunebrivi Sedegi: bavSvis qcevis aversiuli Sedegi, romelic TavisTavad, bunebrivad,<br />

adamianis Zalisxmevis gareSe Cndeba (mag.: skamze qanaobis Sedegad bolos da bolos<br />

bavSvi ecema).<br />

2. logikuri Sedegi: bavSvis qceviT Seqmnili aversiuli Sedegi, romelic logikurad<br />

ukavSirdeba am qcevas.<br />

varaudebi<br />

1. Tanasworoba erTaderTi bazisia, romelic disciplinis problemebis gadaWras Segva-<br />

Zlebinebs.<br />

2. mikuTvnebuloba adamianis fundamenturi saWiroebaa da Tavi rom Rirebulad igrZnos,<br />

jgufSi da jgufTan erTad funqcionirebisTvis iswrafvis.<br />

3. yvela saqcieli miznobrivia. damoukidebeli xelmZRvanelobis mizania bavSvis qcevis<br />

motivireba.


miznebi<br />

gamoiyeneT es Rirebulebebi bavSvebTan urTierTobisas, raTa:<br />

disciplina<br />

1. bolo moeRos `aSkara oms~, romelsac dreikursi kanondamrRvevebsa da sazogadoebas,<br />

ajanyebul axalgazrdebs, mSoblebsa da maswavleblebs Soris xedavs.<br />

2. gamoyenebul iqnes adleris pirveli socialuri kanoni – Tanasworobis kanoni,<br />

socialuri cxovrebis logika, romelic `yvela adamianis Tanasworad aRiarebas<br />

moiTxovs~ (Dreikurs & Grey 1968, gv. 8).<br />

3. uzrunvelyofili iyos is gzebi, romliTac moswavle Tavisufal garemoSi Sesatyvis<br />

funqcionirebas SeZlebs (`Sesatyvisi~ am SemTxvevaSi `pasuxismgeblurs~ niSnavs da<br />

ara `nebadarTuls~).<br />

4. aRmoifxvras disciplinis avtokratiuli meTodebi.<br />

5. aRmoifxvras saSualo amerikeli bavSvis autaneli saqcieli, romelic `eCxubeba Tavis<br />

da-Zmebs, uars ambobs nivTebis alagebaze, saSinao davalebis Sesrulebaze da saojaxo<br />

saqmeebSi daxmarebaze~ (Dreikurs & Grey 1968, gv. 10).<br />

6. xeli Seewyos bavSvebsa da mozrdilebs Soris urTierTpativiscemaze agebul urTierTobebs.<br />

principebi<br />

mizans SeiZleba mivaRwioT, Tu moswavleTa saqcielis mizezebs CavwvdebiT da uars vityviT<br />

urTierTobis avtokratiul meTodebze. Cveni reaqcia maT qcevaze TvalnaTliv unda<br />

aCvenebdes socialuri wesrigis realobas maTive qmedebebze pasuxismgeblobis (da logikuri<br />

Sedegebis) dakisrebis saSualebiT. roca <strong>maswavlebeli</strong>/mSobeli araswor saqcielze reaqcias<br />

socialuri realobis am sistemis mixedviT amJRavnebs, moswavleebi aRar brazdebian,<br />

ar janydebian arc iTrgunebian, radgan mozrdilTa reaqcia pirovnuli avtoritetidan aRar<br />

momdinareobs.<br />

metic, roca calkeuli moswavlisTvis umarTebulo saqcielis mizezebi naTelia, Segvi-<br />

Zlia misi (moswavlis) moTxovnebis Sesatyvis moqmedebaTa pozitiur biliks gavyveT. amrigad,<br />

demokratiul Teoriasa da moqmedebis pozitiur programebze agebuli axleburi reaqcia<br />

araswor saqcielze, romelic regularulad araswori qcevis mqone bavSvis moTxovnebs Seesabameba,<br />

dreikursis Sexedulebis ori mxarea.<br />

klasSi adgilis povnisTvis saWiro qcevis<br />

Sesaxeb koncefciebs moswavleebi swavlis<br />

gziT aviTareben. maTi azriT, aseTi koncefciebi<br />

SeiZleba iyos TanamSromloba an yuradRebis<br />

centrSi yofna. nebismieri araswori<br />

saqcielis miRma SeiZleba imwuTieri miznebi<br />

aRmovaCinoT. yvela araswori qceva imis Sede-<br />

yvela araswori qceva imis Sedegia, rom<br />

daTrgunuli moswavles mcdari varaudi aqvs<br />

sakuTari adgilis povnisa da statusis mopovebis<br />

Taobaze.<br />

gia, rom daTrgunul moswavles mcdari varaudi aqvs sakuTari adgilis povnisa da statusis<br />

mopovebis Taobaze. (ix. glaseris Sexeduleba deviantur qcevaze, rogorc cud arCevanze).<br />

logikuri Sedegebi moswavleze STabeWdilebas axdens realobis moTxovnebiT da ara<br />

ufrosis ZalauflebiT. erTmaneTTan, rogorc TanasworebTan, urTierTobis princips Sedegad<br />

ormxriv pativiscemaze agebuli urTierToba mohyveba. moswavleebi Cveni Tanasworebi<br />

xdebian ara ZalauflebiT an sxeulis sididiT, aramed gadawyvetilebis damoukideblad<br />

miRebis uflebiTa da SesaZleblobiT. maSin, roca dasja pirovnuli avtoritetis Zalauflebis<br />

maCvenebelia, logikuri Sedegebi, rogorc socialuri wesrigis realobis asaxva, obieqtur<br />

(upirovno) doneze moqmedebs. dasjis qveteqstia: `Sen cudi xar~, logikuri Sedegebis<br />

ki _ `Seni saqcieli am Sedegs moitans~. ar xdeba `Seni~, rogorc pirovnebis, gankiTxva.<br />

141


Tavi 7<br />

142<br />

sintaqsi<br />

1. detalurad daakvirdiT moswavlis saqciels.<br />

2. frTxilad gamoxateT sakuTari reaqcia moswavlis qcevaze.<br />

Tu Tqveni reaqcia aris:<br />

gaRizianeba<br />

daSineba<br />

gulistkena<br />

umweoba<br />

moswavlis mizani SeiZleba iyos:<br />

yuradRebis mipyroba<br />

Zalaufleba<br />

SurisZieba<br />

araadekvaturobis gamovlineba<br />

3. uzrunvelyaviT moswavle `makoreqtirebeli ukukavSiriT~. moswavles aCerebT, SeniSvnas<br />

aZlevT da akvirdebiT mis reaqcias. Tu is Cerdeba, qcevis mizani SeiZleba<br />

ubralod yuradRebis mipyrobis mcdeloba iyos. Tu araswori qceva izrdeba, misi mizani<br />

SeiZleba SurisZieba iyos.<br />

4. konfliqtidan garkveuli periodis (damSvidebis) Semdeg, am oTxi kiTxvidan erTis an<br />

ramdenimes TanamimdevrobiT dasmiT moswavlis winaSe oTxi mizani dasaxeT.<br />

`iqneb Cemi yuradRebis mipyroba gsurs?~ (yuradRebis mipyroba).<br />

a) `iqneb ginda maCveno, rom SegiZlia gaakeTo is, risi gakeTebac ginda da veravin<br />

SegaCerebs?~ (Zalaufleba).<br />

b) ,,iqneb ginda, rom me da klaselebs guli gvatkino, rom bari-barSi viyoT?~ (SurisZieba).<br />

g) `iqneb martooba gsurs?~ (araadekvaturoba).<br />

5. yuradReba miaqcieT amocnobis refleqss, anu am oTxi SekiTxvidan romels eTanxmeba<br />

moswavle verbalurad an sxeulis eniT.<br />

6. moswavlis miznis mixedviT gamoiyeneT Sesabamisi makoreqtirebeli procedurebi 7.2<br />

sqemis Sesabamisad.<br />

gaaanalizeT mizezi<br />

gaaaqtiureT amocnobis refleqsi makoreqtirebeli ukukavSiri<br />

`Semobruneba~ logikuri Sedegi demokratiuli jgufis<br />

zewola<br />

arCevani sakuTari recepti araviTari arCevani<br />

pozitiuri negatiuri myisieri siurprizi<br />

sqema 7.2: logikuri Sedegis tipebi<br />

moyirWeba<br />

dreikursi ar aRwers logikuri Sedegis qvekategoriebs, magram isini miRebulia miseuli magaliTebis ganxilvis<br />

Sedegad.<br />

logikuri Sedegis gamoyenebisas SearCieT Sesabamisi tipi. 7.2 sqemaze naCvenebia logikuri<br />

Sedegis ramdenime tipi, romelTaganac unda gakeTdes arCevani.<br />

logikuri Sedegis arCevanis tipis mixedviT moswavles SeuZlia Tavi aaridos logikur<br />

Sedegs, Tu sakuTari qcevis Secvlas airCevs. pozitiuri arCevani Tomas gordonis `prob-


disciplina<br />

lemis qonas~ hgavs (ix. Semdegi qveTavi `maswavleblis efeqtianobis wvrTna~). Tu moswavles<br />

gaWianurebuli Cacmisa da sauzmis gamo skolaSi agviandeba, Tqven mas ubralod sakuTari<br />

problemis mogvarebis saSualebas aZlevT. Tqven SegiZliaT moswavles miseul arCevanze<br />

miuTiToT, magram mieciT Sedegis marTvaze pozitiuri kontrolis saSualeba. mozrdili am<br />

SemTxvevaSi umoqmedoa.<br />

negatiur arCevanSi <strong>maswavlebeli</strong>/mSobeli aRniSnavs, arasaTanado qcevis SemTxvevaSi<br />

ra logikuri Sedegi daugrovdeba moswavles. davalebuli samuSaos Seusruleblobas is mohyveba,<br />

rom mis dasamTavreblad darCena mouwevs. davalebis mogvianebiT Sesrulebis valdebuleba<br />

misi droulad Seusruleblobis logikuri Sedegia. ai, rogor xdeba es: skolis Semdeg<br />

darCena dasjad ar miiCneva, es ubralod im adamianebs exeba, vinc ar asrulebs Tavis samuSaos.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>c rCeba Tavisi samuSaos dasasruleblad. es `socialuri realobaa~. aseTi<br />

logikuri Sedegi aq uaryofiT arCevanad miiCneva, radgan moswavlis winaSea arCevani: `Tu<br />

X-s gaakeTeb maSin Y moxdeba~. Y ki bavSvisTvis aversiuli Sedegia.<br />

logikuri Sedegis forma sakuTari recepti moswavlisTvis misive qcevis `dabrunebas~<br />

niSnavs. awyvetinebT mas, vinc gawyvetinebT; gausaZlisad uwesrigo garemos uqmniT daudevar<br />

moswavles. faqtobrivad, cdilobT moswavles sarkeSi daanaxvoT sakuTari qceva. am teqnikis<br />

gamoyenebisas aucilebelia zomieri iumori da racionaluri sazRvrebi da ara SurisZieba.<br />

araviTari arCevanis logikuri Sedegebis dros araswor saqciels maSinve mohyveba<br />

Sedegi. dreikursis TqmiT, es qcevasa da Sedegs Soris im logikuri kavSiriT gansxvavdeba,<br />

romelic maswavlebelma moswavlis gonebaSi mainc unda daamyaros. (TiTqos, dreikursisTvis<br />

gansxvaveba sasjelsa da araviTari arCevanis logikur Sedegebs Soris sinamdvileSi arc<br />

ise didia, magram es erTgvari fandia _ davarwmunoT moswavle logikuri kavSiris arsebobaSi,<br />

miuxedavad imisa, sinamdvileSi arsebobs Tu ara igi da, amgvarad, ufrosi realurad arc<br />

axorcielebs dasjas.) araviTari arCevanis logikuri Sedegebi SeiZleba iyos ubralod<br />

myisieri (mag., ori moCxubari bavSvis gayvana beisbolis TamaSidan dasasveneblad) an siurprizi,<br />

romelic Seicavs siaxlisa da originalurobis garkveul elements (mag., maswavlebels<br />

hyavs qvebis msrolelebi saTamaSo moedanze, romlebic erT adgilze agroveben napovn qvebs.<br />

Semdeg ki am qvebs moednis gareT miwaze ayrevinebs, saTamaSo moednis usafrTxoebis mizniT).<br />

zogjer maswavleblis reaqciis mizani moswavlis Sercxvenaa. magaliTad, erT dilas meSvideklasels,<br />

romelic gamudmebiT gamaRizianeblad akakunebs fanqars, fanqris nacvlad <strong>maswavlebeli</strong><br />

pastels aZlevs da eubneba: `raki fanqris sworad gamoyeneba ar SegiZlia, amiT wera<br />

mogiwevs~.<br />

moyirWeba dreikursisaTvis igivea, rac qcevis modifikacia CvenTvis. SeasrulebineT<br />

moswavles araswori qceva manam, sanam ar mobezrdeba. nerwyviT damrgvalebuli qaRaldis<br />

burTulebis msrolels mTeli dila asrolineT isini yuTSi; moxetiale mTeli dRe atareT<br />

oTaxSi.<br />

dreikursis bolo naSromSi vkiTxulobT, rom logikuri Sedegebi yvelaze sasargebloa<br />

pirveli miznis _ yuradRebis mipyrobis _ dros. Zalauflebis an SurisZiebis SemTxvevaSi,<br />

logikurma Sedegebma SeiZleba ukuSedegi moitanos da amitom ar unda gamoviyenoT. bunebrivi<br />

Sedegebis gamoyeneba nebismier dros upriania, garda meoTxe miznis – araadekvaturobis SegrZnebis<br />

dros.<br />

maswavleblis reaqciis principebi<br />

1. gadaamowmeT Sedegis logikuri kavSiri araswor qcevasTan.<br />

2. waradgineT Sedegi uemociod, rogorc sacialuri wesrigis realobis gamoxatuleba,<br />

da ara rogorc pirovnuli Zalaufleba.<br />

3. nu gansjiT qcevas an moswavles.<br />

143


Tavi 7<br />

144<br />

4. iyaviT keTili da megobruli; arasodes imoqmedoT gabrazebulma.<br />

5. iyaviT mtkice. araviTari arCevanis logikur SedegSi marTlac ar aris araviTari<br />

arCevani. moswavlem `es~ airCia da `es~ unda ganxorcieldes. ar gadaifiqroT; ar<br />

danebdeT; ar gadauxvioT Tqvens mier gamocxadebul proceduras.<br />

6. imoqmedeT; ar ilaparakoT. zedmeti saubari (muqara, gafrTxileba, axsna-ganmarteba,<br />

darwmuneba) kargi disciplinis marcxia.<br />

7. inerviuleT awmyoze da ara warsulze. araswor saqcielze maswavlebliseul TvalsazrisSi<br />

ar unda iyos `codvis~ elementi an warsulSi Cadenili danaSaulisTvis SurisZebis<br />

raime elementi.<br />

8. arasodes CaebaT moswavlesTan ZalauflebisTvis brZolaSi. Tqven yovelTvis<br />

damarcxdebiT. nebis araviTari Sejibri. (`ar gavakeTeb~. `gaakeTeb, jimi preston, da<br />

axlave!~) ubralod uari TqviT aseT konfliqtSi CarTvaze. gverdi auareT mas.<br />

pozitiuri programa:<br />

brZolaze uaris Tqmisas gaigeT konfliqtis mizezi. roca Tqveni diagnoziT mizezi `Zalauflebis<br />

Cvenebisa da damtkicebis moTxovnilebaa~, eZebeT xelsayreli SemTxvevebi, rom<br />

bavSvma miRweuliT iamayos. ecadeT Zalauflebis gamoxatvis es moTxovnileba dadebiTad<br />

warmarToT. Tu mizezi yuradRebis moTxovnilebaa, eZebeT xelsayreli SemTxvevebi bavSvis<br />

miRwevaTa Sesaqebad da ugulebelyaviT yuradRebis miqcevis mizniT ganxorcielebuli devianturi<br />

qceva. Tu araswori qcevis mizezi savaraudo unarSezRudulobaa, gaamxneveT bavSvi;<br />

daexmareT warmatebis miRwevaSi; daakisreT pasuxismgebloba, frTxilad SerCeuli, magram sajarod<br />

SesamCnevi. Tu mizezi SurisZiebaa, maSin grZeli gzisTvis gamZleobas mouxmeT. agrZnobineT<br />

moswavles, rom giyvarT. dreikursi saubrobs jgufur ganxilvaze da am konteqstSi<br />

miRebaze.<br />

popularul da arapopularul, gaxsnil da<br />

imoqmedeT; ar ilaparakoT. zedmeti saubari<br />

Caketil moswavleebze monacemebis Sesagrove-<br />

kargi disciplinis marcxia.<br />

blad gamoiyeneT sociogramebi, gveubneba is.<br />

gamoiyeneT es monacemebi klasSi adgilebis ganawilebisa<br />

da dajgufebebis dros, raTa izolirebulebma socializaciis axali unar-Cvevebi<br />

SeiZinon, xolo vinc erTmaneTs eTavseba, erTad dasvaT.<br />

kviraSi erTxel regularulad CaatareT problemebis saklaso ganxilva. waaxaliseT moswavleebi,<br />

iswavlon mosmena, erTmaneTis gageba da daxmareba.<br />

pozitiur programas aqvs oTxi ZiriTadi sayrdeni, romelTagan TiToeuli dreikursis<br />

mier aRwerili araswori qcevis oTxi mizezidan erT-erTs Seesabameba. magram araswor<br />

saqcielze pirdapiri reaqciisgan gansxvavebiT pozitiuri programa maswavleblis reaqciis<br />

zogadi principebisgan Sedgeba, romlebic tradiciuli wesiT unda gamoviyenoT da ara<br />

specifikuri qmedebebis dros. araswori saqcielis mizezebis Sesaxeb saubrisas dreikursi<br />

kidev erT gzas aRniSnavs _ oTxi mizezis miCnevas moswavlis miznebad. am SemTxvevaSi pozitiuri<br />

programa araswori qcevis gverdis avliT eZebs moswavlis miznebTan Sesatyvisobis gzebs.<br />

waxaliseba am pozitiur programaSi oTxi mizezidan sam SemTxvevaSi gamoiyeneba. dreikursis<br />

mTeli wigni am sakiTxs eZRvneba.<br />

mxardaWeris sistema<br />

amtkiceben, rom dreikursis modeli yvelaze warmatebulia dawyebiTi klasebis bavSvebTan.<br />

mogvianebiT mozardobis asakTan erTad am oTx ZiriTad mizezs ufro rTuli da Sorsmimavali<br />

motivebi emateba.


disciplina<br />

logikuri Sedegis ganxorcielebisTvis maswavlebelma unda gamoiCinos simtkice da zogierT<br />

SemTxvevaSi, axleburi da originaluri azrovnebis unari (logikuri Sedegis siurprizis<br />

tipi). logikuri Sedegis tipebis _ araviTari arCevani, myisieri _ gasatareblad,<br />

maswavlebels is Tavdajerebuloba da swrafi reaqcia sWirdeba, romelic wlebis da gamocdilebis<br />

safuZvelze dagrovil reaqciaTa farTo repertuars moaqvs. winaaRmdeg SemTxveva-<br />

Si, axalbeda maswavlebelma unda SeZlos swrafi fiqri, im situaciaSi reaqciis principebis<br />

gamoyeneba da araswori saqcielisaTvis logikuri Sedegis SemuSaveba.<br />

maswavlebelma unda `gamorTos~ Tavisi ego, SeinarCunos miukerZoebloba, rac mas bavSvebTan<br />

ZalauflebisTvis konfliqtis (kidev erTi sirTule, gansakuTrebiT axalbeda maswavleblisTvis,<br />

romelic Zalauneburad, garkveul doneze, did dros uTmobs sakuTari SesaZleblobebis<br />

gamomJRavnebas) Tavidan acilebis saSualebas aZlevs. maswavleblis mier<br />

egosadmi es miukerZoebloba moswavles uflebas miscems, sakuTari problema arCevanis<br />

pozitiur kategoriaSi marTos. metic, cudi yofaqcevis moswavlis darwmuneba, rom is gviyvars,<br />

arasayvareli bavSvis siyvaruls niSnavs, rac yvelaze Tavdajerebul, Tbil da Tanaziar<br />

maswavlebels SeuZlia.<br />

dreikursis meTodi araswori qcevis daZlevisas, moswavleebTan mtkice, mSvid, usayveduro<br />

saubars, araswor saqcielze jgufis Sexedulebis gamoxatvasa da struqturirebis teqnikas<br />

moiTxovs.<br />

SeiZleba movifiqroT konkretuli SedegebisaTvis saWiro sivrce da dro. (iqneba Tu ara<br />

vinme gakveTilebis Semdeg, rom meTvalyureoba gauwios samuSaos dasrulebas? qaRaldis<br />

burTulebis yuTSi srola metismetad xelSemSleli da xmauriani xom ar iqneba sxva moswavleebisTvis?)<br />

socialuri sistema<br />

maswavleblis, rogorc avtokratis roli, am modelis samizanea. CamosviT maswavlebli<br />

Zalauflebis kvarcxlbekidan, ambobs dreikursi; ar daikavoT wesebis Semqmnelisa da gamtareblis<br />

pozicia. da mainc, <strong>maswavlebeli</strong> mis sistemaSi wesebis gamtarebelia; ubralod, wesebi<br />

ganixileba ara rogorc maswavleblidan, aramed saganTa bunebidan, socialuri realobidan<br />

gamomdinare. swored <strong>maswavlebeli</strong> igonebs araswori saqcielisaTvis logikur Sedegs<br />

da swored is uzrunvelyofs logikuri Sedegis gamoyenebas. Tu Sedegi damoukidebelia, is<br />

`bunebrivi~ Sedegia. logikuri Sedegebis gansaxorcieleblad saWiroa adamianis Careva.<br />

wesebis Seqmna ufro demokratiulia. moswavleebi CarTuli arian konstituciur proces-<br />

Si.<br />

magram, roca yvelaferi naTqvami da gakeTebulia, logikuri Sedegebis sistemaSi maswavlebels<br />

aqvs Zalaufleba da Riad iyenebs mas. Zalauflebis aseTi gamoyeneba SeniRbuli da<br />

Sesustebulia; sxva SemTxvevaSi warmoqmnili aRSfoTeba Semcirebulia imiT, rom <strong>maswavlebeli</strong><br />

Tavs aridebs ZalauflebisTvis aSkara brZolas, miukerZoebeli damokidebulebiT niRbavs<br />

Sedegs da logikiT ukavSirebs mas (Sedegs umarTebulo qcevas). saqme is rodia, rom Zalaufleba<br />

SecdomaSi Seyvanis mizniT gamoiyeneba, mcdaria TviT fiqri, rom sistema gvaridebs<br />

Zalauflebis gamoyenebas. logikuri Sedegebi maswavleblebsa da bavSvebs Zalauflebisadmi<br />

damokidebulebis Camoyalibebas uwyobs xels. is cdilobs, rom Zalaufleba socialur realobas<br />

daukavSiros da ara pirovnul konfrontacias; magram is ar amcirebs an ar aRmofxvris<br />

mis gamoyenebas.<br />

dreikursis bolo naSromSi (perl kaselTan TanaavtorobiT, `disciplina ucremlebod~,<br />

1974) damatebiTi SeniSvnaa logikuri Sedegebis gamoyenebasTan dakavSirebiT, rac zemoxsenebul<br />

daskvnebs srulyofs. am wignSi logikuri Sedegebis gamoyeneba daSvebulia mxolod<br />

pirveli miznis – yuradRebis mipyrobisTvis, maSin roca wina naSromebSi aseTi SezRudva ar<br />

145


Tavi 7<br />

iyo. <strong>maswavlebeli</strong> ar iyenebs logikur Sedegebs, roca moswavlis mizania Zalaufleba, SurisZieba<br />

an araadekvaturobis gamoxatva. vfiqrobT, rom es dreikursis adrindeli Sexedulebebis<br />

cvlilebaa. erTi SexedviT, es axali pozicia dreikursis models Zalauflebaze naklebad,<br />

xolo waxalisebasa da sociometriuli monacemebis gamoyenebaze metad damokidebuls<br />

xdis. am axal wignSi aris Tavi, romelic skolis situaciaSi konkurenciis arasaxarbielo<br />

Sedegebs exeba, rac dreikursisaTvis axali Temaa. aseve calke Tavi eZRvneba demokratiuli<br />

saklaso diskusiebis Catarebas, rac avtorisTvis Zveli Temaa. uiliam glaseris ramdenime<br />

citata gvafiqrebinebs, rom am aqcentis safuZveli SeiZleba veZeboT glaseris wignSi `skola<br />

marcxis gareSe~ (1968), sadac konkurenciis Temaze iseTive argumentebia, romelsac dreikursi<br />

iyenebs da sadac klasis Sekreba ufro detaluradaa ganxiluli.<br />

146<br />

efeqtebi<br />

pirdapiri: mcirdeba devianturi qceva.<br />

aRmzrdelobiTi: maswavleblebsa da moswavleebs erTmaneTTan ZalauflebisTvis<br />

brZolis barieris gare Se urTierToba SeuZliaT. viTardeba ur TierTpativiscema<br />

da savaraudoa, rom demokratiuli gamocdileba<br />

klasis cxovrebis nawili, ufro ganuyofeli nawili gaxdes. moswavleebs<br />

ufro realisturi Sexeduleba uyalibdebaT samyaroze<br />

da ukeT igeben TanamSromlobis socialur Rirebulebas.<br />

axla, modiT, gadavxedoT saklaso oTaxis disciplinis models, sadac Tavidan aris acilebuli<br />

maswavleblis mier sanqciebis gatareba. daviwyebT adamianiT, romelmac, rogorc Cans,<br />

dreikursze misi cxovrebis bolos moaxdina gavlena. es gaxlavT uiliam glaseri.<br />

uiliam glaseris `realobiT Terapia~<br />

da `skola marcxis gareSe~<br />

disciplina, rogorc CarTuloba<br />

uiliam glasers `realobiT Terapiis~ principebi nabijebis (sintaqsis) seriebSi gadaaqvs,<br />

rom maswavleblebma araswor saqcielze reaqciisTvis gamoiyenon. am nabijebis gamoyenebiT<br />

maT SeuZliaT moswavleebs sakuTar qcevaze da mis Secvlaze pasuxismgebloba akisrebinon,<br />

im SemTxvevaSi Tu es qceva maTive Rirsebas laxavs an pativs ar scems sxvebis uflebebs. amis<br />

Sedegia urTierTpativiscemis, mzrunvelobisa da problemis kooperaciuli gadaWrisaTvis<br />

xelsayreli skolis klimati.<br />

gansazRvrebebi<br />

glaseri Tavis ZiriTad gansazRvrebebs `realobiT TerapiaSi~ (1965) ayalibebs. zogierTi<br />

gansxvavebulad aris warmodgenili wignSi `skola marcxis gareSe~ (1968), magram mniSvnelobebi<br />

igive rCeba. rT `realobiT Terapiis~ abreviaturaa, xolo smg wignisa `skola marcxis<br />

gareSe~.<br />

1. pativiscema: sakuTari Tavis pativiscema, sakuTari Rirsebis gr Z noba. (smg)<br />

2. sakuTari Tavis Rirseba: sakuTari Tavisa da sxvebis mimarT Ri rsebis grZnoba; ganc-<br />

da, rom adamiani aris Rirebuli pirovneba. (rT da smg)<br />

3. naTesaoba: sxva adamianebTan kavSiri an mzrunveli CarTuloba. (rT)<br />

4. CarTuloba: urTierToba pirovnebasTan an pirovnebebTan, viszec zrunavT da vinc<br />

Tqvenze zrunaven. (rT da smg)


5. siyvaruli: CarTuloba. (smg)<br />

disciplina<br />

6. pasuxismgebloba: sakuTari moTxovnilebebis ise dakmayofilebis unari, rom sxvebs<br />

ar wavarTvaT maTi moTxovnilebebis dakmayofilebis unari. pasuxismgeblobis mqone<br />

adamiani akeTebs imas, rac aniWebs sakuTari Rirsebis gancdas da gancdas, rom Rirebulia<br />

sxvebisTvis. (rT)<br />

7. realisturi: moqmedebas SeiZleba ewodos realisturi mxolod maSin, roca misi<br />

Soreuli da myisieri Sedegebi gaTvaliswinebuli, awon-dawonili da Sedarebulia.<br />

(rT)<br />

8. identoba: mdgomareoba, romelic aris Sedegi da miiRweva, roca adamiani grZnobs<br />

siyvarulsa da sakuTar Tavi Rirsebas. smg-Si glaseri sakuTari Tavis Rirsebas miawers<br />

skolaSi sakuTar codnasa da SesaZleblobebSi Tavdajerebulobas. siyvaruli<br />

skolis konteqstSi niSnavs socialur pasuxismgeblobas, urTierTzrunvas, urTierTdaxmarebas.<br />

siyvaruli miCneulia, rogorc martosulobisa da warumateblobis<br />

gancdis opoziti da aRmomfxvreli. (smg)<br />

9. warmateba: Camoyalibebuli identoba; mdgomareoba, roca dakmayofilebulia adamianis<br />

dakavSirebulobisa da pativiscemis (an CarTulobisa da sakuTari Tavis Rirsebis)<br />

ZiriTadi moTxovnilebebi. (smg)<br />

10. marcxi: mdgomareoba, roca daukmayofilebelia adamianis ZiriTadi moTxovnilebebi.<br />

glaseris modelis gasagebad arsebiTia davimaxsovroT sityvebis _ CarTuloba, pasuxismgebloba,<br />

realisturi, warmateba da marcxi – miseuli gansazRvrebebis sruli<br />

da gansakuTrebuli mniSvneloba.<br />

varaudebi<br />

1. yvela adamianis ZiriTadi adamianuri moTxovnilebebia:<br />

a) dakavSirebuloba (CarTuloba)<br />

b) pativiscema (sakuTari Tavis Rirseba)<br />

2. yvela adamiani pasuxismgebelia sakuTar qmedebebze.<br />

3. yvela adamians aqvs gonivrulad moqmedebis unari, miuxedavad codnisa, warsuli gamocdilebisa<br />

an amJamindeli garemosi.<br />

4. qcevis Secvla gamoiwvevs damokidebulebis Secvlas.<br />

5. skolis pirveli xuTi weli gadamWrelia pasuxismgeblobis ganviTarebisa da<br />

warmatebis miRwevis unaris ganviTarebis TvalsazrisiT.<br />

Rirebulebebi<br />

1. erTmaneTze zrunva, siyvaruli.<br />

2. sakuTari problemebis gadaWris mcdelobis gambedaoba.<br />

3. swavlaSi azrovneba gazepirebis winaaRmdeg.<br />

4. relevanturoba im sakiTxebisa, romelTa winaSec dganan bavSvebi cxovrebaSi da romlebic<br />

Setanilia saswavlo programis SinaarsSi.<br />

miznebi<br />

1. individebis mier piradi warmatebis miRweva (rac gansazRvrulia rogorc ori ZiriTadi<br />

moTxovnilebis _ CarTulobisa da sakuTari Tavis Rirsebis _ dakmayofileba).<br />

2. socialuri klimatis miRweva, romelic gamoxatavs urTierTpativiscemas, zrunvasa<br />

da problemis racionalur, patiosan, kooperaciul gadawyvetas.<br />

3. skolebSi siyvarulis gamoxatvis struqturireba; misTvis formis Seqmna da misi<br />

147


Tavi 7<br />

148<br />

gamoxatvis institucionalizacia. misi qceva miznis aRiarebul nawilad da saskolo<br />

cxovrebis aqtivobaSi Setana.<br />

principebi<br />

warmateba, rogorc zemoT ganvsazRvreT, modis realisturobis (rogorc ukve ganvsaz-<br />

RvreT), pasuxismgeblobisa (rogorc ukve ganisazRvra) da samarTlianobis (rac niSnavs aRiarebuli<br />

moraluri standartebis mixedviT moqmedebas) gancdiT.<br />

es SeiZleba ase CamovayaliboT: CarTulobisa da sakuTari Tavis Rirsebis grZnobis<br />

ZiriTadi moTxovnilebebi SeiZleba dakmayofildes sakuTari qmedebebis grZelvadiani Sedegebis<br />

gaTvaliswinebiT, sxvaTa moTxovnilebebis Tanmxvedri moqmedebiT, da zneobrivi standartebis<br />

mixedviT moqmedebiT.<br />

am saxis warmatebis misaRwevad, aTvlis wertilad CarTuloba gvWirdeba; cxovrebaSi<br />

`vinme mniSvnelovani~ gvWirdeba, viszec vizrunebT da vinc siyvaruls dagvibrunebs. aseT<br />

pirobebSi SegviZlia uari vTqvaT siamovnebis principze agebul moqmedebaze, anu myisier<br />

kmayofilebaze. Tumca, mxolod CarTuloba sakmarisi rodia. kidev raRac gvWirdeba saku-<br />

Tari Tavis Rirsebis grZnobis gasaZliereblad. sakuTari mniSvnelobis gancda mxolod maSin<br />

gveufleba, roca qcevis damakmayofilebel standarts vinarCunebT.<br />

damakmayofilebeli qcevis SesanarCuneblad TviTSefaseba unda ganviviTaroT; Cveni qceva<br />

unda ganvixiloT da ganvsajoT, pasuxismgebluria Tu ara (Seesabameba Tu ara Cvens orive<br />

moTxovnilebas) da arTmevs Tu ara sxvebs maTi moTxovnilebebis dakmayofilebis SesaZleblobas.<br />

devianturi qceva ararealisturi da upasuxismgebloa. is gviCvenebs, rom bavSvma araswori<br />

arCevani gaakeTa sakuTari moTxovnilebebis dakmayofilebis gzis Taobaze. mas ar SeuZlia<br />

ukeTesi arCevanis gakeTeba, Tu CarTuli ar iqneba maTTan, visac es SeuZlia.<br />

disciplina, anu is, rasac is adamianebi gvaZleven, visac vuyvarvarT, ararealistur da<br />

upasuxismgeblo saqcielze migviTiTebs da gvexmareba gavxdeT realistebi da pasuxismgeblianebi.<br />

nabijebi<br />

1. `daumegobrdiT~, eubneba glaseri maswavlebels. `gaxdiT CarTulni~, eubneba Terapevts.<br />

`daamyareT urTierToba siyvarulis ormxrivi rwmeniTa da gamoxatviT~, eubneba<br />

is orives<br />

2. cudad moqcevisas moswavles hkiTxeT: `ras akeTeb?~ es aris qcevis realobis danaxva,<br />

identificireba da verbalizacia. zogierTi moswavlisaTvis es realuri nabijia,<br />

roca qcevas ver acnobierebs da verc damoukideblad svams kiTxvas am qcevis Sesaxeb.<br />

3. hkiTxeT: `es gexmareba?~ SeafaseT. gansajeT saqcieli. am kiTxvaSi SeniRbulia azri,<br />

rom saqcieli ar exmareba bavSvs ori ZiriTadi moTxovnilebis dakmayofilebaSi. magram<br />

<strong>maswavlebeli</strong> aSkarad ar saubrobs am ori moTxovnilebis Sesaxeb. is ubralod<br />

kiTxviT cdilobs saqcielis Sefasebas: `es gexmareba?~<br />

meore da mesame kiTxvebiT SeiZleba ar mivmarToT moswavleebs, Tu CarTuloba ar arsebobs<br />

da maT ar ician, rom araviTari sasjeli ar iqneba.<br />

4. ar dasajoT.<br />

5. SeadgineT gegma. <strong>maswavlebeli</strong> sTxovs moswavles, Seadginos gegma qcevis Tavidan<br />

asacileblad, an qcevis ganxorcielebis SemTxvevaSi masTan gasamklaveblad. kargia,<br />

TuU<strong>maswavlebeli</strong> SesTavazebs rCevas (ix. Tomas gordonis sawinaaRmdego Sexeduleba).


gegma moswavlisaTvis realuri unda iyos, rom misi Sesruleba SeZlos.<br />

disciplina<br />

6. daadebineT moswavles piroba, rom gegmas ganaxorcielebs. piroba SeiZleba iyos zepiri<br />

an werilobiTi.<br />

7. araviTari Tavis marTleba da kiTxvaze `rodis daasruleb?~ pasuxis lodini. miuRebelia<br />

Tavis gamarTleba pirobis Seusruleblobis gamo. miuxedavad dasjis ararsebobisa,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> asrulebinebs moswavles danapirebs, xolo Tu moswavle ar<br />

asrulebs pirobas, sTxovs gadaafasos gegma, Seqmnas axali an ganaaxlos dapireba.<br />

SeiZleba saWiro iyos procesis ramdenjerme gameoreba. CarTuli <strong>maswavlebeli</strong><br />

Tanaxmaa, mravaljer gaimeoros. yovelTvis aris molodini da rwmena, rom moswavle<br />

bolos da bolos gaamarTlebs. <strong>maswavlebeli</strong> mudam moelis. Tumca, is arasodes patiobs,<br />

ar Tmobs da cdilobs moswavleebs dapireba Seasrulebinos.<br />

8. klasis Sexvedrebi araswor qcevasTan dakavSirebiT maswavleblis reaqciaTa sistemis<br />

regularuli nawilia (aseve aucilebeli CarTulobis damyarebis formati).<br />

klasis Sexvedrebis detaluri ganxilva SegiZliaT ixiloT momdeno qveTavSi _ maswavleblis<br />

reaqciis principebi.<br />

maswavleblis reaqciis principebi<br />

1. miuTiTeT situaciis, qcevis realobaze.<br />

2. arasodes SeurigdeT upasuxismgeblobas.<br />

3. yuradReba gaamaxvileT awmyoze da ara warsulze.<br />

4. ar gamoiyenoT sasjeli, sarkazmi, dacinva. sarkazmi da dacinva bolos uRebs siyvaruls,<br />

siaxloves, urTierTobas, CarTulobas.<br />

5. ar aaridoT Tavi pirvel pirSi saubars. nacvlad frazebisa `Cven unda~, an `Sen unda~,<br />

TqviT `me minda, rom Sen~.<br />

6. ar unda moxdes garemoTi manipulireba, raTa moswavle ar daitanjos Tavisi qcevis<br />

gonivruli SedegebiT.<br />

7. klasis problemebi klasis Sekrebebze moagvareT.<br />

arsebobs klasis Sekrebebis sami saxe: socialuri problemebis gadaWris mizniT, Tavisufali<br />

(droSi SeuzRudavi), da saganmanaTleblo-diagnostikuri. socialuri problemis gadaWris<br />

mizniT Sekreba gamoiyeneba jgufis an individis problemis gadasaWrelad. es iseTi<br />

Sekrebaa, romelic araswor qcevaze reaqciis sintaqss Seesatyviseba. Tavisufali Sexvedrebi<br />

bavSvebis cxovrebis saintereso da aqtualur sakiTxebs ganixilavs. garda imisa, rom am<br />

Sexvedrebze yuradReba maxvildeba moswavleebisTvis aqtualur sakiTxebze, is xels uwyobs<br />

maswavlebelsa da moswavles da TviT moswavleebs Soris CarTulobis damyarebasac. saganmanaTleblo-diagnostikuri<br />

Sexvedrebi gamoiyeneba imis dasadgenad, ramdenad kargad esmiT<br />

moswavleebs saswavlo programis aspeqtebi momavali nabijebis dasagegmad.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> garkveuli principebis Sesabamisad marTavs socialuri problemis<br />

gadaWrisTvis gamiznuli Sexvedras:<br />

a) diskusiis sagani problemis gadawyvetaa da ara damnaSavis Zieba an dasja.<br />

b) <strong>maswavlebeli</strong> miukerZoebelia Tavis komentarebSi, Tumca, igives moswavleebisgan<br />

ar unda velodeT (TanatolebTan ukukavSiris gamocdileba bavSvis upa suxi s m geblo<br />

qcevis erT-erTi `gonivruli Sedegia~.)<br />

g) g. CaatareT Sekrebebi viwro wreSi.<br />

d) d. Sekrebebi xanmokle unda iyos.<br />

e) e. metismetad bevrs nu ilaparakebT mxolod erT problemur moswavleze (sami<br />

diskusia klasis CxubisTavze metismetia).<br />

149


Tavi 7<br />

150<br />

v) v. klasis SekrebaTa umravlesoba ori kategoriis mixedviT (Ria dasasruliT da<br />

saganmanaTleblo-diagnostikuri) CaatareT.<br />

z) z. klasis Sekrebebi standartuli saswavlo programis SeZlebisdagvarad ukeT<br />

swavlebisaTvis gamoiyeneT.<br />

mxardaWeris sistema<br />

1. heterogenuli, sakuTar klasze agebuli gakveTilebi. klasma, rogorc socialurma<br />

erTeulma, dRis umetesi nawili erTad unda gaataros, raTa ganviTardes erTmaneT-<br />

Tan da maswavleblebTan CarTulobis SegrZneba.<br />

2. araviTari `ABCDF~ tipis Sefaseba. (araviTari `warumateblis~ iarliyi).<br />

3. saswavlo programa orientirebuli unda iyos `azrovnebaze~, raTa...<br />

4. saswavlo programa moswavleTa cxovrebiseuli sakiTxebis relevanturi unda iyos.<br />

5. warmateba kiTxvaSi. glaseri am miRwevas imdenad Tvlis skolasTan dakavSirebuli<br />

socialuri molodinis nawilad da, faqtobrivad, imdenad saWirod miiCnevs skolaSi<br />

warmatebis SegrZnebebis miRwevisTvis, rom mas gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces<br />

saswavlo programis Seqmnisas. amisaTvis is klasis dayofasac ki gvTavazobs<br />

kiTxvis gakveTilze.<br />

6. albaT, umniSvnelovanesia, <strong>maswavlebeli</strong> iyos is adamiani, romelsac endomeba TviT-<br />

Sewirva da TviTinvestireba Tavis moswavleebTan `CarTulobis~ misaRwevad.<br />

socialuri sistema<br />

1. aradamsjeli.<br />

2. moswavleebi monawileoben wesebis SeqmnaSi.<br />

3. rwmena da mcdeloba. maswavleblis mudmivi survili, rom Tavidan daiwyos im moswavlesTan<br />

erTad, romelmac ver Seasrula piroba, gamoxatavs rwmenasa da ndobas<br />

moswavlisadmi, rom is warmatebas miaRwevs. (aseve gamoxatavs maswavleblis CarTulobis<br />

siRrmes.)<br />

4. maswavleblis roli aris pasuxismgeblobis modeli.<br />

5. maswavlebels aqvs keTilganwyobili despotis rolic, ara damsjelis, aramed wesebis<br />

gamtareblisa da damcvelis da bavSvebisTvis dadebuli pirobis Sesrulebis meTvalyurisa.<br />

6. gonivruli wesebi. moswavleebis monawileoba konstituciur procesSi mimarTulia<br />

wesebis gonivrulobaze. Tumca glaseri acnobierebs da iwonebs im faqts, rom<br />

ufrosebi asruleben im principebis ZiriTadi wyaros rols, saidanac modis wesebi.<br />

es aris praqtikuli realoba. glaseris debuleba, rom wesebi `unda iyos gonivruli~,<br />

maswavleblebisa da administratorebis misamarTiT aris naTqvami, radgan maT unda<br />

hqondeT mTavari saTqmeli. (glaseri samerhileli ar aris. [samerhili (Summerhill) er-er- Toblivi swavlebis erT-erTi yvelaze cnobili pedocentristuli skola qveyanaSi,<br />

romelic sufolkis sagrafoSi mdebareobs. mTargmn. Sen.]<br />

7. moswavleebi pasuxs ageben sakuTar qcevaze da yovelTvis Tavisufali arian qcevis<br />

arCevanSi. maTi pasuxismgebloba vrceldeba ara mxolod TviT maTze, an maswavlebelze,<br />

aramed, yvela sxva moswavlezec.<br />

efeqtebi<br />

pirdapiri: Riad xdeba muSaoba socialur problemebze, orientacia keTdeba<br />

mogvarebaze da ara dadanaSaulebaze.


disciplina<br />

saswavlo programaSi xazi esmeba relevanturobas (Sesabamisobas).<br />

aRmzrdelobiTi: maswavlebelsa da moswavleebs da TviT moswavleebs Soris siTbo da<br />

siyvaruli izrdeba.<br />

viTardeba erTmaneTis moTxovnilebebisa da uflebebis mimarT pativiscema.<br />

moswavleTa moTxovnilebebis dakmayofilebisa da pa su xi sm geblobis<br />

ganviTarebasTan erTad viTardeba empaTia.<br />

Semdegi modeli, Tomas gordonis `maswavleblis efeqtianobis wvrTna~ (mew) misive wignis<br />

`mSobelTa efeqtianobis wvrTnis~ principebzea agebuli da gamoiyeneba skolebisaTvis<br />

rogorc kvalifikaciis asamaRlebeli kursi mTeli qveynis masStabiT.<br />

Tomas gordonis `maswavleblis efeqtianobis wvrTna~<br />

disciplina, rogorc komunikacia<br />

mew modelSi gordoni komunikaciis unar-Cvevebis swavlebiT cdilobs im konfliqtebisa<br />

da gaugebrobebis aRmofxvras, romlebic auareseben maswavleblisa da moswavleebis urTierTobebs.<br />

mew-is komunikaciis unar-Cvevebi moswavleebsa da maswavleblebs Zalauflebis<br />

alternativas sTavazoben moTxovnilebaTa konfliqtis gadaWrisas. maswavlebels aRar<br />

sWirdeba moswavlis moTxovnilebaTa xarjze gamarjveba (I meTodi) an, piriqiT, moswavles<br />

– maswavleblis xarjze (II meTodi). III meTodi _ `yaimiT~ (no-lose), romelic mew­Si iswavleba,<br />

moswavleebsa da maswavleblebs moTxovnilebaTa Tanxvedris saSualebas aZlevs.<br />

gansazRvrebebi<br />

1. aqtiuri mosmena: mosaubris SeniSvnaSi emociuri Sinaarsis (daSifruli Setyobinebis)<br />

daWera da mosaubrisadmi emociuri gamoxmaureba.<br />

2. `me~-Setyobineba: sxvisi qcevis miukerZoebeli aRwera, am qcevis xelSesaxebi gavlenis<br />

danaxva da qceviT gamowveuli emociebis gadmocema. nebismieri TanamimdevrobiT<br />

dalagebuli am sami elementisagan Sedgeba `me~-Setyobineba.<br />

3. qmedebis Secvla: `me~-Setyobinebis gagzavnis Semdeg aqtiur mosmenaze gadasvla.<br />

varaudebi<br />

4. roca adamians viRebT, mas cvlilebisa da zrdis saSualebas vaZlevT. Tu adamiani<br />

grZnobs, rom is `kargia~ rogorc pirovneba, miRebulia iseTad, rogoric aris, is<br />

mgrZnobiare xdeba sakuTari qcevis cvlilebis mimarT. garda cvlilebis xelSewyobisa<br />

miReba misTvis sine qua non-ia. rodesac adamiani grZnobs miuReblobas cvlilebis<br />

agentisagan, is winaaRmdegobas uwevs cvlilebas. aq aSkaraa, rom gordoni maslousa<br />

da rojerss eyrdnoba.<br />

5. gordonis sistemas mxedvelobaSi fsiqikurad SedarebiT jansaRi bavSvebi hyavs; is<br />

emociurad agznebuli bavSvebisaTvis ar aris Seqmnili.<br />

6. <strong>maswavlebeli</strong>ca da moswavlec afasebs maT Soris arsebul urTierTobas. sistema<br />

mxolod maSin gamoiyeneba, roca maswavlebels `sjera urTierTobis~, afasebs da<br />

nerviulobs masze. (gasakviri araa, rom gordoni da glaseri amJamad erTad atareben<br />

treiningebs.) adamiani ar iqneba motivirebuli, gaiaros aqtiuri mosmenisa da sxva<br />

nabijebi sintaqsSi, Tu mas ar anaRvlebs meore mxare.<br />

7. moswavleebs SeuZliaT ikisron pasuxismgebloba da gadaWran sakuTari problemebi.<br />

151


Tavi 7<br />

152<br />

Rirebulebebi<br />

gordoni komunikaciaSi gulwrfelobasa da pirdapirobas afasebs. pirdapirobas sakuTari<br />

da sxvebis moTxovnilebebis aRiarebasa da pativiscemaSi; miukerZoebel komunikacias, rogorc<br />

adamianis miRebis gamoxatvas; mniSvnelovani urTierTobebis pativiscemas, roca adamianebi<br />

erTmaneTze zrunvisas, erTmaneTis moTxovnilebebis dakmayofilebas cdiloben. da<br />

bolos, is afasebs qcevas, romelic xels uwyobs sxvebis pirovnul zrdas. es Rirebulebebi<br />

pirdapiraa gadatanili gordoniseul miznebSi.<br />

miznebi<br />

1. moswavlesa da maswavlebels Soris iseTi urTierToba CamoayalibeT, romlis Sedegad<br />

swavleba ufro efeqtiani gaxdeba.<br />

2. akisrebineT moswavleebs pasuxismgebloba TavianTi saqcielisTvis.<br />

3. gazardeT uproblemoDare (ix. qvemoT principebi) da amgvarad gazardeT dro swavleba-swavlisTvis.<br />

principebi<br />

maswavleblisaTvis moswavlis nebismieri saqcieli an misaRebia an miuRebeli. qvemoT<br />

mocemuli `marTkuTxedi~ gviCvenebs qcevis am samyaros. yvelaferi gadamkveTi xazis zemoT<br />

misaRebia, xolo xazis qvemoT _ miuRebeli. xazis mdebareoba (da Sesabamisad areTa zoma)<br />

icvleba pirovnebasTan erTad da pirovnebis SigniT drois, ganwyobis, pirobebis da garemos<br />

mixedviT. klaselTan gadaCurCuleba maswavleblisaTvis SeiZleba erT dRes misaRebi iyos,<br />

xolo meore dRes miuRebeli, rac damokidebulia mis cxovrebaSi sxvadasxva faqtorebze (mag.:<br />

skolis direqtorma es-esaa usayvedura).<br />

misaRebi<br />

miuRebeli<br />

moswavlis qcevis samyaros danaxvis kidev erTi gzaa `problemis mesakuTris~ gansazRvra.<br />

moswavlis qceva an maswavlebels uqmnis problemas, an moswavles (xandaxan orives), an aravis<br />

(mag., maTematikur amocanebze muSaoba, an fanqris gaTla misaRebi formiT). am uproblemo<br />

ares swavleba-swavlis are ewodeba.


moswavles aqvs<br />

problem<br />

swavleba-<br />

swavlis are<br />

maswavlebels<br />

aqvs problema<br />

disciplina<br />

araswori qcevis (qceva problemis areSi) mizezia moswavlisa da maswavleblis Seusabamo<br />

moTxovnilebebi. am moTxovnilebaTa gansazRvrisa da dakmayofilebis nacvlad maswavleblebi<br />

xSirad Zalauflebas iyeneben, rasac Sedegad moswavleebTan urTierTobis gauareseba<br />

mohyveba; cudi urTierToba komunikacias amwvavebs da iqmneba Caketili wre. komunikaciis<br />

unar-Cvevebis gamoyeneba maswavleblisa da moswavlis moTxovnilebebis identificirebisa da<br />

dakmayofilebisaTvis Zalauflebis gamouyeneblad araswori saqcielis Semcirebis gordoniseuli<br />

strategiaa.<br />

Nnabijebi<br />

1. gansazRvreT, arsebobs Tu ara problema.<br />

2. gansazRvreT, visia problema. amis Tqma ufro advilia, vidre gakeTeba. maswavlebels<br />

mxolod maSin aqvs problema, Tu mas xelSesaxebi gavlena aqvs masze. Cven (mozrdilebs,<br />

mSoblebs, maswavleblebs) xSirad iseTi problema `gvaqvs~ da masze pasuxismgeblobasac<br />

vkisrulobT, romelic realurad Cveni ar aris. magaliTad, marji diliT<br />

zozinobs da sauzmis dawyebas agvianebs. dedas, romelic mudam nerviulobs, rom<br />

droze miiyvanos skolaSi, arafris Tavi aRar aqvs im droisTvis, roca marji skolis<br />

avtobusSi adis. visia es problema? dedam is Tavisad aqcia. magram sinamdvileSi vis<br />

aqvs problema? marjis. deda yovelTvis marjis nacvlad agvarebs problemas. Tu marjis<br />

saSualebas miscems, Tavisi problema Tavadve hqondes, maSin gogonas Sedegebis<br />

mogvareba mouwevs (fexiT wasvla skolaSi, dagvianeba, dacda, sanam mama wava samsaxurSi<br />

da gaiyolebs da isev dagvianeba). Tu virCevT, rom vikisroT pasuxismgebloba im<br />

problemaze, romelic sinamdvileSi Cveni araa, aman SeiZleba garkveuli xelSesaxebi<br />

Sedegebi mogvitanos (mag., deda aSkarad nervebmoSlilia). magram Tu problemas mis<br />

namdvil mflobels davutovebT, Sedegebsac mxolod mflobeli iwvnevs.<br />

3. Tu meore klasis <strong>maswavlebeli</strong> yovel saRamos saRebavis Ria qilebs saxuravebs<br />

afarebs da moswavleTa upasuxismgeblobis gamo burtyunebs, visi problemaa saRebavis<br />

qilebi? Tu <strong>maswavlebeli</strong> saSualebas miscems bavSvebs, sakuTar Tavs Tavad<br />

mixedon, saRebavis qilebi TavRia datovon da meore dRes qilaSi Camxmari saRebaviT<br />

`daxaton~, visi iqneba problema?<br />

Tu bavSvebi produqtiulad, magram xmauriT muSaoben im saklaso oTaxSi, romelic<br />

direqtoris kabinetis gverdiT mdebareobs da maswavlebels eSinia, rom skolis di-<br />

153


Tavi 7<br />

154<br />

reqtors mcdari warmodgena Seeqmneba masze da cud Sefasebas miscems, visi problemaa<br />

es?<br />

aqtiuri mosmena. aqtiuri mosmena, rogorc zemoT aRvniSneT, Sinaarsis emociuri<br />

mosmenaa daSifruli Setyobinebis gasagebad da am emociis dabruneba mosaubrisaTvis.<br />

(magaliTad, gogonas mier mamisaTvis dasmuli kiTxvis _ `mama, yvelaze metad<br />

ras afaseb gogonaSi?~ _ namdvili Sinaarsi aqtiuri mosmeniT mamam ase unda<br />

`gadaTargmnos~ `ainteresebs, ra unda gaakeTos, rom biWebs moewonos.~) aqtiuri<br />

mosmena problemis saTavemde misvlas cdilobs, romelic SeiZleba emociaTa ramdenime<br />

wyebis qveS imalebodes da Tavdapirvelad misi mxolod zeda nawili Candes.<br />

aqtiuri mosmenisas mosaubris SeniSvnebidan faqtebs, mniSvnelobasa da emociur<br />

Sinaarss vigebT. Cven miCveuli varT faqtebisa da mniSvnelobis mosmenas, magram ar<br />

varT miCveuli maT miRma mniSvnelovani emociuri Sinaarsis wvdomas. Tu Cven sqemaze<br />

problemis areSi varT, swored es daSifruli emocia SeiZleba iyos problemis<br />

mizezi, romelic daukmayofilebel moTxovnilebas asaxavs. Tu moswavliseul problemas<br />

vagvarebT, `aqtiuri mosmeniT~ SeiZleba mas sakuTari problemis mogvarebisaken<br />

gzis gakvlevaSi davexmaroT.<br />

3a. maswavlebels ekuTvnis problema. gamoiyeneba `me~-Setyobinebebi. magaliTad:<br />

vTqvaT, moswavleTa xmauri maswavleblisTvis Zalze Zneli asatania da ar Seesatyviseba<br />

swavlisTvis xelsayreli xmauris miseul warmodgenas, Tumca moswavleebs<br />

xmauri xels ar uSlis. <strong>maswavlebeli</strong> gzavnis zemoT aRwerili elementebis matarebel<br />

`me~-Setyobinebas (miukerZoebeli, qcevis aRmweri, masze gavlenisa da aRZruli<br />

emociebis aRmweri). `xmauri am oTaxSi Tavs matkiebs!~ (aRwera_efeqti.) `simSvide da<br />

siwynare menatreba.~ (gancda.)<br />

4. qmedebis Secvla. `me~-Setyobinebam SeiZleba Tavadve moagvaros problema. Tu moswavleebi<br />

pativs scemen maswavlebels da kargi urTierToba aqvT masTan, SeiZleba<br />

sakuTari qcevis Secvlis motivaciac hqondeT. magram Tu maT daukmayofilebeli<br />

moTxovnileba aqvT, maSin Cvens winaSe moTxovnilebaTa konfliqti Cndeba. am SemTxvevaSi,<br />

moswavleTa moTxovnilebebis gansazRvris mizniT, <strong>maswavlebeli</strong> `me~-Setyobinebis<br />

gagzavnis Semdeg aqtiur mosmenaze unda gadaerTos. garkveuli drois Semdeg,<br />

man SeiZleba Tavidan Camoayalibos `me~-Setyobineba. Tu problema aqvs rogorc<br />

maswavlebels, ise moswavleebs, SeiZleba saWiro iyos III meTodis gamoyeneba.<br />

5. III meTodi. I meTodi maswavleblis Zalauflebaa: <strong>maswavlebeli</strong> imarjvebs, moswavleebi<br />

marcxdebian. II meTodi bavSvebis Zalauflebaa: moswavleebi imarjveben, <strong>maswavlebeli</strong><br />

marcxdeba. III meTodi yaimiT mogvarebaa, romelic Semdegi nabijebisgan Sedgeba:<br />

a) gansazRvreT problema moTxovnilebebis TvalsazrisiT.<br />

b) moswavleebi da <strong>maswavlebeli</strong> erTad fiqroben problemis gadaWris gzebze.<br />

g) isini erTad afaseben gadaWris gzebs.<br />

d) isini erTad irCeven erT misaReb gadawyvetilebas.<br />

e) isini gansazRvraven, rogor da rodis ganaxorcielon miRebuli gadawyvetileba.<br />

v) isini mogvianebiT niSnaven Sexvedris TariRs gadaWris gzis xelaxla Sesafaseblad.<br />

III meTodi mxolod maSin gamoiyeneba, Tu is winaswar aris axsnili moswavleebisTvis.<br />

6. garemos modificireba. aq <strong>maswavlebeli</strong> iCens garemos gamdidrebis, gaRaribebis,<br />

SezRudvis, gadidebis, xelaxla mowyobis, gamartivebis, sistematizebis an dagegmvis<br />

iniciativas, magram ara moswavleTa xarjze (ise, rom isini ar iyvnen damarcxebuli).


socialuri sistema<br />

disciplina<br />

moswavleebica da <strong>maswavlebeli</strong>c moTxovnilebebis mqone individebi arian, romelTac pativi<br />

unda vceT da davakmayofiloT. visic unda iyos problema, iCens iniciativas, rom `me~-<br />

Setyobineba gagzavnos im pirovnebasTan an pirovnebebTan, romelTa qcevas xelSesaxebi gavlena<br />

aqvs. Tu moswavleebi sakmarisad daxelovnebuli ar arian `me~-Setyobinebis gagzavnaSi,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> gulisyuriT cdilobs maTi moTxovnilebebis gagebas da amisTvis aqtiur mosmenas<br />

iyenebs. moTxovnilebaTa konfliqti III meTodis modificirebuli molaparakebis teqnikiT<br />

gvardeba an <strong>maswavlebeli</strong> iCens garemos ise modificirebis iniciativas, rom qceva sqemaze<br />

asaxul uproblemo areSi gadavides. gadawyvetilebebze molaparakeba mxolod moTxovnilebaTa<br />

konfliqtis SemTxvevaSi mimdinareobs. uproblemo areSi moqmedebisas, maswavlebels<br />

araferi uSlis xels iniciativis gamoCenasa da swavlebis sxva modelebze agebuli instruqciuli<br />

gadawyvetilebebis miRebaSi.<br />

maswavleblis reaqciis principebi<br />

uproblemo areSi maswavlebels sasurveli reaqciis gamoxatva SeuZlia. misaRebia TviT<br />

binZuri Tormetic 3 ki! magram problema gvaqvs, sintaqsi konkretul nabijebs gvTavazobs,<br />

dawyebuli problemisa da misi mflobelis gansazRvridan. yovel nabijs safuZvlad udevs<br />

ormxrivi pativiscema da sxvisi moTxovnilebebis dakmayofilebis survili.<br />

maswavleblis reaqciis principebia TanagrZnoba, gancalkevebuloba, xelSewyoba, saku-<br />

Tari Tavis pativiscema da molaparakeba.<br />

¤ TanagrZnoba gamoixateba aqtiuri mosmeniT.<br />

¤ gancalkevebuloba niSnavs sxvebisTvis sakuTari problemis `mixedvis~ saSualebis<br />

micemas. Cveni Tavi ar unda gavaigivoT sxvebis problemasTan, arc sxvis magivrad vikisroT<br />

pasuxismgebloba _ adamianebs sakuTar problemaze pasuxismgeblobis saSualeba<br />

unda mivceT.<br />

¤ xelSewyoba niSnavs, rom gancalkevebulobiT adamiani sxvebs problemis gadaWris saku-<br />

Tari gzis povnaSi exmareba; xels uwyobs maT winsvlas.<br />

¤ sakuTari Tavis pativiscema aq niSnavs sakuTari Tavis dacvas, sakuTari moTxovnilebebis<br />

aRiarebas da ara damalvas, maT gacxadebas, maTi dakmayofilebis Riad mcdelobas<br />

da imavdroulad sxvebis daxmarebasac.<br />

¤ molaparakeba safuZvlad udevs III meTodiT problemis gadaWras. mas moTxovnilebaTa<br />

konfliqtis dros viyenebT.<br />

mxardaWeris sistema<br />

1. aqtiuri mosmena msmenelisgan moiTxovs:<br />

a) moswavlis SesaZleblobebis rwmenas, rom is gadaWris sakuTar problemas.<br />

b) sxvisi emociebis gulwrfel miRebas.<br />

g) emociaTa warmavlobis gagebas. (frazis _ `mZulxar!~ _ mTqmels SeiZleba marTla<br />

sZuls im wuTas, magram, albaT, xuTi wuTis Semdeg ukve aRar.)<br />

d) moswavlis daxmarebis namdvil survils.<br />

e) gancalkevebulobas _ unars, fsiqologiurad gamoacalkevo sakuTari Tavi sxvisi<br />

problemisgan, gaigivebisgan da sxvis nacvlad pasuxismgeblobis kisrebisgan, magram<br />

imavdroulad daexmaro.<br />

3 KrCevis micema, brZaneba, TanagrZnoba, damuqreba, moralis wakiTxva, leqciis wakiTxva, gankiTxva, dacinva, gaanalizeba, dakiTxva,<br />

CixSi mimwyvdeva da Seqeba.)<br />

155


Tavi 7<br />

156<br />

v) imis gagebas, rom moswavleebi iSviaTad gviziareben realur problemas, romelic<br />

SeiZleba emociaTa wyebis qveS imalebodes.<br />

z) sxvebis privatulobis pativiscemas, romelTac SeiZleba ar undodeT TqvenTvis<br />

garkveuli emociebis gamxela, an roca undaT, mxolod TqvenTvis undaT.<br />

T) dros _ sakmaris dros procesis gasavlelad (romelic ver geqnebaT derefanSi 30<br />

bavSviT garSemortymuls an sasadilosken mimavals.)<br />

2. me~-Setyobineba gamgzavnisagan moiTxovs:<br />

a) gulwrfelobas emociebis gamoxatvisas.<br />

b) risks: bolos da bolos, grZnobas sxvas umxelT.<br />

3. `me~-Setyobinebidan aqtiur mosmenaze dabrunebas egos warmatebuli kontroli<br />

sWirdeba. `me~-SetyobinebiT gamoxatuli sakuTari moTxovnilebiT, Tqven uceb sxva<br />

pirovnebis moTxovnilebaze gadarTva da misi aqtiurad mosmena giwevT. (Cveni azriT,<br />

es gordonis sistemaSi yvelaze mniSvnelovani da arasaTanadod Sefasebuli aspeqtia.)<br />

4. III meTodi moiTxovs, rom:<br />

a) moswavleebs esmodeT misi arsi.<br />

b) moswavleebs sjerodeT, rom Zalisxmevas ar daiSurebT da Zalauflebas ar<br />

gamoiyenebT.<br />

g) gqondeT dro yvela safexuris gasavlelad.<br />

rogorc xedavT, mxardaWeris sistemis elementebi maswavleblis damokidebulebasa<br />

da rwmenas ukavSirdeba da ara fizikur mxardaWeras. maswavleblis efeqtianobis wvrTnis<br />

warmatebisTvis is garkveuli tipis pirovneba unda iyos, garkveuli gagebiTa da rwmeniT da<br />

hqondes mocemul situaciaSi sistemis ganxorcielebis dro. amgvarad, mTlianad ,,winaTgrZnobis’’<br />

kategoriis nawilad SegviZlia mxardaWeris am elementebis klasificireba.<br />

efqtebi<br />

pirdapiri: sistemis pirdapiri efeqtebi, gordonis mixedviT, aris is, rom ,,maswavleblebs<br />

uyvarT bavSvebi da bavSvebs uyvarT maswavleblebi’’ –<br />

anu, ukeTesi urTierTobebi, rac, Tavis mxriv, komunikaciis gaumjobesebuli<br />

unar-Cvevebis Sedegia. amgvarad, `marTkuTxedSi~ (ix.<br />

principebi) uproblemo are farTovdeba da meti dro rCeba swavleba-swavlisTvis.<br />

swavleba ufro efeqtiani xdeba.<br />

sainteresoa, rom am humanisturi midgomis Sedegi dakavSirebulia<br />

ufro efeqtian swavlebasTan, magram gordons `efeqtianobis~ gansakuTrebuli<br />

gageba aqvs.<br />

aRmzrdelobiTi: Tu gavixsenebT, rom is iSveliebs maslousa da rojerss da<br />

yuradRebiT wavikiTxavT mis komentarebs aqtiuri mosmenisa da<br />

sxva meTodebis upiratesobaze, aSkara gaxdeba, rom gordonisa-<br />

Tvis `efeqtianoba~ pirovnuli zrdis xelSewyobas niSnavs; swored<br />

es xdis adamians `efeqtians~. mew-is komunikaciis axali unar-<br />

Cvevebi maswavleblisa da moswavlis urTierTobas aumjobesebs,<br />

rac naTlad vlindeba swavlis garemos saxecvlilebaSi, romelic<br />

aRsavsea siTboTi, pasuxismgeblobiT, urTierTpativiscemiTa da<br />

mimReblobiT. swavlis axali garemo xels uwyobs pirovnul zrdas<br />

da imavdroulad – akademiur swavlas.


disciplina<br />

sxva aRmzrdelobiTi efeqtebia moswavleTa mier aqtiuri mosmenis, `me~-<br />

Setyobinebisa da III meTodis teqnikis modelireba.<br />

mew­is komunikaciis unar­Cvevebi<br />

maswavleblisa da moswavlis gaumjobesebuli urTierTobebi<br />

mimRebi garemo<br />

pirovnuli zrda da akademiuri winsvla<br />

V nawili<br />

Sesabamisoba<br />

dreikursis erT-erTi debuleba yovelTvis mniSvnelovnad gveCveneboda: `yvela qceva<br />

miznobrivia~. Tu misi oTxi `mizani~ (yuradReba, Zalaufleba, umweoba, SurisZieba) mTlianad<br />

ar moicavs araswori qcevis miRma arsebul motivebs, erTi ram arsebiTia – adamianebi yovlTvis<br />

garkveuli mizniT moqmedeben. maT SeiZleba gacnobierebuli ar hqondeT mizani, magram<br />

is yovelTvis arsebobs. SegviZlia vaRiaroT, rom moswavlis araswori saqcielis yvela zemoxsenebuli<br />

paternis miRma aris moTxovnilebebi, gancdili fsiqologiuri moTxovnilebebi,<br />

romelTa dakmayofilebasac moswavle konkretuli qceviT cdilobs. amis aRiarebiT sentimentaluri,<br />

metismetad `gamgebi~ an damTmobi rodi gavxdebiT; ubralod, `mivxvdebiT, sinamdvileSi<br />

ris miRebas cdilobs moswavle konkretuli qceviT da gavigebT, rogori reaqcia unda<br />

gvqondes~. moswavle SeiZleba cdilobdes daukmayofilebeli moTxovnilebis dakmayofilebas,<br />

kerZod:<br />

usafrTxoeba `sakmarisi ndoba maqvs. sul mcire minimaluri<br />

usafrTxoeba. vici ra moxdeba Semdeg~.<br />

sakuTari Tavis kontroli `me SemiZlia sakuTari Tavis kontroli. ar meSinia, rom<br />

guls vzatken sakuTar Tavs an sxvebs~.<br />

siyvaruli `viRac CemTvis mniSvnelovani Cemze zrunavs~.<br />

CarTuloba ,,me miRebuli var am jgufSi~.<br />

kontroli, rogorc Zalaufleba sakuTar bed-iRbals garkveulwilad vakontroleb~.<br />

sakuTari Tavis pativiscema `me Rirseuli pirovneba var~.<br />

aRiareba `adamianebi afaseben imas, rac gavakeTe, vinc var~.<br />

TviTaqtualizacia `me vaxden sakuTari potencialis realizebas~.<br />

gaxsovdeT, rom araswor qcevaTa umravlesobis kvals SeiZleba da ukmayofilebel fsiqologiur<br />

moTxovnilebamde ar mivyavdeT. Se iZleba bavSvebi wamoZaxiliT, baraTebis gadawodebiT<br />

157


Tavi 7<br />

an sxva araswori qc eviT, ubralod scdidnen maswavlebels. isini cdiloben gaigon, ra m dens<br />

apatieben (mouTmenen). Tumca, axla TiTo-orola metismetad re zistentul moswavleze vsaubrobT,<br />

romlebic gamudmebiT arasworad iqc evian miuxedavad molodinisa da menejmentis sxva<br />

parametrebis saS ualebiT swori mopyrobisa.<br />

zemoT CamoTvlili fsiqologiuri moTxovnilebebi, yvelaze fundamenturidan dawyebuli,<br />

TanamimdevrobiT aris dalagebuli. Cven vaviTarebT hipoTezas (ix. striqonebis gaswvriv<br />

Canawerebi), rom moswavlis qcevis mamoZravebel fsiqologiur moTxovnilebebsa da reaqciis<br />

yvelaze swor strategiebs Soris kavSiri arsebobs:<br />

fsiqologiuri moTxovnilebebi,<br />

romlebic SeiZleba amoZravebs rezi-<br />

stentul moswavleebs<br />

TviTaqtualizacia<br />

aRiareba<br />

158<br />

reaqciis strategiebi<br />

maswavleblis efeqtianobis wvrTna<br />

sakuTari Tavis pativiscema realobiT Terapia<br />

kontroli logikuri Sedegebi<br />

CarTuloba pirovnuli zegavlena<br />

siyvaruli TviTSecnobis wvrTna<br />

usafrTxoeba/ndoba qcevis modifikacia<br />

es eqvsi strategia aRmavali wesiT aris dalagebuli _ yvelaze dablidan yvelaze maRlisaken,<br />

dawyebuli im strategiiT, romelic moswavlisgan nakleb simwifesa da kompetencias<br />

moiTxovs da damTavrebuli imiT, romelic yvelaze mets moiTxovs. mimdevrobis qveda nawilSi<br />

`myofi~ daukmayofilebeli moTxovnilebebis mqone moswavleebi emociurad naklebmomwifebulni<br />

Canan da am rigis qveda nawilSi arsebuli strategiebi (qcevis modifikacia, TviTSecnobis<br />

wvrTna) sWirdebaT. maT, visac iseTi moTxovnilebebi amoZravebT, rogoricaa, magaliTad, kontroli,<br />

ufro momwifebuli strategiebi (logikuri Sedegebi, realobiT Terapia) miesadagebaT.<br />

drois xangrZlivi periodis ganmavlobaSi konkretul moswavlesTan mimdevrobis qveda<br />

nawilidan zeda nawilSi asvla unda vcadoT _ unda daviwyoT moswavlis mimdinare moTxovnilebebis<br />

Sesatyvisi strategiebiT da davexmaroT pirovnul zrdasa da ufro rTul strategiebze<br />

gadasvlaSi. am gziT moswavleebi gazrdili TviTdisciplinisken migvyavs maSinac ki, Tu maT-<br />

Tvis TviT am disciplinis `gakeTeba~ (qcevis modifikacia) gviwevs. maTi fsiqikuri sijansa-<br />

Risa da emociuri momwifebulobis zrda ubralod paralelurad ki ar mimdinareobs, aramed<br />

xeli ewyoba, rom Cveni unariT droTa ganmavlobaSi movaxdinoT strategiebis koreqtireba.<br />

geTanxmebiT, rom seriozuli moTxovnaa maswavleblisaTvis, daiswavlos da praqtikaSi sworad<br />

gamoiyenos disciplinis eqvsi sxvadasxva strategia. kolejSi amas ar aswavlian. Tumca qcevis<br />

gasagebad am sqemis gamoyenebasa da reaqciebis morgebas eqspertoba ar sWirdeba. faqtia,<br />

rom klasSi moswavleebi gvyavs da saidanRac unda daviwyoT. sxvadasxva strategiis gacnobasa<br />

da mosinjvas dro da varjiSi sWirdeba da ukeT mimdinareobs, sul mcire, ori maswavleblis<br />

erTdrouli muSaobisas. magram maTi swavla savsebiT SesaZlebelia da did samsaxurs gauwevs<br />

im moswavleebs, visac cxovrebaSi skolisa da maswavleblis garda sxva stabiluri dasayrdeni<br />

ar egulebaT. magram, modiT, ukan davbrundeT. rogor miviReT fsiqologiur moTxovnilebaTa<br />

zemoxsenebuli CamonaTvali?


fiziologiuri<br />

daculoba<br />

da usafrTxoeba<br />

sazogadoebis<br />

wevroba<br />

pativiscema,<br />

aRiareba<br />

disciplina<br />

TviTaqtualizacia<br />

bevrma avtorma, rogoricaa maslou (Maslow 1962), Tavis naSromSi Seitana garkveulwilad<br />

universaluri, yvela adamianisTvis saerTo fsiqologiur moTxovnilebaTa cneba. zogierTi<br />

avtori maT ierarqiulad alagebs:<br />

`ierarqiulad~ maslousaTvis niSnavs, rom dabali moTxovnilebebis (mag.: fiziologiuri)<br />

dakmayofileba yvelaze arsebiTia. magaliTad, Tu gSia, sazogadoebis aRiarebaze didad ar<br />

dardob. fiziologiuri da usafrTxoebis moTxovnilebebis dakmayofilebis Semdeg sazogadoebis<br />

wevrobis moTxovnileba iwevs wina planze. adamiani am moTxovnilebis dakmayofilebas<br />

cdilobs, rac safuZvlad edeba mis mraval qcevas. Tumca, imave adamians pativiscemisa da aRiarebis<br />

moTxovnilebebi SeiZleba ar amoZravebdes; yovel SemTxvevaSi, sazogadoebis wevrobis<br />

moTxovnilebis dakmayofilebamde, is ar iqneboda qcevis miRma arsebuli dominanturi Zala.<br />

maslou da sxvebi ar miiCneven am moTxovnilebebs evoluciur nabijebad, romlebsac erTxel<br />

gadalaxvis Semdeg xelaxla damuSaveba aRar sWirdeba. arsebuli garemoebebis Sesabamisad,<br />

adamiani kibeze adis da Cadis: samsaxuris dakargvisas kibeze ori-sami safexuriT qvemoT<br />

CamovdivarT da moqmedebas daculobisa da usafrTxoebis moTxovnilebidan gamomdinare viwyebT.<br />

igive ram SeiZleba moxdes moswavlis mSoblebis gayris SemTxvevaSic.<br />

7.3 sqemaze warmodgenilia avtorTa mier aRwerili ZiriTadi fsiqologiuri mo Tx ovnilebebi.<br />

miuxedavad imisa, rom yoveli avtori moTxovnilebaTa aRniSvnisaTvis gansxvavebul<br />

terminebs iyenebs da moTxovnilebaTa sxvadasxva raodenobas gamoyofs, arsebiTi damTxvevaa,<br />

rom isini yvelgan rva ZiriTad moTxovnilebamde daiyvaneba.<br />

yuradReba miaqcieT, rom CamonaTvalSi Setanilia eriqsonis rva fsiqologiuri stadiac,<br />

an fsiqologiuri krizisi. eriqsoni evolucionistia, is ar ganixilavs am krizisebs rogorc<br />

stadiebs, romlebic unda gadailaxos skalaze momdevno safexurebis gasavlelad. rogorc<br />

wesi, erTxel gadalaxuli krizisebi ar meordeba, Tumca, adamiani (da bavSvi) SeiZleba gadaulaxavi<br />

krizisis gamo skalis dabal doneze Seferxdes, rac xels SeuSlis maT winsvlas jansaRi<br />

emociuri ganviTarebis Semdgomi stadiebisken. aq marTebulia eriqsonis nebismieri kavSiri<br />

erTi stadiis warmatebul marTvasa da fsiqologiur moTxovnilebas Soris. rogorc Cans,<br />

paralelebi arsebobs, rasac eriqsoni xedavs – magaliTad, krizisis dros `iniciativa an danaSaulis<br />

grZnoba~ – da rasac Sutci kontrolis ZiriTadi moTxovnilebis dakmayofilebad<br />

miiCnevs.<br />

es avtorebi ramdenime mkafio Setyobinebas gvigzavnian: (1) adamianebs garkveuli saerTo<br />

fsiqologiuri moTxovnilebebi aqvT; (2) moTxovnilebebi dakavSirebulia standartulad<br />

(SeiZleba ierarqiulad); (3) moTxovnilebebi amoZravebs qcevas. roca ZiriTadi moTxovnileba<br />

ar kmayofildeba, is im dakvirvebadi qcevis motivirebas axdens da misi axsnis saSualebas<br />

gvaZlevs.<br />

159


Tavi 7<br />

160<br />

maslou dreikursi Sutci glaseri eriqsoni Sejameba<br />

TviTaqtualizacia<br />

erTianoba an<br />

sasowarkveTileba;<br />

aRiareba<br />

generatiuloba an<br />

unayofoba;<br />

siaxlove an izolacia;<br />

identoba an identobis<br />

miuRwevloba<br />

TviTaqtualizacia<br />

TviTSefaseba<br />

kontroli pativiscema gulmodgineba da<br />

arasrulfasovneba<br />

iniciativa an danaSaulis<br />

grZnoba<br />

(umweoba)/<br />

kompetenturoba<br />

pativiscema,<br />

aRiareba<br />

kontroli<br />

Zalaufleba<br />

CarTuloba<br />

CarTuloba<br />

dakavSirebuloba<br />

siyvaruli<br />

yuradReba<br />

siyvaruli<br />

sazogadoebis<br />

wevroba<br />

avtonomia da sircxvili TviTkontroli<br />

ndoba da undobloba daculoba/<br />

usafrTxoeba/ndoba<br />

daculoba/<br />

usafrTxoeba/ndoba<br />

sqema 7.3: ZiriTadi fsiqologiuri moTxovnilebebi


disciplina<br />

rogor SegviZlia gamoviyenoT es mosazrebebi, rom rezistentul moswavleebs SevusabamoT<br />

eqvsi strategia? ra kavSiria maswavleblis mier arCeul strategiasa da moswavlis qcevis<br />

mamoZravebel moTxovnilebas Soris?<br />

am kiTxvebze sapasuxod ramdenime instruqcias gTavazobT, magram Semdegi gafrTxileba<br />

aucilebelia. Cven ar varT fsiqologebi da ar vcdilobT maswavleblebi vaqcioT fsiqologebad.<br />

gvsurs, maT moswavlis fsiqologiuri moTxovnilebis gansazRvra da `mkurnalobis~<br />

dawyeba vaswavloT. sakiTxi Zalze bundovania. TviT fsiqikuri janmrTelobis specialistebi<br />

diagnozs metismetad naCqarevad svamen. danamdvilebiT ver gvecodineba, ra xdeba sxva adamianis<br />

TavSi da ra aris misi qcevis mizezi; magram SegviZlia gvjerodes, rom arsebobs mizani, maSinac<br />

ki, Tu is CvenTvis (da maTTvis) bundovania. ar arsebobs Sesatyvisi reaqciis strategiis<br />

arCevis sxva gza garda imisa, rom vcadoT logikurad SevusabamoT moswavlis savaraudo moTxovnileba<br />

Sesatyvis strategias. ar dasvaT diagnozi; mosinjeT, magram ecadeT gamoiyenoT<br />

qceva moTxovnilebis Sesaxeb miniSnebebisTvis da daukavSiroT is strategiebs. es ukeTesi<br />

iqneba, vidre yvela moswavlesTan erTi da igive strategiis gamoyeneba (TiTqos disciplinis<br />

meTodi iyos), vidre strategiebis SemTxveviTi, ekleqtikuri cvla.<br />

eqvsi tipobrivi daxasiaTeba<br />

qcevis modifikacia strategiebidan yvelaze kontrolirebadia; erTi ram, rac danamdvilebiT<br />

viciT mis Sesaxeb is aris, rom namdvilad qmediTia. misi kargad warmarTvis SemTxveva-<br />

Si moswavles, ufrosklaselsac ki, nebismier saqmianobas SeasrulebinebT. ratom SeiZleba<br />

maswavlebels aseTi xarisxis kontroli surdes? erTi mizezi SeiZleba iyos sasowarkveTa:<br />

klasi (an moswavle) iseTi xelis SemSlelia, rom sxva gza ar aris! iqneb moswavleebs ubralod<br />

ar aqvT qcevis repertuarSi sworad funqcionirebisTvis saWiro qceva: ar ician rogor aiRon<br />

da Seinaxon nivTebi, rogor gaakeTon davalebebi TanamimdevrobiT; rogor daasrulon davaleba<br />

droulad; rogor moagvaron kamaTi muStebis gareSe. qcevis modifikacia moswavleebs<br />

qcevis mosinjvisa (rasac damoukideblad arasodes gaakeTebdnen) da moqmedebis sxva gzebis<br />

aRmoCenis saSualebas aZlevs. daucvelobisa da mRelvarebis ukiduresi Sinagani mdgomareobis<br />

mqone moswavleebs SegviZlia qcevis modifikaciis programis struqturis gamoyenebiT<br />

davexmaroT yoveldRiuri moTxovnilebebis dakmayofilebaSi. arsebiTad, Cven mxars vuWerT<br />

maT sisustisa da dabneulobis momentebSi. am pirobebSi qcevis modifikacia kontrolis nacvlad<br />

mxardamWerisa da damcvelis funqcias asrulebs. is aCerebs negatiur qcevas, romelic<br />

zians ayenebs moswavlis urTierTobas sxvebTan da umyarebs sakuTar sicudeze warmodgenas.<br />

is moswavlisTvis maSveli rgolia, sanam sakuTari Tavis kontrols SeZlebs da Cveni mizanic<br />

xom es gaxlavT _ TviTkontroli, TviTdisciplina.<br />

Cven yovelTvis vcdilobT, rom moswavleebs moTxovnilebaTa CamonaTvalis zeda safexurisken,<br />

ufro srulyofili strategiebisaken `gadaadgilebaSi~ mivexmaroT, radgan adamiani,<br />

romelic realobiT Terapiis midgomas pasuxobs, emociurad ufro momwifebulia, vidre is,<br />

romelsac gamudmebiT sWirdeba qcevis modifikacia. nebismier konkretul saswavlo wels,<br />

SeiZleba aRmoaCinoT, rom jimisTan muSaobas piradi gavleniT iwyebT, magram wlis bolosTvis<br />

realobiT Terapiaze gadadixarT. strategiebs Soris mravali kavSiri da gadasvla SesaZlebelia,<br />

magram <strong>maswavlebeli</strong> yovelTvis cdilobs moswavlesTan erTad CamonaTvalis zeda<br />

safexurze asvlas. ramdenime wlis ganmavlobaSi sajaro skolaSi Cven mowmeni viyaviT, rogor<br />

SeZles gamocdilma maswavleblebma, rom moswavle pirvel da meore klasSi qcevis modifikaciidan<br />

mexuTe klasisaTvis mew-mde ganviTarebuliyo. moswavlis aseT seriozul pirovnul<br />

zrdas maswavleblis kontrolis garda sxva faqtorebmac unda Seuwyos xeli, magram gvjera,<br />

161


Tavi 7<br />

rom Tanamoazre maswavlebelTa gundis gareSe, romlebic erTad gegmavdnen moswavlis daxmarebas,<br />

araferi moxdeboda.<br />

TviTSecnobis strategiebi Sesaferisia myife emociuri mdgomareobis moswavleebisTvisac.<br />

am moswavleebma SeiZleba icodnen gansxvaveba produqtiul da araproduqtiul qcevas<br />

Soris, magram ar SeeZloT sakuTari Tavis kontroli. maTi temperamenti xSirad kontrols ar<br />

eqvemdebareba; maT ar sjeraT sakuTari Tavis da uWirT damegobreba. isini SeiZleba ganmartovdnen,<br />

bevri dro gaataron xatvaSi, kiTxvaSi an romelime obieqtur aqtivobaSi. Tu mecnierebis<br />

an xelovnebisaken midrekileba aqvT, SeiZleba Seqmnan zRapruli proeqtebi da faqtobrivad,<br />

mxolod am proeqtebiT daamyaron zedapiruli urTierToba sxvebTan. maT sZulT<br />

sakuTar grZnobebze saubari, faqtobrivad, arc SeuZliaT, eSiniaT da daZalebis SemTxvevaSi<br />

SeiZleba uari Tqvan. maT mier sakuTar Tavze saubari ukavSirdeba movlenebsa, nivTebs, da<br />

ara adamianebs an SegrZnebebs. mcire asakis bavSvebisTvis am mdgomareobaSi zedgamoWrilia<br />

volfgangisa (Wolfgang 1977) da ledermanis (Lederman 1969) strategiebi, mozardebisTvis ki<br />

maixenbaumis (Meichenbaum) TviTinstruqciuli strategiebi ufro Sesatyvisia, Tumca, maTi<br />

zogierTi forma dawyebiT klaselebsac gamoadgebaT (mag.: `kus teqnika~).<br />

moswavleebi, romlebic ergebian pirovnuli gavlenis models, CvenSi xSirad siyvarulisa<br />

da siZulvilis grZnobebs warmoSoben. maT aqvT mosawoni, momxiblavi, sayvareli Tvisebebic<br />

ki. erT wuTSi giCndebaT survili, gulSi CaikraT isini, meore wuTSi ki _ kedels mianarcxoT.<br />

individualuri urTierTobis dros isini araCveulebrivebi arian; jgufSi ki SeuZliaT CxubisTavebi,<br />

wamqezeblebi, poziorebi iyvnen. gasakviria, magram isini xSirad wynarebi arian<br />

did jgufebSi, sadac aris meti TviTmmarTveloba, magram gamousworeblebi patara jgufebSi,<br />

sadac socialuri daZabuloba TviTdamkvidrebis gamo Zalze didia. diliT klasSi Semosvlisas,<br />

maT SeiZleba iaron oTaxSi, Seamowmon moswavleTa saqmianoba, gadavidnen nivTidan niv-<br />

Tze da ver ipovon adgili. maT namdvilad aqvT im siyvarulisa da CarTulobis moTxovnileba,<br />

romelic akliaT cxovrebaSi. dilaobiT, aseTi `seirnobis~ dros, isini sakuTar adgils eZeben,<br />

surT gaigon, sad SeuZliaT CarTva da kargad arc ki ician, rogor daamyaron urTier-<br />

Toba. reputaciisa da sxva moswavleebTan urTierTobebis gamo, uWirT arastruqturirebul<br />

situaciebSi adgilis povna. maT enatrebaT megobrebi, sxva moswavleebTan da maswavlebelTan<br />

siaxlove, magram maTi qceva antagonizms iwvevs. pirovnuli gavlenis modelis struqtura,<br />

moTxovnebi, siTbo da urTierTobis Camoyalibeba maT cxovrebis rTuli periodis gadalaxvaSi<br />

exmareba.<br />

ufro mcire asakis bavSvebTan maswavlebelma SeiZleba qcevis modifikacia gamoiyenos maT<br />

mier sakuTari yvelaze xelis SemSleli qcevis ukeT Sesacnobad da gasakontroleblad.<br />

xandaxan iseT moswavleebs vxvdebiT, romlebic `aras~ amboben, gvewinaaRmdegebian da Riad<br />

gviwveven TavianTi qceviT. es moswavleebi SeiZleba logikuri Sedegebis modelis kandidatebi<br />

iyvnen. isini uars amboben samuSaos Sesrulebaze an mas mxolod survilis SemTxvevaSi asruleben.<br />

isini eZeben Zalauflebis konfliqtebs ufrosebTan, faqtobrivad, iwveven maT. ra<br />

Tqma unda, iseTi moswavleebic gvxvdebian, romlebic xSirad, Tumca ara ganzrax, erTvebian<br />

kamaTSi TanatolebTan da maswavleblebTan; im moswavleebis mier ufrosebis gamowvevisa<br />

da maTTan kamaTis dawyeba, romlebzec vsaubrobT, rogorc wesi, `Cemeburad keTebas~ ukav-<br />

Sirdeba. aseTi moswavleebi SeiZleba sxvebTan TamaSis dros xSirad tiranebi, CxubisTavebi<br />

iyvnen, daundoblad hkran xeli sxva moswavleebs da maswavlebelsac. maT qcevas kontrolis<br />

fsiqologiuri moTxovnileba amoZravebs. rogorc dreikursi ityoda, maTi azriT, samyaroSi<br />

adgilis damkvidrebis erTaderTi gza Zalauflebis Cveneba, sxvebis gakontrolebaa. swored<br />

ase unda moiqcnen, rom pativsacemi da Rirseuli adamianebi gaxdnen sxvis TvalSi. es mcdari<br />

rwmena, maTi qceva unda Seicvalos, unda Seicvalos nebismieri gziT, garda droebiTisa.<br />

162


disciplina<br />

dreikursis meTodi Tavs aridebs Zalauflebis konfliqtebs da cdilobs socialuri wesrigis<br />

realoba logikuri Sedegebis gamoyenebiT aswavlos. es Sedegebi aris ara maswavleblis<br />

mier Tavsmoxveuli Zalaufleba, aramed samyaros realoba. ase rom, moswavleebi ver gabrazdebian<br />

maswavlebelze, ver daubrundebian TavianT Zvel araproduqtiul `Zalauflebis TamaSs~.<br />

isini qcevis ganxilvas maTTvis Sedegebis TvalsazrisiT iwyeben _ gana imitom, rom<br />

ufrosebi `ar maZleven uflebas~, aramed qceva araTavsebadia socialur wesrigTan. maT warmodgena<br />

uyalibdebaT socialuri kontraqtis Sesaxeb. maT iseT mdgomareobaSi vayenebT, rom<br />

dainaxon, raoden saWiroa sakuTari qceva sazogadoebis, klasis funqcionirebisTvis. TviT<br />

jgufi ki klasis Sekrebebze am mesijis gasaZliereblad gamoiyeneba, rasac glaseris realobiT<br />

Terapiamde da klasis Sekrebis modelamde mivyavarT, sadac kidev ufro mniSvnelovania<br />

da daxvewili jgufis rolis gamoyeneba.<br />

realobiT Terapiis kandidatebi upasuxismgeblo moswavleebi arian, romelTac yovelTvis<br />

aviwydebaT wignebi, agviandebaT, ar asruleben samuSaos, acdenen daniSnul Sexvedrebsa<br />

da ar asruleben valdebulebebs, adanaSauleben sxvebs da ver acnobiereben, an ar aRiareben<br />

konfliqtSi TavianT rols. es moswavleebi SeiZleba Zalze xelis SemSlelad iqceodnen _<br />

gadmoyaron sxvebis wignebi, daartyan derefanSi moswavleebs, gadaayiraon skamebi. Tumca,<br />

yuradRebis maZieblis msgavsad, maT es qmedebebi winaswar dagegmili an ganzraxuli ara aqvT.<br />

rogorc Cans, isini ubralod aseT mdgomareobaSi vardebian. isini emociur mawanwalebs hgvanan,<br />

romlebic advilad ebmebian cud saqmeebsa da kampaniaSi. kiTxvaze, ratom daejaxnen moswavles,<br />

savaraudod, `ar vici~-s pasuxoben da mxrebs iCeCaven. sasjelisa da SeniSvnis Semdeg,<br />

isini ar kamaToben, ar Tmoben da ar icvlebian.<br />

realobiT TerapiaSi moswavleebs agebineben maTi saqcielis Sedegebs sxva adamianebTan maTi<br />

urTierTobis TvalsazrisiT. es ufro pirovnuli Tvlasazrisia, vidre dreikursis modeli,<br />

sadac swavlebis mizania: `es qceva araqmediTia samyaroSi~. glaseris swavlebis arsia: `is araqmediTia<br />

CemTvis, ra gavakeTo amasTan dakavSirebiT?~ es kiTxva simwifis skalis zeda nawilis<br />

eqvs models Seesatyviseba, radganac saqcielis danaxvis, Sefasebisa da Secvlis pasuxismgebloba<br />

akisria moswavles, Tumca, maswavleblis CarTva aucilebelia, raTa xeli Seuwyos moswavleTa<br />

yovel safexurze gadasvlas. glasers, romelic didad ar amaxvilebs yuradRebas<br />

araswori saqcielis mizezebze, uyvars `aq da axla~ mogvareba. misi azriT, Seusabamo qcevis<br />

mqone mraval adamians, SeuZlia gadawyvitos, rom ar moiqces Seusabamod. maT aqvT saamiso<br />

Sinagani kontroli, maT SeuZliaT gaiaron realobiT Terapiis safexurebi da gadawyviton,<br />

rom Rirs amis gakeTeba, oRond maT gverdSi unda hyavdeT iseTi CarTuli adamiani, romelic<br />

maTTan erTad gaivlis am gzas da xels ar Caiqnevs maTze. amrigad, glaseri SeiZleba ixrebodes<br />

realobiT Terapiis misadagebisaken im moswavleebisaTvis, romlebic skalis sakmaod dabal<br />

dones Seesatyvisebian.<br />

klasis Sekrebebi `CarTulobis~ gancdas uRrmavebs maswavlebelsa da moswavleebs. es Sexvedrebi<br />

moswavleebs im adgiliT uzrunvelyofs, sadac erTmaneTTan gulaxdilad saubars SeZleben.<br />

rezistentuli moswavleebi igeben sxvebis azrs maT Sesaxeb, sxvebs ki problemis gadamWrel<br />

garemoSi am azris gaziarebis saSualeba eZlevaT.<br />

maswavleblis efeqtianobis wvrTnis (mew) kargi kandidati is aRSfoTebuli moswavlea,<br />

romelic skolaSi gatarebul dros patimrobis vadasaviT ixdis, xan meamboxea, xan brZeni, magram,<br />

rogorc wesi, qmediTi. mis mier Sesrulebuli samuSao SeiZleba iyos damakmayofilebeli<br />

an cudi. es moswavleebi, albaT, grZnoben, rom <strong>maswavlebeli</strong> maT TiTqmis arasodes usmens, <strong>maswavlebeli</strong><br />

ki, albaT, Tvlis, rom moswavleebs ar esmiT da pativs ar scemen zogadad skolas. maswavlebelsa<br />

da moswavles Soris cudi komunikaciaa da orive xvdeba, rom maTi moTxovnilebebi<br />

ar Tanxvdeba. miuxedavad iSviaTi Ria konfliqtisa, orive ukmayofiloa klasSi urTierTobiT.<br />

163


Tavi 7<br />

rogorc wesi, aseT moswavles mzardi mtruli ganwyoba aqvs da mzad aris es ganwyoba<br />

yvela maswavleblis mimarT gamoamJRavnos, Tu isini sxvagvarad ar daamtkiceben sakuTar<br />

SesaZleblobebs. sxva moswavleebTan urTierTobebi xSirad damakmayofilebelia. moswavle<br />

ufrosebTan iwyebs im mosazrebis ganzogadebas, rom `maTi (ufrosebis) mTeli saqmianoba<br />

brZanebebis gacemaa, imis Tqma, ra gavakeTo. isini arasodes ismenen~. amitom moswavle wyvets<br />

Setyobinebebis gagzavnas sakuTari ukmayofilebis Sesaxeb.<br />

mew-i SeiZleba problemis mqone moswavlisTvis iyos gamiznuli, roca <strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong><br />

aqtiuri mosmeniT mas problemis gadaWris sakuTari gzis povnaSi exmareba.<br />

mew-i sxva modelis msgavsad konkretul fsiqologiur moTxovnilebebs rodi pasuxobs.<br />

is yvelaze maRali donis modelia, radgan moswavlisagan Tanaziarobas an, sul mcire, maswavleblis<br />

`me~-Setyobinebis gagebas da imis survils moiTxovs, rom problema `yaimiT~ an<br />

(`gamarjvebuli-gamarjvebuli~) molaparakebiT mogvardes. TviT III meTodiT problemis mogvareba<br />

moiTxovs orive mxaris mier mosmenisa da SetyobinebaTa gagzavnis unar-Cvevebs, rac<br />

gansakuTrebiT problemur moswavleebs uWirT. gordoni Tvlis, rom mew-i ar aris Seqmnili<br />

problemuri moswavleebisTvis. Tumca, gamocdileba gviCvenebs, rom aqtiuri mosmena da `me~-<br />

Setyobinebebi TavisTavad arsebiTi unar-Cvevebia maSinac ki, roca mew-is mTlian models ar<br />

viyenebT. aqtiuri mosmena Zalian sasargebloa, TiTqmis aucilebeli, TviTanalizis modelSi,<br />

xolo `me~-Setyobinebebi mSvenivrad avsebs pirovnuli gavlenis models. aqtiuri mosmena ki,<br />

ra Tqma unda, ZiriTadi unar-Cvevaa moswavlis aRSfoTebis ganmuxtvisaTvis.<br />

amrigad, am eqvsi strategiidan TiToeuli moswavlis konkretul tips Seesatyviseba. Cven<br />

eqvsives tipobrivi daxasiaTeba SemogTavazeT, rogorc zogadi instruqcia maTi morgebisTvis<br />

da SevexeT fsiqologiur moTxovnilebebs. strategiis arCevisas maswavlebelma TviT<br />

moswavlis qceviT unda daiwyos. unda Caiweros ra qceva, rodis, visTan erTad, ramdenjer da<br />

sad moxda. Tumca, mxolod qcevisa da garemoebebis aRricxva ar kmara. mniSvnelovania, rogor<br />

ganxorcielda qceva (rogor aRwers damkvirvebeli), radgan es motivis gagebis saSualebas<br />

gvaZlevs: Carlim gavlisas SemTxveviT gadmoyara wignebi Tu ara (realobiT Terapiis kandidati)?<br />

merxebs Soris gavlisas, Tavxeduri mzeriT gamiznulad gadmoyara wignebi Tu ara (logikuri<br />

Sedegebis kandidati)? am saqcieliT mTeli dilis dagubebuli sibraze xom ar gamoxata<br />

(mew-is kandidati)? iqneb impulsurad daejaxa Tavisi magidisken gaqceuli (TviTanalizis<br />

kandidati)? kidev ra qceviT davaxasiaTebdiT Carlis? Carlis daxasiaTebisas SeiZleba davadginoT<br />

misi amJamindeli `me~ da ufro naTlad davinaxoT savaraudo strategia, romelic<br />

mas warmatebiT funqcionirebasa da emociur zrdaSi daexmareba.<br />

sainteresoa, rogor icvleba maswavleblis roli sxvadasxva modelSi (ix. sqema 7.4). mew-Si<br />

<strong>maswavlebeli</strong> moswavlis Tanasworad miiCneva: orives TavianTi moTxovnilebebi da uflebebi<br />

aqvT da orive monawileobs problemis yaimiT mogvarebis gzebis ZiebaSi, romelSic orives<br />

Sexeduleba iqneba gaTvaliswinebuli. realobiT TerapiaSi <strong>maswavlebeli</strong> Terapevtis funqcias<br />

asrulebs; miuxedavad imisa, rom CarTulia da exmareba moswavles, isini Tanasworni aRar<br />

arian: <strong>maswavlebeli</strong> damxmarea, romelsac regularulad da pirdapir Camohyavs moswavle<br />

dedamiwaze da mas faqtebis winaSe ayenebs. logikur SedegebSi kidev ufro meti gaucxoebaa,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> sazogadoebas warmoadgens. <strong>maswavlebeli</strong>, romelic pirovnul gavlenas iyenebs,<br />

moswavleebisTvis avtoriteti xdeba. TviTanalizis wvrTnaSi <strong>maswavlebeli</strong> mwvrTnelad da<br />

sistemebis Semqmnelad gvevlineba. misi roli didad ar gansxvavdeba qcevis modifikaciaSi<br />

rolisagan, sadac is sistemaTa Semqmnelis garda manqanis operatoricaa.<br />

164<br />

CamonaTvalis qveda nawilSi moswavlis roli mcirdeba, xolo maswavleblis xelmZRvan-


disciplina<br />

eloba, pasuxismgebloba, kontroli da statusi izrdeba. CamonaTvalis zeda nawilSi ki maswavleblis<br />

mniSvneloba mcirdeba, xolo moswavlisa _ izrdeba, rogorc srulad funqcionirebadi,<br />

socialurad gaTviTcnobierebuli pirovnebisa, romelsac cxovrebasTan warmatebiT<br />

gamklaveba SeuZlia. sxvadasxva modelSi maswavleblisa da moswavlis rolebis gagebiT, Cven<br />

modelTa urTierTkavSiris Sesaxeb codnis gaRrmaveba da ganviTarebaSi maTi mniSvnelobis<br />

xazgasma SegviZlia. es Tvalsazrisi ubralod gveubneba: xeli mohkideT moswavleebs iq, sadac<br />

arian da daexmareT maT pirovnul zrdaSi.<br />

qcevis maxasiaTeblebi<br />

aRSfoTeba<br />

upasuxismgebloba<br />

daumorCilebloba da yuradRebis<br />

Zieba<br />

martooba da yuradRebis<br />

Zieba<br />

impulsuroba<br />

ucodinroba an kontrolis<br />

nakleboba<br />

modeli<br />

mew-i<br />

realobiT Terapia<br />

logikuri Sedegebi<br />

pirovnuli<br />

gavlena<br />

TviTanalizi<br />

qcevis modifikacia<br />

maswavleblis roli<br />

Tanaswori adamiani<br />

Terapevti<br />

sazogadoebis warmomadgeneli<br />

mniSvnelovani sxva<br />

mwvrTneli da Tanamzraxveli<br />

sistemis operatori<br />

sqema 7.4: maswavleblis rolis cvlileba sxvadasxva modelSi.<br />

CamonaTvalis zeda nawilSi moswavlis roli izrdeba, xolo maswavleblis xelmZRvaneloba, statusi da<br />

kontroli mcirdeba.<br />

isrebi 7.4 sqemaze zogierT saerTo tendencias aRniSnavs, romlis SemCneva SesaZlebelia,<br />

roca moswavle sul ufro da ufro rTul strategiebs pasuxobs. qcevis modifikacias Seu-<br />

Zleba moswavles im kontrolis mopovebaSi daexmaros (sakmarisad daamSvidos), rom TviTanalizis<br />

wvrTnaze gadavides, an im maswavleblis Sesatyvisi gaxdes, romelic pirovnul gavlenas<br />

iyenebs. pirovnuli gavlena da logikuri Sedegebi SeiZleba erTgvari tramplini iyos<br />

realobiT Terapiisa da saklaso SekrebebisaTvis. aucilebeli an swori ar gaxlavT eqvsive<br />

strategiis gavla nebismier erT moswavlesTan. konkretuli moswavlisTvis pirovnuli gavlenis<br />

Semdeg yvelaze bunebrivi nabiji SeiZleba realobiT Terapia iyos. konkretul dros<br />

moswavles SeiZleba ar sWirdebodes <strong>maswavlebeli</strong> moqmedi, rogorc misi cnobieri me da<br />

pirdapir sakuTari qcevis Sefasebaze gadasvla SeZlos.<br />

165


Tavi 7<br />

166<br />

axali qcevis Canacvleba da swavleba<br />

Sedegebi<br />

qcevis alternativebze<br />

Sedegebze, impulsis<br />

qcevis modifikacia<br />

samizne qcevis gansazRvra<br />

bavSvisaTvis Tqma/miznis dasaxva<br />

SemoqmedebiTi da relevanturi<br />

logikuri Sedegebi<br />

araviTari `brZola~<br />

socialuri wesrigis realoba da<br />

maswavlebelTa dawyvileba<br />

sazRvrebi<br />

kontrolze fiqris<br />

swavleba<br />

ganmamtkiceblis Semcireba.<br />

daTvla<br />

miaxloebis ganmtkiceba<br />

progresis aRniSvna bavSvTan<br />

gafrTxilebebi<br />

gaTavisufleba<br />

klasis darwmuneba<br />

ara dasja<br />

(dreikursi)<br />

(sarasoni)<br />

(Suri da spivaki)<br />

(bakholti da sxvebi)<br />

TviTanalizi<br />

(qcevis kognituri modifikacia)<br />

pasuxismgeblobis aReba<br />

(realobiT Terapia)<br />

problemis gadaWra<br />

(mew-i)<br />

pirovnuli gavlena<br />

dakvirveba<br />

`vxedav, Tavs veRar<br />

akontroleb~.<br />

`Tavs veRar akontroleb. me<br />

bavSvebisTvis TavianTi<br />

Setyobinebebis aSkarad<br />

danaxvis,<br />

sxvaTa Setyobinebebis<br />

yuradRebiT mosmenisa da<br />

dagexmarebi~.<br />

Careva/sakuTari qmedebis<br />

ras akeTeb?<br />

es gexmareba?<br />

(ras apireb amasTan<br />

dakavSirebiT?)<br />

CarTuloba<br />

iumori, araviTari Tavis<br />

gamarTleba, simtkice;<br />

sakuTari Tavis rogorc<br />

Rirseulis da sxvebTan<br />

dakavSirebulis danaxva<br />

problemis gadaWris gzebze<br />

molaparakebis swavleba.<br />

aRwera<br />

Sekaveba<br />

bavSvebisTvis sakuTari<br />

signalebis wakiTxvis,<br />

maTi qmedebebisa da grZnobebis<br />

aqtiuri mosmena<br />

`me~-Setyobinebebi<br />

qmedebis gadarTva<br />

III meTodi<br />

gacnobierebis swavleba<br />

pirovnul urTierTobis<br />

Camoyalibeba<br />

mniSvnelovani sxvis naTeli<br />

molodini<br />

pirdapiri<br />

konkretuli<br />

ganmeorebiTi<br />

pozitiuri molodini `amis<br />

gakeTeba SegiZlia~<br />

daJineba<br />

Tanamimdevruli reaqciebi<br />

yuradRebis gamaxvileba<br />

maswavleblis Zlieri gavlena<br />

(maixenbaumi)<br />

(volfgangi)<br />

(glaseri)<br />

(gordoni)<br />

(haimesi)<br />

(voleni da voleni)<br />

sqema 7.5: rezistentuli moswavlis qcevaze reaqciaTa eqvsi jgufi


VI nawili<br />

reaqcia akrZalul qcevaze<br />

disciplina<br />

qcevaze reaqciisTvis saWiroa am qcevis danaxva (an gagoneba, an `misi grZnoba~) an nebismieri<br />

sxva gziT misi aRqma. kaunini (Kaunin) gvTavazobs termins `yvelganmyofoba~ (withitness)<br />

gansakuTrebiT daxelovnebuli maswavleblebis misamarTiT: isini TiTqos imasac xedaven,<br />

rac maT zurgs ukan xdeba (TiTqos Tvalebi kefazec aqvT) da ara marto ician, rodis iqcevian<br />

moswavleebi arasworad, aramed garkveul nabijebsac dgamen imisTvis, rom moswavleebma<br />

Seityon, rom maT ician. `qalbaton dulisTan araferi gagiva!~<br />

qcevis aRqmis Semdeg Cndeba kiTxva: rogori reaqcia aqvs maswavlebels? Cven reaqciaTa<br />

oTx dones gamovyofT:<br />

¤ araviTari yvelganmyofoba (araviTari reaqcia).<br />

¤ reaqciis erTi saerTo modeli.<br />

¤ reaqciis erTze meti saerTo modeli (variaciuloba); sxvadasxva modeli (strategia)<br />

sxvadasxva dros.<br />

¤ calkeuli moswavlis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT SerCeuli (Sesatyvisi) reaqciis<br />

modelebi.<br />

calkeul moswavleTaTvis Sesatyvis mravalferovan modelebs Soris ganirCeva situaciisa<br />

da jgufisTvis Sesatyvisi modelebic.<br />

Cven vicnobT maswavlebels, romelic klasSi disciplinis erT ZiriTad models iyenebs:<br />

pirdapiri Sewyveta da logikuri Sedegebi. Tumca, saTamaSo moedanze bavSvebis Cxubisas<br />

(roca pirdapir safrTxes ar uqmnian mas an misi klasis molodins), is sxva models iyenebs. es<br />

glaseris modelia. sxva viTarebaSi, roca ar xdeba cxadi molodinis aSkara dapirispireba, is<br />

im meTodebs gamoiyenebs, romlebic mis Zalauflebas ar emyareba (mag.: kafeteriaSi bavSvebis<br />

kamaTis dros da sxv.).<br />

amrigad, Tu Cveni yuradRebis centri mxolod saklaso oTaxia, maSin es <strong>maswavlebeli</strong> mxolod<br />

erT meTods iyenebs. mTeli skolis garemos TvalsazrisiT is mravalferovan modelebs<br />

iyenebs. Tu yuradRebas mxolod saTamaSo moedanze gavamaxvilebT, SeiZleba davinaxoT Zalauflebis<br />

`moZraoba~ garkveul akrZalul saqcielze reaqciisas (mag.: zozini karebSi gasasvlelad<br />

mwkrivSi Cadgomis dros), xolo CxubSi Carevisas glaseris modeli. ase rom, Cvens<br />

winaSea `akrZaluli qcevis~ qveklasebad dayofa: (a) qceva, romelic SeiZleba avxsnaT, rogorc<br />

maswavleblis Semowmeba _ bavSvebi cdiloben gaigon, `gauvaT~ Tu ara; da (b) qceva, romelic<br />

<strong>maswavlebeli</strong>s Semowmebaze ar aris mimarTuli (Cxubi, araswori qceva sasadiloSi, sxva maswavleblis<br />

klasSi).<br />

sakmaod variaciulia <strong>maswavlebeli</strong>, Tu nebismier garemoSi moqmedebis mxolod erTi gza<br />

aqvs, magram gansxvavebulad moqmedebs konkretul garemoSi, magram ar hgavs im maswavleblis<br />

moqmedebas, romelic orive garemoSi axdens mravalferovnebis demonstrirebas. amrigad,<br />

`akrZalul qcevaze reaqcia~ ase SegviZlia SevajamoT:<br />

¤ araviTari yvelganmyofoba.<br />

¤ yvelganmyofoba da pasuxis erTi modeli.<br />

¤ sul mcire erTi modeli mainc or sxvadasxva garemoSi an ► erTze meti modeli yovel<br />

garemoSi.<br />

¤ bavSvebis Sesatyvisi modelebi.<br />

pozitiuri programa<br />

167


Tavi 7<br />

msjelobisas gamovtoveT disciplinis pozitiuri mxaris nebismieri detaluri ganxilva,<br />

iseTi cnebebi, rogoricaa TviTdisciplina, rac `yovelives mizania~; moswavleTa Soris er-<br />

Tobisa da pativiscemis Camoyalibeba gaazrebuli aqtivobebiT; moswavleTaTvis, rogorc<br />

jgufis wevrebisaTvis, kooperaciuli da efeqtiani muSaobis swavleba; erTmaneTis mosmenis<br />

swavleba; saintereso da relevanturi saswavlo programis Sedgena; saklaso cxovrebis gademokratiuleba,<br />

raTa moswavleebs hqondeT mniSvnelovani wvlili da saTqmeli wesrigisa da<br />

zrdilobis sakiTxebSi erTmaneTTan da maswavlebelTan urTierTobisas. am sakiTxebs ufro<br />

detalurad me-13 TavSi ganvixilavT.<br />

Tavis bolos naxavT zogierTi Cveni moswavlis daxasiaTebas. gvsurs, waikiTxoT da gansajoT,<br />

Tqveni azriT, disciplinis eqvsi modelidan romeli iqneboda Sesatyvisi. rogor daasabuTebT<br />

Tqvens arCevans? (es savarjiSo gansakuTrebiT sasargebloa, roca kolegebTan erTad<br />

sruldeba.)<br />

168


d i s c i p l i n i s p r o b l e m e b i s g a g e b a :<br />

2 1 k i T x v a<br />

1. samuSao metismetad Znelia Tu metismetad advili?<br />

2. karg pirovnul urTierTobas vamyareb Tu ara moswavleebTan?<br />

3. gakveTilebze karg temps vinarCuneb Tu ara?<br />

4. kargad vmarTav Tu ara drosa da sivrces?<br />

5. yuradRebis Sesatyvis nabijebs mivmarTav Tu ara da rogori tempiT?<br />

6. abnevs Tu ara Cemi instruqcia zogierT moswavles?<br />

7. vcvli Tu ara instruqciis formatsa da masalebs, rom moswavleebs ar mobez-<br />

rdeT?<br />

8. wesebi da Sedegebi naTeli da konkretulia Tu ara CemTvis da Cemi moswavlee-<br />

bisTvis?<br />

9. Cems mier molodinis Setyobineba aris Tu ara:<br />

¤ pirdapiri<br />

¤ konkretuli<br />

¤ ganmeorebiTi<br />

¤ pozitiuri molodinis maCvenebeli (rogorc `Sen SegiZlia~, aseve `Sen gaakeTeb~)<br />

10. Sedegebi logikuri ufroa Tu damsjeli?<br />

11. SedegTa mTeli speqtri maqvs Tu erTi reaqcia yoveli usaqcielobisTvis?<br />

12. aris Tu ara Sedegebi:<br />

¤ Tanamimdevruli da mtkice<br />

¤ swrafi<br />

¤ uemocio<br />

¤ moswavlis arCevanis maCvenebeli<br />

13. sakmaris drosa da Zalisxmevas vaxmar Tu ara saswavlo wlis dasawyisSi yovelive<br />

zemoxsenebuls?<br />

14. sakmarisad maRali molodini maqvs Tu ara qcevis mimarT, miuxedavad moswavlis mo<br />

nacemebisa?<br />

15. uarvyof Tu ara Tavis gamarTlebas?<br />

16. vuyalibeb Tu ara moswavleebs klasis cxovrebaSi kontrolis, gavlenis, pasu xi -<br />

smgebl obis, Zalauflebis realur da legitimur gancdas?<br />

17. gonivrul qcevas efeqtianad vaRiareb da vajildoeb Tu ara?<br />

18. cxadad vayalibeb Tu ara klasSi erTobas (erTmaneTis Sesaxeb codna, erTmaneTis<br />

dafaseba, erTmaneTTan TanamSromloba?)<br />

19. aqvs Tu ara qcevas fizikuri mizezebi (smenis/mxedvelobis dakargva, organuli<br />

hi pe raqtiuroba)?<br />

20. qcevis miRma dgas Tu ara maswavlebelsa da moswavleebs Soris (an moswavleebs<br />

Soris) RirebulebaTa an kulturaTa konfliqti?<br />

d i s c i p l i n a - S e j a m e b a<br />

169


Tavi 7<br />

170<br />

21. ician Tu ara moswavleebma, rogor gaakeTon is, rasac maTgan moveli?<br />

dagegmva metismetad rezistentuli moswavleebisaTvis<br />

1. sakmarisi obieqturi monacemebi Sevagrove Tu ara moswavlis qcevis Sesaxeb?<br />

2. gavacani Tu ara is klass damatebiTi informaciisa da SekiTxvebis misaRebad?<br />

3. kargad ganvsazRvreT Tu ara `fsiqologiuri moTxovnileba~?<br />

4. SevarCieT Tu ara reaqciis Sesatyvisi modeli?<br />

5. SevimuSaveT Tu ara koordinirebuli gegma am moswavlis yvela maswavleblisTvis?<br />

6. CavrTeT Tu ara gegmaSi moswavlis ojaxi?<br />

7. uzrunvelvyaviT Tu ara gegmis perioduli gadaxedva da modifikacia?


s a v a r j i S o<br />

yoveli moswavlis daxasiaTebisTvis disciplinis eqvsi modelidan romeli iqne-<br />

boda Sesatyvisi? dawereT modeli daxasiaTebis gverdiT mindorze.<br />

jimi<br />

jimi TiTqos sicocxlis zRvarzea. is araprognozirebadia. xan kraviviT iqceva<br />

da lamazi Taflisferi TvalebiT giyurebs. Caxuteba uyvars, siTbosa da siyvaruls<br />

pasuxobs. samuSaos garkveuli drois ganmavlobaSi asrulebs, zogjer sakmao gatacebiTac.<br />

ufro xSirad cotas (an arafers) akeTebs da oTaxSi dadis.<br />

sxva bavSvebs nivTebs stacebs, xels hkravs da yviris, CxubisTavia. klasis Sekrebebze<br />

an instruqciul jgufebSi SeiZleba gamyivani xmiT iyviros; erTad simReris<br />

dros is pirveli gadadis yvirilze da uazro kivilze. pasiuri uZraobis, gabrazebis,<br />

warumateblobisa da daumorCilebeli sigiJis (nivTebis srola, arev-dareva) iSviaTi<br />

periodebi Rrma Sinagan mowyenilobaze metyvelebs.<br />

jimi eqvsi wlisaa da mxolod deda hyavs, romelic naSuadRevs, saxlSi dabrunebisas,<br />

yovelTvis rodia Sin. jimim winaswar ar icis, daxvdeba Tu ara deda saxlSi. jimis<br />

gasaRebi aqvs da Tavis xuTi wlis dasTan erTad saxlSi fexiT midis. mosiyvarule,<br />

magram arastabiluri da problemuri deda hyavs.<br />

did Tu mcire jgufebSi, klasis Sekrebaze Tu instruqciis dros, jimi xSirad<br />

sakuTar Tavs veRar akontrolebs – yviris, kivis, axlo mdgom bavSvebs xels hkravs<br />

an Cqmets. xSirad icinis da es Tavmowonebis erTgvar formas hgavs. is swrafad reagirebs<br />

maswavleblis SeniSvnaze. SeniSvnis dros misi gamometyveleba araswori<br />

saqcielis aRiarebas gamoxatavs, magram Semdeg isev Tavidan iwyebs. mas xSirad ayeneben<br />

oTaxis kuTxeSi an derefanSi.<br />

bevr samuSaos ar asrulebs, xanmokle yuradReba aqvs, magram gonieria. pasuxobs<br />

siTbosa da Caxutebas, eZebs ufrosis kalTas. bevrs darbis oTaxSi, itacebs nivTebs,<br />

Cxubobs, ejaxeba. derefanSi gayvanisas SeiZleba sakmaod xangrZlivad gulamoskvniT<br />

da gulwrfelad iqviTinos. mtkivneuli mowyenilobisa da tirilis periodebi misTvis<br />

ucxo ar aris. xSirad aSkara mizezis gareSe atirdeba xolme.<br />

arasdros viciT, rogor Semova oTaxSi. magram, pirveli ramdenime wuTi, rogorc<br />

wesi, mTeli dRis ganwyobas gansazRvravs. xSiria aseTi scena: jimi dgas karebTan, ar<br />

Semodis, daJinebiT iyureba aqeT-iqiT, amowmebs ra xdeba, icavs Tavis sivrces, mis<br />

ukan karSi mdgom bavSvs, romelic Semosvlas lamobs muStiTa da gabrazebiT pasuxobs.<br />

mcire drois ganmavlobaSi irindeba, mowyenili da uZravia; sxva dros ki SeiZleba<br />

ambis Txrobasa an aqtivobaSi CaerTos. sxva bavSvebTan TanamSromloba SeuZlia,<br />

magram xSirad Cxubze gadadis, Tu saqme gayofas, realur an warmosaxviT kritikul<br />

SeniSvnebs ukavSirdeba. advilad kargavs kontrols.<br />

Tu sasadiloSi wasvlis win dalagebasa da mwkrivSi Cadgomas mosTxovT, nivTebs<br />

maTi kuTvnili adgilisken gadayris (an ubralod arad CagagdebT) da karisken gaiqceva,<br />

rasac Sedegad dajaxeba da Cxubi mosdevs. sirbili misTvis erTaderTi reaqciaa<br />

maswavleblis mier erTi adgilidan meoreze gadaadgilebis moTxovnisas.<br />

zogjer arc gainZreva, TiTqos arc ki esmis da mTlianad CarTulia kuburebis<br />

d i s c i p l i n a - s a v a r j i S o<br />

171


awyobasa Tu Tixaze muSaobaSi. sruli CarTulobis es periodebi gacilebiT naklebia,<br />

vidre masalebis gafuWebis periodebi: Tixis magidasTan patara burTulebis gakeTeba<br />

da axlo-maxlo bavSvebisTvis srola an didi kubi buldozerad warmodgena da sxva<br />

bavSvis mier agebuli saxlis dangreva.<br />

rogorc Cans, mas mxolod fizikuri SezRudva da Caxuteba awynarebs, rac zogjer 5-10<br />

wuTs grZeldeba.<br />

172<br />

keni<br />

keni mecxreklaselia, Tumca, ufro pataras hgavs. mas mudam problemebi axvevia Tavs,<br />

klasSi iSviaTadaa. wina kviras megobarTan xumrobiT Widaobisas, skolis direqtoris<br />

kabinetis fanjris qveS gazafxulis yvavilebis kvali gaafuWa.<br />

calke, maswavleblebi mas `velur virs~ eZaxian. is, TiTqos, mocemuli wuTiT cxovrobs<br />

da fesvebi arc saxlSi aqvs da arc skolaSi. sxvebs misi CarTva nebismieri saxis<br />

mavneblobaSi SeuZliaT (da xSirad asec xdeba xolme) _ qurdobaSi, vandalizmSi (axali<br />

sportuli darbazis kedlebze saRebaviT uxamsobebis dawera); Tavad iSviaTad mouva<br />

TavSi msgavsi mavnebloba.<br />

rogorc Cans, keni Sinagani marTvis sistemiT ar moqmedebs _ `umarTavi raketaa~; ar<br />

aqvs aranairi mizani, araferi, risTvisac ibrZvis, araferi, risi miRebac skolidan surs.<br />

Tavze xelaRebuli xumara mSiSara kacad iqceva da aSkarad ukan ixevs Tu daiWeren da<br />

namoqmedaris winaSe daayeneben. direqtoris moadgilis SeniSvnaze bevrs ar laparakobs,<br />

mxrebs iCeCavs, Zalian daTrgunulad da martosulad gamoiyureba. is iRebs sasjels,<br />

Tumca amas araviTari Sedegi ar moaqvs. is gpirdebaT, magram arafrad agdebs dapirebas.<br />

fredi<br />

fredi TiTqos sakuTar sxeuls ver akontrolebs, tlanqi da uxeSia, kidurebi usulosaviT<br />

aqvs Camokiduli. TiTqos, nebismier wuTs SeiZleba daejaxos raimes da verc<br />

mixvdes.<br />

11 wlis kvalobaze maRalia da maRali xma aqvs.<br />

sasadiloSi, rogorc wesi, bolo Sedis. qanaobiT dadis, aqeT-iqiT yurebisas Tavs<br />

TiTqmis 360 gradusiT atrialebs. laparakobs Zalian xmamaRla, veluriviT. Tavis magidasTan<br />

miWyletilma SeiZleba uxeSad mimarTos gverdze mjdoms: `ei, Se dorbliano, gamatare!~<br />

ramdenime wuTis Semdeg SeiZleba giJiviT gaicinos, moitacos saWmeli an isrolos<br />

da metismetad energiuli, ukontrolo qceva gamoavlinos. sasadilo iseve, rogorc sxva<br />

xalxmravali adgilebi, masze zestimulirebas axdens.<br />

miuxedavad zemoTqmulisa, fredi hiperaqtiuri ar aris. faqtobrivad, klasSi is<br />

yvelaze xSirad aris Tavidan bolomde samuSaoSi CarTuli _ es misi sakuTari samuSaoa<br />

da ara maswavleblis mier davalebuli. mas uyvars fantastikuri manqanebis xatva, nebismieri<br />

mecnieruli informaciis kiTxva da nebismier xelsayrel momentSi saklaso aqtivobaSi<br />

monawileobas wyvets da mTlianad gadaerTveba xolme.<br />

jgufuri instruqciisa da mcire jgufSi muSaobisas yviris, aTasgvar xriks mimarTavs<br />

yuradRebis centrSi yofnisTvis da xSirad suleliviT iqceva. Tu gancalkevdeba, malulad<br />

xatavs an swavlobs imas, rac ainteresebs.<br />

is SeiZleba Zalian gabrazdes sxva moswavleebze da tkivilic ki miayenos muStis


dartymiT an xelis kvriT. is kargavs moTminebas, feTqebadia da ver akontrolebs saku-<br />

Tar Tavs.<br />

mas ar surs Tavis grZnobebze saubari, sakuTar TavTan CaRrmaveba. is nivTebze saubrobs.<br />

man bevri icis zogierTi mecnieruli da teqnikuri Temis Sesaxeb da uyvars ufrosebisTvis<br />

am codnis gamJRavneba. pataraobisas is dinozavrebis erT-erTi fanatikosi da<br />

ganswavluli eqsperti iyo. zogadad misi goneba kargad iTvisebs faqtebsa da zogad<br />

informacias, magram koncentraciis nakleboba, rogorc Cans, xels uSlis im kavSirebis<br />

damyarebasa da koncefciebis ganviTarebaSi, rasac aseTi ganviTarebuli metyvelebis<br />

mqone biWisagan SeiZleba movelodeT.<br />

unar-Cvevebze agebuli iseTi samuSaos Sesrulebisas, rogoricaa imis gansazRvra,<br />

iqneba Tu ara sityva leqsikonis mocemul gverdze an qveSmiweriT gayofisTvis algoriTmis<br />

swavla, mas moTmineba Ralatobs da SeiZleba furclebi daxios, Tu pasuxs pirvelive<br />

mcdelobisas ver iRebs. kiTxvebs ar svams da ganmeorebiT axsnis dasrulebamde SeSinebuli<br />

cdilobs ukve naswavlis gamoyenebas. masalis gagebis SemTxvevaSi fredis SeuZlia<br />

codnis kompetenturad ganzogadeba axal situaciebze. Tumca, samuSaos Sesrulebisas<br />

Cqarobs da uSvebs bevr Secdomas.<br />

arc erTi namdvili megobari ar hyavs, magram erTveba sxva bavSvebTan iseT aqtivobeb-<br />

Si, rogoricaa gareT cixe-simagris aSeneba. organizebul TamaSebSi TiTqmis ar erTveba.<br />

TamaSma mas TviTgamoxatvis saSualeba unda misces – iTamaSos sakuTari roli, yuradReba<br />

mimarTos, vTqvaT, cixe-simagreze. am dros misi saubari cixe-simagres an mxatvrul fantazias<br />

Seexeba, rasac bavSvebi cixe-simagris aSenebisas aviTareben xolme: `ei, Sexede am<br />

magar sasrialos [romelic man es-esaa gaakeTa]. isini am kedelze gadmofrenas SeZleben~.<br />

saubrisas is iSviaTad uyurebs sxva bavSvs.<br />

173


Tavi 7<br />

174<br />

literatura:<br />

Adler, A. The Problem Child. New York: G. B. Putnam & Sons, 1963.<br />

Aronson, E. The Jigsaw Classroom. Beverly Hills, Calif.: Sage Publications, 1978.<br />

Buckholt, D. R., D. E. Berritor, H. Sloane, G. M. Della-Piana, K. S. Rogers, and I. F. Coor. CLAIM—Classroom<br />

and Instructional Management Program. New York: Walker Publishing Co., 1975.<br />

Canter, L. (withM. Canter). Assertive Discipline. Santa Monica, Calif.: Canter and Associates, 1977.<br />

Colarusso, C. Diagnostic Educational Grouping: Strategies for Teaching. Bucks County (Pennsylvania) Public<br />

Schools, 1972.<br />

Dishon, D., and P. W. O'Leary. A Guidebook for Cooperative Learning. Holmes Beach, Fla.: Learning Publica-<br />

tions, Inc., 1984.<br />

Dreikurs, R. Psychology in the Classroom. New York: Harper and Row, 1957.<br />

Dreikurs, R., and P. Cassel. Discipline Without Tears. New York: Hawthorne Books, 1974.<br />

Dreikurs, R., and L. A. Grey. A New Approach to Classroom Discipline: Logical Consequences. New York: Harper<br />

and Row, 1968.<br />

Erikson, E. H. Childhood and Society. 2d ed. New York: W. W. Norton, 1963.<br />

Ginott, Dr. H. Between Parent and Child. New York: Macmillan, 1965.<br />

Glasser, W. Reality Therapy. New York: Harper and Row, 1965.<br />

-------. Schools Without Failure. New York: Harper and Row, 1969.<br />

Gordon, T. Parent Effectiveness Training. New York: Peter Wyden, 1970.<br />

-------. Teacher Effectiveness Training. New York: Peter Wyden, 1974.<br />

Hersey, P., and H. Blanchard. The Family Game. Reading, Mass.: Addision-Wesley, 1978.<br />

House, E. R., and S. D. Lapan. Survival in the Classroom. Boston: Allyn and Bacon, 1978.<br />

Hymes, L. Jr. Behavior and Misbehavior. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1955.<br />

Johnson, D. W., and R. T.Johnson. Learning Together and Alone. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1975, 1987.<br />

Jones, F. H. Positive Classroom Discipline. New York: McGraw-Hill, 1987.<br />

Joyce, Bruce, and Marsha Weil. Models of Teaching. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1972.<br />

Lederman, J. Anger in the Rocking Chair. New York: McGraw-Hill, 1969.<br />

Martin, G., andj. Pear. Behavior Modification. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1978.<br />

Maslow, A. Toward a Psychology of Being. Princeton, N.J.: Van Nostrand, 1962.<br />

Meichenbaum, D. Cognitive Behavior Modification. New York: Plenum Press, 1977.<br />

Mendler, A. N., and R. L. Curwin. TakingCharge in the Classroom. Reston, Va.: Reston Publishing Co., 1983.<br />

Pierson, C. Resolving Classroom Conflict. Palo Alto, Calif.: Learning Handbooks, 1974.<br />

Rogers, D. M. Classroom Discipline: An Idea Handbook for Elementary School Teachers. New York: Center for<br />

Applied Research in Education, 1972.


Sarason, S. The Culture of Schools and the Problem of Change. Boston: Allyn and Bacon, 1971.<br />

disciplina<br />

Sharam, S. "Cooperation Learning in Small Groups." Review of Educational Research 50 (Summer 1980): 241-272.<br />

Schutz, W. J. Expanding Human Awareness. New York: Grove Press, 1967.<br />

Shure, Myrna. I Can Problem Solve. (ICPS): An Interpersonal Cognitive Problem-Solving Program. Champaign,<br />

111." Research Press, 1992.<br />

--------. Raising a Thinking Child. (Audiotape). New York: Pocket Books, 1996.<br />

--------. Raising a Thinking Child Workbook. New York: Henry Holt, 1996.<br />

Shure, M. B., and G. Spivack. Problem Solving Techniques in Childrearing. San Francisco: Jossey-Bass, 1978.<br />

Slavin, R. E. "Cooperative Learning." Review of Educational Research 50 (Summer 1980): 315-342.<br />

Stanford, Gene. Developing Effective Classroom Groups. N.Y.: Hart, 1977.<br />

Swap, S. "Disturbing Classroom Behaviors: A Developmental and Ecological View." Exceptional Children (No-<br />

vember 1974): 163-172.<br />

Van Houton, R. Learning Through Feedback. New York: Human Sciences Press, 1980.<br />

Wallen, C. J., and L. Wallen. Effective Classroom Management. Boston: Allyn and Bacon, 1978.<br />

Wilt, J., and B. Watson. Relationship Building Activities. Waco, Texas: Educational Products Division, WORD,<br />

1978.<br />

Wolfgang, C. Helping Aggressive and Passive Pre-Schoolers Through Play. Columbus, Ohio: Charles E. Mer-<br />

rill, 1977.<br />

Wolfgang, C, and C. Glickman. Solving Discipline Problems. Boston: Allyn and Bacon, 1980.<br />

Wood, Samellyn, Roger Bishop, and Davene Cohen. Parenting: Four Patterns of Child Rearing. New York: Hart<br />

Publishing Co., 1978.<br />

doqtor barbara bruno-goldenis mier Tavmoyrili damatebiTi literatura<br />

relaqsaciis swavlebis Sesaxeb<br />

Bernstein, D., and T. Borkovec. Progressive Relaxation Training: A Manual for the Helping Professions. Cham-<br />

paign, 111.: Research Press, 1973.<br />

Bruno-Golden, Barbara. "Progressive Relaxation Training for Children: A Guide for Parents and Children."<br />

Special Children AASE/Box 168, Fryeburg, Maine (Fall 1974) and (Summer/Fall 1975).<br />

Jacobson, J. E. Teaching and Learning New Methods for Old Arts. Chicago, 111.: National Foundation for Progres-<br />

sive Relaxation, 55 East Washington St., 1973.<br />

Koeppen, A. "Relaxation Training for Children." Elementary School Guidance and Counseling (October 1974):<br />

14-20.<br />

Northfield, W. "How to Relax" The Psychologist Magazine Ltd. Denington Estate, Wellingborough, Northamp-<br />

tonshire, England, 1973.<br />

Commercially prepared cassettes for home training programs in adult relaxation skill development are available<br />

through Bio Monitoring Applications, Inc., Suite 1506, 270 Madison Ave., New York, NY. 10016.<br />

175


8<br />

sicxade<br />

rogor unda avxsnaT cxadad?<br />

kognituri empaTia<br />

`didi suraTi~


sicxade<br />

sicxade cvladi sididea, romelsac vrceli kvleva sWirdeba. is mravaljer Seitanes<br />

sakvlev sakiTxebSi, maT Soris, rozenSainis `did cxraSic~ ki, korelaciur kvlevebSi<br />

standartizebuli testirebisas moswavleTa winsvlasTan dakavSirebuli cxra cvladi<br />

(Rosenshine & Furst 1973). sirTule is iyo, rom ar vicodiT `sicxadis~ mniSvneloba (ix.<br />

Hiller da sxvebi 1969, Belgard da sxvebi 1971, da Martin 1979 sicxadis gansazRvrebis mcdelobisTvis).<br />

maswavleblebiseuli hipoTezebi sicxadis Sesaxeb sakmaris informacias ver gvawvdis.<br />

ratom xdeba, rom zog adamians sxvebze ukeT gamosdis axsna? ras akeTeben isini axsnisas<br />

meti sicxadis misaRwevad?<br />

ganvixiloT epizodi: 2 2 X2 3 =? magaliTi klasSi bevrma SecdomiT amoxsna. `mravalma Tqvenganma<br />

2-ebi gadaamravla da 2 2 X2 3 =4 5 miiRo, rac arasworia. pasuxi 2 5 -ia.~, ambobs <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

is Slis `4 5 ~-s da mis adgilze `2 5 ~-s wers. `2 ar icvleba~, amatebs is da Semdeg magaliTze gadadis.<br />

maswavlebelma magaliTi amowura, magram ar axsna. es epizodi ufro imiT aris mniSvnelovani,<br />

rac maswavlebels gamorCa, vidre imiT, rac gaakeTa. maswavlebels ar Seumowmebia,<br />

gaiges Tu ara moswavleebma aseTi magaliTebis amoxsnis wesi (N a XN b =N a+b ). mas ar Seumowmebia,<br />

gaiges Tu ara moswavleebma wesis muSaobis principi. mas ar auxsnia magaliTis amoxsnis<br />

procesi: man ubralod mcdar da swor pasuxebze miuTiTa. mniSvnelovania, rom mas ar ucdia<br />

moswavleTa CarTva, raTa darwmunebuliyo, vin gaigo da vin _ vera. magaliTad, mas ar Seumowmebia,<br />

SeeZlo Tu ara romelime moswavles msgavsi magaliTis amoxsna. am epizodSi sicxade<br />

Zalze mwiria maswavleblisa Tu misi moswavleebisTvis.<br />

qceva, romelsac sicxadis parametrSi SevexebiT, safuZvlad udevs cxadi instruqciis<br />

miwodebis process. situaciebi, romelTac SevexebiT, moicavs axali masalis warmodgenas,<br />

koncefciebis axsnas, mimarTulebebis micemas an axsnas, arsebuli codnis gaaqtiurebas, Zveli<br />

masalis Tavidan axsnas, moswavleTa dabneulobis mizezebis garkvevas, swavlis procesSi<br />

kavSirebis damyarebas. winamdebare TavSi am procesebTan dakavSirebul repertuars gadavxedavT.<br />

1. kognituri empaTia<br />

SesaZloa am parametris da zogadad kargi swavlebisTvis mniSvnelovania is, rac wlis<br />

saukeTeso maswavlebelma meri klarkma Tqva 1981 wlis interviuSi: `unda icodeT, ra aris<br />

Tqveni moswavleebis TavebSi, saklaso oTaxSi motanili informaciis, grZnobebisa da miznebis<br />

CaTvliT~. 1 es migvaniSnebs, rom sicxadeSi CarTulia garkveuli kognituri empaTia (iseve<br />

1 Parsons, C. `Grading Teachers for Quality~. The Christian Science Monitor (October 28, 1981): B6.<br />

179


Tavi 8<br />

rogorc emociuri empaTia). 2 es maswavlebels saSualebas aZlevs icodes, rodis ver igeben<br />

moswavleebi da Semdeg yuradReba gaamaxvilos masalis im nawilze, romelic ar esmiT.<br />

ori sxvadasxva unar-Cvevaa imis gansazRvra, rodis ver igeben moswavleebi da ra ar esmiT.<br />

`vergagebis~ drois gansazRvra gulisxmobs, rom maswavlebels swavlebis dros aqvs Semowmebis<br />

saSualebebi, xolo imis gansazRvra, ra ar esmiT moswavleebs, gulisxmobs, rom <strong>maswavlebeli</strong><br />

axdes konkretuli `vergagebuli~ punqtis (punqtebis) identificirebas da xelaxla<br />

xsnis. raki sicxadis TvalsazrisiT orive unar-Cveva mniSvnelovania, saWiroa cal-calke ganvixiloT,<br />

rogor asruleben maswavleblebi TiToeuls.<br />

180<br />

gagebis Semowmeba<br />

Cven viyenebT sityvas `Semowmeba~, raTa aRvweroT, rodis cdilobs <strong>maswavlebeli</strong> imis<br />

gansazRvras, dabneulebi arian Tu ara moswavleebi. Semowmebisas <strong>maswavlebeli</strong> reagirebs<br />

klasze, cdilobs gaigos moswavleebisgan sasurveli informacia dabneulobis arsebobasTan<br />

dakavSirebiT. rogor avlens <strong>maswavlebeli</strong> dabneulobas? Cven SegviZlia ganvsazRvroT maTi<br />

saqmianobis (qmedebis) oTxi done, romelTac ase davasaTaurebdiT:<br />

1. agrZelebs<br />

2. kiTxulobs sxeulis enas<br />

3. svams Sesamowmebel SekiTxvebs<br />

4. gansazRvravs dones<br />

moqmedebis es oTxi done urTierTs ar gamoricxavs; maswavlebelma SeiZleba ramdenime<br />

maTgani sxvadasxva dros erTsa da imave gakveTilze gamoiyenos.<br />

pirvel doneze maswavlebelma, SeiZleba, ubralod, upasuxod datovos moswavleTa dabneuloba.<br />

is ubralod iviwyebs moswavleTa dabneulobas da agrZelebs axsnas; an ver afasebs<br />

dabneulobis `masStabs~ da ver aZlevs davalebis Sesasruleblad saWiro miTiTebebs. Seumowmebloba<br />

da gagrZeleba SeiZleba zogjer gamarTlebuli iyos naswavli masalis swrafi<br />

mimoxilvisas, Tu manamde maswavlebelma amomwuravad Seamowma da axla misi mizania mxolod<br />

mniSvnelovani terminebis an koncefciebis xazgasma. Tumca, am SemTxvevaSic ki, raki Semowmebas<br />

cota dro sWirdeba, gonivruli iqneboda misi gamoyeneba.<br />

meore doneze maswavlebelma gageba SeiZleba moswavleTa dabneulobis mimaniSnebeli<br />

sxeulis enis wakiTxviT (mag., poziT, saxis gamometyvelebiT) Seamowmos. aseTi miniSnebebis<br />

SemCnevisas, is aCerebs swavlebas. Tumca, vergagebis garegnul niSnebze dayrdnoba arc ise<br />

saimedoa. moswavleebma vergagebis miuxedavad SeiZleba sulac ar gamoamJRavnon es miniSnebebi.<br />

magaliTad, swavlebis procesSi moswavleTa azrovnebis kvlevisas, pitersoni da svingi<br />

(Peterson & Swing 1982) aRweren, rogor Seiyvanes SecdomaSi moswavleebma damkvirveblebi,<br />

romelTa azriT, isini yuradRebiT usmendnen gakveTils:<br />

melisas pasuxebi stimulirebuli gaxsenebis interviuze mis uyuradRebobas avlenda<br />

[Tumca, damkvirveblebma misi saqcielis mixedviT gansajes, rom is yuradRebiT<br />

iyo] da Canda, rom drois umetes nawils pasuxis da savaraudo warumateblobis<br />

gamo nerviulobaSi atarebda. magaliTad, kiTxvaze, ras fiqrobda pirveli<br />

videokasetis naxvis Semdeg, melisam upasuxa: `...vinaidan is-is iyo nerviulobas<br />

viwyebdi, vfiqrobdi, rom SeiZleboda ar mcodnoda, rogor gamekeTebina raRacee-<br />

2 moswavleTa grZnobebisa da miznebis codna aseve Zalze mniSvnelovania da mas kvlav ganvixilavT saklaso oTaxis klimatTan da<br />

pirovnuli urTierTobis CamoyalibebasTan dakavSirebul TavebSi.


i~. meore nawilis naxvis Semdeg man Tqva: `vfiqrobdi, rom kriss ufro uadvildeboda,<br />

radgan ufrosklaseli iyo~. mesame nawilis naxvis Semdeg melisam upasuxa:<br />

`iciT, ZiriTadad imaze vfiqrobdi, razec Cven manamde visaubreT _ Tavs visulelebdi~.<br />

bolos, meoTxe nawilis naxvis Semdeg man Tqva: `iciT, es SeiZleba uadgiloa,<br />

magram yaisnaRiT naqsovebis Sesaxeb Sexvedraze vfiqrobdi, radgan mindoda<br />

moqsova momeswro~ (gv. 485).*<br />

sicxade<br />

mesame doneze maswavlebelma moswavleTa zogadi gageba SeiZleba ufro pirdapir, perioduli<br />

SekiTxvebiT Seamowmos. mas ainteresebs igeben Tu ara moswavleebi instruqcias. es<br />

SeiZleba exebodes Sinaarsis, procedurebis an miTiTebebis zogad gagebas. aq upriani iqneba,<br />

moswavleTa mier gagebis Sesamowmeblad, gaxsenebisa da wvdomis kiTxvaTa gamoyenebis ganxilva.<br />

gaxsenebis mizniT dasmuli kiTxvebi moiTxovs warmodgenili masalidan uSualod faqtebze<br />

dafuZnebul pasuxebs. magaliTad, kiTxvaze _ `rogoria samkuTxedis farTobis gamosaTvleli<br />

formula?~ _ sapasuxod moswavleebs sWirdebaT uSualod formulis gaxseneba:<br />

fuZisa da simaRlis namravlis naxevari. meore mxriv, wvdomis Semowmebaze mimarTul kiTxvebs<br />

pasuxi mxolod im SemTxvevaSi SeiZleba gaeces, Tu moswavleebs namdvilad esmiT gakveTilis<br />

koncefciebi an operaciebi. magaliTad, `ras raze gaamravlebdiT am samkuTxedis farTobis<br />

gamosaTvlelad [samkuTxedisa, romelzec miTiTebulia gverdebis zomebi]?~ pasuxi moiTxovs<br />

rogorc formulis gaxsenebas, ise imis codnas, rogor unda gamoyenon formula konkretuli<br />

samkuTxedisTvis.<br />

wvdomis SekiTxvebs moswavleebi mxolod im SemTxvevaSi gascemen pasuxebs, Tu Sesamowmebeli<br />

Sinaarsi esmiT. gTavazobT kidev erT magaliTs: `ratom ver iqneba am gverdze mocemuli<br />

sityva `xarbad?~ _ kiTxulobs <strong>maswavlebeli</strong> im gverdis Sesaxeb, sadac indeqsi (leqsikonis<br />

gverdis zeda nawilSi mindorze miTiTebuli sityva, romelic migvaniSnebs, ra sityviT<br />

mTavrdeba mocemuli gverdi. mTargm. Sen.) aris sityvebi `nadiroba~ da `borcvi~. moswavleebi<br />

am kiTxvaze pasuxis gacemas mxolod im SemTxvevaSi SeZleben, Tu maT esmiT, rogor zRudavs<br />

indeqsi sityvaTa diapazons leqsikonis konkretul gverdze.<br />

aq ar Semogvaqvs blumis taqsonomia da arc maswavleblis mier dasmuli sxvadasxva donis<br />

kiTxvebiT stimulirebuli azrovnebis doneebs ganvixilavT. (Tumca, es TavisTavad mniSvnelovani<br />

Temaa da me-15 TavSi SevexebiT.) Semowmebisas, zogjer, vfiqrobT, rom moswavleTa<br />

wvdomas vamowmebT, Tumca, sinamdvileSi, mxolod imas vamowmebT, axsovT Tu ara sakvanZo sityvebi.<br />

amis magaliTs am Tavis bolos warmogidgenT.<br />

gagebis Semowmebis meoTxe done medelin hanTeris mier `donis gansazRvrisTvis~ monaTlul<br />

kiTxvebs moicavs. donis gansazRvra damaxasiaTebelia swavlebisTvis, Tu <strong>maswavlebeli</strong>:<br />

¤ xSirad amowmebs, igeben Tu ara moswavleebi<br />

¤ akvirdeba erTdroulad bevrs<br />

¤ amowmebs erTsa da imave Temisa da koncefciis codnas<br />

¤ amowmebs swavlebis procesSi.<br />

hanTeri da misi kolegebi moswavleebs signalebis _ cerebi maRla, cerebi dabla, cerebi<br />

erT mxares _ gamoyenebas aswavlian, raTa maswavlebels periodulad Seatyobinon, ramdenad<br />

kargad igeben. gagebis donis gansazRvris uamravi sxva formac arsebobs, magaliTad, maswavleblebi<br />

moswavleebs sTxoven, `Tavi daiqnion~ an erTdroulad upasuxon dasmul kiTxvas.<br />

orive gziT SeiZleba zogadi warmodgena Segveqmnas imaze, ramdeni moswavle upasuxebs da ram-<br />

* gadmobeWdilia nebarTviT. Peterson, P., and S. Swing. `Beyond Time on Task: Students’ Reports of Their Thought Processes During<br />

Classroom Instruction. `Elementary School Journal 82, no. 5 (1982): 481-491. © 1982 University of Chicago Press. yvela ufleba daculia.<br />

181


Tavi 8<br />

denad gaazrebuli iqneba maTi pasuxi.<br />

es signalebi moiTxovs moswavliseul TviTSefasebas gageba-vergagebis Taobaze, Tumca<br />

isini SesaZloa realobas ar asaxavdes. donis Semowmebis ufro ganviTarebuli forma yoveli<br />

moswavlisgan uSualod SinaarsTan dakavSirebul pasuxs moiTxovs. magaliTad, trigonomertiis<br />

gakveTilze <strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `pasuxisTvis aswieT baraTi cifriT 1, 2, 3, an 4, rom<br />

miCvenoT romel kvadrantSi damTavrdeba kuTxe~. inglisuris gakveTilze moswavleebs aqvT<br />

baraTebi, romlebzec weria `w~ (winadadeba), `f~ (winadadebis fragmenti) da `g~ (gagrZeleba)<br />

da moswavleebs sTxovs Sebamisi baraTis Cvenebas savarjiSos Sesrulebisas.<br />

donis Semowmebis zemoT motanil formebSi gamoyenebulia moswavleTa mier signalebis<br />

gagzavna xelebiT, baraTebiT an sxva meqanizmebiT, Tumca donis Semowmeba signalebis gareSec<br />

SeiZleba. zogierTi <strong>maswavlebeli</strong> gakveTilze moswavleebs erTkiTxvian testebs aZlevs,<br />

weris dros magidebs Soris dadis, raTa maTi muSaoba dainaxos. amgvarad daxarjuli ramdenime<br />

wuTi zust informacias gvaZlevs moswavleebis mier masalis gagebis Taobaze. 8.1 sqema<br />

gviCvenebs kavSirs donis Semowmebis signalian da usignalo formebs Soris.<br />

done kargad aris gansazRvruli, Tu <strong>maswavlebeli</strong> mudmivad iRebs informacias yovel moswavleze<br />

an maT umravlesobaze. gagebis Sesaxeb am informacias axasiaTebs sixSire da sifar-<br />

Tove. maswavlebels SeuZlia am informaciis miReba moswavleTa umravlesobisTvis kiTxvebis<br />

dasmiT.<br />

TviTSefaseba<br />

• cerebi maRla<br />

• xelebi Tavze Tu...<br />

• gadabrunebuli niSani<br />

• wiTeli, yviTeli, mwvane<br />

sasignalo baraTebi<br />

182<br />

signalebi<br />

donis Semowmeba<br />

Sinaarsis pirdapiri<br />

Semowmeba<br />

• TiTebi aCveneben maTematikuri<br />

moqmedebis niSans<br />

• punqtuaciis swori niSnebi haerSi<br />

• TiTebiT haerSi xataven f [farTobi],<br />

p [perimetri], an o [orive], gaaCnia ra<br />

sityvas moiTxovs amocana<br />

signalebis gareSe<br />

• erTkiTxviani testi<br />

• erTdrouli pasuxi<br />

• mravali SekiTxva<br />

• pasuxebis grafis<br />

verbaluri Sevseba<br />

• mokle weriTi davaleba<br />

• grifelis dafebi<br />

qema 8.1: donis gansazRvra<br />

donis gansazRvra moicavs oTxive atributs.<br />

donis gansazRvra niSnavs SekiTxvebis dasmas da pasuxebis mosmenas (1) xSirad (2) mravali<br />

moswavlisgan (3) erTsa da imave Temaze an koncefciaze (4) swavlebis ganmavlobaSi.<br />

donis gansazRvris kiTxvebi gaxsenebisa da wvdomis kiTxvebTan Semdegnairad aris dakav-<br />

Sirebuli: SegviZlia donis gansazRvra _ moswavleTa xSiri da farTo Semowmeba _ gaxsenebis<br />

an wvdomis, an orive doneze. gaxsenebisa da wvdomis kiTxvebis dasma, erTmniSvnelovnad donis<br />

Semowmebas ar niSnavs. isini urTierTgadamfaravia, Tumca, SesaZlebelia, urTierTmomcveli<br />

nakrebi ar iyos (sqema 8.2).<br />

rogor SeiZleba davsvaT gaxsenebisa da wvdomis dasadgeni kiTxva da ganvsazRvroT done?


sicxade<br />

maswavlebelma SeiZleba wvdomis dasadgeni SekiTxvebi dausvas calkeul moswavles, swori<br />

pasuxis SemTxvevaSi sxva moswavles mimarTos kiTxviT, ise, rom ar daadginos, danarCenebma<br />

gaiges Tu ara (xSiri modeli zepiri gamokiTxvis gakveTilebze).<br />

wvdoma<br />

gaxseneba<br />

donis<br />

gansazRvra<br />

sqema 8.2: donis gansazRvra/gaxseneba/wvdoma<br />

es aqtivobebi urTierTgadamfaravi, Tumca SesaZlebelia urTierTmomcveli<br />

nakrebi ar iyos.<br />

SeiZleba vikiTxoT: `donis gansazRvra yoveli gakveTilis mudmivi Tavisebureba unda iyos<br />

Tu ara?~ araa aucilebeli. es SeiZleba uadgilo iyos diskusiis dros, sadac yalibdeba kamaTis<br />

mimarTuleba an konceptualur cvlilebaTa gakveTilze, roca moswavleebi maTTvis<br />

`mSobliuri~ mosazrebebisgan gansxvavebul Sexedulebebs ecnobian, dakvirvebis safuZvelze<br />

axal Teoriebs qmnian da amowmeben. Tumca am SemTxvevaSic ganmsazRvreli iqneba, surs Tu ara<br />

maswavlebels moswavleTa donis Semowmeba. am dros miRebuli informacia maswavleblisTvis<br />

sasargeblo iqneba, radgan ecodineba, vin gaigo da vin vera da misi gakveTili mgzavrebs sadgurSi<br />

ar datovebs.<br />

dabneulobisa da mcdari koncefciebis gansazRvra<br />

karikaturaze gamosaxulia patara biWi, romelic Tavdayira dgas abazanis sasworze. misi<br />

megobari skalas amowmebs da eubneba: `Seni Tavi Seni fexebiviT 43 girvanqas iwonis~.<br />

am karikaturis msgavsad, swavlebis dros moswavleebi mraval mcdar koncefcias pouloben,<br />

romlebic myaria da xels uSlis swavlebas, Tu ar gvecodineba maTi arseboba da ar<br />

vecdebiT maT uaryofas. dabneulobisa da mcdari koncefciebis gansazRvris sami formidan<br />

erT-erTi niSnavs mcdari koncefciis amocnobas, win wamowevas da `gasworebas~. sxvagvarad,<br />

mcdari koncefciebi daamaxinjeben moswavleebis mier masalis gagebas (Eaton, Anderson, &<br />

Smith 1984).<br />

ganaTlebis muSakTa mier Catarebul kvlevaTa seriam (mag.: Eaton da sxvebi 1984; Eylon &<br />

Linn 1988) samyaros Sesaxeb moswavleTa mravali mcdari koncefcia gamoavlina: magaliTad,<br />

`haeri aris carieli sivrce~, `Cemi Tvalebi uSualo aRqmiT xedavs~ (areklili gamosaxulebis<br />

miRebis nacvlad). Tu swavlebis procesSi <strong>maswavlebeli</strong> ar ecdeba am mcdari koncefciebis<br />

183


Tavi 8<br />

gamovlenas, win wamowevasa da swori koncefciebiT Secvlas, moswavleebi maT mier naswavl informacias<br />

Seusatyviseben. amis Sedegad maT gonebaSi Seqmnili `rukebi~, SesaZloa, logikurad<br />

myari Candes, magram isini mcdaria da serio-<br />

moswavleTa goneba ar aris `carieli dafa~. maT zul dabrkolebas uqmnis swavlas. es SeiZleba,<br />

gonebaSi arsebul informacias didi gavlena<br />

erTi SexedviT, Zalze mkafio swavlebis drosac<br />

moxdes moswavleTa mcdari koncefciebis<br />

aqvs swavlebaze.<br />

gauTvaliswineblobis gamo. miuxedavad imisa,<br />

rom kvleva sabunebismetyvelo mecnierebaTa<br />

koncefciebis kuTxiT Catarda, safuZveli gvaqvs vifiqroT, rom imave problemasTan gvaqvs<br />

saqme sxva disciplinebSic. Cven, rogorc maswavleblebma, ubralod, unda vicodeT, rom moswavleTa<br />

goneba ar aris `carieli dafa~. maT gonebaSi arsebul informacias didi gavlena<br />

aqvs swavlebaze. Tavis am nawilSi _ `moswavleTa arsebuli codnis gaaqtiureba~ _ ramdenime<br />

meqanizms gavecnobiT, romelTa gamoyeneba maswavlebels moswavleTa mcdari koncefciebis<br />

gansazRvrisTvis SeuZlia.<br />

184<br />

moswavleTa gavrcelebuli mcdari<br />

koncefciebis winawar ganWvreta<br />

_ `yvela mdinare CrdiloeTidan samxreTisken<br />

miedineba~ _<br />

gamocdilebaze dayrdnobiT, Tqven Se g iZliaT<br />

dro ar dazogoT, Riad daupirispirdeT mc dar<br />

koncefcias da xazi gausvaT swor Sexedulebas.<br />

amisTvis SegiZliaT gamoiyenoT ganmartebiTi<br />

meqanizmebis farTo speqtri.<br />

winaswar ganWvreta, rom masala Zneli<br />

saswavli iqneba<br />

da uxvi ganmartebiTi meqanizmebisa da xSiri<br />

Semowmebis gamoyeneba.<br />

xvedriTi wonis koncefciis demonstraciis<br />

Semdeg Svriis ori WiqiT, romelTagan erTi<br />

damtvreulia, <strong>maswavlebeli</strong> xazavs dafaze<br />

da ambobs: `marcxena xeli aswieT, Tu pirveli<br />

diagrama ufro zustia da marjvena _ Tu<br />

meore diagramaa ufro zustia. Tina, axseni<br />

Seni arCevani. kargi, yvelam rveulebSi orisami<br />

winadadebiT gansazRvreT xvedriTi wona<br />

da moiyvaneT raRacis simkvrivis magaliTi<br />

sxva raRacasTan SedarebiT~.<br />

im momentis SemCneva, roca moswavleebma SeiZleba ver gaigon<br />

an SeiZleba sxvagvarad gaigon nanaxi an mosmenili.<br />

`moicade, Tod. yuradRebiT, xedavT ra moxda? man gonebaSi<br />

erTdroulad ori nabiji gadadga. pirvelad man...~<br />

sqema 8.3: dabneulobis ganWvretis sami forma<br />

dabneulobis gansaWvretad maswavlebels nabijebis am repertuaris gamoyeneba SeuZlia.<br />

dabneulobis ganWvretis meore formaSi (ix. sqema 8.3), dabneulobisa da araswori aRqmis<br />

savaraudo adgilebis ganWvretisTvis, <strong>maswavlebeli</strong> iyenebs moswavleebisa da masalis<br />

Sinaarsis Sesaxeb codnas, radgan masala rTulia da mosalodnelia misi araswori aRqma. aq


sicxade<br />

mxedvelobaSi gvaqvs ara moswavleTa gonebaSi arsebuli mcdari koncefciebi, aramed masalis<br />

sirTule, risTvisac <strong>maswavlebeli</strong> Zal-Rones ar iSurebs da cdilobs, maqsimalurad naTeli<br />

gaxados masala da Tavidan aicilos bundovaneba an araswori aRqma. magaliTad, fizikaSi Tavisufali<br />

vardnis axsnis dros <strong>maswavlebeli</strong> iTvaliswinebs, rom moswavleTaTvis es termini<br />

SeiZleba asocirdebodes saganTan, romelic dedamiwaze mizidulobis Zalis gamo ecema; Tumca,<br />

`Tavisufali vardna~ centraluri sxeulis garSemo orbitaze sxeulis Tavisufal moZraobas<br />

niSnavs, magaliTad, mTvaris moZraoba dedamiwis garSemo. termini mianiSnebs `garSemo<br />

vardnaze~ _ kosmosSi sxeulTa wriul moZraobas orbitaze. maswavlebels SeuZlia ganWvritos,<br />

savaraudod rodis SeiZleba gauWirdeT moswavleebs gageba da Sesabamisi dro daxarjos<br />

masalis axsnaze.<br />

zogjer <strong>maswavlebeli</strong> axsnis procesSi sazRvravs mosalodnel gaugebrobas da preverenciul<br />

nabijs dgams. moswavle dafasTan sworad xsnis algebrul gantolebas, magram terminebiT<br />

ise swrafad manipulirebs, rom SeiZleba sxva moswavleebma `fexi ver auwyon~. dabneulobis<br />

Tavidan asacileblad, <strong>maswavlebeli</strong> awyvetinebs moswavles da klass mimarTavs: `naxeT,<br />

aq ras akeTebs: is erTdroulad or nabijs dgams _ amravlebs da kvadratul fesvs iRebs.<br />

kargi, ganagrZe, Tod~. maswavlebelma moqmedeba sxvebis sasargeblod Seanela da Todis gonebaSi<br />

gadadgmuli ori nabiji gaacalkeva, radgan ganWvrita, rom SeiZleba sxvebs ver gaegoT.<br />

dabneulobis ganWvreta xSirad erT-erTi yvelaze uxilavi da rTulia, radgan moswavleebi,<br />

faqtobrivad, verc ki aswreben dabnevas: maswavleblebi erTi nabijiT uswreben da Tavidan<br />

icileben gaugebrobis safrTxes. swored amave mizeziT, es nabiji axsnis maRali donis<br />

sicxades uzrunvelyofs.<br />

rogor SeiZleba Seamowmos maswavlebelma, gaiges Tu ara moswavleebma masala? maT Seu-<br />

ZliaT moswavleTa gonebaSi `SeRweva~. moswavleTa gonebaSi `SeRwevis~ es unari mTeli am<br />

parametris safuZvelia. sicxadis parametris TvalsazrisiT daxelovnebulma maswavlebelma<br />

icis, ra `xdeba~ moswavleTa TavebSi da amis garkvevis saSualebaTa farTo repertuari aqvs.<br />

maT moswavleTa azrovnebis wvdomis erTgvari kognituri empaTia _ moswavleTa adgilze<br />

sakuTari Tavis warmodgenis unari _ axasiaTebT da is mTlianad marTavs maT saqmianobas.<br />

dabneulobasTan gamklaveba<br />

moswavleTa dabneulobis SemCnevisas maswavleblis valia, dabneulobis mizezebis garkveva<br />

da Sesabamisad, xelaxali axsna, rasac `dabneulobasTan gamklavebas~ vuwodebT.<br />

roca moswavleebi gvatyobineben (an <strong>maswavlebeli</strong> aRmoaCens), rom raRac gaugebaria, <strong>maswavlebeli</strong><br />

cdilobs xelaxla axsnas an naTeli mohfinos informaciis konkretul nawils. am<br />

SemTxvevaSi swavlebis xuT sxvadasxva dones gamoyofen:<br />

1. araviTari reaqcia;<br />

2. xelaxla xsnis;<br />

3. adgens dabneulobis moments konkretuli kiTxvebiT;<br />

4. daJinebiT adgens, gaiges Tu ara moswavleebma da ubrundeba axsnils;<br />

5. moswavles axsnevinebs maTeul gagebas.<br />

pirvel doneze <strong>maswavlebeli</strong> ar reagirebs dabneulobaze. meore doneze is, ubralod, xelaxla<br />

axsnas iwyebs. es axsna SeiZleba pirvel axsnaze ufro neli da/an ufro detaluri iyos.<br />

Semdeg doneze <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs konkretul kiTxvebs usvams, raTa zustad daadginos<br />

maTTvis gaugebari adgilebi. Semdeg racionalurad tovebs moswavleTaTvis gasageb monakveTebs<br />

da gaugebris xelaxal axsnaze gadadis.<br />

185


Tavi 8<br />

momdevno doneze <strong>maswavlebeli</strong> ubrundeba im moswavles, romelsac daxmareba sWirdeba.<br />

is SeZlebisdagvarad garkveul dros uTmobs masTan saubars da, rac yvelaze mniSvnelovania,<br />

mogvianebiT kvlav ubrundeba mas, raTa Seamowmos Sedegiani iyo Tu ara misi muSaoba. aseTi<br />

dabrunebisas, maswavlebelma SeiZleba mimoxilviTi kiTxvebiT an naswavlis sxva konteqstSi<br />

gamoyenebis saSualebiT Seamowmos gageba. zogjer gakveTilze maswavlebels ara aqvs gagebis<br />

Semowmebisa da xelaxali axsnis dro _ es swavlebis realobaa. am SemTxvevaSi maswavlebelma<br />

TavisTvis unda aRniSnos an Caiweros, konkretulad romeli moswavlisTvisaa bundovani axali<br />

koncefcia. Semdeg SeiZleba SeuTanxmdes maT gakveTilebis Semdeg xanmokle Sexvedraze<br />

bundovani momentebis gasarkvevad, gadadgas nebismieri sxva nabiji am mimarTulebiT da Seqmnas<br />

masalis gagebisTvis aucilebeli pirobebi.<br />

bolo doneze <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs maTeuli azrovnebis (ara mxolod fiqrTa Tanamimdevrobisa)<br />

aRweras sTxovs: amowmebs, rogor fiqrobs moswavle koncefciisa Tu operaciis<br />

Sesaxeb. is cdilobs moswavlis gonebaSi urTierTkavSirTa struqturis, sakiTxis konceptualizaciis<br />

gzis gagebas. is svams Semdeg kiTxvebs: `rogor miiRe es pasuxi? rogor udgebi<br />

am saxis amocanas? SegiZlia miTxra ra gaakeTe an ra ifiqre amasTan dakavSirebiT? pirvelad<br />

ra nabiji gadadgi? ratom? Seni azriT, ras unda niSnavdes es? Seni azriT, ras niSnavs `qalaqis<br />

TviTmmarTveloba?~ zogjer SeiZleba aRmovaCinoT, rom erTi SexedviT `mcdari~ pasuxebi<br />

sinamdvileSi sulac ar aris mcdari, Tu moswavleTa varaudebsa da logikas gavigebT. moswavlis<br />

gonebaSi urTierTkavSirTa struqturis gamoyeneba maswavlebels koncefciis xelaxla<br />

axsnis an SekiTxvaTa seriis dasmis saSualebas aZlevs, rac moswavles koncefciis TviTaRmo-<br />

Cenas gauadvilebs.<br />

moswavleTa azrovnebis wvdomis mniSvnelo-<br />

zogjer `mcdari~ pasuxebi sinamdvileSi sulac basTan dakavSirebiT sami avtoris naSromebi<br />

ar aris mcdari, Tu moswavleTa varaudebsa da unda aRiniSnos. 1970-ian wlebSi bil halma (Bill<br />

logikas gavigebT.<br />

Hull) Caatara seminarebis seria _ `bavSvTa azrovneba~,<br />

sadac maswavleblebi regularulad<br />

ikribebodnen moswavleTa mier monacemTa gadamuSavebis procesis gansaxilvelad. diskusiebi<br />

maswavleblebs stimuls aZlevda (da amJamadac aZlevT, radgan Sexvedrebi kvlav grZeldeba),<br />

efiqraT bavSvebis azrovnebaze, ecadaT, gaegoT movlenebis xedvisa da problemaTa gadaWris<br />

maTeuli gzebi. hiu mehanma (Hugh Mehan 1974) gaaanaliza maswavleblisa da bavSvebis msjeloba<br />

da aCvena, rom bavSvebis `Secdomebi~, faqtobrivad, ufrosebis saubris maTeuli interpretaciiT<br />

iyo gamowveuli. eleonor dakvorTma (Eleanor Duckworth 1981) maswavleblebTan<br />

erTad kvlevaTa seria Caatara mozardTa azrovnebis Seswavlis mizniT, romelSic amosavali<br />

wertili iyo maswavleblebis mier sakuTari azrovnebisa da swavlis procesebis Seswavla.<br />

186<br />

Sedegad aRmoCnda, rom<br />

`bavSvis gageba~ maswavlebelTa devizi, mizani, Semdgomi muSaobis safuZveli gaxda.<br />

es iyo sirTule, romlis winaSec isini sakuTar Tavs ayenebdnen yovel jerze,<br />

roca bavSvi gaakeTebda an ityoda iseT rames, rasac myisierad ver xvdebodnen.<br />

sxva sityvebiT, maswavleblebi cdilobdnen, epovaT is gza, romelic bavSvis<br />

naTqvamisa da moqmedebis axsnis saSualebas miscemda – isini cdilobdnen `bavSvis<br />

gagebas~ (Duckworth 1987, gv. 86-87)<br />

dakvorTis erT-erTi mniSvnelovani mosazreba is gaxlavT, rom misi azriT, piaJes arsebiTi<br />

wvlili ganviTarebis miseuli etapebi rodia; is umniSvnelo gavlenas axdens swavlebaze, saSualebas<br />

gvaZlevs ganvsazRvroT bavSvis ganviTarebis adgili piaJeseul ierarqiaSi, Tu vaRiarebT<br />

konkretuli masalis gamoyenebis mniSvnelobas (gansakuTrebiT, roca vacnobierebT<br />

swavlebis mniSvnelobas zrdasrulebisTvisac ki). mniSvnelovania da swavlebas arsebiTad<br />

uwyobs xels piaJes klinikuri intervius teqnikis gageba, `romelSic zrdasrulis mizania,


sicxade<br />

SeZlebisdagvarad meti gaigos konkretul sakiTxze moswavlis Sexedulebis Sesaxeb~ (Duckworth<br />

1981, gv. 14). garda amisa:<br />

bavSvTan saubris kvalobaze, miseuli aRqmis wvdomis mizniT, `am procesSi~ TviT<br />

bavSviseuli aRqma izrdeba. Tanamosaubris mier bavSvis azrovnebis gagebis<br />

mizniT dasmuli kiTxvebi TviT bavSvsac met fiqrs avaldebulebs. ras gulisxmob?<br />

rogor gaakeTe es? namdvilad ver vxvdebi; SegiZlia, sxvagvarad amixsna? SegiZlia,<br />

magaliTi momiyvano? rogor gamoiangariSe? Tanamosaubres es kiTxvebi<br />

meore adamianis gagebis saSualebas aZlevs. yovel jerze is mosaubris fiqrebSi<br />

erTveba da win adgmevinebs nabijs (Duckworth 1987, gv. 96-97)*<br />

(damatebiTi informaciisTvis imis Taobaze, rogor SeiZleba gavaRrmaoT moswavleTa gageba<br />

imiT, rom davafiqroT sakuTar azrovnebaze, ixileT am Tavis Semajamebeli nawili.)<br />

axsnis meqanizmebi<br />

Semowmeba da dabneulobis mogvareba arsebiTia sicxadisTvis, Tumca arsebobs masTan dakavSirebuli<br />

sxva saSualebebic, magaliTad, maswavleblis axsnis meqanizmTa repertuari, romelic<br />

mas axsnis dros exmareba. es meqanizmebi moicavs: analogiebs, mniSvnelovani sakiTxebis<br />

xazgasmas, azrobriv xatebs, fizikur modelebs, media/teqnologiebs, cxrilebisa an dafis<br />

gamoyenebas, ufro srul an ufro zust axsnas, xmamaRla fiqris modelirebas, ubralo miniSnebebis<br />

gamoyenebas, Tanamimdevruli minimaluri miniSnebebisa da grafikuli winmswrebi aqtivobis<br />

gamoyenebas. am terminTa umravlesobis mniSvneloba naTelia, mxolod ramdenimes<br />

sWirdeba axsna.<br />

azrobrivi xati<br />

axsnis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani da yvelaze ugulebelyofili meqanizmi azrobrivi<br />

xatebia. azrobrivi xatebi sakuTar TavSi suraTebis Seqmnas niSnavs; maswavleblis xelmZRvanelobiT,<br />

moswavleebs warmatebiT SeuZliaT am suraTebis gamoyeneba:<br />

¤ fizikuri mdgomareobis, movlenebis an procesebis gasagebad;<br />

¤ koncefciebis analogiebisTvis;<br />

¤ ganwyobis, scenis an konteqstis Sesaqmnelad;<br />

¤ informaciis an urTierTobaTa formis ukeT dasamaxsovreblad.<br />

azrobrivi xatebi didi xania gamoiyeneba sportSi fizikuri varjiSis dasaxvewad (Whisler<br />

& Marzano 1988). mkiTxvels SeiZleba axsovs dvaiT sTouni 1980 wlis olimpiur asparezobaSi<br />

gadaxtomis dros: TvaldaxuWuli qviSiT savse yuTSi mdgomi, neli rweviT is sakuTar Tavs<br />

xedavda _ gzaze garboda da Zelze xteboda; an artur eSi 1975 wels uimbldonSi finaluri<br />

matCis dros, rogor ijda TvaldaxuWuli kortis Secvlisas da sakuTar Tavs xedavda – Tavis<br />

Cawodebas mihyveboda badesTan axlos da ixreboda sapasuxo dartymisTvis. am da bevr sxva<br />

magaliTSi sportsmenebi gonebaSi gadian repeticias, raTa moaxdinon gonebis fokusireba,<br />

koncentrireba, gavarjiSeba da fizikuri winsvla. skolaSi azrobrivi xatebis gamoyeneba saswavlo<br />

masalaze yuradRebis fokusirebis, mniSvnelobis cxadad axsnis da tvinis mxedvelobiTi<br />

da marjvena arxebis gaaqtiurebisa da, saboloo angariSiT, warmatebuli swavlisTvis<br />

SeiZleba.<br />

* gadmobeWdilia nebarTviT. Duckworth, E. `The Having of Wonderful Ideas` and Other Essays on Teaching and Learning. New York:<br />

Teachers College Press, 1987, gv. 83-97.)<br />

187


Tavi 8<br />

Teslis parkis moZraobis warmodgeniT, romelic deda mcenares gasaRiveblad Sordeba,<br />

SegviZlia mexsierebaSi davxatoT da kargad davimaxsovroT Teslis migraciis safexurebi da<br />

meqanizmebi. atomSi warmosaxviTi mogzaurobiT SegviZlia birTvisa da eleqtronis orbitebis<br />

TvisebaTa ilustrireba da axali koncefciebis mtkiced damaxsovreba, iseve rogorc<br />

warmosaxviT mogzaurobas SeuZlia nacnob saTamaSo moedanze `perimetris~ koncefciis ganmtkiceba.<br />

plimoTSi Sesvlamde `meiflauerSi~ arsebuli pirobebis warmosadgenad warmosaxvis<br />

gamoyeneba moswavleebisTvis ufro cocxalsa da realurs gaxdis koloniaTa daarsebis<br />

Seswavlas. warmosaxvis gamoyeneba imisTvis, rom dawyebiTi klasebis moswavleebs davanaxvoT<br />

sakuTari Tavi Sesvenebis Semdeg saklaso oTaxisa da TavianTi magidebisaken wynarad mimavali,<br />

arsebiTad gaaumjobesebs klasidan klasSi maTi gadasvlis dros qcevas. marTul warmosaxvas<br />

mravalmxrivi gamoyeneba aqvs saswavlo programis yvela sferoSi.<br />

qvemoT mocemuli miTiTebebi sasargebloa im maswavleblebisTvis, romlebic moswavleebTan<br />

warmosaxviT savarjiSoebs gegmaven:<br />

188<br />

1. winaswar moamzadeT moTxroba. warmosaxvis aRZvrisTvis masSi sakmarisi aRwera da<br />

detali CarTeT, Tavi aarideT Seusabamo detalebs, romlebic yuradRebas gadaatanineben<br />

mTavari xatidan da dagegmeT pauzebi.<br />

2. moamzadeT moswavleebi. komfortulad dasviT isini adgilebze. acnobeT, sad waiyvans<br />

maT warmosaxva – magaliTad, `Cven misisipze tiviT mogzaurobas vapirebT~.<br />

3. daazusteT mizani. ra mizans emsaxureba warmosaxva? gauziareT moswavleebs (mag.: `es<br />

dagexmarebaT gaigoT, hak fini ratom...~).<br />

4. saubrisas gaakeTeT strategiuli pauzebi. mieciT dro xatebis Camosayalibeblad.<br />

5. gadaamuSaveT informacia moswavleebTan erTad. ra dainaxes an gaiges? ra gaiges warmosaxvis<br />

saSualebiT?<br />

bevr maswavlebels moswons warmosaxvis Tanxleba musikiT, magaliTad, kitaros an vivaldis<br />

kompoziciebiT.<br />

maswavlebelma unda icodes, rom nebismier klasSi SeiZleba iyos erTi-ori moswavle, romlebsac<br />

susti vizualuri mexsiereba aqvT da ar SeuZliaT advilad warmosaxva. amis gamo warmosaxvis<br />

gamoyenebas Tavi ar unda avaridoT; am moswavleebs, SesaZlebelia, varjiSiT ganvuviTaroT<br />

warmosaxva. warmosaxvis simwiris gamo arc moswavlem da arc maswavlebelma Tavi ar<br />

unda daidanaSaulos. amave dros isic unda gvaxsovdes, rom konkretuli masalis swavlebisas<br />

mxolod warmosaxvas ar unda daveyrdnoT.<br />

warmosaxvis warmatebuli programebis aRwera (Pressley 1976; Escondid School District 1979)<br />

xSirad moicavs moswavleTa mier warmosaxuli suraTebis Sesaxeb saubarsa da gaziarebas: `ras<br />

xedav?~ `miTxari Sens mier warmodgenili suraTis Sesaxeb~, `kidev ras xedav?~ mkvlevarebma<br />

(damatebiTi informaciisaTvis ix. McNeill 1984) daadastures moswavleTa winsvla wvdomis,<br />

damaxsovrebisa da amgvarad naswavli masalidan daskvnis gamotanis unaris TvalsazrisiT.<br />

xmamaRla fiqris modelireba<br />

es teqnika zedgamoWrilia im maswavleblisTvis, romelsac rolebis TamaSi moswons. rodesac<br />

<strong>maswavlebeli</strong> moswavleTa xmamaRla azrovnebis modelirebas axdens, is maT azrovnebas<br />

nabij-nabij mihyveba, Tavs maT adgilze warmoidgens, maT rols TamaSobs. ibneva, Secdomebs<br />

uSvebs, Tavadve asworebs Secdomebs da gzadagza sakuTar Tavs amowmebs. xmamaRla azrovnebis<br />

modelirebis gamoyeneba upriania nebismieri mravalnabijiani operaciis Sesrulebisas, romelic<br />

problemis gadawyvetas moicavs. xmamaRla azrovnebiT, maswavlebels saSualeba aqvs,<br />

mianiSnos moswavleebs savaraudo sirTuleebi, raTa Tavi gaarTvan rTul monakveTebs da Se-<br />

Zlon swori nabijebis modelireba. xmamaRla (nawilobriv) azrovnebis modelirebis nimuSi


amocanisTvis _ 7,301 gayofili 45-ze _ ase warmogvidgeba:<br />

`modi, vnaxoT! unda gavigo ramdeni 45-ia 7,301-Si. 45 moTavsdeba 7-Si?... ara, 73-<br />

Si, ramdenjer? 2-jer. ara, 2-jer 45 aris 90; 1-jer eteva. 1-jer 45 aris 45. 73-s<br />

minus 45... 7-dan visexoT 1, 13-5=8. 6-s gamovakloT 4 aris 2... 26. axla Camovitan ...<br />

nuls. 45 ramdenjer moTavsdeba 260-Si. ramdeni iqneba?~<br />

sicxade<br />

xmamaRla azrovnebis modelirebas <strong>maswavlebeli</strong> axorcielebs klasis winaSe. es sakuTar<br />

TavTan dialogia. bet deivi (Beth Davey 1983) gviCvenebs, rogor SeiZleba am teqnikis gamoyeneba<br />

moswavleTaTvis wvdomis mravalferovani<br />

strategiebis saswavleblad. magaliTad, teqstSi<br />

ucnobi sityva gxvdebaT: `ho, ras niSnavs<br />

es sityva?... modi, winadadebas wavikiTxav...<br />

mainc gaugebaria. iqneb kidev wavikiTxo, rom<br />

gavigo... ara, mainc gaugebaria. modi, iqneb misi<br />

romelime nawiliT mivxvde?~ amgvarad, maswav-<br />

lebels SeuZlia instruqciaTa nakrebis gamoyeneba _ waikiTxeT xelaxla; gaagrZeleT kiTxva<br />

da miubrundiT, rom SeamowmoT, konteqsti iZleva Tu ara miniSnebas; moZebneT sityvis nacnobi<br />

nawilebi – fuZeebi, prefiqsebi da sufiqsebi. modelirebis daskvniT nawilSi mniSvnelovania<br />

moswavleTa gamokiTxva imis Taobaze, rac naxes an moismines; garantia imisa, rom moswavleebi<br />

gaigeben an SeamCneven mainc strategiasa da mis gamoyenebas mxolod imitom, rom sakuTari<br />

TvaliT naxes, ar arsebobs.<br />

xmamaRla fiqris modelireba axsnis erT-erTi yvelaze SeumCneveli da mZlavri instrumentia.<br />

is gansakuTrebiT sasargebloa nebismieri saxis problemis gadaWris an safexurebrivi<br />

proceduris swavlebisTvis. misi ZiriTadi atributebia:<br />

¤ Sinagani dialogis gareganad gadaqceva;<br />

¤ sakuTari TavisTvis kiTxvebis dasma;<br />

¤ alternativebis awon-dawonva da kriteriumebis gamoyeneba asarCevad;<br />

¤ mcdari dasawyisi da TviTSesworeba;<br />

¤ Seupovroba;<br />

¤ Sejameba<br />

miniSnebebi da Tanamimdevruli minimaluri miniSnebebi<br />

mcire jgufebSi an individualuri swavlebisas, xSirad vnaxavT, rogor ostaturad iyenebs<br />

<strong>maswavlebeli</strong> uxmo, TiTiT miniSnebas, rogorc sityvis atributze an problemis nawilze<br />

moswavlis yuradRebis mipyrobis martiv miniSnebas. aq mniSvnelovania minimaluri miniSneba<br />

– swored imdeni, ramdenic sakmarisia saWiro momentze yuradRebis misaqcevad da ara imdenis,<br />

rom Secdomis gaanalizebis SesaZlebloba wavarTvaT. magaliTad, Tu moswavle `cot~-s (bavSvis<br />

sawoli) kiTxulobs rogorc `cat~-s (kata), maswavleblis uxmod miTiTeba `o~-ze `cot~-Si minimaluri<br />

miniSnebaa. saWiroebis SemTxvevaSi maswavleblis yoveli momdevno miniSnebebi sul<br />

ufro da ufro minimaluria da ase grZeldeba, sanam moswavle mixvdeba. Semdegi nabiji iqneboda<br />

sityvis bgerebad warmoTqma da `o~-s xazgasma sityva `c – o – t~-Si – magram ara misi Tqma.<br />

grafikuli winmswrebi aqtivoba<br />

garantia imisa, rom moswavleebi gaigeben an<br />

SeamCneven mainc strategiasa da mis gamoyenebas<br />

mxolod imitom, rom sakuTari TvaliT naxes,<br />

ar arsebobs.<br />

grafikuli winmswrebi aqtivoba aris `furcelze ise dalagebuli sityvebi, rom maT warmoadginon<br />

sityvaTa Soris kavSirebis individiseuli gageba~ (Clark 1990). es diagramebia,<br />

magram konkretuli saxis diagramebi, romlebic suraTebis nacvlad sityvebs Seicaven,<br />

diagramis forma ki konkretuli saxis organizaciul struqturas an azrovnebis models<br />

189


Tavi 8<br />

190<br />

warmoadgens, romelic SeiZleba ganzogaddes: mizezi da Sedegi, nawili da mTeli, Sedareba<br />

da kontrasti, aRwera, problema da gadaWra.<br />

klarkis gansazRvrebas Tu ganvavrcobT, grafikuli winmswrebi aqtivoba aris diagrama<br />

sityvebiT, romlis formas gansazRvravs sityvaTa urTierTkavSiri. es forma warmoadgens<br />

konkretuli saxis azrovnebas da SesaZlebelia misi ganzogadeba, raTa gamoyenebul iqnas am<br />

saxis azrovnebiT organizebuli sxva SinaarsisTvis.<br />

grafikuli winmswrebi aqtivoba mZlavri instrumentia ara mxolod ideebisa da maTi kav-<br />

Sirebis asaxsnelad, aramed moswavleTa mier naswavlis SejamebisTvisac. is moswavleebs exmareba<br />

imaSi, rom<br />

¤ dainaxon koncefciebisa da elementebis urTierTkavSiri;<br />

¤ moaxerxon informaciis logikur struqturad organizeba;<br />

¤ yuradReba gaamaxvilon mniSvnelovan sakiTxebze;<br />

¤ gamoiyenon vizualuri swavlis upiratesoba da gaaaqtiuron tvinis marjvena naxevarsfero.<br />

roca moswavleebma ician grafikuli winmswrebi aqtivobis gamoyeneba informaciis Casawerad<br />

an Sesajameblad, isini aqtiuri mkiTxvelebi da msmenelebi xdebian.<br />

uamrav termins SevxvdebiT specifikur grafikul aqtivobasTan dakavSirebiT: gonebrivi<br />

ruka, moTxrobis ruka, semantikuri ruka, qseli, cnebis ruka, azrovnebis ruka, jgufi. zogierTi<br />

maTgani (gonebrivi ruka, jgufi, semantikuri ruka) mozRvavebul ideaTa Casawerad<br />

gamoiyeneba da moswavleebs kvlevis dawyebamde sakuTari mosazrebebis organizebasa da Caweras<br />

uadvilebs. sxvebi (moTxrobis ruka) gamoiyeneba literaturis kiTxvisas, rom moswavleebma<br />

vizualuri formiT Caweron siuJetis xazi da gmiris pirovnuli ganviTareba. sxvebi ki<br />

(cnebis ruka, termini, romelic xSirad gamoiyeneba mecnierebasa da sazogadoebriv kvleveb-<br />

Si) gamoiyeneba vizualuri formiT cnebebsa da faqtebs Soris urTierTkavSirebis Casawerad<br />

da TviT cnebis mTavari da meorexarisxovani atributebis gamosaxatad (Bulgren 1991).<br />

agraruli<br />

ekonomika kapitalizmi<br />

aSS<br />

1776<br />

monoba demokratia<br />

aSS<br />

1996<br />

sqema 8.4: wriuli grafikuli winmswrebi aqtivoba<br />

sqema adaptirebulia devid haierlis `ormagi buStis~ dizainidan.<br />

samrewvelo<br />

da<br />

momsaxurebis<br />

ekonomika<br />

sayovelTao<br />

saarCevno<br />

ufleba


sicxade<br />

cnebis ruka (Archer 1990) da azrovnebis ruka (Hyerle 1990) grafikuli aqtivobebis formebia,<br />

sadac masalis warmodgenisTvis damaxasiaTebeli azrovnebis forma (mag.: Sedareba da<br />

kontrasti) miuTiTebs diagramis konkretuli formis gamoyenebaze, magaliTad, matrica an<br />

haierlis `ormagi buSti~. magaliTad, Tu teqstSi Sedarebulia amerikis cxovreba 1776 wels<br />

da dRes, `1776~ erT wreSi CavsvamT, xolo `dRes~ _ meoreSi (ix. sqema 8.4). am or wres Soris<br />

wreebi da maT Soris kavSirebi Seicavs orive periodisTvis saerTo elementebs, magaliTad,<br />

kapitalizmi da mmarTvelobis demokratiuli forma. marcxniv, mxolod `1776~-Tan dakavSirebul<br />

wreebSi, im periodisTvis damaxasiaTebeli elementebia, romlebic dRes ar gvxvdeba _<br />

ekonomikis agraruli baza da monobis miReba. marjvniv wresTan `dRes~ dakavSirebul wreebSi<br />

dRevandeli sazogadoebisTvis damaxasiaTebeli elementebia _ samrewvelo da momsaxurebis<br />

ekonomika da sayovelTao saarCevno ufleba. masalis organizebis avtoriseuli forma gvkarnaxobs<br />

grafikuli winmswrebi aqtivobis romeli forma iqneba upriani mis warmosadgenad.<br />

maswavlebels SeuZlia grafikuli winmswrebi aqtivobebis gamoyeneba saklaso diskusiis<br />

Casawerad da gasacnobi informaciis organizebisTvis. is moswavleebs cnebis gaazrebasa da<br />

informaciis aTvisebaSi exmareba. Cveni mizania grafikuli winmswrebi aqtivobis formaTa<br />

swavleba TviT moswavleebisTvis, raTa, sabolood, maT SeZlon misi damoukideblad gamoyeneba.<br />

am miznis miRwevis pirobebSi, maswavlebelma SeiZleba aseTi davaleba misces Tavis moswavleebs:<br />

`CaiwereT SeniSvnebi sakiTxav masalasTan dakavSirebiT da SearCieT grafikuli<br />

winmswrebi aqtivobis, Tqveni azriT, yvelaze Sesatyvisi forma~. amiT moswavleebs vTxovT<br />

ara marto aqtiur mkiTxvelebad yofnas, aramed informaciis organizebisTvis gamoyenebuli<br />

azrovnebis formis analizsac (ix. sqema 8.5).<br />

aRwera aRnawili/mTeliwera<br />

klasifikacia<br />

Tema/qveTema<br />

sqema 8.5: grafikuli winmswrebi aqtivobis oTxi sasargeblo forma<br />

cnebis gasagebad da informaciis asaTviseblad, moswavleebs Sesabamisi aqtivobis arCeva SeuZliaT.<br />

kiTxvis sferoSi kvlevis tradiciam (magaliTisaTvis ix.: McGee & Richgels 1986; Heimlich &<br />

Pittelman 1986; Armbruster, Anderson & Ostertag 1989) gviCvena, rom grafikuli aqtivobebi xels<br />

uwyoben gagebas, Tu maT kargi swavlebis damatebad viyenebT. moswavleebi igeben, rom mTeli<br />

teqsti dawerilia azrovnebis konkretuli struqturis mixedviT, romelsac aqvs Sesabamisi<br />

191


Tavi 8<br />

grafikuli forma da is SeiZleba gamoviyenoT mis warmosadgenad.<br />

grafikul winmswrebi aqtivobebis daxmarebiT, maswavlebels SeuZlia moswavleebi damoukideblobisaken<br />

waiyvanos, aswavlos aqtiuri azrovneba da kiTxva. es SeiZleba moxdes ma-<br />

Sin, Tu xangrZlivi drois ganmavlobaSi winmswrebi aqtivobebs qvemoT mocemuli TanamimdevrobiT<br />

da TandaTanobiT SemovitanT:<br />

192<br />

1 faza: <strong>maswavlebeli</strong> akeTebs prezentacias an uZRveba diskusias da diskusiis<br />

mimdinareobas iwers grafikul aqtivobaSi.<br />

2 faza: <strong>maswavlebeli</strong> irCevs diskusiis mimdinareobis formas da akeTebs<br />

ZiriTad da qveCanawerebs. <strong>maswavlebeli</strong> gansazRvravs winmswrebi<br />

aqtivobis gamoyenebul formas da asaxelebs mis mier warmodgenil<br />

azrovnebis saxes.<br />

3 faza: <strong>maswavlebeli</strong> irCevs formas, akeTebs ZiriTad Canawerebs, danar-<br />

Cens ki moswavleebs avsebinebs.<br />

4 faza: <strong>maswavlebeli</strong> irCevs grafikuli aqtivobis formas, xolo moswavleebi<br />

akeTeben yvela Canawers.<br />

5 faza: moswavleebi irCeven formas da akeTeben Canawerebs.<br />

grafikuli winmswrebi aqtivobebi Zalian popularulia im maswavleblebSi, romlebic<br />

dainteresebuli arian azrovnebis unar-Cvevebis swavlebiT, radgan azrovnebis formis<br />

gansazRvra da dasaxeleba Sesaswavli masalis organizaciis miRma avtomaturad xdeba, roca<br />

adamiani mzad aris am instrumentis gamosayeneblad. dawyebiTi klasebis moswavleebic ki<br />

ufro naTlad igeben masalas, Tu is grafikuli aqtivobebis saSualebiT aris warmodgenili.<br />

axsnis instrumentebis am nawilis bolos erTi gafrTxileba gvsurs. axsnis instrumentebi,<br />

TavisTavad, mZlavri meqanizmia, magram isini unda movargoT Sinaarss, situacias da moswavleebs.<br />

am SemTxvevaSi, gaumarTlebelia `rac meti, miT ukeTesi~.<br />

axsnis sakuTari (an sxvaze dakvirvebisaTvis) instrumentebis gamoyenebis gasaanalizeblad,<br />

maswavlebels SeuZlia, ubralod, daTvalos, romel da ramden instruments iyenebs<br />

informaciis axsnisa da dazustebisTvis. Tumca, yoveli calkeuli gakveTilis lozungi aris<br />

Sesaferisoba da ara raodenoba. ver vityviT, rom am meqanizmebidan erTi meores sjobs; magram<br />

SegviZlia vTqvaT, rom masalis prezentaciis mravalferovneba mWidrod ukavSirdeba<br />

gakveTilis efeqtianobas. gakveTilze ramdenime meqanizmis gamoyeneba udavod uzrunvelyofs<br />

mravalferovnebas. saRi azri gvkarnaxobs, rom am instrumentTa repertuaris gamoyenebiT<br />

SesaZlebelia moswavleTa yuradRebis SenarCuneba da swavlis maTeul stilSi CarTva.<br />

metyveleba<br />

kidev erTi sfero, romelsac gasagebi komunikacia moicavs, aris maswavleblis metyveleba.<br />

is unda Seesabamebodes diqciis, warmoTqmis, gadmocemis, gramatikis, sintaqsis da Sesabamisi<br />

sityvebis SerCevis (leqsikoni) minimalur kriteriumebs, raTa moswavleebs esmodeT maswavleblis<br />

naTqvami. smitma da lendma (Smith & Land 1981) gaaanalizes efeqtian da araefeqtian<br />

maswavlebelTa metyvelebis modelebi. maTi iseve, rogorc sxvaTa kvlevebi, adastureben im<br />

uaryofiT gavlenas moswavleTa miRwevebze, rac maswavleblis mier metyvelebaSi `bundovani<br />

terminebisa~ da `labirinTebis~ gamoyenebas mosdevs. qvemoT mocemulia ramdenime magaliTi,<br />

romlebzec isini weren.<br />

bundovani terminebi (kursivi):


maTematikis am gakveTilma SeiZleba saSualeba mogceT, cota ufro meti gaigoT<br />

imis Sesaxeb, rasac Cven, Cveulebisamebr, ricxviT modelebs vuwodebT. SesaZlebelia,<br />

albaT, gakveTilis mTavar ideaze gadasvlamde, gadaxedoT ramdenime naswavl<br />

cnebas. faqtobrivad, pirveli cneba, romelsac Tqven unda gadaxedoT, aris<br />

dadebiTi mTeli ricxvebi. rogorc iciT, dadebiTi mTeli ricxvi aris nebismieri<br />

ricxvi, romelic metia nulze.<br />

labirinTebi (kursivi):<br />

maTematikis es gakveTili saS... gagagebinebT ricxvs, uh, ricxviT modelebs. sanam<br />

Cven gadavalT gakveTilis mTavar ideaze, Tqven unda gadaxedoT oTx cneb... oTx<br />

winapirobiT cnebas. pirveli idea, anu, uh, cneba, romelsac Tqven unda gadaxedoT,<br />

aris dadebiTi mTeli ricxvebi. dadebiTi ricxvi... mTeli ricxvi aris nebismieri<br />

mTeli ricxvi, uh, ricxvi, romelic metia nulze.<br />

kategoria magaliTebi<br />

terminTa bundovanebiskategoriebi<br />

1. bundovani miTiTeba pirobebi, sxva, rogorRac, sadRac, romeliRac adgilas, ram<br />

2. miaxloeba Sesaxeb, TiTqmis, daaxloebiT, sakmaod, miaxloebiT, raRac,<br />

umravlesoba, ZiriTadad, TiTqmis, sakmaod [bevri], raRac, -viT<br />

3. `SecdomaSi Seyvana~ da<br />

gasworeba<br />

sicxade<br />

faqtobrivad, da ase Semdeg, mainc, rogorc nebismiers SeuZlia<br />

dainaxos, rogorc iciT, ZiriTadad, aSkarad, mokled, ZiriTadad,<br />

faqtobrivad, sxva sityvebiT, naTlad, ra Tqma unda, ase vTqvaT,<br />

mokled rom vTqvaT, simarTle rom vTqvaT, Tqven iciT, Tqven xedavT<br />

4. Secdomis aRiareba ukacravad, vwuxvar, me vfiqrob, ara var darwmunebuli<br />

5. ganusazRvreli<br />

kvalifikacia<br />

nakrebi, wyvili, ramdenime, mcire, mravali, bevri, sxvadasxva<br />

6. mravalferovneba aspeqti (aspeqtebi), saxeoba (saxeobebi), tipi (tipebi)<br />

7. uaryofili<br />

gamaZliereblebi<br />

yvela ara, bevri ara, Zalian ara<br />

8. SesaZlebloba SesaZlebloba aris, SeiZleba, SesaZloa, Cans<br />

9. albaToba xSirad, zogadad, sazogadod, Cveulebriv, albaT, xandaxan,<br />

Cveulebisamebr<br />

sqema 8.6: terminTa bundovanebis kategoriebi*<br />

smitisa da lendisagan (1981) aRebuli es kategoriebi eyrdnoba hilersa da sxvebs (1968).<br />

labirinTebi aris araswori metyveleba an Seferxeba, zedmeti, uwesrigo sityvebi. bundovani<br />

terminebi mravalgvar formas iRebs (ix. sqema 8.6). hileri da sxvebi (1968) amtkiceben,<br />

rom `bundovanebasTan gvaqvs saqme, roca mosaubre gvawvdis iseT informacias, romelic ar<br />

axsovs, an sinamdvileSi arasodes icoda~ (Smith & Land 1981). msgavsi ram maSinac SeiZleba mox-<br />

* gadmobeWdilia nebarTviT. `Low-Inference Verbal Behavuiors Related to Teacher Clarity` by L. R. Smith and M. L. Land, published by<br />

the Journal of Classroom Interaction, 1981, 17/1, 37-42.)<br />

193


Tavi 8<br />

des, roca maswavlebels ar surs pasuxi agos informaciis sisworeze da piradi usafrTxoebis<br />

mizniT abundovnebs saTqmels, an metismetad mondomebulia, rom moswavleTa ideebis gamziareblad<br />

da damxmared Candes da ara informaciis mimwodeblad. yovelive amis Sedegi ki<br />

meryevi <strong>maswavlebeli</strong>a, romelic uamrav bundovan termins iyenebs.<br />

misaRebi metyvelebis miRma arsebobs is, rac arc ise aSkaraa. SegviZlia ganvasxvaoT maswavleblebi,<br />

romlebic sxvadasxvagvarad saubroben sxvadasxva moswavlesTan da, SesaZloa,<br />

saubris maneras konkretuli SemTxvevis mixedviTac cvlian. mokled, maT mravalferovani metyveleba<br />

aqvT. gansxvaveba SeimCneva gamoyenebul leqsikonSi, aqcentSi, slengis gamoyeneba-<br />

Si, metyvelebis intonaciaSi, siswrafesa da ritmSi, oficialurobaSi an araoficialurobaSi<br />

(Joos 1967). Cven gvainteresebs, SeuZlia Tu ara maswavlebels moswavleebTan maT enaze saubari<br />

cxadi axsnisa da ganmartebisaTvis Sesatyvisi enobrivi formebiT, konkretuli interaqciis<br />

Sesatyvisi efeqtiani formiT.<br />

im maswavleblis qcevis gaanalizebisas, romelic metyvelebis stils konkretul drosa da<br />

moswavles usadagebs, damkvirvebels `mravalferovnebasTan~ erTad metyvelebis garkveuli<br />

miukerZoeblobac SeuZlia SeamCnios. amas garda, metyvelebis konkretuli manera mocemul<br />

momentSi SerCeulia, morgebulia jgufis an individis raime Taviseburebas.<br />

194<br />

araorazrovneba<br />

araorazrovneba niSnavs mkafio komunikacias da ar unda gamogvrCes:<br />

¤ miniSnebaTa gansazRvra;<br />

¤ SekiTxvaTa fokusi;<br />

¤ aucilebeli nabijebi mimarTulebis micemisas;<br />

¤ miniSnebebis mniSvneloba;<br />

¤ aqtivobaTa miznebi.<br />

am xuTi kriteriumis mixedviT SegviZlia SevafasoT moqmedebis araorazrovneba. isic<br />

gavixsenoT, rom <strong>maswavlebeli</strong> yovelTvis rodi aswavlis axsniT. man SeiZleba aswavlos induqciurad,<br />

sokrateseuli meTodiT an mravali sxva gziT. magram roca saqme uSualod axsniT<br />

qcevas exeba, gansakuTrebiT, Tu moswavlem ver gaigo, aucileblad unda gavixsenoT araorazrovneba.<br />

miniSnebebis gansazRvra<br />

efeqtiani miniSneba exmareba moswavleebs masalis swavlisTvis saWiro kavSirebis damyarebasa<br />

da azrovnebis saWiro formebis gamoyenebaSi. isini ar toveben logikur sicarieleebs.<br />

orazrovani <strong>maswavlebeli</strong> varaudobs (samwuxarod, xSirad mcdarad), rom moswavleebi SeZleben<br />

misi miniSnebebis wakiTxvas an ganzraxvis gamocnobas. aseTi <strong>maswavlebeli</strong> xSirad damna-<br />

Savea TamaSis _ `gamoicani, ras vfiqrob~ an `gamoicani, ratom vakeTebT amas~ _ gamo, romelic<br />

swavlebisas araviTar mizans ar emsaxureba da, piriqiT, aSinebs da abnevs moswavleebs.<br />

zusti miniSnebebis saSualebiT <strong>maswavlebeli</strong> patara xidebs debs moswavleebisTvis, rom maT<br />

dainaxon kavSiri miniSnebebsa da maTi gamoyenebis gzebs Soris. ai, zusti miniSnebis magaliTi:<br />

`Sezneqilis~ gansazRvrebamde, batonma orma ikiTxa: `sad sZinavT daTvebs?~ is<br />

fiqrobda, rom moswavleebi Seqmnidnen gamoqvabulis xats, rac maT daexmareboda<br />

gansazRvrebis damaxsovrebaSi. orive moswavlem SeamCnia es ucnauri SekiTxva<br />

da mixvda, rom mas sityvis ganmartebis instrumentis roli unda eTamaSa. Tumca,<br />

verc erTi ver mixvda, rom es instrumenti xati iyo (Winne & Marx 1982, gv. 510).


sicxade<br />

am SemTxvevaSi batoni oris idea urigo ar iyo; ubralod misi miniSneba imdenad orazrovani<br />

iyo, rom moswavleebma ver SeZles misi gamoyeneba. mas surda, gamoqvabulis gamosaxuleba<br />

moswavleebisTvis vizualuri mnemonika (xerxTa erToblioba, romlis mizania gaaadvilos<br />

didi moculobis informaciis, faqtebis damaxsovreba, ZiriTadad, asociaciis kanonebs<br />

emyareba. mTargmn. Sen.) yofiliyo: roca gamoqvabulis win vdgavarT, misi sivrce Sezneqili<br />

Cans. swored aseve Cans Sezneqili zedapiric.<br />

SekiTxvaTa fokusi<br />

xandaxan SekiTxvaTa fokusi orazrovania da <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs `gamoicani ras<br />

vfiqrob~-s `TamaSis~ sxva variants sTavazobs. zemoT moyvanil magaliTSi b-ni oris SekiTxvaze<br />

_ `sad cxovroben daTvebi?~ _ ramdenime kargi pasuxi arsebobs, magram swori pasuxebis<br />

simravlidan maswavlebels mxolod erTis mosmena surs. ai, kidev erTi magaliTi: laTinuri<br />

enis <strong>maswavlebeli</strong> moswavles savarjiSos SekiTxvas akiTxebs. `ra saxis SekiTxvaa es?~ ekiTxeba<br />

<strong>maswavlebeli</strong>. moswavle ar pasuxobs. arc sxva moswavleebi iCenen iniciativas da Cans, arc maT<br />

ician. sinamdvileSi maswavlebels Semdegi ram ainteresebs: `guSindeli savarjiSos mixedviT<br />

SekiTxvebis eqvsi formidan _ `quid~, `cur~, `quis~, `quem~, `ubi~, an `quo~ – es romeli formaa?~<br />

is varaudobs (Tumca mcdarad), rom moswavle xvdeba SekiTxvas. <strong>maswavlebeli</strong> ver aanalizebs,<br />

rom fraza _ `ra tipis~ _ moswavlisTvis miniSnebis rols ar asrulebs, raTa man guSindeli<br />

savarjiSodan kiTxvebis eqvsi forma gaixsenos da erT-erTi airCios. moswavlisaTvis SesaZlo<br />

pasuxTa samyaro eqvsiT ki ar SemoisazRvreba, ukideganoa da amitomac ibneva.<br />

epizodi grZeldeba: <strong>maswavlebeli</strong> miuTiTebs moswavles, miubrundes guSindel savarjiSos<br />

da waikiTxos pirveli punqti. moswavle asrulebs. `kargi, waikiTxe Semdegi punqti~, daRlili<br />

xmiT ambobs <strong>maswavlebeli</strong>. moswavle asrulebs. es meore punqti damabneveli SekiTxvebis magaliTia.<br />

moswavle amTavrebs mis wakiTxvas. pauza. `aba?~ Tvalebi ufarTovdeba maswavlebels.<br />

`oh~, ambobs moswavle da maswavleblis kiTxvaze pasuxs gansazRvravs, rogorc `quid~ SekiTxvas.<br />

am dabneulobas Tavidan aicilebda <strong>maswavlebeli</strong> orazrovani rom ar yofiliyo im gonebrivi<br />

operaciis mimarT, romelsac moswavlisagan iTxovda: `jimi, fraziT _ `ra saxis~ _<br />

vgulisxmob kiTxvebis im eqvs formas, romlebic guSin ganvixileT. Seamowme pasuxi im informaciis<br />

mixedviT, romelic axlaxans waikiTxe. yvelam gadaamowmeT, naxeT, eTanxmebiT Tu ara~<br />

(moswavleTa aqtiuri monawileobisTvis gadadgmuli nabiji.)<br />

zemoT moyvanili epizodi kargi magaliTia TamaSisa `gamoicani, ras vfiqrob~. amis sapirispirod,<br />

araorazrovani <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs pirdapir aCvenebs, rogor daexmareba maT<br />

swavlis miznis miRwevaSi is, rasac amJamad an momavalSi gaakeTeben.<br />

swavlebis dros araorazrovnebis ZiebiT, Cven naTel nabijebs veZebT, romlebic moswavleebs<br />

saSualebas miscems, mixvdnen, ratom ismeba SekiTxvebi da rogor ukavSirdeba mimar-<br />

Tulebebi an magaliTebi saswavlo amocanebs. `is mudam iseT kiTxvebs gvisvams, romlebzec ver<br />

vpasuxobT~ – ase afaseben moswavleebi orazrovan maswavlebels. isini ver pasuxoben SekiTxvebs,<br />

radgan <strong>maswavlebeli</strong> ver sazRvravs `ankesis gadagdebis~ adgils. ganvixiloT es epizodi:<br />

`rogoria kargi naweri?~ kiTxulobs qalbatoni jounsi da varaudobs, rom dafaze ixilavs<br />

atributebis im specifikur sias, romelic gonebaSi aqvs. magram es `miamituri~ SekiTxvaa,<br />

radgan moswavleebi gascemen yvela savaraudo pasuxs, romelic ar moergeba gakveTilis gegmas.<br />

albaT, kargi iqneboda, maswavlebels Seegrovebina es pasuxebi, ganexila da Semdeg Seedarebina<br />

im siisTvis, romelic gonebaSi aqvs. `ara, es is araa, rasac veli~, ambobs is pasuxad<br />

da sakuTari siis Sedgenisas (es aris misi gakveTilis mizani) ugulebelyofs bevri moswavlis<br />

karg pasuxs. misi kiTxva `Tqveni azriT, rogoria kargi naweri?~ ki ar gaxlavT, aramed – `Cemi<br />

azriT, rogoria kargi naweri?~ anu `waikiTxeT, ras vfiqrob~.<br />

195


Tavi 8<br />

araorazrovnebasTan dakavSirebiT kidev erTi martivi maxea SekiTxvebis dasma seriebad.<br />

gudi da brofi (Good & Brophy 1978) grosieris citirebisas, aRweren maswavlebels, romelic<br />

1812 wlis omis ganxilvis dros erT grZel kiTxvas svams: `ratom wavediT omSi? rogor<br />

igrZnobdiT Tavs vaWari rom yofiliyaviT?<br />

araorazrovneba xidebis serias agebs miznebsa<br />

da individualur aqtivobebs da TviT aqtivobebs<br />

Soris.<br />

196<br />

ra ziani moutana Cvens vaWrobas napoleonis<br />

omma?~ <strong>maswavlebeli</strong> cdilobs, ganmartos<br />

pirveli SekiTxva da moswavleTa azrovneba<br />

omis ekonomikur mizezze mimarTos. am mcdelobisas<br />

is, faqtobrivad, abnevs maT.<br />

SekiTxvaTa seria cdunebaa, radgan vsvamT kiTxvas da pasuxad srul siCumes viRebT. gvinda,<br />

rom mivaniSnoT da meore SekiTxvas vamatebT, romlis mizania moswavleebi Cveneuli fokusisken<br />

waiyvanos. amis nacvlad ki moswavleTa fiqris jaWvs jer vubiZgebT da Semdeg srul<br />

gaugebrobaSi mivatovebT xolme.<br />

aucilebeli nabijebi mimarTulebebis micemisas<br />

maswavlebelma SeiZleba miuTiTos moswavleebs, rom daiwyon davalebis Sesruleba, magram<br />

gamorCes mimarTulebis micemisTvis aucilebeli nabijebi. es im SemTxvevaSi xdeba, roca arasworad<br />

vvaraudobT, rom moswavleebs esmiT konkretuli davalebis Sesasruleblad aucilebeli<br />

wesebi. `daiyaviT 4-5 kacian jgufebad da am novelisTvis imdeni dasasruli moifiqreT,<br />

ramdenic SegiZliaT~, mimarTa maswavlebelma moswavleebs da ugulebelyo mieTiTebina, r om<br />

yovel jgufs aerCia Camweri, amitomac yvelam erTad daiwyo azris gamoTqma.<br />

ai, kidev erTi magaliTi: `gaasworeT es winadadebebi da gadadiT Semdeg davalebaze~. zogierTma<br />

moswavlem `gaasworeT~ gaigo rogorc xazi gadausviT da gadaawereT araswor sityvebs<br />

swori sityvebi (rac maswavlebels mxedvelobaSi hqonda). sxvebma xelaxla gadaweres mTliani<br />

winadadebebi SesworebebiT, rasac oTxjer meti dro dasWirda. amis gamo maT ar darCaT dro<br />

meore davalebis Sesasruleblad.<br />

amrigad, moswavleebs, ubralod, srulad unda vuTxraT, ras vgulisxmobT miTiTebebSi da<br />

ar vivaraudoT, rom nabijebi TavisTavad iqneba naTeli.<br />

miniSnebebis mniSvneloba<br />

xandaxan maswavleblebi cnobil adamianebs, mosazrebebs, movlenebs, an naSromebs iSvelieben<br />

im mizniT, rom kidev ufro cxadi gaxadon swavleba; samagierod moswavleebma SeiZleba<br />

arc ki icodnen maswavleblis mier moxseniebuli wyaroebi da ukeT gagebis nacvlad daibnen.<br />

faqtobrivad, swavlebis efeqtianoba SeiZleba Semcirdes kidec, radgan moswavleebi fiqroben<br />

naxseneb adamianze, movlenaze, mosazrebaze, maT mniSvnelobaze da mxedvelobidan rCebaT<br />

is mTavari, risTvisac maswavlebelma isini moiSvelia.<br />

`jeims miCeneris `havais~ wakiTxvisas, SeiZleba Tavi sizifesaviT igrZnoT, rac aSkara<br />

xdeba 25-e TavSi~. es winadadeba arafers ar niSnavs moswavlisTvis, Tu man ar icis, rom sizife<br />

iyo boroti berZeni mefe, romelsac wyevlis mixedviT, mTeli sicocxlis ganmavlobaSi,<br />

uzarmazari qva hadesis mTaze unda aetana, iqidan dagorebuli qva isev unda aetana da a.S.<br />

Sesabamisad, `Tavi sizifesaviT igrZnoT~ niSnavs konkretuli saqmis dasrulebasTan dakav-<br />

SirebiT uimedobis gancdas.<br />

araorazrovneba am SemTxvevaSi saidumloTi moculi miniSnebis gaubraloebas ki ar niSnavs,<br />

aramed gvaZlevs gasaRebs, rom SeZlebisdagvarad efeqtianad avuxsnaT moswavleebs.


aqtivobaTa miznebi<br />

sicxade<br />

gasakviria, magram moswavleebs xSirad warmodgenac ki ara aqvT im aqtivobaTa miznebze,<br />

romelTa Sesrulebasac sTxoven da verc aqtivobasa da instruqcias Soris amyareben kav-<br />

Sirs (Tasker 1981). araorazrovnebis es forma ubralod moiTxovs, avuxsnaT moswavleebs, ratom<br />

viTxovT maTgan konkretul aqtivobas. ufro konkretulad ki niSnavs, avuxsnaT, rogor<br />

daexmareba aqtivoba maT swavlaSi an davalebis SesrulebaSi. `am eqsperimentis mizania imis<br />

Cveneba, ramdenad Znelia erTdroulad monacemTa Segrovebac da informaciis Cawerac. swavlis<br />

gareSe amas ver gaakeTebT. ase rom, yvela mecnieris msgavsad, vapirebT sakiTxavi masalis<br />

`eqstrapolirebas~ (konkretuli sferosTvis (periodisTvis) damaxasiaTebeli garkveuli<br />

cnebebis (movlenebis) gavrcoba sxva sferoze. mTargmn. Sen.). gaxsovT es termini am TavSi<br />

ganxiluli grafikebidan?~<br />

pirveli<br />

aqtivoba<br />

mizani<br />

meore<br />

aqtivoba<br />

sqema 8.7: ara orazrovneba miznis miRwevisas<br />

yovelma aqtivobam urTierTkavSiris xidi unda gados aqtivobis zogad mizanTan.<br />

mesame<br />

aqtivoba<br />

kidev erTi magaliTi: `winadadebaTa gaerTianebis Sesaxeb am savarjiSos imitom vasrulebT,<br />

rom imave teqnikis gamoyenebiT Tqvens mier Seqmnili saTavgadasavlo moTxrobebi<br />

ufro saintereso gaxadoT~.<br />

8.7 sqemaze asaxuli araorazrovnebis nabijebi xidebis serias agebs miznebsa da indicidualur<br />

aqtivobebs da TviT aqtivobebs Soris.<br />

zogjer es nabiji moswavleebs uCvenebs, rogor esadageba mimdinare aqtivoba im gamocdilebaTa<br />

modelebs, romlebic hqondaT an momavalSi eqnebaT. `am informaciis ganTavsebas<br />

biblioTekis kompiuterul cnobarSi imitom gTxovT, rom ganiviTaroT siswrafe da sizuste.<br />

momaval TveSi kvleviT moxsenebebze muSaobisas xSirad mogiwevT am monacemTa bazis gamoyeneba<br />

da umeteswilad me gverdiT ar geyolebiT, rom dagexmaroT. Tqven unda SegeZloT misi<br />

damoukideblad gamoyeneba sasurveli wignebis sapovnelad~.<br />

aseTi ganmartebebis gareSe bevri moswavle davalebebs meqanikurad asrulebs, minimaluri<br />

yuradRebiTa da ZalisxmeviT; imitom asruleben, rom `samuSaoa~ da valdebulebi arian Seasrulon<br />

samuSao. magram samuSaos Sesrulebas Sedegad gageba ar mohyveba. mkiTxvelebma, rom-<br />

197


Tavi 8<br />

lebsac umuSaviaT swavlis stilze da SeuswavliaT bernis makkartis (Bernice McCarthy 1981) da<br />

entoni gregorkis (Anthony Gregorc 1979) saintereso naSromi, ician, rom `pirveli kvadrantis~<br />

(kvadranti – wris meoTxedi. mTargmn. Sen.) moswavleebs gansakuTrebiT sWirdebaT am kavSirebis<br />

gageba. 3<br />

Cven maswavleblis is nabijebi ganvixileT, romelTa saSualebiTac moswavleebi xedaven,<br />

rogor aris dakavSirebuli mimdinare aqtivobebi an davalebebi maT miznebTan. es marTlac<br />

aris araorazrovnebis, sicxadis erT-erTi forma. Tumca, Tavdapirvelad moswavleebma<br />

miznebi unda icodnen; winaaRmdeg SemTxvevaSi, aqtivobas ver daakavSireben. sanam ganvixilavdeT<br />

ramdenad kargad da xSirad vacnobT moswavleebs aqtivobaTa miznebs, unda vikiTxoT,<br />

vacnobT Tu ara TviT swavlis miznebs. am sakiTxs daeTmoba Semdegi nawili _ `didi suraTi~.<br />

198<br />

II. `didi suraTi~<br />

sicxadis qcevaTa bolo jgufi Tavs iyris Cvens mier `did suraTad~ monaTluli misiis<br />

garSemo; is Sedgeba im qcevebisgan, romelic moswavleebs mimdinare informaciis an operaciaTa<br />

mniSvnelobis ufro did struqturasTan dakavSirebaSi exmareba. maswavleblis es qceva<br />

SeiZleba ganvixiloT martivi – yofna/aryofna, diax/ara – gziT. ai, es qcevebi:<br />

¤ moswavleTaTvis marSrutis micema, Sesasrulebel aqtivobaTa CamonaTvali;<br />

¤ moswavleebs vacnobT, ra ecodinebaT an ris gakeTebas SeZleben dagegmili instruqciis<br />

Semdeg (mizani);<br />

¤ moswavleTa mimdinare codnis gaaqtiureba axali cnebis an saswavlo programis sakiTxis<br />

Sesaxeb;<br />

¤ kavSirebis damyareba, romelic uCvenebs Zvelisa da axlis msgavsebas, informaciis integrireba<br />

wina samuSaos an wina codnis konteqstSi - `vaCvenoT moswavleebs, rom is,<br />

ris Sesaxebac vesaubrebiT da rac maT ukve ician, erTmaneTs hgavs~ (Friedrich, Galvin, and<br />

Book 1976, gv. 78)<br />

_ gakveTilis farglebSi akeTebs gadasvlebs mosazrebidan mosazrebaze;<br />

_ miuTiTebs aqtivobis, tempis, donis Secvlas;<br />

_ mianiSnebs momaval mosazrebebze.<br />

¤ Sejameba<br />

vfiqrobT, rom am qcevebma SeiZleba arsebiTi roli Seasrulos swavlebis momaval mecnierebaSi,<br />

swavlebis Sedegebis amxsnel kanonTa momaval nakrebSi. mimdinare kvleva gviCvenebs<br />

maTsa da swavlaSi warmatebas Soris korelacias; magram Cven jer ver davamtkicebT mizez-<br />

Sedegobriv kavSirs. Tumca, erTi ram danamdvilebiT viciT: am qcevaTa ganxorcielebis<br />

uamravi gza arsebobs, romlis repertuari praqtikosma maswavleblebma SeimuSaves. swored<br />

maT davesesxeT qvemoT mocemuli repertuaris aRwerisas. ase, rom mcdeloba, Tavi movuyaroT<br />

Cveni saqmis, swavlebis profesiuli codnis bazas, erTmniSvnelovnad aris damokidebuli<br />

maswavleblebisa da mkvlevarebis uwyvet TanamSromlobaze.<br />

3 makkartim swavlis stilis Sesaxeb ramdenime mniSvnelovani Teoretikosis mosazreba gaaerTiana modelSi, romelic moswavleebs<br />

oTx ZiriTad jgufad yofs. isini vizualur seqtorul diagramaze oTx kvadrantad arian warmodgenili. erT-erTi, pirveli<br />

kvadrantis moswavleebisaTvis (romlebsac aseve ewodebaT `novatori moswavleebi~) gansakuTrebiT saWiroa swavlis mizezis<br />

codna. saWiroa maswavlebelma am moswavleebs kargad auxsnas pasuxi kiTxvaze `ratom?~)


moswavleebisTvis marSrutis micema<br />

sicxade<br />

marSruti aris aqtivobis kursis an garkveuli periodis ganmavlobaSi mosalodneli nabijebis<br />

CamonaTvali an monaxazi. marSruti hgavs dRis wesrigs an sagzao rukas. is mianiSnebs<br />

moqmedebaTa adgilsa da Tanamimdevrobas. magaliTad, <strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `dilas daviwyebT<br />

saSinao davalebis SemowmebiT, Semdeg axali Tavis masalas ganvixilavT, mere ki jgufurad<br />

vimuSavebT Tqvens proeqtebze~. moswavleebisTvis es codna sasargebloa. isini gonebrivad<br />

mihyvebian dasaxul Tanamimdevrobas da ician, ras unda moelodnen. swavlis TanamimdevrobiTi<br />

stilis mqone moswavleebisTvis gansakuTrebiT sasargebloa swavlis `marSrutis~ TvalsaCino<br />

adgilze gamofena.<br />

moswavleebs vacnobT, ra ecodinebaT an ris gakeTebas SeZleben<br />

(mizani)<br />

moswavleTaTvis dasaxul aqtivobaTa marSrutisa da samuSaos miznis gacnoba erTi da igive<br />

ar aris. marSrutis micemaSi cudi araferia; saqme is aris, rom marSruti ar aris mizani. arc<br />

zusti miTiTebebis micema da procedurebis aRweraa igive, rac miznis Camoyalibeba (zusti<br />

miTiTebebis micema da procedurebis aRwera ganxilulia me-15 Tavis nawilSi `saswavlo gamocdilebis<br />

struqturireba~). <strong>maswavlebeli</strong>s mier miznis CamoyalibebiT moswavleebi igeben,<br />

ris gakeTebas SeZleben isini instruqtirebis dasrulebis Semdeg: `dRes viswavliT, rogor<br />

gadavitanoT furcelze is, rasac zepirad meubnebodiT maTematikis gakveTilze, kerZod is,<br />

rom gvaqvs mTelis naxevari, meoTxedi an sami meoTxedi. iciT, arsebobs gansakuTrebuli saSualeba<br />

aseTi ricxvebis dasawerad da dRevandeli mecadineobis Semdeg Tqven es gecodinebaT<br />

da SeZlebT codnis gamoyenebas~.<br />

maswavlebelTa umravlesobas naswavli aqvs qcevis miznebis wardgena-gacnoba. miuxedavad<br />

imisa, rom miznebis wardgenis leqsika mizans emsaxureba, aucilebeli ar aris misi mudmivad<br />

gamoyeneba. zogierTi mizani SeiZleba arc ki iyos detaluri qcevis mizani. qvemoT mocemuli<br />

qcevis miznis magaliTi rva wlis bavSvebisTvis gasagebi eniT aris Camoyalibebuli (SevaqoT es<br />

<strong>maswavlebeli</strong> `saTanado~ metyvelebisTvis), magram aseve kargi samsaxuri SeiZleba gagviwios<br />

sxva enobrivma modelebmac, magaliTad: `am filmis naxva gvikarnaxebs, ra SeiZleba gavigoT<br />

hemingueis, rogorc adamianis pirovnul Tvisebebze~. amrigad, moswavleebi orientirebuli<br />

arian imaze, Tu ra ecodinebaT gakveTilis bolos. aseTi debulebebi ayalibeben `did suraTs~,<br />

radgan gvTavazoben yovlismomcvel orientacias momdevno aqtivobebis Taobaze, gvTavazoben<br />

CarCos, romelic moswavleebs momdevno aqtivobaTa gagebaSi exmareba.<br />

moswavleTaTvis miznebis gacnobis dasrulebamde unda ganvixiloT masTan dakavSirebuli,<br />

magram damoukidebeli sakiTxi: moswavleTaTvis miznis axsna, anu gavceT pasuxi maT kiTxvaze<br />

- `ra Cemi saqmea?~ miznebis gacnobis Semdeg moswavleebma SeiZleba zustad gaigon, ra gvsurs<br />

icodnen maT vietnamis omis Sesaxeb gakveTilis bolos. maT SeiZleba ubralod umniSvnelod<br />

CaTvalon amis codna. zogierTi moswavlisTvis swavlis miznis sargeblianobisa an relevanturobis<br />

codna, arsebiTad cvlis maT mier gaweul Zalisxmevas. `pirveli kvadrantis moswavleebis~<br />

Sesaxeb makkarti (1987) wers:<br />

yvela moswavles swavlis motivi sWirdeba. racionaluri moswavlisTvis `ratom?~<br />

kiTxvaze pasuxi sasicocxlo mniSvnelobisaa. TiTqos martivi WeSmaritebaa,<br />

rom moswavleebs motivi sWirdebaT, magram am motivs iSviaTad vaZlevT maT.<br />

maswavleblebis varaudiT, moswavleebma ician, rom aucilebelia imis codna, rasac<br />

maT aswavlian. pedagogTa azriT, es motivi savsebiT sakmarisia da moswav-<br />

199


Tavi 8<br />

200<br />

leebisaTvis mniSvnelovani iqneba eqspertebis azri swavlis Sesaxeb. sinamdvile-<br />

Si ase ar aris. moswavleebs sakuTari motivi sWirdebaT... nebismieri swavleba an<br />

treiningi survilis gaCeniT unda daviwyoT. TviT zrdasrulTa swavlebisasac<br />

ki, roca saqme pirovnuli moTxovnilebebis dakmayofilebis miznis mqone, Zalze<br />

motivirebul moswavleebTan gvaqvs, maswavlebelma unda auxsnas maT programis<br />

mniSvneloba. maswavlebelma dro unda dauTmos imaze saubars, risi gakeTebis<br />

imedi aqvs da ratom. motivireba imdenad martivi da fundamenturi ram gaxlavT,<br />

rom mxolod unda gagvikvirdes, Tu vinme mas ar iyenebs (McCarthy 1987, gv. 92, 94)*<br />

amrigad, zogierTi moswavlisTvis gansakuTrebiT mniSvnelovani (xolo yvelasTvis sasargeblo)<br />

iqneboda maswavlebliseuli motivis gageba, ratom unda iswavlon vietnamis omisa<br />

da masSi SeerTebuli Statebis monawileobis Sesaxeb: `vietnamis omi CvenTvis mniSvnelovania,<br />

radgan am omsa da sxva istoriul omebs mravali saerTo mizezi hqonda. Tu aSS sxva omSi<br />

Caebmeba, mosalodnelia, rom mraval Tqvengans SeiaraRebul ZalebSi samsaxurisTvis da sabrZolvelad<br />

gamoiZaxeben. amitom TqvenTvis, rogorc moqalaqeebisTvis, arsebiTia, SeZloT<br />

mimdinare movlenebisa da mTavrobis liderTa gadawyvetilebebis gaanalizeba. rogorc moqalaqeebs,<br />

SegiZliaT gaazrebuli arCevani gaakeToT im liderebisTvis xmis micemis dros,<br />

romlebic TqvenTvis sasurvel politikas uWeren mxars. dRevandeli swavla momavalSi imis<br />

gadawyvetaSi dagexmarebaT, risTvis unda vibrZoloT Cven, rogorc qveyanam da erT mSvenier<br />

dRes es ueWvelad Tqveni arCevani iqneba~.<br />

aseve naTlad SeiZleba moswavleebs davusabuToT sxva sakiTxebis swavlis mniSvnelobac:<br />

miTis, rogorc literaturuli Janris swavla; an vulkanuri, danaleqi da metamorfuli warmoSobis<br />

mTebis identificireba maTi atributebiT.<br />

swavlis mizezebis yoveldRiuri aRniSvna aucilebeli ar aris. rogorc wesi, gakveTils<br />

moswavleebi, codnisa da unar-Cvevebis TvalsazrisiT, erTi safexuriT maRla ahyavs. albaT,<br />

miznebisa da mizezebis aRniSvna axali Tavebis an Temebis swavlis dawyebamde iqneba upriani.<br />

moswavleebisTvis swavlis mizezebis gacnoba, SesaZloa, sasargeblo varjiSi iyos TviT<br />

maswavleblisTvisac. Tu konkretuli sakiTxis swavlis mizezis axsna ar SegviZlia, iqneb es<br />

sakiTxi arc unda vaswavloT.<br />

cnebis Sesaxeb moswavleTa codnis gaaqtiureba<br />

swavlaze moqmedi erTaderTi umniSvnelovanesi faqtoria is, rac moswavlem ukve<br />

icis. daadgineT maTi codna da Sesabamisad aswavleT.<br />

devid ozibeli, `ganaTlebis fsiqologia: kognituri Sexeduleba~<br />

cnebis an Temis Sesaxeb moswavleTa arsebuli codnis gaaqtiurebis xerxebi maT ara marto<br />

momavali saqmianobisTvis ganawyobs, aramed `Carli braunis saxifaTo sindromsac~ uSlis<br />

xels:<br />

gaixseneT, rogor iqceva Carli brauni xelSi axali wignis aRebisas. wignis naxvamde,<br />

is furclebs iTvlis. 625 gverdi. `me verasodes viswavli amas!~ is kiTxvis<br />

dawyebamdea damarcxebuli, sakuTar Tavs imis gaanalizebis Sanssac ki ar aZlevs,<br />

rom mas ar mouwevs yvelafris swavla. yvelaferi axali rodia, mas ukve garkveu-<br />

* gamoyenebulia specialuri nebarTviT. The 4MAT System: Teaching To Learning Styles With Right/Left Mode Techniques by Bernice<br />

McCarthy, (c) 1980, 1987 by Excel, Inc. Excel, Inc.-is specialuri werilobiTi nebarTvis gareSe dauSvebelia Semodgomi gamoyeneba.<br />

mas, visac mTliani naSromis wakiTxva surs gamomcemels unda daukavSirdes: Excel, Inc., 200 West Station Street, Barrington,<br />

III. 60010, 1-800-822-4MAT an 1-708-382-7272


li codna aqvs. is sakuTar Tavs saSualebas ar aZlevs, gaigos, rom bevri ram, rac<br />

unda iswavlos, ukve icis (McNeill 1984, gv. 34)*<br />

sicxade<br />

upirveles yovlisa, moswavleebs unda davusvaT kiTxva: `ra iciT X-is Sesaxeb?~ da CaviweroT<br />

(an Tavad Caiweron individualurad) pasuxebi. cnebisa Tu Temis Sesaxeb codnis gaRrmavebis<br />

kvalobaze <strong>maswavlebeli</strong> unda daubrundes am Canawerebs da gansazRvros, ra miamates<br />

moswavleebma arsebul codnas. zogjer moswavleebma SeiZleba aRmoaCinon, rom axali masala<br />

`Zvel qurqSia gamowyobili~; zogjer ki uaryofilia maTi Zveli warmodgenebis nawili. nebismier<br />

SemTxvevaSi, konkretuli Temis Sesaxeb arsebuli codnis gacnobiereba, axali informaciis<br />

Casaweri rukis SeqmnaSi miexmareba. swored ase emsaxureba <strong>maswavlebeli</strong> sagnis/ebis<br />

Sesaxeb `didi suraTis~ Seqmnas.<br />

uTvalavi xerxi SemuSavda arsebuli codnis gasaaqtiureblad. erT-erTi maTgani semantikuri<br />

rukis Sedgenaa, rasac maknili (1984) ase aRwers:<br />

pirvel yovlisa, moswavleebs hkiTxeT, ra gaifiqres sityva X-is gagonebisas (X<br />

aris is Tema, romlis Sesaxebac maT unda waikiTxon). sasurvelia, Tavisufali<br />

asociacia. moswavleTa mier SemoTavazebuli asociaciebi dawereT dafaze. ecadeT,<br />

asociaciebi kategoriebad dayoT.<br />

magaliTad, sityva `fulze~ pasuxebi SeiZleba Semdeg kategoriebad daiyos:<br />

fulis gamoyeneba, fulis formebi, fulis erTeulebi, fulis Sovnis gzebi da<br />

sxva. daexmareT moswavleebs kategoriebad dajgufebaSi da Semdeg sTxoveT am<br />

dajgufebaTa wakiTxva, raTa meti gaigon X-is Sesaxeb. kargi iqneba, wavaxalisoT<br />

moswavleebi, dasvan SekiTxvebi imis Sesaxeb, risi gageba surT X-is Sesaxeb teqstidan.<br />

dajgufebis wakiTxvis Semdeg klass yuradReba gadaaqvs kategoriaTa nakrebze<br />

da X-Tan dakavSirebul Tavdapirvel (wakiTxvamdel) SekiTxvebze. am dros<br />

moswavleebi wakiTxulis safuZvelze axal mosazrebebs amateben, asworeben da<br />

avseben pirvelad rukas (McNeill 1984, gv. 10).<br />

makniliseuli semantikuri rukis Sedgenis savarjiSos aRwera SerCeuli teqstis wakiTxvamde<br />

xdeba. Tumca rukis Sedgena aseve warmatebiT SeiZleba gamoviyenoT eqsperimentis Catarebamde,<br />

filmis naxvamde an stumarTan gasaubrebamde. saqme is aris, rom maswavleblebi<br />

amzadeben moswavleebs axali informaciis misaRebad am ukanasknelTa gonebaSi arsebuli<br />

rukebis (an `sqemis~, rogorc mkvlevarebi uwodeben) gamoxmobiT, anu Temis Sesaxeb maTeuli<br />

warmodgenis gaxsenebiT. Sedegad, moswavleebi ufro aqtiuri msmenelebi, mayureblebi da<br />

mkiTxvelebi xdebian.<br />

praqtikosebisa da mkvlevarebis mier SemuSavebuli xerxebi, romelTa gamoyeneba TiTqmis<br />

yvela sagnis swavlebisas SeiZleba, e. w. `sityvebis mimofantva~ an `vmv~-ia (inglisuri<br />

sityvebis Know – Want to Know – Learned (KWL) qarTuli Targmanis – vici – minda vicode –<br />

viswavle (vmv) abreviatura. mTargmn. Sen.). maTTvis damaxasiaTebeli saerTo Sedegia is, rom<br />

moswavleebi kogniturad aqtiurni xdebian axali informaciis mimarT.<br />

`sityvebis mimofantvis~ dros (Hammond 1985) <strong>maswavlebeli</strong> statiidan, moTxrobidan an<br />

teqstidan 10-dan 20-mde sakvanZo sityvas an termins iRebs da wers (`mimofantavs~) cxrilis<br />

an dafis nebismier adgilas teqstis saTauris qveS. teqstis wakiTxvamde, moswavleebs sTxovs,<br />

imuSaon jgufebad da gonebrivi ieriSis gamoyenebiT Caiweron (an Caiweros jgufis `Camwerma~)<br />

Semdegi miTiTebis pasuxebi: `moifiqreT winadadebebi, romlebic, Tqveni azriT, asaxavs am<br />

sakvanZo sityvebsa da terminebs da teqstis saTaurs Soris kavSirs~. es xerxi uzrunvelyofs<br />

moswavleTa CarTulobas, maRali donis azrovnebas, fokusirebul kiTxvas da ukeT wvdomas.<br />

* gadmobeWdilia nebarTviT. McNeill, J. D. Reading Comprehension: New Directions for Classroom Practice. Glenview, III.: Scott, Foresman<br />

and Company, 1984. © 1984 Harper Collins College Publishers. yvela ufleba daculia.<br />

201


Tavi 8<br />

`vmv~-s varianti, romelic Cven mogvwons, did jgufad momuSave moswavleebs TemasTan dakavSirebul<br />

stimuls (rogoricaa wignis garekanis gaformeba da saTauri) acnobs da sTxovs,<br />

xmamaRla gauziaron erTmaneTs TavianTi reaqciebi. <strong>maswavlebeli</strong> sTxovs moswavleebs, SeniSvnebi<br />

samidan erT-erT svetSi Caweron: vici, vfiqrob, rom vici da minda vicode. cxrilis Seqmnis<br />

dros ar xdeba ganxilva an kiTvebze pasuxis gacema. es savarjiSo, `sityvebis mimofantvis~<br />

msgavsad, uzrunvelyofs aqtiur monawileobas, avlens moswavleTa mier cnebebis arsebul<br />

codnas da qmnis pirobebs imisTvis, rom maT Tavad Seadginon kiTxvis grafiki.<br />

kargi iqneba, Tu am cxrilebs teqstis wakiTxvis (Seswavlis) Semdegac mivubrundebiT.<br />

`vici~-s kategoriaSi moxvedrili zogierTi SeniSvna SeiZleba mcdari aRmoCndes; zogierTi<br />

`vfiqrob, rom vici~ _ dadasturdes an ara; magram `minda, rom vicode~-s arc erTi SeniSvna<br />

upasuxod ar unda darCes.<br />

202<br />

akavSirebs<br />

aCvenebs moswavleTa Zveli da axali codnis msgavsebas<br />

sasargebloa, roca <strong>maswavlebeli</strong> aCvenebs axali masalis msgavsebas wina samuSaosTan an<br />

moswavleTa arsebul codnasTan, `axdens imis demonstrirebas, rogor hgavs bevri ram, razec<br />

saubrobs, imas, rac moswavleebma ukve ician’’ (Freidrich 1976). gTavazobT ramdenime magaliTs:<br />

[komentarebi mrgval frCxilebSi aris moswavlis reaqciebi.] `roca gamravlebaze<br />

pirvelad vmuSaobdiT, viswavleT, rom is dakavSirebuli iyo SekrebasTan<br />

– rogor?~ kiTxulobs <strong>maswavlebeli</strong> (gaimeora Sekreba.) `sworia! anu ras niSnavs?~<br />

(gamravleba hgavs erTi da imave ricxvis mimatebas imdenjer, ramdenzec<br />

mas amravleb.) `kargi, Zalian kargi. gayofis operacia, romelzec dRes vmuSaobdiT,<br />

marTlac Zalian hgavs gamravlebas, Tumca, is mokle gziT ki ar amatebs<br />

ricxvebs, aramed?~ (aklebs.) `sworia! yvela xedavs? jimi?~ [SegiZliaT aRniSnoT<br />

`diax~ pasuxi am maswavleblis `Semowmebis unaris~ grafaSi!] `SegiZliaT axsnaT<br />

Tqveni sityvebiT, rogor hgavs gayofa gamravlebas?~ [aRniSneT `diax~ `Sesamowmebeli<br />

SekiTxvisTvis~!] (is aris gamravlebis sapirispiro.) `sainteresodaa naTqvami;<br />

vfiqrob, gesmiT. marji, Seni azriT, ras gulisxmobs jimi `sapirispiroSi~?<br />

[aRniSneT `diax~ pasuxi `Sesamowmebeli SekiTxvisTvis~!]<br />

ai, kidev erTi magaliTi qimiis Sesavali kursidan.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: `amrigad, Cven davamtkiceT, rom es sarCilavi naTura ufro<br />

magrad wvavs, vidre pirdapiri propanis sanTura. gaxsovT, ra gavakeTeT Cven am<br />

wlis dasawyisSi, roca natriumqloridi sasinj milSi gavacxeleT?~ (is aalda.)<br />

`rogor avxseniT es movlena?~ (natriumqloridis gacxelebam gamodevna Jangbadi<br />

da Jangbadma ufro swrafad da mxurvaled dawva cxeli nakverCxali.) `sworia! da<br />

sarCilavi naTurac amas hgavs. Cven gvaqvs es ori rezervuari~. [<strong>maswavlebeli</strong> ganagrZobs<br />

saubars da aCvenebs, rogor urevs SemaduRebeli manqana or gazs, acetilensa<br />

da Jangbads da rom damatebiTi Jangbadis arseboba Zalian zrdis Sida<br />

wvis temperaturebs].<br />

Zvelisa da axlis integracia informaciebs Soris gonebriv kavSirebs amyarebs ise, rom<br />

Segnebulad inarCunebs mTeli mzardi jaWvis gamosaxulebas mxedvelobis areSi. axali informaciis<br />

Seswavlisas, moswavleebi mTlian jaWvs xedaven, romelic axla erTi rgoliT ufro<br />

grZelia. rgolisa da jaWvis analogia SeiZleba ar gamodges sxvagvarad dakavSirebuli farTo<br />

moculobis informaciisTvis, magaliTad, rogoricaa interneti, magram sicxade imave mizans


sicxade<br />

emsaxureba _ daukavSiros axali codna arsebuli codnis ufro did suraTs (Ausubel 1968;<br />

Gagne 1974).<br />

jenis balgreni (Janis Bulgren) da misi kolegebi kanzasis universitetTan arsebuli `swavlaSi<br />

unarSezRudulobis kvleviTi intitutidan~ iyeneben ganmamtkicebel cxrilebs, raTa<br />

vizualuri da zusti gziT aCvenon axal da Zvel koncefciebs Soris msgavsebebi da gansxvavebebi.<br />

ganmamtkicebeli cxrili aris grafikuli winmswrebi aqtivoba – am SemTxvevaSi, specifikuri<br />

miznis – axali da Zveli (ukve naswavli) informaciebis Sesadareblad da Sesapirispireblad<br />

(sqema 8.8). maTi gamoyenebis fazebi grafikuli aqtivobebis gamoyenebis msgavsia.<br />

ganmamtkicebeli cxrili<br />

nacnobi informacia axali informacia<br />

Qarxana ujredi<br />

maxasiaTeblebi<br />

msgavsi saerTo<br />

maxasiaTeblebi<br />

maxasiaTeblebi<br />

Menejmenti akontrolebs aqtivobebs birTvi<br />

Robe/usafrTxoebis<br />

sistema<br />

aregulirebs Sesvlasa da<br />

gamosvlas<br />

ujredis garsi<br />

Eleqtrosadguri awarmoebs energias mitoqondria<br />

Sejameba: ujredi aris struqtura, romelSic birTvi akontrolebs aqtivobebs,<br />

xolo mitoqondria awarmoebs energias.<br />

sqema 8.8: ganmamtkicebeli cxrili<br />

ganmamtkicebeli cxrili aris specifikuri miznis grafikuli winmswrebi aqtivoba, romelic<br />

gamoiyeneba axali da Zveli informaciis Sesadareblad da Sesapirispireblad.<br />

amgvar integrirebasa da `moswavleTa arsebuli codnis gaaqtiurebas~ Soris Semdegi gansxvavebaa:<br />

`gaaqtiureba~ momlodinea; is ekranze moswavleTa gonebaSi ukve arsebul cnebebs<br />

alagebs; maTi goneba mzadyofnaSia da elis axals Sesadareblad da Sesapirispireblad. maT<br />

gonebaSi arsebuli codna SeiZleba zusti an arazusti, sruli an arasruli iyos. misi win<br />

wamowevis mizania gaaqtiureba da sabazo wertilis moniSvna axali codnis gamosacdelad. maT<br />

SeiZleba sakuTar Tavs hkiTxon: rasac qimiaSi vswavlobT, aris Tu ara is, risi swavlac gvindoda?<br />

mizani _ `Zvelsa da axal codnas Soris msgavsebis Cveneba~, xolo, meore mxriv, `ukan yurebaa~.<br />

maswavlebels surs, moswavleebma dainaxon, rom axali masala, sinamdvileSi, arc imdenad<br />

axali an gansxvavebulia (an Zneli), Seesatyviseba imas, rac maT ukve ician, maT gonebaSi ukve<br />

arsebobs axali codnis Sesabamisi struqtura an kontiniumi.<br />

203


Tavi 8<br />

204<br />

akeTebs gadasvlebs mosazrebidan mosazrebaze<br />

es aris mokle gadasvlebi gakveTilis farglebSi, romelic hgavs diqtoris mier ganxorcielebul<br />

gadasvlebs da yvelaze xSirad pirdapiri instruqciis dros gamoiyeneba. (<strong>maswavlebeli</strong><br />

ver akeTebs gadasvlebs informaciis porciebs Soris, Tu Tavad ar uZRveba saswavlo<br />

aqtivobas.) sicxadis TvalsazrisiT, misi nabijebi aris verbaluri maCveneblebi, romelic moswavles<br />

saswavlo rukis mixedviT `moZraobaSi~ exmareba, magaliTad: `kargi, es amocana Cvengan<br />

gamravlebas moiTxovda. axla, modiT, Semdeg amocanaze gadavideT da vnaxoT, msgavsia Tu<br />

ara~.<br />

yuradReba miaqcieT gansxvavebas zemoT motanil SeniSvnasa da maswavleblis am naTqvams<br />

Soris: `kargi, modiT, Semdeg amocanaze gadavideT~. moswavleebi am naTqvams erTi adgilidan<br />

meoreze gadahyavs, magram gadasvlas ar uzrunvelyofs. sicxadis pirobebSi gardamavali<br />

nabiji moiTxovs Sesrulebuli da mosalodneli (momavali) samuSaoebis dakavSirebas.<br />

is integraciis msgavsad gonebriv kavSirebs uzrunvelyofs, magram moswavlis warsuli gamocdilebis,<br />

sxva saganTan an drosTan dakavSirebis nacvlad, es aris kavSiri imasTan, rac<br />

konkretulad gakveTilamde iyo.<br />

ai, TvalsaCino magaliTi: `ai, ase amravlebs komerciuli sabanko sistema fuls, romelic<br />

Setanilia mimdinare angariSebze da qmnis axal fuls. axali fulis Seqmnis kidev erTi gza<br />

aris samomxmareblo krediti. modiT, vnaxoT, rogor emateba yvela es plastikuri sakredito<br />

baraTi sabanko sistemas kidev ufro meti fulis Sesaqmnelad~.<br />

miuTiTebs aqtivobis, tempis an donis Secvlas<br />

es martivi gancxadebebia kognituri samuSaos bunebis cvlilebisaTvis moswavleTa momzadebis<br />

mizniT.<br />

aqtivobis Secvla: `ai amis gakeTebas vapirebT dRes laboratoriuli muSaobis SedegebTan<br />

dakavSirebiT. axla modiT, Semdegi Tavi vnaxoT, rom warmodgena<br />

Segveqmnas axal masalaze~.<br />

tempis Secvla: `axla tempis Secvla mogviwevs, ase rom, moemzadeT cota meti aqtiurobisTvis!~<br />

donis Secvla: `axla imave operaciebiT, or-safexurianis nacvlad, sam-safexurian<br />

amocanebze gadavdivarT~.<br />

mianiSnebs samomavlo gegmebze<br />

ganixileT maswavleblis es ori gancxadeba:<br />

`iciT, wyalbadisa da qloris mJavas ori molekula gantolebis am mxares ver<br />

geqnebaT, radgan toloba ar gamogivaT. axla amaze ar unda inerviuloT, magram<br />

male gavigebT, rom qimiur gantolebebSi toloba unda iyos. rodesac tolobaze<br />

visaubrebT, CavatarebT eqsperimentebs sxvadasxva qimiuri nivTierebis proporciebze,<br />

romlebic mTlianad ixarjeba qimiur reaqciaSi~.<br />

`Tu fiqrobT, rom laura mxolod saxlSi Sromobda muyaiTad da dedas saojaxo<br />

saqmeSi exmareboda, daicadeT, sanam ar gaigebT, rogor miexmara is mamas Tibvis<br />

dros. (`eg ras niSnavs?~ kiTxulobs moswavle.) es aris Tivis mosavlis aReba, romelic<br />

maSinac da axlac fermis cxovrebis Zalian mniSvnelovani nawilia. Tibvas<br />

ramdenime Tavis Semdeg ganvixilavT da vfiqrob, is Tavi mogewonebaT~.<br />

miniSnebis am magaliTebSi aRebulia axali termini an idea da Seqmnilia warmodgena mis


sicxade<br />

Sesaxeb. amgvari warmodgenis Seqmna miznad imas isaxavs, rom axali termini an idea nacnobi<br />

gaxados moswavlisTvis. `ah, maxsovs, amis Sesaxeb Cven gasul kviras visaubreT~, SeiZleba<br />

gaifiqros moswavlem da daiwyos warmodgenebis morgeba sakuTar kognitur CarCoze. miniSnebam,<br />

romelic xSirad daugegmavia, SeiZleba Tavi iCinos, rogorc swavlebis xelsayrelma<br />

SesaZleblobam. magaliTad, meore nawyvetSi moswavleebma SeniSnes, rogor bejiTad muSaobs<br />

laura saxlSi, ramac maswavlebels gaaxsena, rogor miexmara laura mamas Tibvis dros, rasac<br />

mohyva Tibvis Sesaxeb misi komentari.<br />

maswavleblis mier gakveTilis damTavreba momavali samuSaos prognoziT moswavleebisTvis<br />

garkveuli saxis miniSnebaa, Tumca Cven am nabijs kognitur gadasvlad miviCnevT. gansxvaveba<br />

is aris, rom kognituri gadasvla pirdapir kavSirebs amyarebs ramdenime wuTis win<br />

dasrulebul da ramdenime wuTis Semdeg mosalodnel aqtivobebs Soris, maSinac ki, roca<br />

momdevno `ramdenime wuTi~ mxolod meore dRes dadgeba. miniSneba inteleqtualur `sagzao<br />

niSnebs~ svams iseT adgilebSi, romlebic gzad xvdebaT moswavleebs, magram, SeiZleba, mokle<br />

periodSi ar ganixilon.<br />

Sejameba<br />

<strong>maswavlebeli</strong> yovelTvis Tavad ar ajamebs; xandaxan am funqciis Sesrulebas moswavles<br />

sTxovs. mniSvneloba ar aqvs, vin asrulebs am funqcias; Tu vinme gakveTilis bolos detalurad<br />

mouyris Tavs yvelafers yvelas dasanaxad da gasagonad, maSasadame, gakveTili Sejamda<br />

da am maswavlebels sicxadis am meaTe punqtSic `diax~ pasuxi SeiZleba davuweroT. 4<br />

roca moswavleebi Tavad ajameben da yvela maTgani erTdroulad aris CarTuli, damatebiT<br />

ori Zlieri faqtoric unda gaviTvaliswinoT. pirvelia `aqtiur monawileobad~ wodebuli<br />

swavlis principi (ix. me-9 Tavi), xolo meore is, rom moswavleebi kogniturad aqtiurebi<br />

xdebian masalasTan mimarTebiT; isini axdenen personalurad miRebuli informaciisa da cnebebis<br />

reorganizacias, raTa SeZlon sakuTari sityvebiT gadmocema. moswavleTaTvis Sejamebis<br />

Txovna TavisTavad imis Txovnas niSnavs, rom sakuTari sityvebiT gadmogvcen naswavli. (es,<br />

aseve, niSnavs maTeuli Sejamebis Semowmebas, sizustisa da sisrulis TvalsazrisiT.) Txovna<br />

`gadmoeciT Tqveni sityvebiT~ arsebiTia, radgan is moswavleebs aiZulebs, Tavad Secvalon,<br />

gadaawyon da moawesrigon informacia. isini axal masalas ubralod maTi gonebis biblioTekis<br />

Taroze debis saSualebas `ar aZleven~. maT unda `aiRon~ axali masalis `ulufebi~ da Tavi<br />

mouyaron; da swored es aqti amtkicebs naswavls.<br />

Sejamebis mravali gza arsebobs ise, rom yvela moswavle CaerTos. erT-erTia `swavlis Jurnalis~<br />

warmoeba (Pradl & Mayher 1985).<br />

rogorc wesi, yoveli mniSvnelovani monakveTis bolo xuTi wuTis ganmavlobaSi<br />

moswavleebi akeTeben SeniSvnebs da pasuxoben Semdegi saxis SekiTxvebs:<br />

ra viswavle dRes? ra iyo gaugebari?<br />

ra momewona, ra ar momewona, ras mivaRwie dRes?<br />

ra viswavle diskusiidan an gakveTilidan?<br />

ramdenad nayofierad vimuSave klasSi? (sanders 1985)<br />

maswavlebels SeuZlia sityvieri Sejamebac sTxovos Sesatyvis momentebSi wyvilebad momuSave<br />

moswavleebs gakveTilis bolos an gakveTilis ganmavlobaSi. meri bad roum (Mary Budd<br />

Rowe) gviCvena, rom damaxsovrebis unari izrdeba, roca yoveli 10-wuTiani instruqciis Semdeg,<br />

mcire jgufebSi moswavleebs eZlevaT 2 wuTi Sesajameblad da erTmaneTisaTvis asaxsne-<br />

4 Tu moswavleebs vTxovT teqstis Sedgenas gakveTilis mTavar sakiTxebze, isini kargad CaerTvebian Sejamebis procesSi.<br />

205


Tavi 8<br />

lad. es `10-2~ wesi moswavleebs iseTive SesaZleblobas aZlevs, rogorsac masalis `sakuTari<br />

sityvebiT~ gaaqtiureba. Tobini (Tobin 1985) aRniSnavs: `[am teqnikis] Sedegebi Seesabameba Cvens<br />

mosazrebas, rom moswavleebs sWirdebaT dro gakveTilis Sinaarsis gadasamuSaveblad iseT<br />

informaciulad datvirTul sagnebSi, rogoricaa mecniereba.“<br />

Semajamebeli SekiTxvebi SeiZleba specifikuri iyos da nebismier Sinaarss moergos: `Cvens<br />

msjelobaze dayrdnobiT, CamouTvaleT Tqvens partniors samoqalaqo omis ZiriTadi mizezebi.<br />

Semdeg sTxoveT, man CamogiTvaloT mizezebi~. Tu klasi SeTanxmdeba samoqalaqo omis<br />

mizezebis Sesaxeb, saxeze gveqneba informaciis Sejameba. (Tu klasi ver miaRwevs SeTanxmebas,<br />

wyvilebisaTvis aseTi davalebis micema Sejamebaze meti iqneba, gansakuTrebiT maSin, Tu maT<br />

sakuTari Sexedulebebis dasabuTebas vTxovT.) garda amisa, maswavlebelma SeiZleba moswavleebs<br />

sTxovos, werilobiT Seajamon saxelmZRvanelos Tavis yoveli mniSvnelovani nawili.<br />

kiTxvis aseT periodul Sewyvetasa da Sejamebas, Sedegad mohyveba monacemTa aqtiuri kognituri<br />

gadamuSaveba; moswavleebs uwevT Sinaarsis sakuTari sityvebiT gadmocema da dawera _<br />

es ki ukeT swavlas niSnavs! kvlevebma damajereblad gviCvena, rom moswavleebi ukeT wvdebian<br />

teqsts (ara mxolod moTxrobis) (mag.: D’Angelo 1983), roca Tanamimdevrulad asruleben<br />

amgvar Sejamebas. bevrma mecnierma SemogvTavaza kiTxvis procesSi werilobiTi Sejamebis<br />

swavlebis sasargeblo modelebi (Hahn & Gardner 1985).<br />

am TavSi aRvwereT maswavleblis moswavleebisadmi kognituri empaTiis samgvari qceva:<br />

`gansazRvravs dabneulobasa da mcdar koncefciebs~, `amowmebs~ (imis gasarkvevad, rodis kargaven<br />

moswavleebi mniSvnelobis Zafs) da `umklavdeba dabneulobas“ (arkvevs dabneulobis<br />

moments da umklavdeba). Cven SevZeliT gagverCia am qcevaTa ramdenime Tvisebrivad gansxvavebuli<br />

forma. Semdeg ganvixileT, axsnis ramden da romel meqanizmebs iyenebs <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

misi metyvelebis modelebi da araorazrovani qceva. dabolos, aRvwereT maswavleblis xuTi<br />

nabiji, romliTac is moswavleebs `didi suraTis~ gaazrebaSi exmareba: marSrutis dasaxva;<br />

miznebis gacnoba; moswavleTa arsebuli codnis gaaqtiureba; dakavSireba (oTxi saxis). yoveli<br />

maTgani sicxadis parametris funqciuri aspeqtia.<br />

Cven es-esaa SevajameT Tavi. swored es gaxlavT `didi suraTis~ bolo nabiji _ Sejameba.<br />

SegiZliaT Tqvenc SeajamoT, ra iswavleT axali am Tavidan?<br />

206<br />

Semdeg gverdebze ixilavT tests, romelic saSualebas mogcemT damoukideblad an kole-<br />

gasTan erTad gadaxedoT sicxadis parametrs.


s i c x a d e - S e j a m e b a<br />

daakvirdiT Tqveni an kolegis swavlebas da SeafaseT qvemoT CamonaTvalis mixed-<br />

viT. yoveli qceva an Sesrulebis done SeZlebisdagvarad daadastureT magaliTiT.<br />

kognituri empaTia<br />

1. gansazRvravs dabneulobasa da mcdar koncefciebs<br />

2. axsniTi meqanizmebi:<br />

cxrilebi an dafa<br />

analogiebi<br />

media/teqnologiebi<br />

xmamaRla fiqris<br />

modelireba<br />

3. metyveleba<br />

miuRebeli<br />

misaRebi<br />

mravalferovani<br />

ufro srulyofilad<br />

Camoyalibeba<br />

fizikuri modelebi<br />

Tanamimdevruli minimaluri<br />

miniSnebebi<br />

mniSvnelovani informaciis<br />

xazgasma<br />

jgufs morgebuli<br />

4. araorazrovneba. naTlad zustad gadacema:<br />

individs morgebuli<br />

azrobrivi xatebi<br />

martivi miniSnebebi<br />

diagramebi<br />

grafikuli<br />

aqtivobebi<br />

miniSnebaTa gansazRvra aucilebeli nabijebi mimarTulebis micemisas<br />

miniSnebaTa mniSvneloba aqtivobaTa miznebi<br />

SekiTxvaTa fokusi<br />

5. Semowmeba:<br />

ar aqcevs yuradRebas<br />

kiTxulobs sxeulis enas<br />

svams Sesamowmebel SekiTxvebs<br />

6. moswavleTa dabneulobasTan gamklaveba<br />

ar reagirebs<br />

`didi suraTi~<br />

xelaxla xsnis<br />

gaxseneba<br />

wvdoma<br />

gansazRvravs dones<br />

signaliT signalis gareSe<br />

agrZelebs axsnas da ukan ubrundeba<br />

sazRvravs dabneulobis moments konkretuli SekiTxvebiT<br />

7. __ aZlevs marSruts<br />

sTxovs moswavles sakuTari fiqrebis axsnas<br />

8. __ acnobebs moswavleebs, ra ecodinebaT an ris gakeTebas SeZleben<br />

¤ swavlis mizani<br />

¤ ratom aris es mniSvnelovani<br />

9. __ aaqtiurebs moswavleTa arsebul codnas<br />

10. __ akavSirebs<br />

s i c x a d e - S e j a m e b a<br />

207


208<br />

¤ aCvenebs Zvel da axal codnas Soris msgavsebas<br />

¤ akeTebs gadasvlebs mosazrebebs Soris<br />

¤ miuTiTebs aqtivobis, tempis an donis Secvlas<br />

¤ akeTebs miniSnebebs<br />

11. __ ajamebs


s i c x a d e - s a v a r j i S o<br />

waikiTxeT gakveTilis nawyvetebi. mindorze mianiSneT sicxadis mizniT gadadg-<br />

muli nabiji, romelic warmodgenilia yovel epizodSi Tu citataSi.<br />

1. moswavlem ver upasuxa verc erT SekiTxvas mcenaris sicocxlis kategoriebze<br />

agebul biologiis testSi. <strong>maswavlebeli</strong> gakveTilamde esaubreba mas: `mari,<br />

SegiZlia amixsna, ra gaige angiospermebs, gimnospermebsa da sxva saxeobebs Soris<br />

kavSiris Sesaxeb im CamonaTvalidan, romelzec am kviraSi vimuSaveT~.<br />

2. fizkulturis <strong>maswavlebeli</strong> frenburTis klass (15 wuTi klasSi): `Cven vivarjiSeT<br />

srolasa da dartymaSi, raTa ukeT migveRo Cawodeba da ar SegvSineboda<br />

burTis. am varjiSiT dartymebze koncentrirebas vapirebT, rac realuri<br />

TamaSisTvis mogamzadebT, roca ukana rigma xSirad winisken unda daartyas<br />

imis nacvlad, rom scados dartyma mTel gzaze zemodan gadasagdebad~.<br />

3. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `drois am monakveTSi pirvelad geqnebaT<br />

Tqvens sakiTxav Jurnalebze muSaobis SesaZlebloba; Semdeg sxva problemebze<br />

vimuSavebT, risTvisac yuradRebiT wakiTxva dagvWirdeba. bolos ki SesaZlebloba<br />

geqnebaT, daweroT yuradRebiT kiTxvis Tqveneuli problemis Sesaxeb~.<br />

4. qimiis laboratoriaSi moswavle atarebs eqsperiments nivTierebebis siTxeSi<br />

gaxsnaze. <strong>maswavlebeli</strong> uaxlovdeba da ekiTxeba: `nawilobrivaa gaxsnili Tu<br />

mTlianad?“: `nawilobriv~, pasuxobs moswavle. `anu, eg ras niSnavs?~ kvlav<br />

ekiTxeba <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

5. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: SeerTebul StatebSi `didi depresiis~ periodis<br />

Seswavlamde, modiT, gavixsenoT yvelaferi, rac (1) viciT am periodis<br />

Sesaxeb, rac (2) vfiqrobT, rom viciT da (3) risi codnac gvsurs. scadeT,<br />

gansazRvroT am samidan romel kategorias miekuTvneba Cems mier mowodebuli<br />

informacia~.<br />

6. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `aswieT xeli, roca dafaze daweril amocanas<br />

amoxsniT~. (<strong>maswavlebeli</strong> merxebs Soris dadis da moswavleTa muSaobas akvirdeba.)<br />

7. moswavle warbSekruli dahyurebs samuSaos. `raime Tavsatexia?~ ekiTxeba mas-<br />

Tan misuli <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

8. `ase rom, qalbatonma vordma Tavisi ori Savkaniani megobari metros matarebliT<br />

gaamgzavra. es ar iyo metro misisipidan kanadamde. es iyo raRac sruliad<br />

gansxvavebuli~.<br />

9. sityva `upiratesobis~ gansazRvrebis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass:<br />

`amrigad, es iyo mokled, am sityvis mniSvneloba. literaturaSi aqamde bevrjer<br />

ar Segvxvedria es sityva, magram poetebze saubrisas vaxsenebT. ase rom,<br />

yuradRebiT iyaviT am terminTan dakavSirebiT; Cven mas davubrundebiT~.<br />

10. nergis qoTanTan mdgomi <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: ,,Cvens nergebs imitom<br />

vzomavdiT, rom sabolood klasis saSualo gamogveyvana. dRevandeli maTematikis<br />

savarjiSo amaSi dagvexmareba, radgan saSualos miRebas viswavliT~.<br />

11. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `amrigad, `amerikis revoluciaSi~ iyo gadamwyveti<br />

momenti. ra TariRi iyo es?~ (<strong>maswavlebeli</strong> xeliT dafisken miuTiTebs,<br />

sadac weria es TariRi.) (ar ismens moswavleTa pasuxebs.) `devidma es-esaa gipasuxaT~.<br />

(araviTari reaqcia.) `SexedeT dafas!~. (moswavleebi pasuxoben.)<br />

12. moswavle odnav dabneulia maTematikis amocanaSi moqmedebaTa simravliT.<br />

s i c x a d e - s a v a r j i S o<br />

209


210<br />

<strong>maswavlebeli</strong> jdeba masTan, rom ramdenime amocana erTad gaakeTon: `me es amocana<br />

ase amovxseni; vnaxoT, Senc Tu ase gaakeTe. amocanaSi naTqvamia: `sarecxi<br />

saSualebis 10 savse yuTi iwonis 100 girvanqas. calke sarecxi saSualeba iwonis<br />

90 girvanqas. ramdens iwonis TiToeuli yuTi?~ kargi. es aris sarecxi sa-<br />

Sualebis gareSe...…ra SeiZleba gamovTvalo aq... mmm... Tu mTlianad iwonis 100<br />

girvanqas da calke sarecxi saSualeba aris 90 girvanqa... mmm... me SemiZlia 100-s<br />

gamovaklo 90 da miviRo yuTebis mTliani wona. kargi, es iqneba 10. axla... ras<br />

gvekiTxeba amocana? TiToeuli yuTis wonas. kargi, Tu 10 aris yuTebis mTliani<br />

wona da aris 10 yuTi... me SemiZlia 10 gavyo 10-ze. miviReb 1-s. ase rom, es aris...<br />

erTi yuTi iwonis erT girvanqas~.<br />

13. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `am gakveTilze bevr amocanaze vimuSaveT da<br />

sxvadasxva gza viswavleT maT amosaxsnelad. modiT, erTad SevadginoT sia<br />

problemis gadaWris yvela im strategiisa, romlebic, Cveni azriT, efeqtiani<br />

iyo~.<br />

14. moswavlem SecdomiT amoxsna maTematikis amocana saSinao davalebis furcelze.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> masTan erTad muSaobs: `modi, vnaxoT, sad SegeSala. ramdeni<br />

kubi daiTvale?~ (`eqvsi~.) `kargi. ramdeni gverdi aqvs yovel kubs?~ (`eqvsi...<br />

oh!~) Sen gverdebis ra raodenoba gewera?~ (`sami~.) `ase rom, aq SegeSala.<br />

daimaxsovre, kubs eqvsi gverdi aqvs, eqvs kubs ki, eqvsjer eqvsi, anu 36 gverdi<br />

eqneba. xedav, sad SegeSala?~<br />

15. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `gaxsovT, roca Cven davadgineT prezidentebis<br />

Sefasebis kriteriumebi, yovelma Tqvenganma erTi prezidenti airCia<br />

am kategoriebis mixedviT Sesafaseblad? iciT, dRes msgavsi ramis gakeTebas<br />

vapirebT _ davadgenT kanonmdeblobis Sesafasebel kriteriumebs da maTze<br />

dayrdnobiT Tqven SeafasebT konkretul kanonproeqts~.<br />

16. algebris saSiano davalebaSi moswavle gamravlebis nacvlad gamudmebiT<br />

yofda. gakveTilis dawyebamde maswavlebelma moswavlesTan erTad gadaxeda<br />

samuSaos, Tumca Canda, rom moswavle ukve mixvda Tavis Secdomas. miuxedavad<br />

imisa, rom is gakveTili algebris sxva koncefciaze unda agebuliyo, maswavlebelma<br />

orjer gamoiZaxa es moswavle, roca saqme gamravlebas exeboda.<br />

Semdeg or punqtSi warmodgenilia sicxadis TvalsazrisiT SecdomaTa magaliTe-<br />

bi:<br />

17. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `wasakiTxad gaZlevT igav-araks da masTan<br />

dakavSirebiT samuSaos. raRac gamotovebulia igav-arakSi; Tqveni azriT, ra<br />

aris gamotovebuli?~ (`dialogi?~) `ara. igav-arakis raRac elementi, romelic<br />

yovelTvis aris masSi~. (`garemo?~) `ara~. (`siuJeti?~) `ara~. (`morali?~) `mar-<br />

Talia. Tqven mogiwevT moralis Camoyalibeba~.<br />

18. <strong>maswavlebeli</strong> mimarTavs klass: `minda vnaxo, marTla gesmiT Tu ara fotosin-<br />

Tezi. ra ewodeba mcenaris nivTierebas, rac mas mwvane fers aZlevs?~ (`qlorofili~.)<br />

`kargi. ras niSnavs prefiqsi `foto~?~ (`sinaTles~.) `kargia. ra<br />

sWirdeba mcenares gasazrdelad?~ (`naxSirorJangi~.) `araCveulebrivia! Tqven<br />

namdvilad gesmiT. modi gavagrZeloT~


literatura:<br />

sicxade<br />

Abel, R. Robert, and Raymond W. Kulhavy. "Maps, Mode of Text Presentation and Children's Prose<br />

Learning." American Educational Research Journal 23, no. 2 (Summer 1986): 263-274.<br />

Anderson, L. M., C. M. Evertson, and J. E. Brophy. "An Examination of Classroom Context: Effects of<br />

Lesson Format and Teacher Training on Patterns of Teacher Student Contacts during Smallgroup<br />

Instruction." Journal of Classroom Interaction 15, no. 2 (Summer 1980): 21-26.<br />

Anderson, Linda M. et al. "Classroom Task Environments and Students' Task-related Beliefs." Elementary<br />

School Journal 88, no. 3 (1988): 281-295.<br />

Anderson, Valerie, and Suzanne Hidi. "Teaching Students to Summarize." Educational Leadership (December<br />

1988/January 1989): 26-28.<br />

Armbruster, Bonnie, Thomas H. Anderson, and Joyce Ostertag. "Teaching Text Structure to Improve<br />

Reading and Writing." Reading Teacher (November 1989): 130-137.<br />

Ault, Charles R. Jr. "Intelligently Wrong. Some Comments on Children's Misconceptions." Science and<br />

Children (May 1984): 22-24.<br />

Ausubel, D. P. Educational Psychology: A Cognitive View. New York: Holt, Rinehart & Winston, 1968.<br />

Bagley, Michael T., and Karin Hess. 200 Ways of Using Imagery in the Classroom. Monroe, N.Y.: Trillium<br />

Press, 1987.<br />

Barell, John. '"You Ask the Wrong Questions!"' Educational Leadership (May 1985): 18-23.<br />

Baroody, Arthur, and Herbert Ginsburg. "The Effects of Instruction on Children's Understanding of<br />

the 'Equals' Sign." Elementary School Journal 84, no. 2 (November 1983): 199-212.<br />

Belgard, M., B. Rosenshine, and N. L. Gage. "The Teacher's Effectiveness in Explaining: Evidence on Its<br />

Generality and Correlation with Pupils Ratings and Attention Score." In Research into Classroom<br />

Processes. Edited by A. Bellack. New York: Teachers College Press, 1971: 182-191.<br />

Bennett, Neville, and Charles Desforges. "Matching Classroom Tasks to Students' Attainments." Elementary<br />

School Journal 88, no. 3 (January 1988): 221-234.<br />

Black, H., and S. Black. Organizing Thinking, Book II. Graphic Organizers. Pacific Grove, Calif.: Midwest<br />

Publications, 1990.<br />

Bragstad, Bernice Jensen, and Sharyn M. Stumpf, "How a Map Is Born." In A Guidebook for Teaching<br />

Study Skills and Motivation. Boston: Allyn and Bacon, 1982.<br />

Brophy, Jere E. "How Teachers Influence What Is Taught and Learned in Classrooms." Elementary<br />

School Journal 83, no. 1 (1982): 1-13.<br />

Brophy, Jere. "Teacher Effects Research and Teacher Quality." Journal of Classroom Interaction 22, no.<br />

1 (December 1986/January 1987): 14-23.<br />

Brophy, J. "Teacher Praise: A Functional Analysis." Review of Educational Research 51, no. 1 (Spring 1981):<br />

5-32.<br />

Bulgrenjanis. "Teaching Concepts: Concept Diagramming and the Concept of Teaching Routine." Institute<br />

for Research in Learning Disabilities, University of Kansas, Lawrence, Kansas, August 1991.<br />

211


Tavi 8<br />

Burton, Grace M. "Writing as a Way of Knowing in a Mathematics Education Class." Arithmetic Teacher<br />

(December 1985): 40-44.<br />

Bush, A. J., J.J. Kennedy, and D. R. Cruickshank, "An Empirical Investigation of Teacher Clarity." Journal<br />

of Teacher Education 28, no. 2 (1977): 53-58.<br />

Carnine, Douglas "New Research on the Brain: Implications for Instruction." Phi Delta Kappan (January<br />

1990): 372-377.<br />

Carpenter, T. P., et al, "Using Knowledge of Children's Mathematics Thinking in Classroom Teaching:<br />

An Experimental Study." American Educational Research Journal 26, no. 4 (Winter 1989): 499-431.<br />

Clarke, John H. Patterns of Thinking. Boston: Allyn & Bacon, 1990.<br />

Coffman, Joy, and David O. Tanis, "Don't Say Particle, Say People." Science Teacher (November 1990):<br />

27-29.<br />

Cooper, C. "Different Ways of Being a Teacher: An Ethnographic Study of College Instructors Academic,<br />

and Social Roles in the Classroom." Journal of Classroom Interaction 16, no. 2 (1980): 27-36.<br />

Costa, A. Teaching for Intelligent Behavior. Orangevale, Calif.: Search Models Unlimited, 1985.<br />

D'Angelo, K. "Precise Writing: Promoting Vocabulary Development and Comprehension." Journal of<br />

Reading (March 1983): 534-539.<br />

Dank, Milton. Albert Einstein. New York: Franklin Watts, 1983.<br />

Davey, B. "Think Aloud—Modeling the Cognitive Processes of Reading Comprehension." Journal of<br />

Reading (October 1983): 44-47.<br />

Dishner, E. K. et al. "Attending to Text Structure: A Comprehension Strategy." In Reading in the Content<br />

Areas: Improving Classroom Instruction, 234-245. Dubuque, Iowa: Kendall/Hunt.<br />

Donald, Stanley J. Jencks, and Louis J. Chatterley. "How Can You Tell?" Elementary School Journal 80,<br />

no. 4 (March 1980): 178-89.<br />

Doyle, Walter. "Stalking the Mythical Student." Elementary School Journal 82, no. 5 (1982): 529-538.<br />

Driver, Rosalind, Edith Guesne, and A. Tiberghien. Children's Ideas in Science. Milton Keyes, England<br />

and Philadelphia: Open University Press, 1985.<br />

Duckworth, E. "The Having of Wonderful Ideas" and Other Essays on Teaching and Learning. New York: Teachers<br />

College Press, 1987.<br />

Duffy, Gerald, Laura R. Roehler, and Gary Rackliffe. "How Teachers' Instructional Talk Influences<br />

Students' Understanding of Lesson Content." Elementary School Journal 87, no. 1 (1986): 3-16.<br />

Dunkin, M. J., and B. J. Biddle. The Study of Teaching. New York: Holt, Rinehart & Winston, 1974.<br />

Eaton, Janet. "Research on Teaching." Educational Leadership (October 1982): 75-76.<br />

Eaton, J. F., C. W. Anderson, and E. L. Smith, "Students' Misconceptions Interfere with Science Learning:<br />

Case Studies of Fifth-Grade Students." Elementary School Journal 84, no. 4 (1984): 65-379.<br />

Edwards, John, and P. Marland. "Student Thinking in a Secondary Biology Classroom." Research in Science<br />

Education 12 (1982): 32-41.<br />

Escondido School District. Minds Eye. Escondido, Calif.: Board of Education, 1979.<br />

212


sicxade<br />

Eylon, B., and M. C. Linn, "Learning and Instruction: An Examination of Four Research Perspectives in<br />

Science Education." Review of Educational Research 58, no. 3 (Fall 1988).<br />

Fogarty, Robin, and James Bellanca. Patterns for Thinking: Patterns for Transfer. Palatine, 111.: IRI Group,<br />

1987.<br />

Fortune, J. C, N. L. Gage, and R. E. Shute. "The Generality of the Ability to Explain." Paper presented<br />

at the A.E.R.A. Convention, Chicago, 1966.<br />

Friedrich, G. W., K. M. Galvin, and C. L. Book. Growing Together: Classroom Communication. Columbus,<br />

Ohio: Charles Merrill, 1976.<br />

Gage, N. L. "Exploration of Teachers' Effectiveness in Explaining." Tech. Report No. 4. Stanford: Stanford<br />

University Center for Research and Development in Teaching, 1961. ED028 147.<br />

Gagne, R. M. The Essentials of Learning for Instruction. Hinsdale, 111.: Dryden Press, 1974.<br />

Galyean, Beverly-Colleene." Guided Imagery in the Curriculum." Educational Leadership (March<br />

1983): 54-58.<br />

--------. Mind Sight, Learning Through Imaging. Berkeley, Calif.: Zephyr Press,<br />

1988.<br />

Garmston, Robert, and Diane Zimmerman. "Beyond Recipe: Teaching for Taste." California Catalyst<br />

(Spring 1993): 4-8.<br />

Geller, Linda Gibson. "Conversations in Kindergarten." Science and Children (April 1985): 30-32.<br />

Ghatala, Elizabeth S., et al. "Training Cognitive Strategy-Monitoring in Children." American Educational<br />

Research Journal 22, no. 2 (Summer 1985): 199-215.<br />

Goleman, Daniel. " Cues Are Easy to Misinterpret." New York Times, September 17, 1991.<br />

Good, T. H., and J. E. Brophy, Looking in Classrooms. New York: Harper and Row, 1978.<br />

Graham, S. "Teacher Feelings and Student Thoughts: An Attributional Approach to Affect in the Classroom."<br />

Elementary School Journal 85, no. 1): 91-104.<br />

Gregg, Charles I. "Teachers Also Must Learn." Harvard Educational Review 10 (1940): 30-47.<br />

Gregorc, A. "Learning/Teaching Styles: Potent Faces Behind Them." Educational Leadership (January<br />

1979).<br />

Hahn, A. L., and R. Gardner. "Synthesis of Research on Students' Ability to Summarize Text." Educational<br />

Leadership (February 1985): 52-55.<br />

Harris, Paulette, and Kevin Swick. "Improving Teacher Communications." Clearing House 59 (September<br />

1985): 13-15.<br />

Heimlich, Joan E., and Susan D. Pittelman. "Semantic Mapping: Classroom Applications." IRA Service<br />

Bulletin, Reading A ids Series. Newark, Del., 19 86.<br />

Harron, J. Dudley. "Piaget for Chemists." Journal of Chemical Education (1952): 146-150.<br />

Hess, Karin K. Enhancing Writing Through Imagery. New York: Trillium Press, 1987.<br />

Hesse, Joseph. "From Naive to Knowledgeable." Science Teacher (September 1989): 55-58.<br />

Hyerle, David. Designs for Thinking Connectively. Lyme, N.H.: Designs for Thinking, 1990.<br />

213


Tavi 8<br />

Hiller, J. H., G. A. Fisher, and W. A. Kaess. "A Computer Investigation of Verbal Characteristics of Effective<br />

Classroom Lecturing." American Educational Research Journal 6 (1969): 661-675.<br />

Hines, Constance V., Donald R. Cruickshank, and John J. Kennedy. "Teacher Clarity and Its Relationship<br />

to Student Achievement and Satisfaction." American Educational Research Journal 22, no.<br />

1 (Spring 1985): 87-99.<br />

Hunter, Madeline. Master Teaching. El Segundo, Calif.: TIP Publications, 1982.<br />

Institute for Research on Teaching. "Kids Have Misconceptions." Communication Quarterly (Fall 1981).<br />

Institute for Research on Teaching. "Explicitness is Key to Reading Instruction." Communication Quarterly<br />

(Winter/Spring 1984).<br />

Johnson, David R. Every Minute Counts: Making Your Math Class Work. Palo Alto, Calif.: Dale Seymour<br />

Publications, 1986.<br />

Johnston, Peter. "Teaching Students to Apply Strategies That Improve Reading Comprehension." Elementary<br />

School Journal 85, no. 5 (1985): 635-645.<br />

Joos, M. The Five Clocks. New York: Harcourt Brace, 1967.<br />

Kallison, James M. Jr. "Effects of Lesson Organization on Achievement." American Educational Research<br />

Journal 23, no. 2 (Summer 1986): 337-347.<br />

Land, M. L., and L. R. Smith. "The Effect of Low Inference Teacher Clarity Inhibitors on Student<br />

Achievement." Journal of Teacher Education 30, no. 3 (May/June 1979): 55-57.<br />

Liedtke, Werner. "Diagnosis in Mathematics: The Advantages of an Interview." Arithmetic Teacher (November<br />

1988): 26-29.<br />

Lopez, Jose A., and Arthur B. Powell. "Writing as a Vehicle to Learn Mathematics: A Case Study." Presented<br />

at the Seventy-first Annual Meeting of the Mathematical Association of America, January<br />

1988.<br />

Margulies, Nancy. Mapping Inner Space: Learning and Teaching Mind Mapping. Tucson, Ariz.: Zephyr<br />

Press, 1991.<br />

Marino, Jacqueline L., Sandra Gould, and Lester W. Haas. "The Effects of Writing as a Prereading Activity<br />

on Delayed Recall of Narrative Text." Elementary School Journal 86, no. 2 (1985): 199-205.<br />

Martin, J. Explaining, Understanding and Teaching. New York: McGraw-Hill, 1970.<br />

Marx, Ronald W., and John Walsh. "Learning from Academic Tasks." Elementary School Journal 88,<br />

no. 3 (1988): 207-219.<br />

McCaleb, J. L., and J. A. White. "Critical Dimensions in Evaluating Teacher Clarity." Journal of Classroom<br />

Interaction, 15, no. 2 (1980): 27-30.<br />

McCarthy, B. The 4MAT System. Barrington, 111.: Excel, 1981.<br />

McLean, Thomas J. "U. of Arizona 'Humanizes' Classes with Computers." Dollars and Sense (September<br />

1991).<br />

McNeill, J. D. Reading Comprehension: New Directions for Classroom Practice. Glenview, 111.: Scott,<br />

Foresman and Company, 1984.<br />

Mehan, H. "Accomplishing Classroom Lessons." In Language Use and School Performance. Edited by<br />

214


S.V. Cicouril. New York: Academic Press, 1974.<br />

sicxade<br />

Mett, Coreen L. "Writing as a Learning Device in Calculus." Mathematics Teacher (October 1987): 534-<br />

537.<br />

Murdock, Maureen. Spinning Inward. Boston and London: Shambhala, 1987.<br />

Novak, Joseph D., and D. Bob Gowin. Learning How to Learn. New York: Cambridge University Press,<br />

1984.<br />

Ogle, Donna M. "K-W-L: A Teaching Model That Develops Active Reading of Expository Text." Reading<br />

Teacher (February 1986): 564-570.<br />

Osborne, Roger, and Peter Freyberg. Learning in Science: The Implications of Children's Science. Portsmouth,<br />

N.H.: Heineman, 1984.<br />

Parsons, Cynthia. "Grading Teachers for Quality." Christian Science Monitor (October 26, 1981): Bl.<br />

Peterson, P., and S. Swing. "Beyond Time on Task: Students' Reports of their Thought Processes during<br />

Classroom Instruction." Elementary School Journal 82, no. 5 (1982): 481-491.<br />

Peterson, P., et al. "Students' Cognitions and Time on Task During Mathematics Instruction." American<br />

Educational Research Journal 21, no. 3 (Fall 1984): 487-515.<br />

Pradl, G. M., and J. S. Mayher. "Reinvigorating Learning Through Writing." Educational Leadership<br />

(February 1985): 2-8.<br />

Pressley, G. M. "Imagery and Children's Learning: Putting the Picture in Developmental Perspective.<br />

Review of Educational Research 47 (1977): 585-622.<br />

--------. "Mental Imagery Helps Eight-Year Olds Remember What They<br />

Read." Journal of Educational Psychology 68 (1976): 355-59.<br />

Raths, James. "Enhancing Understanding Through Debriefing. "Educational Leadership (October 1987):<br />

22-27.<br />

Rohrkemper, Mary M., and Barbara Bershon. "Elementary School Students' Report of the Causes and<br />

Effects of Problem Difficulty in Mathematics." Elementary School Journal 85, no. 1 (1984): 127-<br />

147.<br />

Rose, Laura. Picture This, Teaching Reading Through Visualization. Tucson, Ariz.: Zephyr Press, 1989.<br />

Rosenshine, B., and N. Furst, "The Use of Direct Observation to Study Teaching." Second Handbook<br />

of Research on Teaching. Edited by R. M. Travers. Chicago: Rand McNally, 1973.<br />

Roth, Kathleen J., Charles W. Anderson, and Edward L. Smith. "Curriculum Materials, Teacher Talk<br />

and Student Learning: Case Studies in Fifth Grade Science Teaching." Paper presented at the<br />

annual meeting of the National Reading Conference, Symposium on Teacher Explanatory Talk,<br />

Austin, Texas, December 1983.<br />

Roth, Wolff-Michael. "Map Your Way to a Better Lab." Science Teacher (April 1990): 31-34.<br />

Rowe, M. B. "Getting Chemistry off the Killer Course List." Journal of Chemical Education 60, no. 1<br />

(1983): 954-956.<br />

Sagan, Carl. Cosmos. New York: Random House, 1980.<br />

215


Tavi 8<br />

Sanders, A. Learning Logs: A Communication Strategy for All Subject Areas." Educational Leadership<br />

(February 1985): 7.<br />

Sinatra, Richard. "Semantic Mapping: A Thinking Strategy for Improved Reading and Writing Development:<br />

Parts I & II." Teaching Thinking and Problem Solving 12, no. 1 (1990).<br />

Singer, Harry. "Active Comprehension from Answering to Asking Questions." Reading Teacher 31, no.<br />

8 (May 1978): 901-908.<br />

Smith, Lyle, and Michael Land. "Low-Inference Verbal Behaviors Related to Teacher Clarity." Journal<br />

ofClassroom Interactions 17, no. 1 (1981): 37-42.<br />

Tasker, R. "Children's Views and Classroom Experience." Australian Science Teachers'Journal 27, no.<br />

3 (1980): 33-37.<br />

Tobin, K. "Wait-time in Science—Necessary But Insufficient." Paper presented at the annual meeting of<br />

the National Association for Research in Science Teaching, French Lick Springs, Ind., April 1985.<br />

Whisler, Jo Sue, and Robert J. Marzano. Dare to Imagine: An Olympian's Technology. Aurora, Colo.:<br />

Mid-continent Regional Educational Laboratory, 1988.<br />

White, R., and R. Gunstone. Probing Understanding. London: Falmer Press, 1992.<br />

Winne, Philip H. "Steps Toward Promoting Cognitive Achievements." Elementary School Journal 85,<br />

no. 5 (1985): 673-693.<br />

Winne, P.H., and R.W. Marx. "Students' and Teachers' Views of Thinking Processes for Classroom<br />

Learning." Elementary School Journal 82, no. 5 (1982): 492-518.<br />

216<br />

gansakuTrebuli SeniSvna<br />

madlobas vuxdiT hal menlis (Hal Manley) konkord-karlislis regionuli umaRlesi saswavleblis<br />

TanamSromels da riCard depes (Richard Deppe) karlislis sajaro skolis Tanam-<br />

Sromels sicxadis parametrTan dakavSirebuli magaliTebis mopovebaSi gaweuli daxmarebisTvis.


9<br />

swavlis principebi<br />

rogor vaxerxebT, rom gakveTilebi ufro<br />

mizanmimarTuli da nayofieri gavxadoT?


swavlis principebi<br />

am TavSi aRwerilia `Zalauflebis ocdaoTxi patara nakrebi~, romelTagan TiToeuli<br />

imdenad TviTkmaria, rom SeiZleba damoukidebelad gamoviyenoT. nebismieri maswavleblis<br />

repertuaris Sevseba yoveli maTganiT aucileblad gazrdis moswavleTa swavlis<br />

xarisxsa da simtkices. xmamaRali ganacxadia? SeiZleba, magram ganaTlebasTan mimarTebaSi<br />

utyuari.<br />

ras niSnavs TqvenTvis Semdegi gvarebi: pavlovi, Torndaiki, hali, votsoni, gaTri, maureri,<br />

spensi, tolmani, skineri? dRes maT saxelebs iSviaTad gaigonebT, miuxedavad imisa,<br />

rom isini swavlas universaluri kanonebisa da principebis mqone mniSvnelovan fenomenad<br />

miiCnevdnen. mravali principi swored am mec-<br />

nierebma aRmoaCines. kvleva 1885 wlidan (Ebbinghaus)<br />

iwyeba da is ganaTlebaSi praqtikuli<br />

rekomendaciebis yvelaze myari, mdidari da<br />

STambeWdavi bazaa. `rogor vaswavloT~ kiTxvis<br />

pasuxad es principebi erTian Teorias an<br />

Zalauflebis ocdaoTxi patara nakrebi, romlebic<br />

aucileblad gazrdis moswavleTa swavlis<br />

xarisxsa da simtkices.<br />

midgomas ar gvTavazobs. pasuxi Tanamedrove mimdevrebma SemogvTavazes (Bruner, Ausubel,<br />

Piaget). yoveli principi swavlis efeqturobaSi wvlilis TvalsazrisiT aris ganxiluli da<br />

mimofantulia literaturaSi rogorc mravali Zvirfasi qva, romelic mpovnels elodeba.<br />

bevr maTgans 1970-ian wlebSi mouyares Tavi madlen hanTerma (Madeline Hunter) da misma kolegebma<br />

da maswavleblisTvis xelmisawvdomi forma misces (`vaswavloT ufro meti, ufro<br />

swrafad~ maswavleblisTvis gankuTvnili, misi erT-erTi wignis saTauria). magram ratomRac,<br />

es principebi maswavlebelTa kvalifikaciis amaRlebis kursebisa an kolejis maswavlebelTa<br />

ganaTlebis nawili ver gaxda.<br />

am Tavis kiTxvisas, swavlebis zogierT Tqveneul princips amoicnobT. Cven davadgineT,<br />

rom maswavlebelTa umravlesoba regularulad mxolod eqvs an Svid maTgans iyenebs sakuTar<br />

intuiciaze dayrdnobiT, ise, rom principis saxelwodeba arc ki icis. zogi ufro mets iyenebs,<br />

zogi _ ufro naklebs. Cven iseTi <strong>maswavlebeli</strong> gvWirdeba, romelic yvela princips iyenebs.<br />

amrigad, am TavSi yvelasTvis iqneba raRac axali.<br />

Cven SevZeliT literaturaSi arsebuli principebidan ocdaoTxis identificireba (principebis<br />

sasargeblo Sejamebisa da gavrcobisaTvis ix. iseTi wyaroebi, rogoricaa Hilgard and<br />

Bower 1966; Bugelski 1971; and Hudgins 1977). maTi SeswavliTa da axali principebis gamosayeneblad<br />

xelsayreli SemTxvevebis ZiebiT, SegiZliaT gaamdidroT sakuTari repertuari da ufro<br />

nayofieri gaxadoT swavleba.<br />

219


Tavi 9<br />

mogvianebiT, Cven swavlebis sxvadasxva models da mis gamoyenebas SeviswavliT, aseve ganvsazRvravT<br />

maT gansxvavebul miznebsa da Teoriul safuZvels. modelebze saubrisas swavlebas<br />

iseve ganvixilavT, rogorc dramaturgi – scenars. Cven mTliani gakveTilis dizains, Tanamimdevrobas<br />

da konkretuli saxis swavlebis mizniT calkeuli maswavleblis mier gadadgmul<br />

nabijebs SeviswavliT. am SemTxvevaSi calkeul principebs ar SevexebiT, Tumca maTi arseboba<br />

da mniSvneloba mudam gvemaxsovreba.<br />

220<br />

mniSvneloba<br />

rac ufro Sinaarsiani da relevanturia moswavleTaTvis davaleba an informacia, miT<br />

ufro advilad swavloben. maswavleblebi, romlebic am principiT xelmZRvaneloben, swavlebas<br />

moswavlis pirad gamocdilebas, cxovre-<br />

rac ufro Sinaarsiani da relevanturia moswavbas ukavSireben da axal Sinaarss moswavlisTleTaTvis<br />

davaleba an informacia, miT ufro vis nacnob struqturas aZleven. erT-erTma<br />

advilad swavloben.<br />

maswavlebelma, romelic am princips iyenebs,<br />

Semdegi magaliTi mogviyvana: `mizani qronologiasa<br />

da istorias Soris gansxvavebebis<br />

dadgenaa. me ornawilian davalebas vqmni. pirvel dRes moswavleebs aqtivobaTa drois skalis<br />

warmoebas vTxov. meore dRes pirveli dRis istoriis daweras da, SeZlebisdagvarad, mizez-<br />

Sedegobrivi kavSiris Cvenebas~. es davaleba naTlad warmoaCens gansxvavebas qronologiasa<br />

da istorias Soris moswavleTaTvis pirovnuli mniSvnelobis mqone konteqstis – maTi erTi<br />

dRis aqtivobaTa – saSualebiT.<br />

garemos msgavseba<br />

garemos (qmedebebis, SegrZnebebis, formatebis, rutinebis) msgavseba moswavlis mier `Sesasrulebeli<br />

samuSaos nakrebis~ safuZvelia. es imas niSnavs, rom rodesac garemos garkveuli<br />

Tvisebebi, regularulad asocirdeba swavlis konkretul tipTan an periodTan, romlis drosac<br />

mosalodnelia yuradRebis an samuSaos konkretuli tipi, moswavleTa azrovneba gakveTilis<br />

an aqtivobis konkretuli tipis Sesabamisad `gadaewyoba~.<br />

maswavlebels SeuZlia swavlis garkveuli formebisTvis regularulad gmoiyenos msgavsi<br />

formatebi (garemos misces garkveuli sivrcis, droisa da rutinis Tvisebebi), raTa<br />

moswavleebSi Seqmnas molodini konkretuli samuSaos Sesasruleblad. magaliTad, bunebismetyvelebis<br />

maswavlebels laboratoriaSi samuSaod xalaTebi aqvs yvela moswavlisTvis.<br />

gakveTilis dawyebamde moswavleebi xalaTebs icvamen. laboratoriuli xalaTi garkveuli<br />

miniSnebaa, rom isini mecnierebad unda `gadaiqcnen~. 1<br />

Ggarda amisa, SesaZloa maswavlebelma aqtivobis saSualebiT Seamzados moswavleebi<br />

gakveTilisaTvis. magaliTad, vTqvaT <strong>maswavlebeli</strong> apirebs gegmis Sedgena aswavlos, rac moswavleebisgan<br />

sakuTari mosazrebebis Tematur dajgufebas moiTxovs. maswavlebels SeuZlia<br />

klasi Seamzados TamaSiT, saxelwodebiT `gamoicani Cemi kategoria~. is dafaze terminebis<br />

CamonaTvals Semdegi wesiT wers: `diax~ sityvis qveS dadebiT magaliTebs, xolo `ara~-s qveS<br />

– uaryofiTs. moswavleebma unda gamoicnon kategoria, romelsac `diax~-is magaliTebi miekuTvneba<br />

(`samxreTi Statebi~).<br />

1 madloba brus olivers (Bruce Oliver) virjiniis fearfeqsis sagrafodan am ideisTvis.


Ddiax ara<br />

misisipi niu iorki<br />

virjinia vaiomingi<br />

jorjia kalifornia<br />

kentuki aiova<br />

florida arizona<br />

swavlis principebi<br />

TamaSis dasrulebis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `azrovnebis im tips, romelic axla<br />

gamoviyeneT dRevandeli aqtivobis Sesasruleblad mivmarTavT. moamzadeT Tqveni SeniSvnebis<br />

baraTebi da…. . .~<br />

dug raseli (Doug Russell 1980) aRniSnavs, rom es aqtivoba SesaniSnavi stimulia moswavleebisTvis<br />

(ix. me-3 TavSi tempis parametri) – isini myisierad erTvebian. amave dros dagvianebuli<br />

moswavleebic mSvidad emzadebian gakveTilisTvis da dro optimaluri gamoiyeneba.<br />

kontaqti<br />

`pirveli STabeWdileba waruSlelia~ _ kontaqtis principis amsaxvelia.MerTmaneTTan axlos<br />

myofi movlenebi, obieqtebi, moqmedebebi da emociebi ufro advilad da myarad asocirdeba<br />

moswavlis gonebaSi. Znelia pirveli asociaciis daviwyeba, magaliTad, Tu pirvel Sexvedraze<br />

mari-anas `mari-lus~ dauZaxeb, aRmoaCen, rom yovel Sexvedraze ase eZaxi. igive xdeba<br />

aTeulebis Sekrebisas – jer aTeulebs kreb da Semdeg erTeulebs. Znelia am Cvevis moSla.<br />

moswavleebs ar unda mivceT Secdomebisa da araswori asociaciebis Camoyalibebis saSualeba.<br />

Tu isini arasworad akeTeben sqolioebs pirvel jerze, es mcdari formati mogvianebiT<br />

xels SeuSlis swori formatis daswavlas. (oci wlis Semdegac ki, erT-erTi cnobili avtori<br />

isev ibneva sqolioSi mocemuli elementebis Tanamimdevrobis gamo, radgan misi mexsierebidan<br />

bolomde ar waSlila mcdari modeli, romlis gameorebis saSualebac mas saSinao davalebis<br />

Sesrulebis dros misces, yovelgvari Sesworebis gareSe). es principi ZiriTadad sagnebis/<br />

movlenebis wyvilTan asocirebul mexsierebasa da procedurul swavlas ukavSirdeba, rogoricaa<br />

axali sityvebis an algoriTmebis daswavla da kiTxvebs, romelic maRali donis azrovnebas<br />

moiTxovs. swavlis procesSi, maswavlebelma unda gaiTvaliswinos moswavleTa savaraudo<br />

Secdomebi da Tavidan aicilos isini swori pasuxis SeTavazebiTac ki manam, sanam<br />

moswavle SecdomiT upasuxebs (da amgvarad daiswavlis mcdar asociacias, romlis daviwyebac<br />

mogvianebiT mouwevs).Mmaswavlebelma ar unda dauSvas, rom moswavleebma dawyvilebuli kav-<br />

Siris saswavlo situacia mcdari pasuxiT daimaxsovron; bolo pasuxi swori unda iyos.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> aseve fxizlad unda iyos potenciuri uaryofiTi emociuri asociaciebis<br />

mimarT, romlebic SeiZleba moswavleebs CamouyalibdeT. magaliTad, Tu moswavleebi ardadagebis<br />

Semdeg uaryofiTi emociebiT damZimebulni brundebian, maswavleblis mier SeTavazebuli<br />

axali Tema maTSi uaryofiT asociaciebs gamoiwvevs, rac, Tavis mxriv, xels SeuSlis<br />

swavlas. aseT dros poeziaze saubaric uadgilo iqneba. kargi iqneba, Tu konkretuli Temis<br />

SeTavazebamde <strong>maswavlebeli</strong> mokle aqtivobas waumZRvarebs, romelic dadebiT ganwyobas aR-<br />

Zravs moswavleebSi.<br />

221


Tavi 9<br />

222<br />

monaTesave damabnevlebi<br />

`monaTesave damabnevlebis~ gacnobamde uzrunvelyaviT swavlis Sesatyvisi Sesavali. maswavleblebi,<br />

romlebic am principiT xelmZRvaneloben, frTxiloben, rom ar daabnion an ar<br />

Seasuston naswavli erTeulebi, magaliTad, aso-bgera `Z“ iseTi axali erTeulis SetaniT,<br />

rogoricaa `x“, radgan SesaZloa moswavleebs es ori aso-bgera erTmaneTSi aerioT. am Sem-<br />

TxvevaSi dawyebiTi skolis maswavlebelma unda axsnas aso-bgera `S“, Semdeg romelime sxva<br />

aso-bgera/ebi da imavdroulad gaimeoros `Z“. roca darwmundeba, rom moswavleebma `Z“ safuZvlianad<br />

daiswavles, axsnis axal aso-bgera `x“-s. amrigad, man ar unda mosTxovos moswavleebs<br />

umniSvnelo gansxvavebebis moZebna or monaTesave erTeuls Soris, vidre ar axsnis iseT<br />

masalas, sadac ufro mkveTrad iqneba gamijnuli gansxvavebuli erTeulebi. maswavlebels<br />

mxolod maSin SeuZlia mosTxovos moswavles monaTesave erTeulebis gansxvaveba, rodesac<br />

Sinaarsobrivi wyvilis, sul mcire, erTi erTeuli mainc iqneba saTanadod gagebuli (yuradReba<br />

miaqcieT, rom saxelmZRvaneloebSi, samwuxarod, xSirad erTdroulad aris mocemuli<br />

monaTesave damabnevlebi. magaliTad, dedamiwis brunva RerZis da mzis garSemo an amindiTa da<br />

eroziiT momxdari cvlilebebi bunebaSi).<br />

analogiurad, wesebis daswavlamde ar unda gavacnoT wesidan gamonaklisebis magaliTebi.<br />

acnobierebs ra am princips, sabazo skolis <strong>maswavlebeli</strong> wers:<br />

konstitucia nebismier sabazo skolaSi socialur mecnierebaTa saswavlo programis<br />

ZiriTadi nawilia. swavleba xSirad moicavs `uflebaTa Sesaxeb bilis~<br />

ganmartebebs, konkretuli situaciebis ganxilviT. magaliTad, Temis `sityvis<br />

Tavisufleba~ Seswavlisas ganixileba iseTi situacia, rogoricaa xalxiT<br />

gadaWedil TeatrSi yvirili, `cecxli!~. sanam <strong>maswavlebeli</strong> sTxovs moswavleebs<br />

realisturad ganasxvaon `sityvis Tavisuflebis~ misaRebi da miuRebeli formebi,<br />

is darwmunebuli unda iyos, rom maT ician ZiriTadi koncefciebi, saproceso<br />

kanonis CaTvliT. am SemTxvevaSi isini ufro rTuli situaciis ganxilvasac Se-<br />

Zleben.<br />

mniSvnelovani maxasiaTeblebis gamoyofa<br />

maswavleblebi, romlebic am principiT xelmZRvaneloben, Sesaswavli masalis mniSvnelomniSvnelovan,<br />

ucvlel maxasiaTeblebs an erTeulebs gamoyofen da axarisxeben. axali koncefciis<br />

ganmartebisas isini mis arsebiT Tvisebebsa Tu maxasiaTeblebs gamoyofen. magaliTad, `ra<br />

aris mdinaris estuaris ZiriTadi maxasiaTeblebi?~ pasuxi: deltiseburi an maraos forma;<br />

mdinaris fskeri; momlaSo wyali (nawilobriv mlaSe, nawilobriv mtknari) da naleqi fskerze.<br />

am oTxidan nebismieri erTi elementis gareSe moswavleebs ver SeeqmnebaT warmodgena mis<br />

mniSvnelobaze.<br />

ai, kidev erTi magaliTi: rodesac moswavleebs miTis daweras vaswavliT, kargi iqneba, Tu<br />

qvemoT mocemul CamonaTvals SevTavazebT:<br />

¤ gmirebi<br />

¤ magia<br />

¤ bunebrivi fenomenis arsis axsna<br />

es `miTis~ ganmsazRvreli arsebiTi maxasiaTeblebia. zemoCamoTvlilTagan nebismieri erTi<br />

aspeqtis gareSe miTi aRar gveqneba. arsebobs maxasiaTebelTa nusxis Sedgenis mravali saSualeba.<br />

magaliTad, SeiZleba moswavleebs ramdenime gansxvavebuli miTis wakiTxva daavaloT<br />

da Semdeg saerTo aspeqtebze imsjeloT. miTis ukeT gagebis mizniT, SegiZliaT SesTavazoT


swavlis principebi<br />

Sesabamisi literatura an pirdapir auxsnaT miTis maxasiaTeblebi magaliTebis moSveliebiT.<br />

instruqciis formas mniSvneloba ar aqvs, mTavari Sedegia.<br />

arsebobs amave principis gamoyenebis kidev erTi gza – monaTesave koncefciebi. magali-<br />

Tad, `ybedobisa~ da `Txrobis~ Sedarebisas <strong>maswavlebeli</strong> maxasiaTebelTa or paralelur<br />

CamonaTvals asexelebs da adarebs. es CamonaTvali, SesaZloa, identuri iyos garda erTi punqtisa:<br />

`ganzraxvisa~. ganzraxva (adamianisTvis saWiro informaciis miwodebis nacvlad misi<br />

unayofo saubriT Sewuxeba) kritikuli maxasiaTebelia, romelic ,,ybedobas~ `Txrobisgan~<br />

ganasxvavebs.<br />

Cven mniSvnelovani maxasiaTeblebis gamoyofis ori odnav gansxvavebuli magaliTi ganvixileT:<br />

(1) koncefciis realuri arsis ganmsazRvreli maxasiaTeblebis CamoTvla (magaliTad,<br />

`miTi~) da (2) msgavsi koncefciebis maxasiaTebelTa CamonaTvalis Sedareba, raTa erTmane-<br />

Tisgan gamovyoT samizne (`ybedoba~) da monaTesave (`Txroba~) koncefciebis ganmasxvavebeli<br />

Taviseburebebi. mesame gza obieqtis mravali SesaZlo Taviseburebidan im mniSvnelovanis<br />

moZiebaSi dagvexmareba, romelic mas sxvebisagan gamoarCevs. magaliTad, mravali ZuZumwovari<br />

balniani da cocxladmSobia. miuxedavad imisa, rom, SesaZloa, zog ZuZumwovars es Taviseburebebi<br />

ar hqondes, ZuZus woveba ZuZumwovarTa saerTo maxasiaTebelia.<br />

arsebiTi maxasiaTeblebis gamoyofis zemoCamoTvlili samive gza mniSvnelovania swavlis<br />

xelSewyobis TvalsazrisiT.<br />

maswavleblis mier mniSvnelovani aspeqtebis xasgasma ar niSnavs mniSvnelovani maxasiaTeblebis<br />

gamoyofas. xazgasma – xazgasmaa! garkveuli aspeqtebi SesaZloa mniSvnelovani iyos,<br />

magram ara kritikuli. magaliTad, `am TavSi am oTxi aspeqtis codna umniSvnelovanesia~ an<br />

`samoqalaqo omamde momxdari am sami movlenis codna SesaZloa yvelaze mniSvnelovania~.<br />

xazgasmiT, <strong>maswavlebeli</strong> mizanmimarTulad cdilobs mniSvnelovan aspeqtebze moswavleTa<br />

yuradRebis gamaxvilebas, magram es radikalurad gansxvavdeba koncefciis arsebiTi maxasiaTeblebis<br />

gansazRvrisagan.<br />

ganviTarebul da ganviTarebad qveynebs Soris gansxvavebebis Ziebisas, maswavlebelma<br />

SeiZleba ganviTarebuli qveynebis ganmsazRvreli ZiriTadi maxasiaTeblebi gamoyos: magaliTad,<br />

meqanizebuli xvna-Tesva da mosavlis aReba, sabazro ganawilebis efeqtiani sistema,<br />

gzatkecilebis infrastruqtura da satransporto qseli. magram maxasiaTebelTa am CamonaTvalis<br />

dafaze an teqstSi warmodgena arasakmarisia. maswavlebelma zustad unda Camoayalibos<br />

kritikuli maxasiaTeblebis nusxa, gaamaxvilos moswavleTa yuradReba maTze (an Tavad<br />

moswavleebi CarTos maxasiaTeblebis moZiebis procesSi), xolo Semdeg moswavleebma Tavad<br />

unda SeZlon maxasiaTeblebis misadageba konkretuli qveynisTvis. mogvianebiT, rodesac moswavleebi<br />

nebismieri qveynis Seswavlisas, kritikuli maxasiaTeblebis analizis safuZvelze,<br />

ganviTarebuli qveynis ganviTarebadi qveynisgan gansxvavebas SeZleben, gvecodineba, rom<br />

codnis transferi moxda.<br />

swavleba transferisTvis (konteqstidan konteqstSi)<br />

maswavleblebi, romlebic am princips mimarTaven, davalebaTa an amocanebis iseT serias<br />

qmnian, sadac unar-Cvevebis (codnis) gamoyeneba gansxvavebulia uSualo saswavlo garemosgan.<br />

qvemoT motanilia transferisTvis swavlebis kargi magaliTi. cnebebis `faqti~ (`is,<br />

rac myisieri SegrZnebebiT dasturdeba an rasac Sesabamisi sferos eqspertTa umravlesoba<br />

eTanxmeba~) da `mosazreba~ (`rwmena; gansxvavebul SexedulebaTa mxardaWera~) gamijvnis Semdeg<br />

<strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs magaliTebis daxarisxebas sTxovs. magaliTad, `meris sviteri<br />

acvia~ da `meri yvelaze momxibvlavi gogonaa klasSi~. magaliTebi TandaTan rTuldeba (`zogi-<br />

223


Tavi 9<br />

erTs reinkarnaciis sjera~) da bolos moswavleebs magaliTebis damoukideblad dasaxelebas<br />

sTxoven. Semdeg maT sagazeTo statiis moZiebas (axali konteqsti) da faqtebisa da mosazrebebis<br />

gaanalizebas sTxoven. sabolood, moswavleebs miniSnebebs sTavazoben codnisa da unar-Cvevebis<br />

im garemoSi transferisTvis, sadac ar evalebaT faqtisa da mosazrebis gamijvna. 2<br />

zogjer transferisTvis damatebiTi zrunva saWiro ar aris; is TavisTavad xdeba. magaliTad,<br />

Tu moswavleebi gamoklebis Seswavlisas sesxebis fenomens kargad Seiswavlian, isini<br />

am codnas avtomaturad gamoiyeneben imave saRamos supermarketSi klasis wveulebisTvis<br />

produqtebis SeZenisas. magram aris SemTxvevebi, rodesac codnis transferi spontanurad ar<br />

xdeba da saWiroa xelovnurad SevqmnaT mastimulirebel movlenaTa seria. am jaWvis daskvniTi<br />

movlenaa moswavleebis mier axal konteqstSi codnis damoukideblad ganxorcielebuli<br />

transferi. swored es arTulebs am principis gagebas. Cven moswavleebi wylis napiramde<br />

migvyavs da Tu transferi realurad moxda, isini wyalSi Tavad unda Caxtnen.<br />

magaliTad, qalbatoni qreini, 12-14 wlis moswavleebs gmirebis daxasiaTebas aswavlis.<br />

isini moTxrobis personaJebis dialogebsa da qcevebze dakvirvebiT maTi xasiaTis gagebas<br />

cdiloben. misi mizania moswavleebma iswavlon, rogor anviTarebs avtori mkiTxvelis warmosaxvas<br />

da aRqmas personaJebis dialogebiTa da qmedebiT. qalbaton qreinis surs, rom moswavleebma<br />

daxasiaTebis gamoyeneba yoveldRiur cxovrebaSic SeZlon, anu SeZlon adamianebis<br />

`gamocnoba~, maT dialogebsa da qcevebze dakvirvebiT gansazRvron maTi grZnobebi da azrebi.<br />

mas surs, moswavleebma SeZlon daxasiaTebis unaris, rogorc literaturuli xerxis transferi<br />

adamianebis gagebis mizniT. moTxrobis gaanalizebis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs<br />

sayvareli telegadacemis yurebas avalebs; maT personaJis xasiaTis ganmsazRvreli dialogi<br />

an qmedeba unda aRweron. mogvianebiT <strong>maswavlebeli</strong> mezoblebsa Tu ojaxis wevrebze dakvirvebis<br />

Sedegebis warmodgenas sTxovs.Aamgvarad, is cdilobs moswavleebma akademiur konteqstSi<br />

gaanalizebuli daxasiaTebis gamoyeneba TandaTan realur cxovrebaSi gadaitanon.<br />

Tu moswavle mxatvruli gmiris mimarT avtoriseuli mikerZoebis wvdomas SeZlebs da am<br />

codnas aramxatvruli literaturisa Tu sagazeTo statiis kiTxvis drosac gamoiyenebs,<br />

transferi miRweulia. <strong>maswavlebeli</strong> am saxis transfers davalebebis Sesatyvisi TanamimdevrobiT<br />

da naswavlis mravalmxrivi gamoyenebis waxalisebiT aRwevs (Brown 1989; Fogarty, Perkins,<br />

and Barell 1991). xSirad es principi gansxvavebis miuxedavad, `garemoSi gamoyenebis~ principSi<br />

erevaT, romlis mixedviT abstraqtul garemoSi naswavli unari myisierad unda gamoiyenon<br />

realur garemoSi.<br />

224<br />

garemoSi gamoyeneba (unar-Cvevidan garemoSi)<br />

moswavleebma axali qcevebi an unar-Cvevebi axal garemoSi iseve unda gadaitanon, rogorc<br />

realur cxovrebaSi gadaaqvT: magaliTad, marTlweris codnis transferi karnaxiT werisas<br />

da mosmenis unaris transferi klasis realuri diskusiebis da konfliqtis mogvarebisas.<br />

yuradReba miaqcieT, rom orive magaliTSi<br />

moswavleebma axali qcevebi an unar­Cvevebi sityva `transferia~ gamoyenebuli. `garemoaxal<br />

garemoSi iseve unda gadaitanon, rogorc Si gamoyeneba~ is principia, romelic trans-<br />

realur cxovrebaSi gadaaqvT.<br />

feris albaTobas zrdis. zogisTvis garemoSi<br />

gamoyeneba transferisTvis swavlebis nawilia.<br />

garemoSi gamoyeneba erTjeradi aqtivobaa,<br />

romelic moswavleebs unar-Cvevebis realuri cxovrebis konteqstSi gamoyenebas aiZulebs,<br />

magaliTad politikuri kandidatebis argumentebSi alogikurobis amocnoba. magram trans-<br />

2 magaliTi agebulia Madeline Hunter-is wignze Teach for Transfer (1971).


swavlis principebi<br />

feris swavlebisaTvis saWiroa unar-Cvevis daSoreba abstraqtuli, akademiuri konteqstidan<br />

winaswar organizebul aqtivobaTa seriebiT.<br />

sicxade<br />

fiqroben, rom swavlis gamocdilebis sicxade, xalisi, energia, siaxle an mimzidveloba<br />

yuradRebis meqanizmebis saSualebiT axali masalis ufro siRrmiseul aRqmas ganapirobebs.<br />

am principiT vxelmZRvanelobT, Tu swavlebisas moswavleebSi emociis (gakvirveba, moxibvla)<br />

aRZvras vcdilobT, rac maT qcevazec aisaxeba (gafarToebuli Tvalebi, gaRebuli piri, xangrZlivi<br />

mzera, uCveulo umoZraoba). sakuTari ideis ukeT warmoCenisTvis erT-erTma avtorma<br />

maswavlebelTa jgufs e.w. `ideebis CanTa~ - patara SefuTuli saCuqrebis seriad warmodgenili<br />

swavlis principebi gaacno. amiT man xazi gausva imas, Tu raoden TviTkmari, Zvirfasi,<br />

damoukidebeli da mniSvnelovania TiToeuli principi.<br />

Aaqtiuri monawileoba<br />

es principi swavlebis procesSi moswavleTa aqtivobas (kiTxva-pasuxi, diskusiebi) gulisxmobs.<br />

pasiuroba da mxolod mosmena am princips gamoricxavs. yvela moswavlis aqtiuri<br />

monawileoba mxolod fizikur moZraobebs an sxva manipuliaciebs ar gulisxmobs. is SesaZloa<br />

moicavdes werilobiT monawileobas, rodesac yoveli moswavle pasuxobs dasmul kiTxvas; an<br />

verbaluri monawileoba iyos imgvarad organizebuli, rom ramdenime moswavles erTdroulad<br />

SeeZlos saubari (wyvilebSi an jgufebSi sakamaTo sakiTxze SeTanxmebis miRweva).<br />

moswavleTa msgavsi CarTulobis mravali teqnika arsebobs. magaliTad, atomis birTvis<br />

struqturis, atomis raodenobasa da mis masas Soris sxvaobis axsnis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong><br />

ambobs: `modiT, atomis raodenobasa da masas Soris gansxvaveba Tqvens megobars auxseniT~. am<br />

principis mcodne maswavleblebi mas nebismier xelsayrel SemTxvevaSi mimarTaven.<br />

emociis xasiaTi<br />

emociis xasiaTi swavlebis xarisxis pirdapirproporciulia. am principis mixedviT swavlis<br />

siRrme da siswrafe swavlis dros aRZruli emociis (dadebiTis Tu uaryofiTis) proporciulia.<br />

Tumca, garkveul zRvramde. erTi mxriv, rac ufro sasiamovnoa swavla, miT ufro<br />

efeqtiania, Tumca raRac momentSi siamovneba upiratesi xdeba da, SeiZleba, swavla Caanacvlos.<br />

sxva sityvebiT, dgeba klebadi ukugebis momenti. moswavleebze gaZlierebuli zrunva<br />

(`individualurad SegamowmebT garkveul dros~) swavlas xels uwyobs, magram garkveul momentamde.<br />

gadaWarbebuli zrunva mRelvarebaSi gadadis, rac abrkolebs da xels uSlis swavlas.<br />

dgeba klebadi ukugebis momenti.<br />

maswavleblebi am princips Semdegnairad iyeneben: cdiloben swavlis gamocdileba ufro<br />

sasiamovno (magram ara hedonisturi) gaxadon da/an gazardon zrunvis done (`am kviraSi gavlil<br />

masalaze testi gveqneba~), magram ar vardebian ukiduresobaSi. ukiduresobis an klebadi<br />

ukugebis wertilis Sesafaseblad wesebs ver moviSveliebT, radgan ukiduresobis gamosavlenad,<br />

damkvirvebels mouwevs maswavleblis mier dadebiTi an uaryofiTi emociebis gamomwvevi<br />

qmedebebis aRnusxva da moswavleTa reaqciebis subieqturi Sefaseba.<br />

225


Tavi 9<br />

`seqtembers 30 dRe aqvs~.<br />

226<br />

mnemonika<br />

am principis mixedviT <strong>maswavlebeli</strong> axali masalis ukeT<br />

dauflebis mizniT moswavleebs Sualeduri instrumentebis (warmosaxva,<br />

anagrama, aliteracia) gamoyenebas sTavazobs. magaliTad:<br />

Desert (udabno) – erTi `S~, martod marto udabnoSi.<br />

Dessert (deserti) – bevris WamiT gasuqdebi.<br />

arsebobs mravali mnemonikuri instrumenti da maTi efeqtianobis Semafasebeli kvleva.<br />

magaliTad, erT-erTi sakmaod efeqtiani instrumentia, e.w. sakvanZo sityvis teqnika, romelic<br />

axali sityvebisa da axali terminebis Sesaswavlad gamoiyeneba. axali terminis Sesaswavlad<br />

moswavleebs iseTi sakvanZo (mmaniSnebeli) sityvis swavlas sTxoven, romelsac msgavsi JReradoba<br />

aqvs (mag.: `purse~ (safule) da `persuade~ (darwmuneba); „he’s a date~ (is Seyvarebulia) da<br />

`hesitate~ (yoymani). Semdeg moswavleebs im naxatis (ubralo monaxazis) Sinaarsis damaxsovrebas<br />

sTxoven, romelic sakvanZo sityvas Seicavs da garkveulwilad ukavSirdeba axal cnebas.<br />

levinma (Levin 1982) da sxvebma axal sityvasTan `persuade~ (darwmuneba) dakavSirebuli naxati<br />

uCvenes. maRaziaSi myofi qali meores safuleze miuTiTebs da ambobs: `oh, marta, Sen unda<br />

iyido es safule (purse)!~ `mgoni damarwmune (persuade) amaSi~, pasuxobs marta. naxatis qvemoT<br />

weria: `persuade (purse) (darwmuneba (safule)): roca vinmes raimes gakeTebaze daiyolieb~.<br />

am naxatebSi erT-erTi personaJis naTqvami sakvanZo sityvas Seicavs, meorisa _ axal termins.<br />

kvlevis Sedegebi am teqnikiT axali sityvebis Seswavlis efeqturobis Sesaxeb Zalze<br />

pozitiuri da erTmniSvnelovania (Levin 1993).<br />

gTavazobT mnemonikuri sakvanZo sityvebis gamoyenebis nimuSebs:<br />

1. gaixseneT axali sityvis msgavsi JReradobis an ritmis mqone sityva. swored is iqneba<br />

sakvanZo (mimaniSnebeli) sityva.<br />

2. SeqmeniT naxati, sadac sakvanZo da axali sityvebi moqmedebaSi an obieqtebad iqneba<br />

mocemuli.<br />

3. furcelze warmoadgineT or personaJs Soris dialogi, sadac erTi sakvanZo, xolo<br />

meore axal sityvas iyenebs.<br />

4. dialogi imdenad daxveweT, rom dialogis konteqstma da naxatma axali sityvis mniSvneloba<br />

axsnas.<br />

MMTanamimdevroba da ukusvla<br />

Cveulebriv, masalis pirveli da bolo nawilebis Seswavla yvelaze advilia, xolo Sua<br />

nawilis – yvelaze rTuli. swavlis xelSewyoba SeiZleba masalis bolo nawilidan dawyebiT an<br />

masalis mcire nawilebad dayofiT. swavlis am principis gamoyeneba dazepirebis, maTematikisa<br />

da marTlweris savarjiSoebSi SeiZleba. maswavlebels SeuZlia masalis Tanamimdevroba daar-<br />

Rvios da jer rTuli nawilis swavla SesTavazos; SesaZlebelia TviT rTuli nawili daiyos<br />

mcire nawilebad da maT meti yuradReba daeTmos; sxvadasxva saSualebiT (muqi Srifti, sxvadasxva<br />

feri, xazgasma) gamokveTos teqstis rTuli erTeulebi. saSualo skolis laTinuri<br />

enis <strong>maswavlebeli</strong> wers:<br />

moswavleebma kviraSi aTi axali laTinuri sityva unda iswavlon. (1) isini<br />

gakveTilis dawyebamde xuTi wuTis ganmavlobaSi umowmeben erTmaneTs sityvebis<br />

codnas. (2) Semdeg damoukideblad swavloben im sityvebs, romelic ar axsovdaT.


swavlis principebi<br />

(3) axal sityvebs Tavisi mniSvnelobebiT rveulSi weren. im sityvebs, romelic<br />

ar axsovdaT siis pirvel da bolo adgilze weren, xolo kargad naswavls – siis<br />

SuaSi. pasuxebs xels afareben da TviTSemowmebis mizniT sityvebs ramdenimejer<br />

imeoreben. am proceduras yoveldRe imeoreben. savarjiSos Sesrulebaze<br />

jamSi 10 wuTi gvexarjeba, am dros me warmatebiT viyeneb gakveTilis dawyebamde<br />

calkeul moswavleebTan sasaubrod.<br />

Tanamimdevrobis am principisa da masalis pirveli da bolo nawilebis mniSvnelobis mixedviT<br />

SesaZlebelia sagakveTilo drois gadanawilebac. gakveTilis (dRis an semestris) dasawyisSi<br />

da bolos ganviTarebuli movlenebi moswavleebs yvelaze advilad amaxsovrdebaT; Sesabamisad,<br />

drois es monakveTebi maqsimalurad sasargeblod unda gamoviyenoT (ix. Tavi 5).<br />

Sedegebis codna<br />

Sedegebi konkretulad da droulad unda vacnoboT. maswavleblebi, romlebic am princips<br />

mimarTaven, moswavleebs savarjiSos dasrulebisTanave sTavazoben detalur ukukavSirs.<br />

principis mixedviT, rac ufro CarTulia moswavle masalaSi, miT optimaluria swori Sedegebis<br />

makoreqtirebeli gavlena da maqsimaluri efeqtis momtania srulyofili da konkretuli<br />

ukukavSiri. (me-12 TavSi `pirovnuli urTierTobis damyareba~ vasabuTebT im azrs, rom<br />

srulyofili ukukavSiri moswavleebis pativiscemis formaa, misi saSualebiT <strong>maswavlebeli</strong><br />

amJRavnebs, ramdenad mniSvnelovania Sesrulebuli davalebis detaluri ganxilva.)<br />

gTavazobT Sedegebis codnis or magaliTs:<br />

samrewvelo revoluciis Sedegad gamowveul socialur cvlilebebTan dakav-<br />

Sirebuli davalebis dasrulebis Semdeg moswavleebma sakuTari pasuxebi swor<br />

pasuxebs Seadares. Tavad Seaswores Secdomebi da ganmartebebisTvis maswavlebels<br />

mimarTes.<br />

moswavleebi sakuTar pasuxebs wignSi mocemul pasuxebs adareben, damoukideblad<br />

asworeben da yovel Secdomas ganmartaven.<br />

moswavleebis mier testirebis Sedegebis codna am princips ar asaxavs. isini yovel<br />

gakveTilze ecnobian sakuTar Sedegebs, amaSi gansakuTrebuli araferia. gansakuTrebuli<br />

(da swavlis xelSemwyobi) konkretuli, srulfasovani da drouli ukukavSiria. Sedegebs kompiuteruli<br />

TamaSic dauyovnebliv gviCvenebs, Tumca ar gvTavazobs Sedegebis gaumjobesebis<br />

gzebs.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> Sedegebis codnis princips maSin iyenebs, Tu davalebis dasrulebisTanave<br />

ukukavSirTan erTad moswavleebs TviTSemowmebis an sul mcire, daSvebuli Secdomis gamosworebis<br />

saSualebebs sTavazobs (Butler and Winne 1995).<br />

ganmtkiceba<br />

qcevis ganmamtkicebeli SeiZleba iyos nebismieri ram, dawyebuli tkbileuliT da jetoniT<br />

(samaxsovro jildo), damTavrebuli maswavlebliseuli aRiarebiT `Tavi ar dagizogavs, ar<br />

danebdi da arss mainc Caswvdi“. aqcenti verbalur ganmtkicebaze gvaqvs gakeTebuli, radgan<br />

miuxedavad imisa, rom am saxis ganmtkicebaze zRva literatura arsebobs da is maswavlebel-<br />

Ta leqsikis tradiciuli nawilia, iSviaTia misi ostaturad gamoyeneba. am mZlavri stimulis<br />

gamoyenebis mravali saSualeba arsebobs. pedagogiuri codnis bazis mixedviT verbaluri ganmtkiceba<br />

zusti, Sesatyvisi da, saWiroebisamebr, uwyveti an wyvetili unda iyos.<br />

227


Tavi 9<br />

zustia verbaluri ganmtkiceba, Tu is zedmiwevniT asaxavs, konkretulad ra Seasrula moswavlem<br />

kargad. sjobs vTqvaT, `dRes ar Cqarobdi da Secdoma TiTqmis ar dagiSvia~, vidre<br />

ubralod aRvniSnoT, `kargi namuSevaria~. moswavle davalebis sizustes mSvidad muSaobas<br />

daukavSirebs da swored is (mSvidi muSaoba) ganmtkicdeba. Tu <strong>maswavlebeli</strong> ambobs, `amocanebis<br />

amoxsna daasrule, aalage Seni nivTebi Cemi Sexsenebis gareSe da daiwye wera. araCveulebrivia!~,<br />

moswavlem icis, ras exeba sityva `araCveulebrivi~.<br />

Sesatyvisi ganmtkiceba mniSvnelovania, radgan mas moswavlis survili ganapirobebs.<br />

mesame piris TandaswrebiT Seqebam moswavle SeiZleba Seacbunos. Tu meeqvseklasel aTlet<br />

moswavles kaligrafias SevuqebT, mas megobrebis dacinvis SiSi Seacbunebs; ukeTesi iqneba Tu<br />

vetyviT, `jon, Sen Cveni erT-erTi saukeTeso moTamaSe xar da vfiqrob, motoruli koordinacia<br />

iseTive kargi gaqvs, rogorc koordinacia mindorze~ (Hunter 1977). Tu davfiqrdebiT,<br />

mivxvdebiT, ratom ver gvaZlevs sasurvel Sedegebs Seqebisa da ganmtkicebis Sesaxeb is kvlevebi,<br />

romlebic mxedvelobaSi iRebs qcevis sixSires da moswavlis miRwevebTan korelacias<br />

eZebs. sasurvel Sedegs mxolod ganmtkicebis Sesatyvisi gamoyenebiT viRebT.<br />

ganmtkicebis mesame mniSvnelovani Taviseburebaa misi reJimi. b. f. skinerma aRmoaCina, rom<br />

operantuli ganpirobebis Sedegad Camoyalibebuli qceva ufro myari da xangrZlivia, Tu mas<br />

gamovlenisTanave ganvamtkicebT. magram am SemTxvevaSi mniSvnelovania ganmtkicebebs Soris<br />

intervalis TandaTanobiT zrda. cxrilSi es grafili daaxloebiT ase aisaxeba:<br />

228<br />

ganmamtkiceblis SeTavazeba 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0<br />

qcevis ganxorcieleba x x x x x x x x x x x x x x x x<br />

qcevis Camosayalibeblad ganmtkicebis wyvetili reJimis gamoyeneba ufro metad qcevis<br />

modifikaciis sistematur gegmas Seesabameba, romelic maswavlebelma SeiZleba xelis awevis<br />

qcevis ganmtkicebis da wamoZaxebis qcevis Sesustebis, an gakveTilze dagvianebis qcevis Sesustebis<br />

da droulad misvlis qcevis ganmtkicebis mizniT gamoiyenos.<br />

miuxedavad imisa, rom mkvlevarebi erTxmad aRiareben Sinagani ganmtkicebis dadebiT<br />

efeqtebs, wlebis ganmavlobaSi mimdinareobs cxare debatebi garegani ganmamtkiceblebis<br />

gamoyenebis Sesaxeb. pol Cansma (Paul Chance 1992) es sakiTxi momavlis WrilSi ganixila da<br />

aRniSna, rom garegani ganmamtkiceblis gamoyeneba araTu misaRebi (ar amcirebs moswavleTa<br />

motivacias ganmamtkiceblis gareSe Seasrulon aqtivoba), aramed aucilebelia. misi azriT,<br />

garegani ganmamtkiceblebia maswavleblis Rimili, Seqeba, milocva, sityvebi `gmadlob~ an<br />

`marTalia~, xelis CamorTmeva, Caxuteba, mxarze xelis dadeba, taSi, warmatebis sertifikatis<br />

gadacema da sxva qcevebi, romlebsac `dadebiTi Sedegi aqvs moswavlis qcevaze~. gareganma<br />

jildom SesaZloa Seamciros qcevaSi (mag., kiTxvaSi) moswavlis CarTvis stimuli, Tu<br />

am ukanasknels mxolod monawileobas movTxovT da ara Sedegs (kargad wakiTxvas). magram Tu<br />

jildo warmatebis proporciulia, anu moswavles kargi saqmianobis an miznebis miRwevisTvis<br />

gadaecema, garkveuli drois Semdeg, jildos gauqmebis Semdegac ki, mas CarTulobaze<br />

uaryofiTi gavlena ar eqneba. udavoa, rom warmatebis proporciul jildos aqtivobisadmi<br />

interesis gaZliereba SeuZlia.<br />

Sinagani jildo moswavlis mier kargad Sesrulebuli saqmianobiT ganpirobebul siamovnebas<br />

gulisxmobs, magaliTad, Tu is imdenad kargad kiTxulobs, rom siamovnebas iRebs kargi<br />

moTxrobis wakiTxviT. `miuxedavad Sinagani jildos mniSvnelobisa, is arasakmarisi pirobaa<br />

efeqtiani swavlisTvis~ (Chance 1992, gv. 206), Tu mxolod mas daveyrdnobiT.<br />

xelmZRvanelobis xarisxi<br />

ra zomiT sWirdebaT moswavleebs xelmZRvaneloba davalebis kargad Sesasruleblad?<br />

axali davalebis Sesrulebisas moswavleebs metad sWirdebaT gzis gakvalva, Tumca Semdgom,


swavlis principebi<br />

saqmianobis dauflebis kvalobaze xelmZRvanelobis `moculoba~ mcirdeba. swavlis es principi<br />

maswavleblis mier sxvadasxva moswavlisTvis sxvadasxva `moculobis~ xelmZRvanelobis<br />

SeTavazebaSi ki ar vlindeba, aramed erTi da imave moswavlis an moswavleTa jgufisTvis<br />

droTa ganmavlobaSi (axali masalis dauflebis siadvilis kvalobaze) gaweuli xelmZRvanelobis<br />

`moculobaSi~. amis SemCneva xanmokle dakvirvebis safuZvelze zogjer rTulia. maswavlebelma<br />

SesaZloa axali unari gaacnos klass da myisierad SesTavazos xelmZRvaneloba am<br />

unaris dauflebaSi. magaliTad, mTeli klasisTvis masalis gacnobis Semdeg imuSaos mxolod<br />

erT jgufTan, xolo danarCenebs (visac maswavleblis daxmareba ar sWirdebaT) daavalos damoukideblad<br />

varjiSi, an auxsnas masala mTel klass da, saWiroebis SemTxvevaSi, individualurad<br />

daexmaros moswavleebs. es ukanaskneli drois TvalsazrisiT ufro efeqtiania, Tu<br />

<strong>maswavlebeli</strong> warmatebiT gaarTmevs Tavs (maswavleblis mier dasaxuli miznis miRweva iseTi<br />

mniSvnelovani araa, rogorc mis mier situaciis jansaRi Sefaseba _ ra masalas sWirdeba<br />

ufro intensiuri an individualuri axsna, raTa moswavlem codnis miznobrivad gamoyeneba<br />

SeZlos).<br />

rTuli davalebebis dayofa ufro martiv nawilebad<br />

am princips maSin vawydebiT, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> iseTi masalis axsnas cdilobs, romelic<br />

moswavleebma ver daZlies. davaleba iyofa ufro patara nawilebad da yuradReba maxvildeba<br />

yovel nawilze. magaliTad, Tu moswavleebma amocanis piroba ver gaiges, <strong>maswavlebeli</strong><br />

gamoTvlebis dawyebamde mTavari kiTxvis Camoyalibebas an konceptualizaciis mizniT<br />

amocanis dasuraTebas sTxovs. es principi vlindeba davalebis analizSi da uzrunvelyofs<br />

amocanis daswavlis Tanamimdevrul wina pirobebs.<br />

varjiSi<br />

moswavleebi bevri unda vavarjiSoT axali unaris an operaciis swavlis dawyebisas (xSiri,<br />

drois mokle intervalebSi Catarebuli varjiSi), xolo Semdeg drois intervalebi gavzardoT.<br />

axali informaciis mniSvnelovani erTeulebi unda gavameorebinoT yovel jerze, rom<br />

moswavle masalis konkretuli nawilis daswavlaSi darwmundes. daswavlis Semdeg codnis ganmtkicebisTvis<br />

masalis 2-3-jer gameoreba (Warbswavla) aris saWiro. fizikuri da motoruli<br />

unarebisagan gansxvavebiT, sadac varjiSi daxelovnebis pirobaa (meti ukeTess niSnavs), akademiur<br />

unarebis xangrZlivi varjiSi swrafad aRwevs klebadi ukugebis (mobezrebis) wertils.<br />

tabulebis an cxrilebis Seswavlisas yoveli elementi sxvebisgan damoukidebeli mniSvnelobis<br />

mqone erTeulia. Sesabamisad, yovel jerze, ukve naswavl erTeulTa jgufSi, mxolod<br />

erTi an ori axali erTeulis Setana SeiZleba (Tumca, garkveuli masala, magaliTad aTze<br />

gamravlebis tabula jgufdeba, rogorc erTi mniSvnelobis erTeuli.) moswavleebisTvis iseTi<br />

rTuli saqmianobis swavlebisas, rogoricaa moTxrobis analizi, saWiroa misi nawilebad<br />

dayofa. magaliTad, Tavidan vavalebT garemos aRweras, Semdeg siuJetis aRweras da a.S. musikaluri<br />

nawarmoebis rTuli nawilis swavlebisas, unda moxdes ara erTi gverdis an erTi monakveTis<br />

(simciris gamo mas, SesaZloa, ar hqondes mniSvneloba), aramed melodiis damuSaveba.<br />

praqtikuli samuSaoebi xanmokle (2-5 da ara 20 wuTiani) da xSiri (dReSi da ara kviraSi orjer)<br />

unda iyos. es mniSvnelovnad gansxvavdeba moswavleTa damoukideblad muSaobis CvenTvis<br />

nacnobi ganrigisgan.<br />

Jurnalistikis kursze Tu maswavlebels surs moswavleebi axali ambebis weraSi avarjiSos,<br />

statiis umniSvnelovanesi informaciis amsaxveli pirveli winadadeba an abzaci, mniS-<br />

229


Tavi 9<br />

vnelovani erTeulia. amrigad, mTliani statiis daweramde, moswavleebs swored am pirveli<br />

winadadebis an abzacis dawera unda vaswavloT.<br />

230<br />

miznis dasaxva<br />

am principis mizania, moswavleebs miznis dasaxva vaswavloT. moswavlis CarTva saswavlo<br />

miznebis dasaxvaSi xels uwyobs swavlas. am debulebis siswore kvlevis SedegebiTac dasturdeba<br />

(Schunk and Gaa 1981). miznis dasaxvaSi moswavleTa monawileoba (moswavlis, maswavleblis<br />

an erToblivi ZalebiT) zrdis maTi miRwevis motivacias da TviTSefasebis (TviTregulirebis)<br />

unars.<br />

moswavlis mier miznis dasaxva TavisTavad ar xdeba, Tumca, es ar exeba maRali motivaciis<br />

mqone moswavleebs. maswavlebelma xeli<br />

moswavlis CarTva saswavlo miznebis dasaxvaSi unda Seuwyos am process, Camoawerinos mis-<br />

xels uwyobs swavlas.<br />

aRwevi miznebis an periodulad (axali Temis<br />

an proeqtebis dawyebamde) Sexvdes calkeul<br />

moswavleebs. es SeiZleba sakmaod xanmokle<br />

Sexvedrebi iyos, magram mTavaria, dasaxuli miznebis Camoiweros da mogvianebiT moswavleebs<br />

maTi miRwevis Sefaseba vTxovoT.<br />

moswavlis mier miznis dasaxvas gaumjobesebul Sedegebamde avtomaturad ver mivyavarT.<br />

saWiroa efeqtiani miznebis garkveuli Taviseburebebis gaTvaliswineba; mizani unda iyos<br />

konkretuli, rTuli, magram swrafad misaRwevi.<br />

calkeuli miznebi iseT elementebs Seicavs, romelic SeiZleba gavzomoT, daviTvaloT an<br />

miRwevis kriteriumad miviRoT. `maqsimalurad Sevecdebi~ am SemTxvevaSi ar gamogvadgeba;<br />

xolo `viswavli marTlweris oc urTules wess~ zustad gansazRvravs mas.<br />

rac ufro rTulia mizani, miT met Zalisxmevas gamoiCens moswavle. miznebis dasaxvaSi<br />

xelmZRvanelobisas <strong>maswavlebeli</strong> unda daexmaros moswavleebs, gamijnon advili da ararealisturi<br />

miznebi.<br />

dabolos, moklevadiani miznebi ukeTesia, vidre grZelvadiani. es ar niSnavs, rom grZelvadiani<br />

miznebi aRar davsaxoT, ubralod isini moklevadian gegmebad an qvemiznebad unda<br />

davyoT da moqmedebaTa Sesatyvisi gegma mivusadagoT, rom moswavlem efeqtianad SeZlos maTi<br />

miRweva (`dayavi da ibatone~). swavlis an samuSaos Sesrulebis miznebis warmatebiT miRwevas<br />

specifikuri unar-Cvevebi da gansazRvruli vadebi (ramdenime dRe da ara kvira an Tve) ganapirobebs.<br />

am principis gavrcelebuli da araswori interpretacia aseTia, moswavle Tavad irCevs, ra<br />

iswavlos (anu Sinaarss), rac, sinamdvileSi, ar xdeba. xSirad (da, rogorc wesi, ufro produqtiulad)<br />

isini vadebTan, raodenobasa da xarisxTan dakavSirebul miznebs saxaven. vadebTan<br />

dakavSirebuli miznis magaliTia, roca moswavle konkretuli raodenobis davalebis Sesrulebis<br />

konkretul vadas gansazRvravs:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: glen, Seni azriT, am davalebebis ra nawils Seasruleb momdevno<br />

naxevar saaTSi?<br />

gleni: vfiqrob, mTel gverds.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: marTla? marTla fiqrob, rom daZlev am raodenobas?<br />

gleni: diax.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: kargi. maCvene, roca daasruleb.


gTavazobT raodenobis miznis magaliTs:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: brenda, ramden wyaros gamoiyeneb kvlevisTvis?<br />

brenda: daaxloebiT eqvss.<br />

swavlis principebi<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: kargi. Tu Sen fiqrob, rom sakmarisia, furcelze Camomiwere.<br />

kvlevis Sesrulebis tempi gansazRvruli ar aris, moswavlem mxolod naSromis dasrulebis<br />

vada icis. brenda TviTon sazRvravs samuSaos moculobas. amgvaradve SeiZleba davusaxoT<br />

mizani klasgareSe sakiTxavi wignebis raodenobis, damatebiT savarjiSoebis an saswavli masalis<br />

mimarTac.<br />

xarisxTan dakavSirebuli miznebi gansakuTrebiT sainteresoa, radgan am SemTxvevaSi moswavleebi<br />

Sesasrulebeli samuSaos xarisxs gansazRvraven. isini TviTon iReben gadawyvetilebas<br />

imis Sesaxeb, samuSaos ra aspeqtze sWirdebaT yuradRebis gamaxvileba da meti muSaoba.<br />

maswavlebelma maT SeiZleba am aspeqtebis axsnac (maT Soris, werilobiTic) daavalos:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: jim, ra mizani gaqvs xarisxis TvalsazrisiT am naSromze muSaobisas?<br />

jimi: marTlwerisa da punqtuaciis gaumjobesebaze varjiSs vapireb.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: Sen, Tara?<br />

Tara: Cemi mizania, naklebad gamoviyeno gacveTili sityvebi.<br />

miznebis dasaxvasTan erTad maswavleblebi moswavleebs davalebebsac aZleven. isini<br />

moswavleebs vadebTan, xarisxTan da raodenobasTan dakavSirebuli pirovnuli pasuxismgeblobebis<br />

Camoyalibebas uwyoben xels. zogjer SesaZloa moswavles saswavlo Sinaarsis ar-<br />

Cevis saaSualebac mivceT. magaliTad, `minda, rac SeiZleba meti viswavlo bayayebze~, ambobs<br />

fredi. saswavlo gegma da gakveTilebis cxrili freds xels uwyobs dasaxuli miznis ganxorcielebaSi<br />

(miT ufro, Tu maswavleblis mizani moswavleSi cnobismoyvareobis grZnobis<br />

stimulireba da xelSewyobaa). SesaZloa, aseve sasargeblo iyos moswavleebis mier xarisxTan<br />

dakavSirebuli miznebis dasaxvac, rasac Sedegad maTi TviTSefasebaSi CarTva da dasaxuli<br />

miznisken savali gzis gansazRvra mohyveba.<br />

gamocdileba gviCvenebs, rom swavlis es principi, erTi SexedviT Zalze martivi, iSviaTad<br />

gamoiyeneba swavlebaSi. Tu am principis gamoyenebas mcire drosa da energias davuTmobT, davinaxavT<br />

rogor gaumjobesdeba moswavleTa saqmianoba, TviTregulaciisa da TviTSefasebis<br />

unari.<br />

konkretuli-naxevradabstraqtuli-abstraqtuli progresia<br />

am principis mixedviT <strong>maswavlebeli</strong> pirvel etapze axali masalis asaxsnelad konkretul<br />

an manipulirebad masalas iyenebs, Semdeg imave masalas grafikulad asaxavs, xolo bolo<br />

etapze asaxsnelad wminda abstraqtul saSualebebs mimarTavs. msgavsi Tanamimdevroba nayofieria<br />

ara mxolod im moswavleebisTvis. romlebic piaJiseul konkretuli operaciebis<br />

safexurze arian, aramed zrdasrulebisTvisac. konkretul masalaze muSaoba warmosaxvasa<br />

da gamocdilebas aviTarebs, rac mogvianebiT masTan asocirebul abstraqtul elementebs<br />

ukavSirdeba da erTiandeba. saWiro ar aris adamianma yvelaferi sakuTari gamocdilebiT<br />

iswavlos (cofian ZaRlTan urTierTobis safrTxeSi dasarwmuneblad, aucilebelia ar aris<br />

man gvikbinos), Tumca gamocdileba codnas amyarebs. 1975 wels heronma (Herron) Seiswavla<br />

modelebis gamoyeneba qimiis swavlebisas da aCvena ramdenad nayofieria konkretuli masalebis<br />

gamoyeneba qimiis kursSi koncefciebis swavlebisas.<br />

231


Tavi 9<br />

232<br />

modelireba<br />

swavla SesaZlebelia ganmtkicdes axali unar-Cvevebisa da operaciebis modelirebiT da<br />

maTi dacviT swavlis adreul safexurebze. orniSna ricxvebis gamravlebis (moxsenebis formatis,<br />

an nebismieri sxva davalebis, romelsac procedurebi da nabijebi sWirdeba) swavlebis<br />

Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> dafaze models wers, romliTac moswavleebi damoukideblad varjiSisas<br />

ixelmZRvaneleben.<br />

konceptualuri modelebi, romlebic vizualurad asaxavs koncefcias moswavleebs koncefciis<br />

gaxsenebas da naswavlidan eqstrapolirebas uadvilebs (Mayer 1989). perkinisi da<br />

uingeri (Perkins and Unger 1989) aRniSnaven, rom konceptualur models oTxi Tavisebureba<br />

aqvT: is analogiaa, konstruirebulia, gaSiSvlebulia da konkretuli.<br />

1. analogebi. modeli warmoadgens realuri fenomenis garkveul analogs (White and<br />

Horwitz 1987).<br />

2. konstruirebulia. iqmneba myisieri miznisTvis.<br />

3. gaSiSvlebulia. mniSvnelovani Taviseburebebis xazgasasmelad ugulebelyofilia<br />

garegani uwesrigoba.<br />

4. konkretuli. Sesaswavli fenomeni dayvanilia konkretul magaliTamde da vizualur<br />

xatamde.<br />

Tqvi – gaakeTe<br />

aRqmis rac ufro met meTods (danaxva, mosmena, moZraoba, Sexeba) viyenebT, miT ukeT swavloben<br />

moswavleebi. aRqmis arxebis speqtris gazrdaze zrunvisas gansakuTrebuli yuradReba<br />

moswavleTa mier naswavli masalis demonstrirebas da am mis praqtikul gamoyenebas unda mieqces.<br />

es principi, romlis saxelwodebaa „Tqvi–Seasrule“ – gviCvenebs, ra Sedegs SeiZleba<br />

miaRwion moswavleebma, rodesac naswavlis gamosaxatavad es ori arxia CarTuli.<br />

ra viciT informaciis aRqmis sxvadasxva arxebis SedarebiTi upiratesobis Sesaxeb? rogor<br />

amaxsovrdebaT moswavleebs masala, Tu informaciis aRqmis mxolod erT xerxs (mxolod<br />

wakiTxvas, mosmenas an danaxvas) SevTavazebT? ra Sedegi gveqmena, Tu dainaxaven da moismenen<br />

kidec informacias? ra moxdeba, Tu jer waikiTxaven informacias, Semdeg ki sxvas gauziareben<br />

(waikiTxe – Tqvi)? naswavlis damaxsovrebis ra maCvenebeli gveqneba, Tu moswavleebi jer<br />

informacias waikiTxaven, Semdeg sxvebs gauziareben da bolos praqtikulad gamoiyeneben? 9.1<br />

sqemaze Sejamebulia aRqmis sxvadasxva meTodebis SedarebiTi efeqtianoba.<br />

erTi SexedviT, naswavlis damaxsovrebis yvelaze maRal maCvenebels wakiTxvisa da gaziarebis<br />

erToblioba gvaZlevs. SesaZloa igive maCvenebeli gvqondes danaxva–gaziarebis da<br />

mosmena–gaziarebis SemTxvevebSic, magram ar gvaqvs Sesabamisi kvlevebis Sedegebi. swavlis<br />

efeqtianobas kvlevebi mosmena–dawerisa da wakiTxva–daweris SemTxvevebSic adasturebs<br />

(Pradl and Mayher 1985; Fulwiler 1987; Connolly and Vilardi 1989).<br />

moswavlis mier naswavlis gadmocema sakuTari sityvebiT verbalurad Tu werilobiT<br />

rTuli kognituri aqtia; is moiTxovs mexsierebaSi Ziebas, mosazrebebis organizebas da mniSvnelobis<br />

sakuTari sityvebiT gadmocemis mizniT metyvelebis gamoyenebas. logikuria, rom<br />

kognituri aqtebis es rTuli nakrebi neironebis qsels qmnis da kvals tovebs mexsierebaSi.


kiTxva, Tqma, gakeTeba<br />

90%<br />

kiTxva, Tqma<br />

(gaziareba)<br />

70%<br />

mosmena da<br />

danaxva<br />

50%<br />

danaxva<br />

30%<br />

mosmena<br />

20%<br />

swavlis principebi<br />

kiTxva<br />

sqema 9.1: aRqmis sxvadasxva meTodebis SedarebiTi efeqtianobis Sejameba<br />

es cxrili mravali calkeuli kvlevis naerTia.<br />

10%<br />

233


Tavi 9<br />

swavlasa da swavlebaze mravalgvari gavlena SeiZleba. yvelaze mniSvnelovania moswavleebs<br />

vTxovoT naswavlis Sejameba damoukideblad an wyvilebSi. am principis mixedviT <strong>maswavlebeli</strong><br />

maT gavlili masalis mniSvnelovani aspeqtebis Sejamebas avalebs. droTa ganmavlobaSi<br />

klasSi aseTi Sejamebis praqtika damkvidrdeba.<br />

principis meore nawili `gaakeTe~ gulisxmobs moswavleTa mier naswavli masalis, SeZlebisdagvarad,<br />

mokle droSi praqtikul gamoyenebas.<br />

am principis kvlevebTan dakavSirebuli SeniSvna aseTia: 9.1 sqemaze asaxuli cifrebi sistematurad<br />

Cndeba popularul statiebSi (Boardroom Report 1989), samuSao Sexvedrebis masalebSi<br />

(Betty Wagner at A.S.C.D. 1990) da literaturaSi (National Training Labs, Bethel Maine undated; Edgar<br />

Dale’s `Cone of Learning`, University of Oohio). ToTxmetwliani Seswavlis Semdeg aRmovaCineT,<br />

rom sinamdvileSi ar arsebobs kvleva, romelmac 9.1 sqemaze asaxuli aRqmis arxebis SedarebiT<br />

efeqtianobas adasturebs. (wlebis ganmavlobaSi sxvadasxva wyaroebidan gvesmoda 1950-iani<br />

wlebis miwuruls miTiuri `mobil navTob-kompaniis kvlevis~ Sesaxeb, Tumca Sesabamisi damadasturebeli<br />

dokumentebi dRemde ar Cans.)<br />

kvlevis safuZvelze Seadares aRqmis arxebis SedarebiTi efeqtianoba, aseve arsebobs<br />

literatura moswavleTa mier naswavli masalis verbalizaciis sikeTis Sesaxeb (Pauk 1974;<br />

Webb 1982; Morrow 1985; King 1990). makenzisa da vaiTis (MacKenzie and White 1982) mier Catarebuli<br />

kvleva 9.1 sqemaze mocemul yvela aspeqts moicavs. me-8-9 klaselebis mier geografiuli<br />

faqtebis swavlisa da damaxsovrebis kvlevisas, maT moswavleebi sam jgufad dahyves da sxvadasxva<br />

pirobebSi Caayenes. isini sanapiros geografiuli Taviseburebebis Sesaxeb codnasa<br />

da unar-Cvevebs unda dauflebodnen, maT Soris, landSaftsa da floras. samive jgufs guldasmiT<br />

Sedgenili ocdaTxuTmetgverdiani da ocdaCvidmeti kiTxvisgan Semdgari saswavlo<br />

programa gadaeca (kiTxva). programas 60 fotografia erTvoda 35-mm-ian slaidebze (danaxva).<br />

`programis sxva Taviseburebebi moicavda: saqmianobis mosalodnel Sedegebs, damuSavebul<br />

magaliTebsa da testebs, axali monacemebis damuSavebaze varjiSs, mastimulirebel miniSnebebs<br />

saTanado informaciis da unarebis gasaxseneblad, praqtikul samuSaoebs, miRebuli<br />

codnis rukaze gadatanas, diagramebsa da slaidebs~.<br />

pirvelma da meore jgufma zemoaRwerili masala srulyofilad miiRo, magram meore<br />

jgufi suraTebze aRbeWdili sanapiros, napirTan arsebuli kldeebis da mangros xeebis ori<br />

dablobis sanaxavad (saklaso oTaxSi saswavlo programiT miRebuli codnis gasamyareblad)<br />

eqskursiaze waiyvanes. maswavleblis xelmZRvanelobiTa da axsna-ganmartebebiT maT yvela<br />

saintereso adgili moinaxules. Sesvenebebis dros moswavleebs kiTxvebze pasuxis gacemas<br />

avalebdnen. amrigad, meore jgufs pirvelisagan gansxvavebiT, sakuTar gamocdilebaze damyarebuli<br />

naxvisa da mosmenis da informaciis Sesaxeb kiTxvebze pasuxis gacemis meti Sesa-<br />

Zlebloba mieca.<br />

mesame jgufsac eqskursia mouwyes, magram mniSvnelovani damatebebiT. `yoveli adgilis<br />

monaxulebisas moswavleebs samuSao furclebs, adgilis rukasa da zRvis miqceva-moqcevis<br />

grafiks urigebdnen. <strong>maswavlebeli</strong> meTvalyureobas uwevda moswavleebis mier, individualurad<br />

da jgufebSi, davalebebis Sesrulebas. jgufSi xSirad awyobdnen ganxilvebs (Tqmagaziareba).<br />

moswavleebs gamudmebiT sTxovdnen davalebebis Sesrulebas (keTeba): dakvirveba,<br />

monaxazis gakeTeba, Cawera, kiTxvebze pasuxis gacema. Catarda ramdenime uCveulo RonisZieba,<br />

magaliTad, mangros sanapiros talaxSi siaruli, foTlebis marilianobis Semowmeba, kldeze<br />

cocva. amrigad, meore da mesame jgufis moswavleebma msgavsi adgilebi moinaxules da saa-<br />

Tebis erTnairi raodenoba gaatares, magram erTi mniSvnelovani sxvaobiT, meore jgufis Teoriuli<br />

codnis gaRrmaveba gacilebiT intensiurad xdeboda, vidre praqtikulis~.<br />

eqsperimentma gasaocari Sedegebi gviCvena. miRwevis Tavdapirvel testebSi meore da mesame<br />

jgufis moswavleebma pirvel jgufTan SedarebiT mniSvnelovani upiratesoba hqondaT,<br />

234


swavlis principebi<br />

magram meore da mesame jgufis moswavleebis maCveneblebi TiTqmis erTnairi iyo. 12 kviris<br />

Semdeg Catarebulma testma, romlis mizani naswavli masalis damaxsovrebis gamovlena iyo,<br />

Semdegi Sedegebi mogvca: pirveli jgufis maCvenebeli Tavdapirveli testirebis maCveneblebTan<br />

mimarTebiT 51% iyo, meoris – 58%, xolo mesame jgufis – 90%. amrigad, `Tqma~-sTan<br />

erTad `keTebiT~ masalis daswavlam xangrZlivobis TvalsazrisiT mniSvnelovani sxvaoba<br />

mogvca.<br />

gameoreba<br />

adamiani advilad iviwyebs nebismier informacias an unar-Cvevas, romelsac aqtiurad ar<br />

iyenebs. axali masala yovelTvis unda moicavdes gavlilis gameorebas da varjiSs. axali unar-Cvevebis<br />

dauflebasTan erTad izrdeba naswavlis gameorebis SesaZleblobac da droTa<br />

ganmavlobaSi praqtikuli savarjiSoebi sul ufro meti naswavli unar-Cvevebis gamoyenebas<br />

iTxovs moswavlisagan.<br />

zogierTi unar-Cvevis dauflebis Tanamimdevroba avtomaturad, maswavleblis Carevis<br />

gareSe, aerTianebs Zvel da axal unar-Cvevebs. amis magaliTia moxsenebis dawera. moswavleTa<br />

mier punqtuaciisa da gramatikis axali wesebis gavarjiSeba nebismieri weriTi davalebis Sesrulebisas<br />

avtomaturad xdeba. metyvelebis rTuli formebis dauflebisa da sakuTari azris<br />

ukeT Camoyalibebis kvalobaze moswavle avtomaturad iyenebs am axal unar-Cvevebs weris<br />

drosac. magram arsebobs unar-Cvevebi, romelTa daufleba aqtivobaTa gaazrebul dagegmvas<br />

moiTxovs.<br />

cxrilebisa da tabulebis Seswavlisas yoveli axali cxrili Tu tabula naswavlis Ziri-<br />

Tad aspeqtebs unda moicavdes. garda amisa, gavlili masalis srulyofili gameorebisTvis<br />

savarjiSoTa e.w. „Sualeduri“ nakrebi unda arsebobdes. magaliTad, samxreT amerikis erTerTi<br />

qveynis geografiis Seswavlis Semdeg, geografiasTan dakavSirebuli sakiTxvebi amave<br />

qveynis politikuri, ekonomikuri da saarCevno sistemebis Seswavlis konteqstSi mudmivad<br />

unda gavameorebinoT. am principis darRveva Sedegad is mohyveba, rom moswavleebi Tanamimdevrulad<br />

Seiswavlian samxreT amerikis yvela qveynis geografiul Taviseburebebs, Semdeg<br />

am qveynebis politikuri sistemebis Seswavlas miubrundebian, Semdeg kulturuli Taviseburebebis<br />

Seswavlas da a.S.<br />

dasasruli daskvnis gareSe<br />

ganvixiloT maswavleblis aseTi gancxadebis gavlena: `moifiqreT am dilemis gadaWris sami<br />

varianti da moemzadeT maT gasaziareblad~ (Russell 1980). zogjer moswavleTaTvis aseTi davalebis<br />

micema, romelze fiqric maT mosvenebas daukargavs ufro Sedegiania, vidre gakveTilis<br />

dasruleba mzamzareuli, amomwuravi pasuxiT.<br />

moswavlis Tavisuflebisa da azrovnebis waxaliseba missave<br />

pasuxebze reaqciiT<br />

art kostam (Art Costa 1985) aRniSna, rom maswavleblis reaqcia moswavlis pasuxze ufro<br />

mniSvnelovania, vidre TviT dasmuli SekiTxva. moswavlis nebismier pasuxs maswavleblis mxridan<br />

reaqcia mohyveba. im SemTxvevaSic ki, rodesac moswvles ar aqvs pasuxi an nela fiqrobs<br />

<strong>maswavlebeli</strong> reagirebs _ miniSnebas sTavazobs, sxva moswavles ekiTxeba an exmareba. maswav-<br />

235


Tavi 9<br />

leblis reaqciebi, romlebic dRis ganmavlobaSi mravaljer meordeba, gakveTilis klimats<br />

gansazRvravs. swored maswavleblis reaqcia SeiZleba gaxdes moswavlis siTamamis (gaxsnilobis)<br />

da azrovnebis stimuli an, piriqiT, Seaferxos azrovneba da riskis gawevis survili.<br />

moswavlis pasuxebze reaqciiT <strong>maswavlebeli</strong> mas molodinTan dakavSirebul sam mniSvnelovan<br />

Setyobinebas `ugzavnis~:<br />

¤ `es mniSvnelovania~.<br />

¤ `Sen SegiZlia amis gakeTeba~.<br />

¤ `xelis Caqnevis saSualebas ar mogcem~.<br />

maswavleblis molodinebTan dakavSirebuli repertuaris ganxilvas `molodinebis~ Sesaxeb<br />

TavSi SemogTavazebT.<br />

236


s w a v l i s p r i n c i p e b i - S e j a m e b a<br />

am TavSi `Zalauflebis ocdaoTxi patara nakrebi~ ganvixileT _ is meTodebi,<br />

romlis gamoyeneba maswavlebels swavlis donisa da saqmianobis xarisxis gasaum-<br />

jobeseblad SeuZlia. qvemoT mocemulia am principebis mokle aRwera.<br />

1. garemoSi gamoyeneba: axali qcevis garemoSi gamoyeneba.<br />

2. mniSvneloba: moswavleTa pirad gamocdilebasTan dakavSireba.<br />

3. transferis swavleba: codnis (unar-Cvevis) abstraqtuli akademiuri konteqstidan<br />

TandaTan daSorebis mizniT aqtivobaTa Tanamimdevrobis dagegmva.<br />

4. kritikuli Taviseburebebis gamoyofa: Taviseburebebis xazgasma da saxeldeba.<br />

5. konkretuli _ naxevrad abstraqtuli _ abstraqtuli progresia: Tanamimdevrobis<br />

dacva axali masalis axsnisas.<br />

6. modelireba: etapobrivi produqtebis, procedurebisa da procesebis Se-<br />

Tavazeba moswavleTaTvis.<br />

7. garemos msgavseba: aqtivoba, romelic mosalodnel siaxleSi moswavleTa<br />

CarTvas uwyobs xels.<br />

8. aqtiuri monawileoba: waxaliseba Tanxmobis, partniorTan gadamowmebis,<br />

miniSnebebisa da sxvaTa saSualebiT.<br />

9. sicxade: savarjiSoTa formatis cvla.<br />

10.emociebis xasiaTi: zomieri xalisi da nerviuloba; zrunvis zrda.<br />

11.dasasruli daskvnis gareSe: garkveuli drois Semdeg gadaxedva, gafiltvra.<br />

12.rTuli davalebebis dayofa martiv nawilebad: ufro martiv, patara<br />

nawilebad dayofa; rTuli aspeqtebis gamoyofa da varjiSi; xSiri varjiSi da<br />

axali sakiTxebis gameoreba.<br />

13.xelmZRvanelobis xarisxi: xelmZRvanelobis maRali xarisxis axal masalaze<br />

muSaobisas da dauflebis kvalobaze misi Semcireba.<br />

14.monaTesave damabnevlebi: monaTesave damabnevlebis gacnobamde swavlis Sesatyvisi<br />

xarisxiT warmarTva.<br />

15.Tqvi-gaakeTe: aRqmis yvela arxis gamoyeneba, magram Tqmisa (gaziarebis) da<br />

Sesrulebis gansakuTrebuli xazgasma.<br />

16.mnemoteqnika: mexsierebis damxmare instrumentebi (sakvanZo sityvebi, Tanamimdevruli<br />

warmosaxva, melodiebi, da a.S.)<br />

17.Tanamimdevroba da ukusvla: masalis dasawyisi da bolo nawili yvelaze advilia;<br />

urTulesia Sua nawilis momdevno nawili.<br />

18.varjiSi: dasawyisSi uxvi, Semdeg ganawilebuli; mniSvnelovani umciresi er-<br />

Teulebi; mokle varjiSi; Warbi swavla.<br />

19.kontaqti: wyvilTan asocirebuli swavlisas ar misceT Secdomis gameorebis<br />

saSualeba.<br />

20. gameoreba: gavlili masalis ZiriTadi aspeqtebis perioduli asaxva da gameoreba<br />

savarjiSoebSi.<br />

21.Sedegebis codna: myisierad, monitoringis meSveobiT.<br />

22.ganmtkiceba: zusti, uwyveti da wyvetili.<br />

s w a v l i s p r i n c i p e b i<br />

237<br />

S e j a m e b a


238<br />

23.miznis dasaxva: moswavleTa mier konkretuli, saintereso, moklevadiani miznebis<br />

dasaxva.<br />

24.moswavlis Tavisuflebisa da azrovnebis waxaliseba: SesTavazeT iseTi<br />

kiTxvebi, romelze pasuxis gacema SesaZlebelia advilad, swrafad da daakisreT<br />

pasuxismgebloba.


s w a v l i s p r i n c i p e b i s a v a r j i S o<br />

qvemoT aRwerili epizodis wakiTxvis Semdeg:<br />

1. gansazRvreT maswavleblis mniSvnelovani qmedeba. rogor SeiZleba<br />

Seuwyos man xeli efeqtian swavlas?<br />

2. mindorze miuTiTeT gamoyenebuli swavlis principis saxelwodeba.<br />

gaiTvaliswineT, TiToeuli epizodi SesaZloa erTze meti principis amsaxveli<br />

iyos, magram mxolod erTia ZiriTadi.<br />

1. marTlweris yoveli testi moicavs kviris manZilze naswavl sityvebs, sam sityvas<br />

gasuli kviridan da wina kvirebis ganmavlobaSi yvelaze xSirad gamotovebul<br />

or sityvas.<br />

2. <strong>maswavlebeli</strong> membranabis gamtarobis ilustrirebisTvis sxvadasxva zomis<br />

burTebs rZis liTonis kolofebs Soris agorebs, `Cven amas naxevradgamtars<br />

vuwodebdiT, radgan, rogorc xedavT [burTulas ubiZgebs da agorebs], marmarilos<br />

burTula, bardisagan gansxvavebiT, Znelad migoravs“. mogvianebiT moswavleebi<br />

Catarebuli eqsperimentebis safuZvelze membranis gamtarianobis<br />

sailustraciod diagramebs daxazaven. masalis gameorebis dros da Semdeg, Sualedur<br />

testebSi, mowavleebs gamtarianobis, naxevradgamtarianobis da gaumtarobis<br />

mniSvnelobebis axsna daevalebaT.<br />

3. espanuris maswavlebelma moswavleebs eubneba: `saRamos, 16 axali sityvis swavlisas,<br />

isini or jgufad dahyaviT. sityvebi or baraTze CamowereT. baraTis<br />

meore mxares sityvebis mniSvnelobebi miuwereT. TqvenTvis yvelaze rTuli sityvebi<br />

siis Tavsa da boloSi dawereT, xolo advili – SuaSi~.<br />

4. maswavlebels surda me-11-klaselebs gaegoT gansxvaveba mikerZoebasa da diskriminacias<br />

Soris da aexsnaT es terminebi. am mizniT man sityva `mikerZoebis~<br />

mniSvneloba dafaze dawera: `socialuri mikerZoeba aris mtruli grZnoba<br />

adamianis an adamianebis mimarT, maTi konkretuli jgufis wevrobis gamo~. man<br />

gaxaza sityvebi: grZnoba, wevri da konkretuli jgufi. Semdeg man diskriminaciis<br />

mniSvneloba dawera: `adamianis an adamianebis mimarT privilegirebuli<br />

damokidebuleba konkretuli jgufis wevrobis gamo~. man gaxaza sityvebi: damokidebuleba,<br />

wevri, da konkretuli jgufi. maswavlebelma xazi gausva terminebis<br />

ganmasxvavebel Taviseburebas `grZnoba~ da `damokidebuleba~. Semdeg<br />

moswavleTa Semowmebisas ikiTxa, ra gansxvaveba iyo adamianisadmi antipatiasa<br />

da misdami mikerZoebul damokidebulebas Soris. erTi moswavlis azriT, mniSvnelovani<br />

aRmoCnda efuZneboda Tu ara antipatias misi konkretuli jgufis<br />

wevroba. Semdeg, maswavlebelma moswavleebs mikerZoebuli damokidebulebis<br />

magaliTis motana sTxova. `magaliTad, roca zrdasruls ar moswons bavSvi asakis<br />

(Tineijerobis) gamo~, upasuxa erT-erTma moswavlem. `aris Tu ara es mikerZoebuli<br />

damokidebuleba? ratom?~ hkiTxa maswavlebelma klass.<br />

5. mesame klasis fizkulturis gakveTilis dasawyisSi maswavlebelma moswavleebs<br />

sTxova wina gakveTilze miRweul warmatebebze esaubraT (mag.: aTjer<br />

an metjer axtoma) da damoukideblad gadaewyvitaT, ra mimarTulebiT sWirdebodaT<br />

varjiSi (mag.: ufro metjer axtoma uSecdomod; saxtunaoze xtoma; ori<br />

moswavlis erTdrouli xtunva). is periodulad midioda TiToeul bavSvTan,<br />

adgenda, ris gakeTebas cdilobda da, saWiroebis SemTxvevaSi, exmareboda mas.<br />

6. imave gakveTilze maswavlebelma moswavleebi jgufebad dahyo da mTeli<br />

gakveTilis ganmavlobaSi maT CarTulobas amowmebda; magaliTad, ori bavSvi<br />

s w a v l i s p r i n c i p e b i<br />

239<br />

s a v a r j i S o


240<br />

atrialebda saxtunaos, erTi (an ori) xtunaobda, erTi iTvlida. Semdeg bavSvebi<br />

erTmaneTs enacvlebodnen.<br />

7. imave gakveTilze maswavlebelma ganacxada, rom xtunvis gakveTilebamde<br />

bavSvebis umravlesobam cudad an sul ar icoda. amitom man gadawyvita, Sedegebis<br />

gaumjobesebisTvis saxtunaoze varjiSisTvis ramdenime gakveTili daeTmo.<br />

momdevno gakveTilebze ramdenime bavSvi aTjer an metjer xtunavda, xolo<br />

umravlesoba TokiT sxvadasxva varjiSs eufleboda (mag.: ori Toks atrialebda<br />

erTi xtunavda; erTdroulad ori bavSvi xtunavda).<br />

8. imave gakveTilis dasawyisSi maswavlebelma daaxloebiT 4 wuTi dauTmo moswavles,<br />

romelic sirTules waawyda. axsnisas maswavlebelma warmatebis misaRwevad<br />

saWiro is niuansebi gamoyo, romlisTvisac moswavles yuradReba unda<br />

mieqcia (Tvali adevne saxtunaos; daiwye xtunva, roca saxtunao gadadis Sens<br />

Tavze; gaCerdi saxtunaos SuaSi; ixtunave ritmSi). man moswavles konkretuli<br />

ukukavSiric SesTavaza da sTxova, gaemxila, Tu ris damaxsovrebas cdilobda.<br />

roca moswavlem uSecdomod aTjer gadaxtoma SeZlo, maswavleblma yuradReba<br />

sxva bavSvebze gadaitana. Tumca, gakveTilis ganmavlobaSi moswavles ramdenjerme<br />

daubrunda da saWiro daxmareba SesTavaza (mag.: gamoarTva saxtunao im<br />

moswavles, romelic trialisas ritms ver inarCunebda da Tavad daiwyo Tokis<br />

triali; moswavlis yuradReba gaamaxvila mis mier arCeul adgilze).<br />

9. maswavlebelma gakveTilis dawyebisTanave ikiTxa, vis SeeZlo moTxrobis axsna:<br />

`es rTuli moTxrobaa. vis SeuZlia Tavisze umcros moswavles auxsnas, ratom<br />

dawera avtorma es moTxroba?~ im xuT Tu eqvs moswavles, romelmac xeli aswia,<br />

maswavlebelma mizezebis dafaze Camowera sTxova. danarCenebs dawyvileba<br />

da dafaze dawerili pasuxebidan saukeTesos SerCeva daavala da dasZina, rom<br />

sakuTari arCevanis dasacavad dafasTanac gamoiZaxebda.<br />

10. maswavlebelma dauyvira moswavles, romelmac wigni daagdo (mTeli es epizodi<br />

dadgmuli iyo). moswavleebi maswavleblis gadaWarbebulma reaqciam ganacvifra.<br />

maswavlebelma gaiRima da ikiTxa : `yvelani aRelvebuli CanxarT. ratom?~<br />

moswavleebma mizezebi daasaxeles. ZiriTadi mizezi maswavleblis mier moTminebis<br />

dakargva iyo, romelic manamde ar enaxaT. Semdeg, maswavlebelma paraleli<br />

moTxrobis im personaJTan gaavlo, romelic moulodnelad da uCveulod<br />

iwyebs moqmedebas.<br />

11. mizani qronologiasa da istorias Soris gansxvavebis gagebaa. pirvel dRes<br />

moswavleebs sakuTari aqtivobebis drois skalis warmoebas sTxoven. meore<br />

dRes pirveli dRis istoriis daweras da, SeZlebisdagvarad, mizez-Sedegobrivi<br />

kavSiris Cvenebas.<br />

12. bavSvma `quite~ (sakmaod) waikiTxa, rogorc `quit~ (Sewyveta). `swori iqneboda<br />

rom ara `e~ sityvis bolos, uTxra maswavlebelma. `rogor unda wavikiTxoT<br />

xmovani sityvis SuaSi, roca sityva `e~-iT bolovdeba? sworia. e.i. ra sityvaa<br />

es?~<br />

13. erTmaneTis swavlebisas moswavleebs qimiuri elementebis periodul sistemaSi<br />

erTdroulad, baraTebis saxiT, erTi an ori axali simbolo SemoaqvT.<br />

procesi ase mimdinareobs: `es axali simboloa~. `Fe~ aris rkina. gaimeore~. [`Fe~<br />

rkina”.] `sworia. axla miTxari ras niSnavs `Fe~? maT partniors gamocnobis sa-<br />

Sualeba ar unda miscen, radgan karnaxis SemTxvevaSi araswori pasuxis gacemis<br />

albaToba Zalzed didia. maswavlebels ar surs, rom moswavleebma mcdari asociaciebi<br />

daimaxsovron. is akontrolebs moswavleebis mier rTuli elementebis<br />

xSir gameorebas.


14. sabavSvo baRis <strong>maswavlebeli</strong> calkeul ricxvebsa da asoebs qaRaldis did<br />

furclebze xatavs. is ricxvis an aso-bgeris pirvel nawils alisferi fanqriT,<br />

xolo meore nawils mwvane fanqriT xatavs. baret-lortonis (Baretta-Lorton 1976)<br />

azriT, `es xels uwyobs Secdomebis aRmofxvras. es meTodi zustad miuTiTebs<br />

bavSvebs, rogor da ra mimarTulebiT unda moxdes ama Tu im asosa Tu ricxvis<br />

moxazva~. maswavleblis mier daxatul asoebsa da ricxvebs Tanamimdevrulad<br />

hkideben oTaxSi, raTa bavSvebs mTeli wlis manZilze maTze dakvirvebis saSualeba<br />

hqondeT.<br />

15. miuxedavad axsnisa, moswavleebs isev uZneldebaT mravalniSna ricxvebis kiTxva<br />

da wera. maT erevaT ricxvis dasaxeleba da aTeulebis, aseulebis da aTaseulebis<br />

aTvlas marcxnidan iwyeben. imisTvis, rom moswavleebs sworad daewyoT<br />

aTvla marjvnidan da yuradReba mieqciaT mZimisTvisac maswavlebelma<br />

magaliTebi Semdegi saxiT SesTavaza dafaze: _ _ _, _ _ _.<br />

biliardebi<br />

aseul milionebi<br />

aTeul milionebi<br />

miliardebi<br />

aseul aTasebi<br />

aTeul aTasebi<br />

aTaseulebi<br />

aseulebi<br />

aTeulebi<br />

___,___ ___ ___,___ ___ ___, ___ ___ ___<br />

dafaze amave fromiT weria ramdenime magaliTi ricxvebis gareSe:<br />

_ _, _ _ _ _ _, _ _ _, _ _ _<br />

_, _ _ _, _ _ _ _, _ _ _<br />

_ _ _, _ _ _ _, _ _ _, _ _ _<br />

erTeulebi<br />

dafasTan gamoZaxebuli moswavleebi aTvlas marjvnidan iwyeben da iTvlian bolo er-<br />

Teulamde. maTi mosalodneli pasuxi Semdegi formisaa: `erTeulebi, aTeulebi, aTaseuli,<br />

aTeul aTasebi, aseul aTasebi~. savarjiSos Sesrulebis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs msgavsi<br />

savarjiSoebis damoukideblad gakeTebas avalebs da saWiroebis SemTxvevaSi exmareba.<br />

mogvianebiT, codnis gaRrmavebasTan erTad, isini ufro rTuli ricxvebis Seswavlaze gadavlen<br />

(jer rTuli ricxvebi boloSi nuliT, Semdeg rTuli ricxvebi nulebiT SuaSi da a.S.).<br />

guliTadi madloba<br />

gvsurs madloba gadavuxadoT yvela im maswavlebels, romelmac swavlis principebis saku-<br />

Tari magaliTebi gagviziara. eseni arain: nedin biSopi (Nadine Bishop), qerol qalahani (Carol<br />

Callahan), nensi denisoni (Nancy Dennison), e. g. daunsi (E. G. Downes), joan grosmani (Joan Grossman),<br />

meT kingi (Matt King), deiv meiali (Dave Mayall), elen efStain maqsveli (Ellen Epstein Maxwell),<br />

heza robinsoni (Heather Robinson), alam tikocki (Alan Ticotsky), sal trento (Sal Trento),<br />

jim Treveileri (Jim Treweilet), jo volSi (Joe Walsh) da meri vilinski (Mary Wilinsky).<br />

241


Tavi 9<br />

242<br />

literatura<br />

Baretta-Lorton, Mary. Math Their Way. Reading, Mass.: Addison Wesley, 1976.<br />

Barringer, C, and B. Gholson. “Effects of Type and Combination of Feedback upon Conceptual Learning<br />

by Children: Implications for Research in Academic Learning.” Review of Educational Research<br />

49 (Summer 1979): 459-478.<br />

Beeson, G. W. “Influence of Knowledge Context on the Learning of Intellectual Skills.” American Educational<br />

Research Journal 18 (Fall 1981): 363-379.<br />

Bellezza, F. S. “Mnemonic Devices: Classification, Characteristics, and Criteria.” Review of Educational<br />

Research 51 (Summer 1981): 247-275.<br />

Blank, M. Teaching Learning in the Preschool: A Dialogue Approach. Columbus, Ohio: Merrill, 1973.<br />

Brophy, J. “Praise: A Functional Analysis.” Review of Educational Research 51 (Spring 1981): 5-32.<br />

Brown, Ann L. “Analogical Learning and Transfer: What Develops?” In S. Vosniadou and A. A. Ortony,<br />

eds., Similarity and Analogical Reasoning, pp. 369-412. New York: Cambridge University Press, 1989.<br />

Bugelski, B. R. The Psychology of Learning Applied to Teaching. Indianapolis: Bobbs-Merrill, 1971.<br />

Butler Deborah L., and Philip H. Winne. “Feedback and Self-Regulated Learning.” Review of Educational<br />

Research 65 (Fall 1995): 245-281.<br />

Chance, Paul. “The Rewards of Learning.” Kappan (November 1992): 200-207.<br />

Connolly, Paul, and Teresa Viladri. Writing to Learn Mathematics and Science. New York: Teachers College<br />

Press, 1989<br />

Costa, Arthur. Teaching for Intelligent Behaviors. Orangevale, Calif.: Search Models Unlimited, 1985<br />

Dunkin, M. J., and B. J. Biddle. The Study of Teaching. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1974.<br />

Ebbinghaus, H. 1885. Memory. Trans. H.A. Ruger and C. E. Bussenius. New York: Teachers College,<br />

Columbia University, 1913.<br />

Fogarty, Robin, David Perkins, and John Barell. How to Teach for Transfer. Palatine, 111.: Skylight Publishing,<br />

1991.<br />

Fulwiler,Toby, ed. The Journal Book. Portsmouth, N.H.:Heineman, 1987.Good, T. J., and J. E. Brophy.<br />

Looking in Classrooms. New York: Harper & Row, 1978.<br />

Graham, S. “Teacher Feelings and Student Thoughts: An Attributional Approach to Affect in the Classroom.”<br />

Elementary School Journal 85 (1985): 91-104<br />

Haughton, E. “Aims—Growing and Sharing.” In J. B. Jordan and L. S. Robbins, eds., Let’s Try Doing Something<br />

Else Kind of Thing. Arlington, Virg.: C.E.C., 1972.<br />

Herron, J. Dudley. “Piaget for Chemists.” Journal of Chemical Education (1975).<br />

Hess, R. D. et al. “Some Contrasts Between Mothers and Preschool Teachers in Interaction with 4-Year-Old<br />

Children.” American Educational Research Journal 16 (Summer 1979): 307-316.<br />

Higbee, K. L. “Recent Research on Visual Mnemonics: Historical Roots and Educational Fruits.” Review of<br />

Educational Research 49 (Fall 1979): 611-629.


Hilgard, E. R. and G. H. Bower. Theories of Learning. New York: Appleton Century Crofts, 1966.<br />

swavlis principebi<br />

Hudgins, B. B. Learning and Thinking: A Primer for Teachers. Itasca, III.: F. E. Peacock Publishers, 1977.<br />

Hunter, M. Motivation. El Segundo, Calif.: T.I.P. Publications, 1967.<br />

--------. Reinforcement. El Segundo, Calif.: T.I.P. Publications, 1967.<br />

--------. Retention. El Segundo, Calif.: T.I.P. Publications, 1967.<br />

--------, Teach More—Faster. El Segundo, Calif.: T.I.P. Publications, 1967.<br />

--------. Teach For Transfer. El Segundo, Calif.: T.I.P. Publications, 1971.<br />

Hunter, M. “Improving the Quality of Instruction.” Paper presented at the A.S.C.D. Conference, Fifth Gen-<br />

eral Session, Houston, March 1977.<br />

King, Alison. “Enhancing Peer Interaction and Learning in the Classroom Through Reciprocal Questioning.”<br />

American Educational Research Journal 27 (Winter 1990).<br />

Levin, J. R. “Mnemonic Strategies and Classroom Learning: A Twenty Year Report Card.” Elementary School<br />

Journal 94 (November 1993): 235-244.<br />

--------, et al. “Mnemonic versus Nonmnemonic Vocabulary—Learning<br />

Strategies for Children.”American EducationalResearch Journal 19 (Spring 1982): 121-136.<br />

Mackenzie, Andrew A., and Richard T. White. “Fieldworkin Geography and Long-term Memory Structures.”<br />

American Educational Research Journal 19 (Winter 1982).<br />

Mayer, R. E. “Models for Understanding.” Review of Educational Research 59 (1989): 43-64.<br />

Morrow, Lesley M. “Retelling Stories: A Strategy for Improving Young Children’s Concept of Story Struc-<br />

ture, and Oral Language Complexity.” Elementary School Journal 85, no. 5 (1985).<br />

Pauk, Walter. How to Study in College. Boston: Houghton Mifflin, 1974.<br />

Perkins, David N., and C. Unger. “The New Look in Representations for Mathematics and Science Learning.<br />

“ Paper presented at the Social Science Research Council Conference, “Computers and Learning,”<br />

Tortola, British Virgin Islands, June 26-July 2, 1989.<br />

Pradl, Gordon, and John S. Mayher. “Reinvigorating Learning Through Writing.” Educational Leadership (Feb-<br />

ruary 1985).<br />

Pressley, M., J. R. Levin, and H. D. Delaney. “The Mnemonic Keyword Method.” Review of Educational Research<br />

52 (Spring 1982): 61-91.<br />

Rosswork, S. “Goal Setting: The Effects on an Academic Task with Varying Magnitudes of Incentive.” Journal<br />

of Educational Psychology 69 (1977): 710-715.<br />

Russell, Doug. “Teaching Decisions and Behaviors for Instructional Improvement.” Talk given at the As-<br />

sociation for Supervision and Curriculum Development Convention, 1980.<br />

Schunk, D. H., and J. P. Gaa. “Goal-Setting Influence on Learning and Self-Evaluation.” Journal of Classroom<br />

Interaction 16 (1981): 38-44.<br />

Sefkow, S. B. and J. L. Myers. “Review Effects of Inserted Questions on Learning from Prose.” American<br />

Educational Research Journal 17 (Winter 1980): 435-448.<br />

Trabasso, T. “Pay Attention.” In J. P. DeCecco, ed. Readings in Educational Psychology Today. Del Mar, Calif.:<br />

243


Tavi 9<br />

244<br />

CRM Books, 1970.<br />

Webb, Noreen M. “Student Interaction and Learning in Small Groups.” Review of Educational Research 52 (Fall<br />

1982).<br />

White B., and Paul Horwitz. Thinkertools: Enabling Children to Understand Physical Laws. BBN Report No. 6470.<br />

Cambridge, Mass.: BBN Laboratories, 1987.


10<br />

swavlebis modelebi<br />

rogor SeiZleba vcvaloT swavlebis<br />

stili?


swavlebis modelebi<br />

momavali maswavleblebisTvis arian Zalze mniSvnelovania swavlebis axali modelebis<br />

Seswavla. yvelaze gamorCeul profesionalebsac ki SeuZliaT sakuTari repertuaris<br />

gamdidreba da gavlenis gavrcoba sul ufro met moswavleze.<br />

swavlebis modeli instruqciis konkretuli, Tanamimdevruli paternia; misi amocnoba da<br />

saxeldeba advilia, is gansxvavdeba swavlebis sxva modelebisgan. models aqvs konkretuli<br />

Rirebulebebi, miznebi, dasabuTeba da mimarTuleba imis Sesaxeb, Tu rogor unda warimar-<br />

Tos swavleba (magaliTad, induqciuri meTodiT, aRmoCeniT, pirovnuli codnis gamdidrebiT,<br />

Tavsatex monacemebTan `SeWidebiT~, informaciis ierarqiuli organizebiT). yoveli modeli<br />

fazaTa specifikuri nakrebia, romelsac Tanamimdevrulad (yovel fazaSi konkretuli movlenebiT)<br />

gaivlian <strong>maswavlebeli</strong> da moswavleebi. swavlebis yoveli modeli kargad damuSavebuli<br />

da gansxvavebuli Sedegis mqone specifikuri komponentebis garkveuli erTobliobaa.<br />

uamravi modeli gakveTilis gegmis monaxazis Seqmnas emsaxureba ori Sedegis misaRwevad:<br />

Sinaarsisa da garkveuli saxis azrovnebis swavleba. mocemuli Sinaarsis swavlebisTvis nebismieri<br />

modeli gamodgeba; naswavli informaciis erTgarovnebis miuxedavad, inteleqtualuri<br />

gamocdileba moswavleTaTvis gansxvavebuli iqneba. magaliTad, Tu mister jonsi hemingueis<br />

Sesaswavlad hilda tabas (Hilda Taba) induqciur models (hilda tabas azriT, moswavleebs<br />

mxolod organizebuli monacemebis safuZvelze SeuZliaT ganzogadeba. moswavleebi ganzogadebamde<br />

SeiZleba miviyvanoT mxolod koncefciis Camoyalibebisa da aTvisebis strategiebiT.<br />

Tavis wignSi A Teacher's Handbook to Elementary Social Studies, is ganzogadebas aRwers,<br />

rogorc maRali donis azrovnebas. red. Sen.) iyenebs, misi mizania moswavleebma ara marto<br />

hemingueis Sesaxeb gaigon, aramed induqciuradac ifiqron. modeli faqizi TanamimdevrobiT<br />

aris SerCeuli, raTa moswavleebi amgvar azrovnebaSi CaerTon. iurisprudenciuli meTodis<br />

gamoyenebiT swavlebisas, man SeiZleba igive masala miawodos mweralze, magram imavdroulad<br />

surdes, rom moswavleebma iuristebis msgavsad ifiqron, ikamaTon ama Tu im mxaris dasacavad<br />

da daasabuTon sakuTari pozicia. Tu <strong>maswavlebeli</strong> jgufuri kvlevis models iyenebs, mas<br />

surs moswavleebs hemingueis Sesaxeb mniSvnelovani informaciac aswavlos da imavdroulad<br />

jgufuri procesebic, liderobac da kvlevis koordinirebuli gegmac. winmswrebi aqtivobebis<br />

modelis gamoyenebisas, misi mizania moswavleebma ierarqiuli azrovneba da ideaTa<br />

subordinacia iswavlon. swavlebis modelebi maswavleblebs iseTi xerxebiT uzrunvelyofen,<br />

247


Tavi 10<br />

romelic maT swavlebis bundovani momentebis gasagebad axsnis saSualebas aZlevs. isini swavlebis<br />

xerxebsa da moswavleTa inteleqtualur gamocdilebasac amdidreben.<br />

mravali aTwleulis ganmavlobaSi gamokvlevebma gviCvena, rom testirebis qulebiT `gazomili~<br />

swavlis Sedegebis TvalsazrisiT verc erT models ver mivaniWebT upiratesobas. swavlebis<br />

modelebi imisTvis rodi Seiqmna, rom codnis gadacema kanqveSa ineqciis gakeTebas<br />

damsgavseboda. maTi mizani iyo moswavleebs sxvadasxvagvari xerxiT azrovneba eswavlaT.<br />

maswavlebels SeuZlia modelebi moswavleTa swavlis upirates stils moargos da amgvarad<br />

gazardos maTi azrovnebis unari da upiratesi stilis miRma azrovneba SeaZlebinos.<br />

modelebis mravalferovani repertuaris mqone maswavleblebi ramdenime gansxvavebul<br />

models iyeneben erTi dRis da erTi gakveTilis ganmavlobaSic ki. axal modelebSi daxelovnebuli<br />

maswavleblebi, aRmoaCenen, rom maT eqspertebis doneze SeuZliaT modelebis<br />

koreqtireba, rasac maTi profesionalizmi axal ganzomilebaSi gadahyavs. axla TviT modelebi<br />

aRvweroT, xolo Semdeg ramdenime specifikuri modeli ganvixiloT.<br />

248<br />

induqciuri swavlebis modeli: magaliTi<br />

induqciuri swavlebis meTods cxra logikuri safexuri aqvs:<br />

1. CamoTvla;<br />

2. dajgufeba;<br />

3. saxeldeba;<br />

4. diferencireba;<br />

5. Sedareba;<br />

6. daskvna;<br />

7. hipoTezis daSveba;<br />

8. dasabuTeba;<br />

9. ganzogadeba.<br />

hilda tabaseuli es modeli moswavles stimuls aZlevs monacemebis safuZvelze daskvnebi<br />

gamoitanos. sxva modelebis msgavsad am modelsac aqvs speqtaklis aqtebis msgavsi fazaTa<br />

Tanamimdevruli seria. yoveli faza gansxvavebulia, magram speqtaklis scenebis msgavsad<br />

faqizad ukavSirdeba wina da momdevno fazebs erToblivi Sedegis misaRebad.<br />

induqciuri swavlebis modelis gamoyenebiT ernest hemingueis Sesaxeb gakveTilis Catareba<br />

SeiZleba misi cxovrebis Sesaxeb mokle biografiuli filmis CvenebiT daviwyoT. es<br />

pirveli – monacemebis Segrovebis fazaa. filmis dasrulebis Semdeg vekiTxebiT moswavleebs<br />

ra informacia daamaxsovrdaT da vwerT mas dafaze an cxrilSi. SesaZloa es daukavSirebeli<br />

monacemebi iyos: `hqonda saTevzao navi, saxelad pilari~; `espaneTis samoqalaqo imis dros<br />

is samjer gaemgzavra espaneTSi~; `mas hqonda saxli qi uestSi~ (qalaqi floridaSi, mTargmn.<br />

Sen.); `mas diliT uyvarda wera, rodesac aivnidan parizis quCebs gadahyurebda~. SesaZloa,<br />

moswavleTa mier SemoTavazebul ocamde aseT Canawers movuyaroT Tavi.<br />

meore fazaSi moswavleebs erTmaneTTan dakavSirebuli Canawerebis dajgufebas vTxovT.<br />

moswavleebi dafaze daweril winadadebebs maT Soris arsebuli kavSirebis mixedviT ajgufeben.<br />

mesame fazaSi moswavleebs Canawerebis yoveli dajgufebisTvis saxelwodebis mofiqrebas<br />

vTxovT. magaliTad, `hemingueis, rogorc mwerlis Cvevebi~ an `heminguei gare cxovrebis<br />

moyvaruli~, romelSic SevitanT informacias misi serengetis parkSi nadirobisa da miCiganis


swavlebis modelebi<br />

tbaze Tevzaobis Sesaxeb. moswavleTa mier Seqmnili dajgufebebi msgavsi iqneba, Tumca maT<br />

mier SemoTavazebul kategoriebs Soris garkveuli gansxvaveba iqneba.<br />

meoTxe fazaSi vnaxavT, rom moswavleTa mier Seqmnili dajgufebebi garkveuli saxiT aris<br />

warmodgenili (cxrili, proeqtori). am fazaSi maTeuli kategoriebis dasabuTebas vTxovT.<br />

ram ganapiroba dajgufebis SerCeva? moswavleebma unda imsjelon, agvixsnan, Seadaron da Seapirispiron<br />

informaciis dajgufebis sxvadasxva gza.<br />

mexuTe fazaSi vadgenT, CamouyalibdaT Tu ara moswavleebs konkretuli mosazrebebi<br />

hemingueis Sesaxeb, am etapisTvis ukve gavlili safexurebis safuZvelze. aqvT da undaT Tu<br />

ara hemingueis, rogorc pirovnebis Sesaxeb azris gamoTqma? maswavleblebisTvis Catarebul<br />

erT-erT saCvenebel gakveTilze, erTma monawilem aRniSna, `vfiqrob, rom heminguei marTlac<br />

Zalze martosuli iyo~. hemingueis biografi gamokveTilad arsad ar mianiSnebs msgavs<br />

informaciaze, araferi iZleva msgavsi daskvnis gamotanis saSualebas. wina fazebis gavlisa<br />

da fazebis moTxovnebis Sesabamisad monacemTa manipulaciis Sedegad msgavsi daskvnebis gamotana<br />

SesaZlebeli xdeba.<br />

es modeli ramdenime sxva fazasac moicavs, Tumca maTze aRar SevCerdebiT. Cveni mizania<br />

gaCvenoT, rom swavlebis modelSi safexurebi da fazebi gegmazomierad viTardeba da moswavleTa<br />

garkveuli mimarTulebis azrovnebis Camoyalibebas emsaxureba. Cven SegviZlia sakvanZo<br />

kiTxviT SevajamoT tabas modelis pirveli xuTi faza:<br />

faza 1: ra monacemebi gaqvT?<br />

faza 2: rogor daajgufebdiT monacemebs?<br />

faza 3: ra saxels SeurCevdiT Tqvens kategoriebs an jgufebs?<br />

faza 4: ra akavSirebs Tqveneul dajgufebebs?<br />

faza 5: ra daskvnebis gakeTeba SegiZliaT Temis Sesaxeb?<br />

swavlebis rva modeli<br />

swavlebis modelis cneba brus r. joisma (Bruce R. Joyce) Semoitana 1968 wels `novatori<br />

maswvlebeli: maswavlebelTa momzadebis programaSi~, romelsac jandacvis, ganaTlebisa da<br />

socialuri uzrunvelyofis departamenti afinansebda. 1972 wels, joisisa da marSa ueilis<br />

(Marsha Weil) avtorobiT gamoqveynda `swavlebis modelebi~, sadac mravali modeli detalurad<br />

iyo aRwerili. es aRwerebi ganaxlda da axali modelebiT Seivso oTx momdevno gamocemaSi<br />

(1980, 1986, 1992, 1996). amrigad, Cven aTobiT saswavlo modelis detaluri aRwera gvaqvs,<br />

gamdidrebuli magaliTebiT, SemTxvevebiT, safexurebiT. es wignebi mniSvnelovani wvlilia<br />

swavlebis Sesaxeb literaturaSi, vinaidan maT gaacocxles jerom bruneris, devid ozibelis,<br />

b. f. skineris, uiliam glaseris, riCard sakmanis, Jan piaJesa da sxva korifeebis mier SemuSavebuli<br />

swavlis Teoriuli.<br />

swavlebis yoveli modelis gasaanalizeblad, joisi da ueili svamdnen Semdeg kiTxvebs:<br />

1. rogoria swavlebisa da swavlis mimarTuleba am modelSi? gamiznulia Tu ara swavleba<br />

romelime specifikuri tipis azrovnebis CamoyalibebisTvis?<br />

2. ra TanamimdevrobiT aris dalagebuli movlenebi swavlebis procesSi? ras akeTeben<br />

maswavleblebi da moswavleebi Tavdapirvelad? yovel momdevno safexurze?<br />

3. rogor epyroba <strong>maswavlebeli</strong> moswavles da rogori reaqcia aqvs mis namoqmedarze?<br />

4. maswavlebelTa/moswavleTa rogori rolebi, urTierToba da normebia waxalisebuli?<br />

249


Tavi 10<br />

250<br />

5. ra damatebiTi zomebi da masalebi (masalebi da damxmare sistemebi) aris saWiro modelis<br />

asamoqmedeblad?<br />

6. ra aris swavlebis mizani? ra saswavlo da aRmzrdelobiTi Sedegebia mosalodneli<br />

swavlebis am meTodis gamoyenebisas?<br />

am modelebis aRwera TvalsaCinos xdis swavlebis meTodebis alternativaTa farTo<br />

speqtrs da maTi unikaluri maxasiaTeblebis Sedarebis saSualebas iZleva. modelebis `ena~<br />

saSualebas gvaZlevs mkafiod warmovidginoT swavlebis procesSi moqmedebaTa paternebi. amrigad,<br />

Cven ufro zustad SegviZlia visaubroT imaze, Tu ris gakeTeba SegviZlia gakveTilze<br />

swavlebis konkretuli modelis saSualebiT; ratom vasrulebT ama Tu im moqmedebas da ra<br />

Sedegs veliT.<br />

Cven swavlebis rva modelis analizs gTavazobT. TiToeuli zedapirulad aris aRwerili<br />

da unda gvaxsovdes, rom daostatebisTvis aucilebelia maTi siRrmiseuli Seswavla. vimedovnebT,<br />

rom mkiTxvels swavlebis araCveulebriv `menius~ SevTavazebT. maswavlebelTa<br />

umetesoba erT an or models iyenebs, maTi mcire nawili Tu icnobs srul speqtrs da kidev<br />

ufro mcire nawilia daxelovnebuli maT praqtikul gamoyenebaSi da sxvadasxva moswavlesa<br />

Tu saswavlo programasTan misadagebaSi.<br />

raki joisisa da ueilis wigni arsebobs, yoveli modelis safexurebisa da fazebis detaluri<br />

damuSaveba saWiro aRar aris. Cveni mizania gagacnoT TiToeuli maTganis Sesatyvisi<br />

saazrovno modelis gansxvavebuli `aromati~. mkiTxvels SeuZlia ufro CauRrmavdes im modelebis<br />

Semdgom Seswavlas, romelic ukeT esadageba mis prioritetebs.<br />

am Tavis bolos, mogawvdiT originaluri wyaroebis bibliografias, rac dainteresebul<br />

mkiTxvels saSualebas miscems mocemuli modelis SeTavazebul sazRvrebs gascdes.<br />

modelebis ufro TvalsaCinod asaxvisTvis Cven specifikur masalas – dawyebiT geometrias<br />

gamoviyenebT.<br />

winmswrebi aqtivobebis (Advance Organizer) modeli<br />

winmswrebi aqtivobebi maTematikaSi, gramatikaSi, sociologiasa da sxva sferoebSi codnis<br />

erTobliobis safuZvelze miRebuli warmodgenebia. geometriul koncefciaTa mocemuli<br />

nakrebi aqtivobaTa zustad gansazRvrul, integrirebul da progresulad diferencirebul<br />

nakrebs asaxavs:<br />

p wertili<br />

r<br />

o sivrce integraciuli SeTanxmeba<br />

g<br />

r wiris segmenti<br />

e<br />

s wiris traeqtoria<br />

u kuTxe


l<br />

i d wvero<br />

i<br />

f kuTxis gverdi<br />

e<br />

r kongruentuli<br />

e<br />

n marjvena kuTxe<br />

c<br />

i maxvili kuTxe<br />

a<br />

c blagvi kuTxe<br />

i<br />

a marTi kuTxe<br />

swavlebis modelebi<br />

winmswrebi aqtivobebis modelSi, es koncefciebi maswavleblis mier erTmaneTis miyolebiT<br />

aris warmodgenili leqciis, filmis, demonstrirebis an kiTxvis meSveobiT. Semdgom<br />

moswavle iyenebs winmswreb aqtivobebs da TvalsaCinod warmoadgens geometriuli koncefciis<br />

wvdomas. magaliTad; maswavlebelma maxvili kuTxe SeiZleba gansazRvros, rogorc marT<br />

kuTxeze (90 gradusze) naklebi nebismieri kuTxe da Semdeg Taviseburebebi magaliTebis meSveobiT<br />

axsnas. me-2 fazaSi, moswavles SeiZleba davavaloT maxvili kuTxis daxazva da misi<br />

aRniSvna asoebiT ABC. msgavsi savarjiSoebiT maswavlebels SeuZlia gansazRvros moswavlis<br />

TandaTanobiTi daostateba da axali masala daukavSiros naswavls, romelsac bruneri `integraciul<br />

SeTanxmebas~ uwodebs. amis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> Semdeg aqtivobaze gadadis.<br />

am modelis gamoyenebisas maswavleblis upirvelesi mizania codnis erTobliobisTvis<br />

damaxasiaTebeli konceptualuri aqtivobebis daxvewa da informaciis gaazrebuli aTvisebis<br />

xelSewyoba. `gaazrebulSi~ igulisxmeba konteqstSi codnis ierarqiuli sistematizacia. moswavleebma<br />

unda iswavlon es aqtivobebi, radgan isini akademiuri codnis safuZvelia. zogierTi<br />

konceptualur aqtivobebs skolaSi swavlebis `saarsebo saSualebad~ miiCnevs.<br />

koncefciis wvdoma<br />

winmswrebi aqtivobebis models mWidrod ukavSirdeba koncefciis wvdoma: logikis, analizis,<br />

Sedarebisa da Sepirispirebis gziT swavla. koncefciis wamowevis nacvlad, <strong>maswavlebeli</strong><br />

moswavleebs monacemebs dadebiTi magaliTebis saxiT acnobs, xolo moswavleebi eZeben<br />

Taviseburebebs koncefciis gansazRvrisTvis. <strong>maswavlebeli</strong> aseve iyenebs uaryofiT magaliTebs,<br />

romlebic ar moicavs koncefciis Taviseburebebs, magram moswavleebs relevanturi<br />

Taviseburebebis gansazRvraSi exmareba.<br />

251


Tavi 10<br />

252<br />

X<br />

dadebiTi magaliTi uaryofiT magaliTi Taviseburebebi<br />

X Y<br />

Y<br />

Z<br />

Z<br />

Y<br />

X<br />

Y<br />

X<br />

Z<br />

Z<br />

X<br />

90 gradusze<br />

meti<br />

180 gradusze<br />

naklebi<br />

sqema 10.1: koncefciis wvdomis nimuSebi<br />

sqemaze warmodgenilia Semdegi koncefcia: `nebismieri kuTxe romelic metia marT kuTxeze da naklebia gaSlil<br />

kuTxeze~<br />

moswavle induqciis gziT unda mivides koncefciamde – gansazRvros damaxasiaTebeli Taviseburebebi<br />

da Camoayalibos abstraqtuli debuleba. 10.1 sqemaze mocemuli koncefcia aris `nebismieri<br />

kuTxe romelic metia marT kuTxeze da naklebia gaSlil kuTxeze~. maTematikuri saxeldeba<br />

ufro naklebmniSvnelovania, vidre moswavlis mier am ganmsazRvreli Taviseburebebis gageba.<br />

koncefciis wvdomis modelis Rirseba is aris, rom moswavleebi ara mxolod TviT koncefciebs<br />

swavloben, aramed koncefciebis Camoyalibebas niSnebis safuZvelze, logikuri<br />

msjelobis unars da alternatiuli Sexedulebebisadmi pativiscemas. es saswavlo da aRmzrdelobiTi<br />

Sedegebi koncefciis wvdomis praqtikuli gamocdilebis safuZvelze miiRweva;<br />

faqtobrivad, moswavle codnas mizanmimarTuli swavlis gziT agebs.<br />

induqciuri azrovnebis modeli<br />

induqciuri azrovnebis modeli moswavleebs saSualebas aZlevs im mecnierebis msgavsad<br />

daagrovon codna, romlebic arsebuli sinamdvilis wvdomaze iReben pasuxismgeblobas.<br />

a. b. c. d.<br />

c. f. g. h.<br />

i. j. k. l.<br />

sqema 10.2: induqciuri azrovnebis modeli<br />

es modeli moswavleebs codnis Seqmnis saSualebas aZlevs.


swavlebis modelebi<br />

ganixileT 10.2 sqemis monacemebi. Semdeg dasviT SekiTxvebis seria, rom moswavleebi<br />

ZiriTadi kuTxeebis sistemur daxarisxebamde miiyvanoT.<br />

ras xedavT?<br />

romeli figurebis dajgufeba SeiZleba? ratom?<br />

ras vuwodebT maT? ratom?<br />

ras amCnevT erT-erTi jgufis Sesaxeb?<br />

ra msgavsebebs da gansxvavebas xedavT?<br />

ras geubnebaT es yvelaferi geometriis Sesaxeb?<br />

Tqveni azriT, ra moxdeba Tu...?<br />

ra mtkicebulebas gamoiyenebdiT Tqveni varaudis dasadastureblad?<br />

raze SegviZlia vTqvaT, rom zogadad WeSmaritia?<br />

amgvari logikuri procesis Sedegad miRebuli koncefciebi, SesaZlebelia, met-naklebad<br />

gansazRvravs garegnul codnas geometriaSi, magram maswavleblisTvis ufro mniSvnelovania<br />

moswavlis azrovneba: logikisadmi yuradReba, enisadmi faqizi damokidebuleba, codnis<br />

agebisa da koncefciebis Camoyalibebis unari, am procesebSi moswavleTa TanamSromloba.<br />

kvlevis unaris wvrTna<br />

kvlevis unaris wvrTnisas moswavlem Tavisi codna problemis gadasaWrelad unda gamoiyenos.<br />

am procesSi is met codnas iZens rogorc Sinaarsis (maTematikuri codna), aseve procesis<br />

(kvlevis unaris wvrTna) TvalsazrisiT.<br />

davuSvaT, Cveni amocanaa SevqmnaT ori kvadrati da oTxi toli samkuTxedi marTkuTxedisgan,<br />

romlis gverdebia 5 da 1 goji. problemis gadaWra moswavlem geometriul koncefciebze unda<br />

aagos. es aris obieqtebis, pirobebis da movlenebis Sesaxeb relevanturi faqtebis Semowmebis<br />

procesi da imavdroulad sivrcis, formisa da zomis SesaZlo konfiguraciis Sesaxeb hipo-<br />

Tezis daSveba. magaliTad, moswavlem SesaZloa amocana 10.3 sqemaze naCvenebi gziT gadaWras.<br />

1 3<br />

2 4<br />

3<br />

4<br />

sqema 10.3: kvlevis unaris varjiSi<br />

5<br />

2<br />

1<br />

5<br />

253


Tavi 10<br />

problemis wamoWris Semdgom <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs aqezebs, jgufurad gamoikvlion,<br />

TviTon pasuxobs maT zogad kiTxvebs, exmareba gagebaSi, varaudis daSvebaSi, SemowmebaSi, qcevis<br />

axsnaSi da xelmZRvanelobs jgufis aqtivobas.<br />

kvlevis unaris wvrTnis modeli ufro eqsperimentuli codnaa, romelSic calkeuli<br />

disciplinebis Sesaxeb organizebuli codna sinTezirebulia da mimarTulia problemis<br />

gadaWraze. instruqciis mizani ufro moswavlis mier sakuTari codnis Semowmebaa, vidre<br />

codnis SeZena. amas garda, moswavleebi kvlevis strategiebs sakuTar qcevaze dakvirvebiT da<br />

sagnebis, movlenebis da pirobebis Sesaxeb kiTxvebis dasmiT swavloben. es maSin xdeba, rodesac<br />

maswavleblebi da moswavleebi problemis gadaWrisaken mimarTul qcevas kooperaciuli<br />

modeliT axorcieleben. kvleviT swavlaSi garkveuli urTierTdamokidebulebac aris. moswavleebi<br />

yuradRebiT mosmenas da problemis gadasaWrelad sxvebis Sexedulebebis gamoyenebas<br />

swavloben. isini iseT gamocdilebas iZenen, romelic maT realur situaciebSi codnis<br />

gamoyenebisTvis amzadebs.<br />

254<br />

wvdomis unaris wvrTnis modeli<br />

swavlebis zemoxsenebuli modelebis safuZveli informaciis gadamuSavebis Teoriaa da<br />

isini swavlebisadmi tradiciul midgomas gvTavazobs. miuxedavad amisa, sivrcisa da sivrce-<br />

Si wertilebis Sesaxeb codna piradi gamocdilebac SeiZleba iyos. wvdomis unaris wvrTnis<br />

mizania, erTmaneTs daukavSiros individis piradi gamocdileba da sxvaTa gamocdileba – am<br />

SemTxvevaSi, maTematikosebis. warmoidgineT moswavleebi TokiT xelSi, romelTac SeuZliaT<br />

wrfisa da samkuTxedis geometriuli konfiguraciebis warmodgena (ix. 10.4 sqema).<br />

sqema 10.4 wvdomis unaris wvrTnis modeli<br />

es modeli moswavles geometriis `gamocdis~ saSualebas aZlevs<br />

geometriis amgvari `gamocdis~ Semdeg, moswavleebi unda wavaxalisoT, rom sakuTar grZnobebsa<br />

da fiqrebze imsjelon. es maT klasis socialur konteqstSi Sesabamisi metyvelebis ganviTarebis<br />

saSualebas miscems.<br />

amgvari gamocdileba SesaZloa martivad mogveCvenos, magram sinamdvileSi is metad mdidaria<br />

pirovnuli relevanturobis TvalsazrisiT da codnis da `me~-s integrirebas emsaxureba.<br />

maswavleblisTvis mniSvnelovania moswavleTa Sinagani samyaro da TviTgamoxatvis unari. wvdoma<br />

xSirad codnis sawyis formad ganixileba, romelic xels uwyobs swavlas; rogorc ar unda<br />

iyos, is Zalze pirovnuli unaria, romelic xazs usvams individis simwifes. Cven yvelas mogvwons<br />

im adamianebis gverdiT yofna, romelTac sakuTari pirovnuli arsis gamoxatva SeuZliaT.


sineqtikis modeli<br />

swavlebis modelebi<br />

sineqtikis models (SemoqmedebiTi aqtivobis mastimulirebeli meTodi, romlis drosac<br />

problemis gadaWrasTan dakavSirebiT moulodneli da arastereotipuli analogiebisa da<br />

asociaciebis gamoxatvis gansakuTrebuli pirobebi iqmneba; msjelobis sagani xdeba ara TviT<br />

problema aramed, masTan dakavSirebuli zogadi idea. misi avtoria uiliam gordoni. red. Sen.)<br />

safuZvlad udevs varaudebi kreatulobisa da analogiebis Sesaxeb. kreatuloba gulisxmobs<br />

nacnobsa da ucnobs Soris kavSirebis povnasa da Zveli problemebis gadaWris axali gzebis<br />

Ziebas. es iseT fsiqologiur mdgomareobebs moicavs, rogoricaaAgancalkeveba, CarTuloba,<br />

avtonomia, gaazreba. msgavs fsiqologiur mdgomareobas analogiebis saSualebiT vaRwevT,<br />

romlebic axali da rTuli masalis gagebisa da problemebis axleburi xedvis saSualebas gva-<br />

Zlevs. amgvari analogiebi gavlenas axdens swavlebis gzebsa da miznebze.<br />

sineqtikis konkretul fazaSi, romelsac gordoni (Gordon 1970) `ucnobis nacnobad<br />

gadaqcevas~ uwodebs, <strong>maswavlebeli</strong> axal masalas leqciis, filmis an demonstrirebis saSualebiT<br />

acnobs. komentaris gareSe, <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs SesaZlo analogiis moZiebas<br />

da mis aRweras sTxovs. analogiis personificirebisTvis moswavleebma is unda warmoidginon,<br />

gamoxaton. angalogiis aRwera da gamoxatva meoTxe da mexuTe etapebisTvis amzadebs<br />

detalebs – analogiasa da axal masalas Soris msgavsebisa da gansxvavebis CamoTvla. bolos,<br />

moswavleebi pirvelwyaros ubrundebian, ecnobian, ganixilaven mas da iseT detalebze msjeloben,<br />

romlebic SesaZlebelia analogiuri azrovnebis wina aqtivobis dros gamorCaT. ganvixiloT<br />

Semdegi magaliTi:<br />

1-li etapi: <strong>maswavlebeli</strong> geometriaSi axal masalas warudgens.<br />

me-2 etapi: moswavleebi irCeven analogias – am SemTxvevaSi, xes.<br />

me-3 etapi: moswavleebi detalurad aRweren xes.<br />

me-4 etapi: moswavleebi sakuTar Tavs xis nawilebad warmoidgenen.<br />

me-5 etapi: moswavleebi xesa da geometrias Soris msgavsebas aRniSnaven. magaliTad,<br />

`totebis kuTxe xis tanTan~ an `wertili, sadac toti<br />

mTavrdeba~.<br />

me-6 etapi: moswavleebi aRniSnaven gansxvavebebs – magaliTad, `moxrili totebi<br />

ar aris wrfe~.<br />

me-7 etapi: <strong>maswavlebeli</strong> da moswavleebi ganixilaven, geometriis romeli<br />

aspeqtebi ver moicves msgavsebisa da gansxvavebis Sesaxeb msjelobisas.<br />

sineqtikis procesi xels uwyobs SemoqmedebiT azrovnebas da Sinaarsis gaazrebul swavlas.<br />

is gamocdilebaa rogorc piradi (aerTianebs geometriasa da pirovnul codnas), ise<br />

analogiebis moZebnis TvalsazrisiT (kavSirebis damyarebis unari). imavdroulad es jgufuri<br />

muSaobis araCveulebrivi gamocdilebac aris. sineqtikuri modelis saSualebiT Cven<br />

vamravalferovnebT swavlis Zalisxmevas da ramdenime mizans vaRwevT: saganSi daostateba,<br />

analogiiT azrovneba, pirovnuli integracia, xalisi da jgufuri produqtiuloba.<br />

arastruqturirebuli swavleba<br />

swavla piradi gamocdilebaa. individi pirispir dgeba dagegmvis, pasuxismgeblobis da maswavleblis<br />

winaSe, romlisTvisac mniSvnelovania moswavlis perspeqtiva. sakuTar swavlaze<br />

pasuxismgebloba, dagegmvis da am gegmis Sesrulebis unari arc ise umniSvneloa. maswavleb-<br />

255


Tavi 10<br />

els, romelsac surs moswavleebi damoukidebeli Semswavlelebi gaxdnen, SeuZlia arastruqturirebuli<br />

swavleba gamoiyenos individualuri produqtiulobis xelSemwyobi interpersonaluri<br />

urTierTobebis dasamyareblad. ai, TvalsaCino nawyveti:<br />

256<br />

”jon, momdevno sami kviris ganmavlobaSi geometrias SeviswavliT da imedi maqvs,<br />

yoveli Tqvengani Seqmnis sakuTari proeqtis gegmas~.<br />

`ras gulisxmob, batono rojers?~<br />

`ris Seswavlas isurvebdi geometriis Sesaxeb?~<br />

`gulwrfelad rom giTxraT, arasodes mifiqria geometriaze. CemTvis is erT-er-<br />

Ti saskolo sagania~.<br />

`mesmis. Cven imdenad zedmiwevniT vgegmavT skolaSi Tqvens saqmianobas, rom sa-<br />

Wiroc ki aRar aris Tavad ifiqro. miuxedavad amisa, CemTvis mniSvnelovania, rom<br />

Sen sakuTari miznebis dasaxvis, proeqtis Seqmnisa da CemTan erTad misi Sefasebis<br />

saSualeba gaqvs~.<br />

`ar vici saidan unda daviwyo~.<br />

`siamovnebiT dagexmarebi. rogorc maswavlebelma dagegmvis mravali gza viswavle.<br />

vfiqrob, swored amitom aris CemTvis es proeqti mniSvnelovani~.<br />

`ras gulisxmobT?~<br />

`minda, swavlis organizeba iswavlo, pasuxismgebloba igrZno imis Sesaxeb, risken<br />

iwrafvi da rogor miaRwev mizans. da rac kidev ufro mniSvnelovania, igrZno<br />

winsvla. vici, rom Sen amas SeZleb da msurs dagexmaro~.<br />

amgvari gamocdileba moswavlisTvis SemTxveviTi an azrs moklebuli ar aris.<br />

TavisTavad, is sasargebloa rogorc misTvis, aseve maswavleblisTvi. <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

romelic kargad gegmavs da warmarTavs swavlebas, am codnasa da unars<br />

moswavlis Zalisxmevis xelSesawyobad iyenebs. moswavlis mRelvarebis (zogjer,<br />

warumateblobis gamo brazis) gaziareba aucilebelia, magram mtkiceni unda<br />

davrCeT mis dasaxmareblad gaweuli Zalisxmevis dros. moswavles saqmianobis<br />

Sesrulebis arasakmarisi codna aqvs, magram struqturirebuli swavlebis wyalobiT<br />

SeZenili gambedaoba, gamocdileba da winsvlis gancda swavlas uadvilebs<br />

da produqtiuls xdis.<br />

struqturirebuli swavlebis modelis gamoyenebis ramdenime damajerebeli mizezi arsebobs.<br />

moswavleebi sakuTari saskolo cxovrebis kontrols swavloben. es maswavleblebisa da<br />

sxva moswavleebis rolis ugulebelyofa ki ara imis xazgasmaa, rom raRac Zalze individualuria<br />

da mxolod moswavles ekuTvnis. realuri mizania pirovnuli ganviTarebac. moswavleebi<br />

acnobiereben sakuTar da sxvebis grZnobebsa da fiqrebs da swavloben maT gaziarebas.<br />

da bolos, moswavleebi swavloben sakuTari swavlis dagegmvas, organizebas, ganxorcielebas<br />

da Sefasebas.<br />

jgufuri kvleva<br />

geometriis swavlebaze fiqrisas <strong>maswavlebeli</strong> xSirad uyuradRebod tovebs swavlebis<br />

jgufur muSaobaze orientirebul modelebs, radgan maTematikis swavlebis tradiciebi<br />

mimarTulia individze da maTematikis Sinaarsze. miuxedavad amisa, jgufuri muSaobis uamravi<br />

SesaZleblobaa, romelic xels uwyobs interpersonaluri unarebis ganviTarebas, qmnis


swavlebis modelebi<br />

koleqtiuri kvlevisa da problemis gadaWris sxva SesaZleblobebs. moswavleebi erTmaneTs<br />

exmarebian problemis gadaWrisken mimarTuli qcevis Seswavlis dros, rac sasargebloa ara<br />

mxolod skolis periodSi, aramed skolis Semdeg samuSaoze, gunduri muSaobis dros.<br />

jgufuri kvleva – moswavleTa jgufisaTvis gankuTvnili problemis gadaWris modeli,<br />

Semdeg safexurebs moicavs:<br />

1. moswavleebi ejaxebian rTul situacias.<br />

2. moswavleebi msjeloben sakuTar reaqciebze.<br />

3. moswavleebi gansazRvraven problemas.<br />

4. moswavleebi adgenen gegmebs da msjeloben rolebze.<br />

5. moswavleebi axorcieleben gegmas.<br />

6. moswavleebi iazreben sakuTar gamocdilebas.<br />

am dros <strong>maswavlebeli</strong> uZRveba jgufis aqtivobas da misTvis erTgvar resurss warmoadgens.<br />

socialuri klimati kooperaciulia.<br />

jgufuri kvlevis gamoyenebiT geometriis swavlebis magaliTia simaRlis gazomva. Senobisa<br />

Tu xis simaRlis gazomva instrumentiT rTulia, moswavleebis mier problemis gadasaWrelad<br />

strategiebis dagegmvasa da ganxorcielebas praqtikuli Sedegic aqvs da problemis<br />

maTematikur gadaWrasac uwyobs xels. moswavleebi problemis aspeqtebs praqtikul<br />

WrilSi ixilaven, Sesabamisad, misi gadaWris mcdelobiT mravalferovan gamocdilebas iZenen<br />

da ufro ganzogadebul gadawyvetilebamde midian.<br />

geometriis jgufuri kvlevis modeliT swavlebisas maswavlebelma unda gaiTvaliswinos<br />

rogorc saswavlo, ise aRmzrdelobiTi Sedegebi. es gulisxmobs sxvaTa Sexedulebebisa da<br />

codnis pativiscemas, mowafis damoukideblobas, jgufis efeqtian muSaobas, jgufuri kvlevisa<br />

da socialuri aqtivobis xelSewyobas, disciplinas. jgufuri kvleva am RirebulebiTi<br />

orientaciebis sinTezia.<br />

instruqciis paternebi<br />

swavlebis modelebis garda arsebobs swavlebis zogadi paternebi: leqcia, zepiri gamokiTxva<br />

da pirdapiri swavleba.<br />

leqcia<br />

kargi leqcia sistemuri da Tanamimdevrulia, informacias mowesrigebulad da sainteresod<br />

gadmogvcems. warmatebuli leqtorebi unarebs wignis pirvel TavSi mocemuli parametrebis<br />

(yuradReba, sicxade, swavlis gamocdileba, miznebi, saswavlo gegmis organizacia)<br />

Sesabamisad iviTareben. kargi leqcia swavlebis mniSvnelovani iaraRia da Sesabamisi aqvs<br />

pedagogikaSi.<br />

leqciis dabal xarisxs ganapirobebs ara TviT leqciis rogorc modelis naklovaneba, aramed<br />

pirvel TavSi mocemul erT an ramdenime parametrTan Seusabamoba. dabali xarisxis leqcias<br />

swavlebas verc ki vuwodebT. saintereso momxsenebelma, romelic msmenelTa yuradRebas<br />

ipyrobs da maT maxvilgonivruli anekdotebiT axalisebs, SeiZleba veraferi aswavlos, Tuki<br />

leqciis Sinaarsi agebuli ar iqneba sagnis miznebis Sesabamisad. moswavleebi, SesaZlebelia,<br />

sulmouTqmelad elodnen mecadineobas, kargadac gaerTon, magram veraferi iswavlon.<br />

257


Tavi 10<br />

258<br />

zepiri gamokiTxva<br />

zepiri gamokiTxva verbaluri gamocdaa. <strong>maswavlebeli</strong> svams SekiTxvebs, moswavleebi pasuxoben<br />

da <strong>maswavlebeli</strong> afasebs pasuxebs. misi mizania amowuros masala, gaameorebinos,<br />

dausvas SekiTxvebi da gaarkvios, vin ra icis. am procesis mizania masalis sakvanZo sakiTxebis<br />

gadaxedva. xSirad gamocdebisTvis momzadebas zepiri gamokiTxvis forma aqvs. gamokiTxva ar<br />

aris safexurebis nakrebi, magram Cven SegviZlia SevqmnaT misi erTgvari sakontrolo sia:<br />

¤ masala amowurulia.<br />

¤ xazgasmulia mniSvnelovani sakiTxebi.<br />

¤ gansazRvrulia moswavlis dabnevis mizezebi.<br />

¤ moswavleebi masqimalurad CarTulebi arian.<br />

¤ gamoyenebulia maRali donis azrovnebis stimulirebis SesaZleblobebi.<br />

zepiri gamokiTxvis gakveTilis xarisxze vrceli msjelobisaTvis SegviZlia kidev erTxel<br />

davubrundeT yuradRebis, tempisa da sicxadis menejmentis parametrebs. zepir gamokiTxvas<br />

skolaSi arc ise didi adgili ukavia, rogorc erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos. misi dasrulebis<br />

Semdeg moswavleebmac da maswavlebelmac ician, vin ra icis, vin Seasrula davaleba<br />

da vin miiRo maRali Sefaseba.<br />

pirdapiri swavleba<br />

pirdapiri swavleba, rogorc wesi, unarebze muSaobis dros gamoiyeneba da aqvs garkveuli<br />

Tanamimdevroba:<br />

1. <strong>maswavlebeli</strong> ayalibebs gakveTilis miznebs.<br />

2. <strong>maswavlebeli</strong> wklass warudgens koncefciebs an operacias.<br />

3. maswavlebels mohyavs magaliTebi an TvalsaCinoeba.<br />

4. <strong>maswavlebeli</strong> svams kiTxvebs gagebis Sesamowmeblad.<br />

5. moswavleebi, rogorc wesi jgufurad muSaoben maswavleblis uSualo dakvirvebis,<br />

ukukavSiris, daxmarebis da miniSnebebis daxmarebiT.<br />

6. moswavleebi damoukideblad muSaoben (davaleba an saSinao davaleba).<br />

7. <strong>maswavlebeli</strong> amowmebs da wyvets Tavidan axsnas, gadaajgufos Tu gaagrZelos swavleba.<br />

8. <strong>maswavlebeli</strong> xSirad atarebs testirebas.<br />

pirdapirs swavlebas modelis statusi ara aqvs, radganac mas ar aqvs Teoriuli safuZveli,<br />

<strong>maswavlebeli</strong>-moswavlis reaqciaTa paterni, an specifikuri saswavlo qcevis xelSemwyobi socialur-teqnikuri<br />

garemo pirobebi. magram viciT, rom srulyofili pirdapiri axsna jgufeb-<br />

Si da misTvis gankuTvnili Sesabamisi dro unarebis ganviTarebis pirobaa. pirdapiri axsna<br />

asaxavs treningis, amocanis analizis da biologiuri ukukavSiris mimdinare mimarTulebebs.<br />

amgvari swavlebis es upiratesobebi, romelsac safuZvlad Tanamedrove biznes-sazogadoebis<br />

moTxovnebi udevs, efeqtianobisa da nayofierebis mniSvnelobas usvams xazs.<br />

leqcia, zepiri gamokiTxva da pirdapiri axsna swavlebis cnobili paternebia da maswavlebelTa<br />

umravlesoba maT swavlebis modelebad miiCnevs, Tumca arc Teoriasa da arc praqtika-<br />

Si isini modelebi ar aris. swavlebis modelebs srulyofili Teoriuli debulebebi da qcevis<br />

im paternebis aRweriloba aqvs, romlis ganxorcielebac maswavleblebs wvrTnis safuZvelze<br />

SeuZliaT. yoveli modeli maswavlebel-moswavlis gansxvavebuli urTierTkavSiriT xasiaT-


swavlebis modelebi<br />

deba. modelebi Teatralur warmodgenas hgavs, Tumca, ara calkeuli scenasaviT detalurad<br />

aRwerils; roca maswavlebelma icis modeli, mas gakveTilis dawyebamde SeuZlia saklaso<br />

aqtivobis warmodgena da misi gamoyenebiT TviT aqtivobis kontroli da xelmZRvaneloba.<br />

gansxvavebulia modelebis Sinaarsi da miznebi. erT modelSi Sinaarsis safuZveli akademiuri<br />

disciplinaa (magaliTad, maTematikaSi); meoreSi – SinaarsTan dakavSirebuli moswavleTa<br />

bolodroindeli gamocdileba. modelis SerCevas ganapirobebs ara marto saswavlo Sinaarsi,<br />

aramed moswavleTa azrovnebisa da swavlis gzebi.<br />

swavlebis modelebi saSualebas gvaZlevs vikiTxoT: `ras niSnavs kargad swavleba?~ swavlebis<br />

sikarges konkretuli modelis sikarge ganapirobebs (mag.: logikuri azrovneba, induqciuri<br />

msjeloba, pirovnuli TviTorganizeba, TanamSromloba da jgufuri muSaobis unarebi).<br />

dabolos, swavlebis ramden models iyenebT? romlebs? rogor SeusabamebdiT moswavleebs<br />

gansxvavebul modelebs?<br />

259


s w a v l e b i s m o d e l e b i - S e j a m e b a<br />

1. maswavleblis modelebis nakrebi moicavs:<br />

aranair paterns<br />

zepir gamokiTxvas<br />

pirdapiri swavlebas<br />

dasrulebul models<br />

2. swavlebis gamoyenebuli modelebi:<br />

moswavleebisa da/an masalis Seuferebelia<br />

masalis Sesaferisia<br />

morgebulia jgufze<br />

dasrulebul models da sxva modelis segmentebs<br />

morgebulia individebze<br />

ramdenime dasrulebul models<br />

s w a v l e b i s m o d e l e b i<br />

261<br />

S e j a m e b a


Tavi 10<br />

262<br />

literatura<br />

Joyce,B.R.and M.Weil.Models Of Teaching. Egglewood Cliffs,N.J.:Prentice-Hall, 1972, 1980,1986,1992; Reading ,<br />

Mass.: Addison-Wasley, 1996.<br />

sazogadoebrivi modelebi<br />

jgufuri kvlevis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: herbert seleni, jon diui<br />

daniSnuleba: demokratiul sazogadoebriv procesSi monawileobis unaris ganviTareba<br />

adamianTa, sazogadoebriv (jgufTa) unarebze da akademiuri<br />

gamokvlevaze aqcentirebiT. adamianis ganviTarebis aspeqtebi<br />

am modelis mniSvnelovani Sedegebia.<br />

Dewey, J.Democracy and Education. New York: Macmillan,1916<br />

Thelen, H.Education and Human Quest. New York: Harper &Row.1960<br />

Thelen, H Dynamics of Groups at Work. Chicago:University of Chicago Press,1954.<br />

iurisprudenciuli modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: donald oliveri, jems p. Seiveri<br />

daniSnuleba: iurisprudenciuli kriteriumebis, rogorc informaciis gadamuSavebis<br />

gzis da, aseve, socialuri sakiTxebis gadawyvetisa da<br />

fiqris meTodis swavleba.<br />

Oliver, D., and J.P.Shaver, Teaching Public Issues in High School.Boston:Houghton Mifflin,1966.<br />

socialuri kvlevis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: benjamin koqsi, bairon masialasi<br />

daniSnuleba: socialuri problemis gadawyveta, ZiriTadad akademiuri kvlevis<br />

da logikuri msjelobis gziT.<br />

Massialas, B., and B. Cox. Inquiry in Social Studies. New York: McGraw-Hill, 1966.<br />

laboratoriuli meTodis modeli (Ti-jgufi)<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: erovnuli treiningis laboratoria, beseli, maini; lelandi p.<br />

bradfordi<br />

daniSnuleba: adamianTa Soris urTierTobis unaris ganviTareba da amis safuZvelze<br />

pirovnuli codnisa da moqnilobis gazrda.<br />

Bany, M., and L. V. Johnson. Classroom Group Behavior: Group Dynamics in Education. New York: Macmillan,<br />

1964.<br />

Bennis, W. G., K. D. Benne, and R. Chin (eds.). The Planning of Change: Readings in the Applied Behavioral


Sciences. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1964.<br />

swavlebis modelebi<br />

Bradford, L. P. (ed.). Human Forces in Teaching and Learning. Washington, D.C.: National Training Laboratory,<br />

National Association, 1961.<br />

Bradford, L. P., J. R. Gibb, and K. D. Benne. T-Group Theory and Laboratory Method. New York: John<br />

Wiley, 1964.<br />

Human Relations Laboratory Training Student Notebook. Washington, D.C.: U.S. Office of Education, 1961<br />

.<br />

informaciis gadamuSavebis modeli<br />

koncefciis wvdomis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosi: jerom bruneri<br />

daniSnuleb induqciuri msjelobis ganviTareba<br />

Bruner, J., J. J. Goodnow, and G. A. Austin. A Study of Thinking. New York: Science Editions, 1957.<br />

induqciuri modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosi: hilda taba<br />

daniSnuleba: induqciuri gonebrivi procesis ganviTareba da Teoriis akademiuri<br />

dasabuTeba, rac sasargebloa rogorc adamianis, aseve socialuri<br />

miznebisTvis. es modeli ganviTarda azrovnebis specifiuri<br />

tipisagan, romelic safuZvlad udevs samecniero kvlevas.<br />

Taba, H. Teaching Strategies and Cognitive Functioning in Elementary School Children. Cooperative Research<br />

Project 2404. San Francisco: San Francisco State College.<br />

_______. Teacher’s Handbook For Elementary social Studies. Reading, Mass.:Addison-wesley 1967.<br />

kvlevis wvrTnis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosi: riCard suCmeni<br />

daniSnuleba: induqciuri gonebrivi procesis ganviTareba da Teoriis akademiuri<br />

dasabuTeba. kvlevis zogadi modeli ganviTarda im meTodebis<br />

analizis safuZvelze, romelsac kvlevis SemoqmedebiTi personali<br />

iyenebda.<br />

Suchman, J. R. The Elementary School Training Program in Scientific Inquiry. Report of the U.S.Office of<br />

Education. Project Title VIII, Project 216. Urbana: University of Illinois, 1962.<br />

_______. ”A model for the Analysis of Inquiry.` In H. J. Klausmeier and C. W. Harris (eds.), Analysis of<br />

Concept Learning. New York: Academic press, 1966.<br />

_______. Inquiry Box: Teacher;s Handbook. Chicago: Science Reasearch Associates, 1967.<br />

_______. Inquire Development Program: Developing Inquiry. Chicago: Science Research associates, 1966.<br />

biologiuri mecnierebis kvlevis modeli<br />

mTavari Teoretikosebi: jozef. j. Svabi, jerom bruneri (saswavlo programis reformis<br />

263


Tavi 10<br />

264<br />

wyaro:<br />

moZraoba)<br />

daniSnuleba: disciplinis kvlevis sistemis swavleba da sxva disciplinebze gavlena;<br />

magaliTad, sociologiuri meTodebi SesaZlebelia socialuri<br />

gagebis da socialuri problemis gadawyvetis unaris ganviTarebis<br />

mizniT iswavlebodes.<br />

Schvab, J. J. Biological Sciences curriculum Study, Supervisor.Biology Teachers’ Handbook. New york: John<br />

Wiley, 1965.<br />

winmswrebi aqtivobebis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosi: david ozibeli<br />

daniSnuleba: informaciis gadamuSavebis unaris efeqtianobis gazrda da mravalmxrivi<br />

codnis miReba.<br />

Ausubel, D. P. The Psychology of Meaningful Verbal Learning. New York: Grune and Stratton, 1963.<br />

______. Learning Theory and classroom Practice. Bulletin 1. Toronto: Ontarion Institute for Studies in<br />

Education, 1967.<br />

ganviTarebis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: Jan piaJe, irving sigeli, edmund salivani<br />

daniSnuleba: zogadi inteleqtualuri, gansakuTrebiT, logikuri dasabuTebis<br />

ganviTareba. aseve socialur da moralur ganviTarebac.<br />

Furth, H. G. Piaget and Knowledge. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall,1969.<br />

Kohlberg, L. ”Moral Education in the School.”School Review 74 (1966).<br />

Piaget, J. The Origins Of Intelligence in Children. New York: International University Press, 1952.<br />

Sigel, I.E.”The Piagetian System and the World Of Education.” In d. Elkind and J. Flavell (eds.), Studies<br />

in Cognitive Development. New York:Oxford University Press, 1969.<br />

personaluri modelebi<br />

arastruqturirebuli swavlebis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: karl rojersi<br />

daniSnuleba: TviTSeswavlis unaris gamomuSaveba da misi meSveobiT TviTgagebis,<br />

TviTaRmoCenis da TviTSefasebis safuZvelze pirovnuli ganviTareba.<br />

Rogers, C. R. Client Centered Therapy. Boston: Houghton Mifflin, 1951.<br />

_____. Freedom to Learn. Coumbus, Ohio: Charles E. Merrill, 1969.<br />

saklaso Sexvedrebis modeli<br />

mTavari Teoretikosi: uiliam glaseri


wyaro:<br />

swavlebis modelebi<br />

daniSnuleba: TviTgagebis da TviTpasuxismgeblobis ganviTareba. iribi sargebeli<br />

aqvs funqcionirebis sxva (mag., socialur) formebzec.<br />

Glasser, W. Reality Therapy. New York: Harper & Row, 1965.<br />

_____. Schools Without Failure. New York: Harper & Row, 1969.<br />

sineqtikis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosi: uiliam gordoni<br />

daniSnuleba: Semoqmedebis individualuri da problemis gadawyvetis SemoqmedebiTi<br />

gzis ganviTareba.<br />

Gordon, W. J. Synectics. New York: Harper & Row, 1961<br />

cnobierebis wvrTnis modeli<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: uiliam Sutci, fric perlsi<br />

daniSnuleba: pirovnuli TviTgamorkvevis da TviTSecnobis unaris ganviTareba.<br />

umTavresi aqcenti gakeTebulia interpersonaluri codnis da<br />

gagebis unaris ganviTarebaze.<br />

Brown, G. Human Teaching for Human Learning. New York: Viking Press, 1971.<br />

Schitz, W. J. FIRO: A Three Dimentional Theory of Interpersonal Behavior. New York: Holt, Rinehart, and<br />

Winston, 1958.<br />

_____. Expanding Human Awareness. New York: Groove Press, 1967.<br />

qcevis modifikaciis modelebi<br />

operantuli ganpirobeba<br />

wyaro:<br />

mTavari Teoretikosebi: b. f. skineri<br />

daniSnuleba: zogadi gamoyeneba. arafunqciuri midgoma, miuxedavad imisa rom,<br />

savaraudod, informaciis gadamuSavebis procesSi gamoiyeneba.<br />

Schramm, W. Programmed Instruction: Today and Tomorrow. New york: Fund for the Advancement of<br />

Education, 1962..<br />

Skinner, B.F. The Science of Human Behavior. New York: Macmillan, 1956.<br />

_____. Verbal Behavior. New York:appleton-Century-Crofts, 1957.<br />

Taber, J., R.Glaser, and H.s. Halmuth. Learning and Programmed Instruction. Reading, Mass.: Addison-<br />

Wisley, 1965.<br />

265


11<br />

molodinebi<br />

rogor gavagebinoT moswavleebs Cveni<br />

molodinebisa da maTi marTebulobis<br />

Sesaxeb?<br />

sami mTavari gzavnili<br />

oTxgvari molodini<br />

standartebi<br />

pigmalionis efeqti<br />

saklaso cxovrebis aTi sfero


araferi iseT Zlier gavlenas ar axdens adamianis qcevaze,<br />

rogorc sxva mniSvnelovan adamianTa<br />

araorazrovani (mkafio) molodinebi.<br />

molodinebi<br />

jim stefani<br />

menejmentis konsultanti<br />

saklaso oTaxi molodinebiT aRsavse dinamikuri da kompleqsuri sazogadoebaa: maswavleblis<br />

molodinebi moswavleebis mimarT, moswavleTa molodinebi maswavleblis<br />

mimarT da urTierTmolodinebi. es molodinebi mniSvnelovanwilad gvixsnis imas,<br />

rasac saklaso oTaxSi vxedavT _ kargsa Tu cuds, sasargeblosa Tu fuWs. TviT molodinTa<br />

SemCneva SeuZlebelia; isini, atmosferos msgavsad, haerSia gabneuli; mxolod adamianTa Soris<br />

arsebobs da maTi urTierTobis nawilia.<br />

am TavSi swavlebis molodinTa parametrze visaubrebT. ra Tqma unda, mxolod atmosferoze<br />

saubars ar davjerdebiT. Cven qceva gvainteresebs: kontrolirebadi qceva, is rasac <strong>maswavlebeli</strong><br />

akeTebs da ambobs atmosferos Sesaqmnelad. am parametris farglebSi davadgenT,<br />

ras amboben da akeTeben maswavleblebi imisTvis, rom cxadad gaagebinon moswavleebs molodinebi.<br />

SevexebiT standartis sakiTxsac: sakmarisad maRali, racionaluri da Sesatyvisia Tu<br />

ara igi gansxvavebuli jgufebisa da individebisTvis? dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi, ra unda<br />

gaakeTos maswavlebelma am molodinTa TanxvdenilobisTvis? Semdeg SevexebiT klasis yoveldRiuri<br />

cxovrebis interesTa aT sferos, romelTa saSualebiTac <strong>maswavlebeli</strong> konfidencialur<br />

`Setyobinebebs ugzavnis~ moswavleebs maTi SesaZleblobebis rwmenis, Tavdauzogavi<br />

muSaobisa da warmatebisTvis Zalisxmevis mniSvnelobis Sesaxeb.<br />

am Tavis epigrafi molodinebTan dakavSirebiT or ZiriTad elements Seicavs. pirvelia<br />

sityva `araorazrovani~. moswavleebma dabejiTebiT unda icodnen, ras moelis maTgan<br />

<strong>maswavlebeli</strong>. meore elementia `mniSvnelovani adamianebi~. maswavleblebi, mSoblebis msgavsad,<br />

mniSvnelovani adamianebi arian moswavleebisTvis. Tu urTierToba pativiscemasac<br />

(da, SesaZloa, siyvarulsac) gulisxmobs <strong>maswavlebeli</strong><br />

kidev ufro mniSvnelovani xdeba. amgvari urTierTo-<br />

rasac elodebi, aris is, rasac iReb.<br />

bis damyareba kidev erTi mniSvnelovani parametria<br />

(pirovnuli urTierTobis damyareba), romelsac me-12<br />

TavSi SevexebiT. am TavSi ki TviT molodinebsa da maT Setyobinebas ganvixilavT. epigrafis<br />

mixedviT, garkveulwilad, `rasac elodebi, aris is, rasac iReb~ da amitom maswavlebels Seu-<br />

Zlia gaaumjobesos (an gaauaresos) moswavleTa saqmianoba maRali (an dabali) molodinebiT,<br />

rac sakmaod did pasuxismgeblobas akisrebs mas.<br />

sami mTavari gzavnili<br />

am parametris ZiriTadi aspeqtia qvemoT mocemuli sami Setyobinebis gagzavna moswavleebisTvis:<br />

1. es mniSvnelovania.<br />

2. Sen SeZleb amas.<br />

269


Tavi 11<br />

270<br />

1. xels ar Cagaqnevineb.<br />

am SetyobinebaTa gagzavna moswavleebisTvis warmatebiT SeuZliaT radikalurad gansxvavebuli<br />

pirovnuli Taviseburebebisa da swavlebis stilis adamianebs. warmateba stilze<br />

rodia damokidebuli. saukeTeso <strong>maswavlebeli</strong>, rbili Tu mkacri, Tavisuflad Tu analitikurad<br />

moazrovne, poulobs gzebs, rom daarwmunos moswavleebi: `me mjera Seni da sagnis~ da<br />

amas jadoqrobiT rodi aRwevs. am Setyobinebebs misi faqizi da gulisyuriani sityvebi da<br />

qmedeba `gzavnis~ da udides gavlenas axdens zogadad, gansakuTrebiT ki dabali moswrebis<br />

mqone moswavleebze.<br />

swavlebis am parametris Seswavlisas iseTive biheviorulebi unda viyoT, rogorc yuradRebisa<br />

da sizustis Seswavlisas viyaviT. midgomac msgavsi iqneba: xerxebis ra repertuari<br />

gvaqvs am sami Setyobinebis gasagzavnad da ra xerxi miesadageba calkeul moswavles?<br />

oTxgvari molodini<br />

maswavlebels moswavlis saqmianobis oTxi ZiriTadi aspeqtis mimarT aqvs molodini:<br />

1. Sromis xarisxi da raodenoba.<br />

2. Sromis Cvevebi da procedura.<br />

3. saqmisa da meojaxeobis rutina.<br />

4. interpersonaluri qceva.<br />

moswavleTa Sromis xarisxisa da raodenobis molodini individualur Sedegsa da `mwarmoeblobas~<br />

exeba. magaliTad, Tu kiTxvaze `ramdenad kargad asrulebs jeisoni samuSaos?~<br />

<strong>maswavlebeli</strong> pasuxobs, `mas metis gakeTeba SeeZlo~, an `zarmacobs, darwmunebuli var, Tu<br />

moindomebs, ukeT SeZlebs~, is uaryofiT Sefasebas aZlevs im samuSaos, romelsac jeisonisgan<br />

eloda. maswavlebels realurze ufro maRali molodini aqvs jeisonisgan.<br />

imis mixedviT, ra molodini aqvs maswavlebels jeisonis namuSevarTan dakavSirebiT, arsebobs<br />

Sefasebis gamoxatvis ramdenime gza. ai, rogor SeiZleba gamoxatos maswavlebelma sakuTari<br />

molodinis gamarTleba: `marTlac kargia. es swored is xarisxia, rasac jeisonisgan<br />

velodi~ da `kargia, swored amis molodini SegviZlia gvqondes jeisonisgan~.<br />

moswavlis mimdinare saqmianobis Taobaze molodinebi gansxvavdeba im molodinebisgan,<br />

romlebic maswavlebels garkveuli drois ganmavlobaSi aqvs moswavlis saqmianobis srulyofis<br />

mimarT. sxva sakiTxia maswavleblis TvalTaxedva imasTan dakavSirebiT, ramdenad Sesatyvisia<br />

axali miznebisa da masalis garTuleba moswavleebisTvis, ra dro aqvT moswavleebs<br />

axali samuSaos Sesasruleblad. rogoria moswavleTa mimdinare Sedegebi da maswavleblis<br />

molodinebi samuSaos xarisxsa da raodenobasTan dakavSirebiT.<br />

molodini Sromis Cvevebisa da proceduris mimarT exeba TviT moswavleTa saqmianobas da<br />

ara muSaobis Sedegebs. am molodinTa nawili aqcentirebulia iseT sakiTxebze, rogoricaa<br />

saSinao davalebis micema, daxmareba, kvlevis Catareba. magaliTad, maswavlebels SeuZlia<br />

Tqvas: `yovelTvis, naSromis Sesrulebisas velodebi, rom pirveli monaxazisa da saboloo<br />

variantis SesaTanxmeblad, Sexvedrebi gveqneba vadis amowurvamde erTi kviriT adre~. Sesa-<br />

Zloa, moswavleebma damoukideblad, maswavleblis Sexsenebis gareSe, garkveuli gegmisa da<br />

ganrigis mixedviT Seasrulon samuSao.<br />

aq saubari gvaqvs mudmiv Cvevebsa da procedurebze, romlebsac moswavleebisgan elodebian<br />

da ara im miTiTebebze, Tu rogor unda Sesruldes individualuri davalebebi. klasze dakvirvebisas,<br />

SesaZloa, mowmeni gavxdeT, rogor axsenebs <strong>maswavlebeli</strong> drodadro moswavleebs


molodinebi<br />

am mudmivi procedurebis Sesaxeb. saswavlo wlis dasawyisSi, SesaZloa, ramdenjerme uSualo<br />

yuradReba davuTmoT moswavleTaTvis maT swavlebas, magram wlis umetes periodSi, Tu moswavleebi<br />

kargad muSaoben, maT Sesaxeb saerTod ar vsaubrobT. isini TavisTavad funqcionireben<br />

da moswavleTa mier Sesrulebuli akademiuri samuSaos safuZvels warmoadgenen. es<br />

molodinebi, SesaZloa, marTvasTan dakavSirebul rutinul procedurebs exebodes: jgufuri<br />

muSaobisas sad unda wavides jgufi, rodis, ra masalebiT, ra TanmimdevrobiT unda Sesruldes<br />

samuSao an individualur samuSao Cvevebs _ wera, maTematikuri amocanebis organizacia,<br />

operaciaTa Tanamimdevrobis gansazRvra.<br />

mesame saxis molodini exeba saqmisa da meojaxeobis rutinas _ araakademiur samuSaosTan<br />

dakavSirebul procedurebs, rogoricaa daswreba, bufeti, dasufTaveba da sxv. magaliTad,<br />

me-9 klaselebisgan, SesaZloa, velodeT laboratoriuli samuSaos dasrulebis Semdeg dasufTavebas.<br />

me-3 klaselTagan ki – daswrebis JurnalSi daregistrirebas da Semdeg yovel<br />

diliT, Tavisufali drois Sesaxeb arCevanis gakeTebisas am maCveneblis gamoyenebas.<br />

dabolos, interpersonaluri qcevis molodini exeba moswavleTa urTierTobas da maswavlebelTan<br />

TanamSromlobas, romelic me-7 TavSi disciplinis parametrSi ganvixileT.<br />

aq isev pirveli saxis molodinebs mivubrundebiT _ Sromis xarisxi da raodenoba. molodinTa<br />

oTxive forma cal-calke ganvixileT, radgan SesaZlebelia, rom Sromis xarisxisa da raodenobis<br />

mimarT maRali molodinebis mqone maswavlebels dabali an bundovani molodinebi<br />

hqondes Sromis Cvevebisa da proceduris mimarT. rogorc Cans, maswavleblis qcevasa da sxvadasxva<br />

saxis molodinTa Soris korelacia ar arsebobs. Cveni dakvirvebiT, am parametrTan<br />

dakavSirebiT mravali <strong>maswavlebeli</strong> araTanmimdevrulia. myari korelacia arsebobs maswavleblis<br />

im qcevebs Soris, romlebic oTxive saxis molodins aerTianebs. swored am qcevebiT<br />

daviwyebT.<br />

am TavSi ganvixilavT molodinis parametrTan dakavSirebul Semdeg mniSvnelovan<br />

aspeqtebs:<br />

¤ ician Tu ara moswavleebma maswavleblis molodinebis Sesaxeb? rogor vatyobinebT<br />

¤ rogoria TviT molodinTa buneba? risi Tqma SeiZleba maTSi CarTuli standartebis<br />

¤ Sesatyvisi aris Tu ara es standartebi jgufisa da individebisaTvis? rogor cvlian<br />

maT am molodinebs?<br />

Sesaxeb?<br />

an argeben maT?<br />

molodinTa Setyobineba<br />

molodinTa Setyobinebisas eqvsi ziriTadi forma arsebobs:<br />

1. pirdapiri. molodinebs detalurad, rogorc wesi, verbalurad vacnobT moswavleebs.<br />

2. specifikuri. moswavleTa saqmianobis mimarT molodinebis detalebs mkafiod vayalibebT<br />

an vatyobinebT (werilobiT da ara verbalurad).<br />

3. ganmeorebiTi. molodins xSirad vimeorebT, rom moswavleebma gaigon.<br />

4. dadebiTi molodini. `amis gakeTeba SegiZlia~ molodinis gacxadebas aqvs qveteqsti:<br />

moswavlisaTvis molodinis Setyobineba hgavs ara brZanebas, aramed maswavleblis<br />

rwmenas moswavlis Zalebisadmi (Tanner 1978). dadebiTi molodinis sxva versias ufro<br />

imperativis forma aqvs (`ra Tqma unda, Sen gaamarTleb am molodins!~ `swored ase<br />

unda gaakeTo!~) da toniTa da komunikaciis araverbaluri formebiT gamoixateba.<br />

271


Tavi 11<br />

272<br />

5. modelirebuli. amgvar molodins ori mniSvneloba aqvs: pirvelia `aCvenos~ anu<br />

`demonstracia moaxdinos~. maswavlebelma moswavleebs molodini SesaZloa sasurveli<br />

qcevis SesrulebiT, modelirebiT gaacnos. modelirebis am formis daniSnulebaa<br />

mkafio Setyobineba. modelirebis meore mniSvnelobaa `varjiSi imaSi, rasac vaswavliT~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> detaluri modelia TviTSefasebis, Tavazianobisa Tu nebismieri<br />

qcevisa, romelTa danaxva surs moswavleebSi. proceduris, interpersonaluri qcevis,<br />

samuSao Cvevebisa Tu unarebis gamoyenebis mimarT molodinTa Sesaxeb Setyobinebebi<br />

moswavleTaTvis yvelaze mkafio maSin aris, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> Tavad aris am<br />

molodinTa erTguli mimdevari.<br />

6. simtkice. es forma moswavleTa mxridan winaaRmdegobis sapasuxod Cndeba da gameorebasa<br />

da Tanmimdevrulobas erT kategoriad ajgufebs. simtkice gameorebis gareSe<br />

ar arsebobs, Tumca gameoreba uciloblad simtkices ar gulisxmobs. rodesac<br />

moswavleebi maswavleblis molodinebs ewinaaRmdegebian da gaumarTleblad miaCniaT,<br />

daJinebuli <strong>maswavlebeli</strong> simtkices avlens (radgan varaudobs, rom molodinebi<br />

realisturia; winaaRmdeg SemTxvevaSi `simtkice~ azrs kargavs). magaliTad,<br />

Cven vakvirdebodiT maswavlebels, romelic Semdegnairad avlenda simtkices: is<br />

saklaso oTaxSi xvdeboda moswavles da axsenebda, rom 13:15 wuTze konkretuli samuSaos<br />

Sesruleba unda daewyo; <strong>maswavlebeli</strong> gakveTilis dawyebamde da gakveTilis<br />

dasrulebis Semdeg xvdeboda moswavles da Sexvedraze uTanxmdeboda; <strong>maswavlebeli</strong><br />

saxlSi urekavda mSobels. es molodinis ganmtkicebis gzebia.<br />

Cven mier `simtkiced~ moxseniebuli qcevis es maxasiaTebeli zogierTi maswavleblis<br />

winaSe aseT sakiTxs svams: `Cemi saqme ar aris maTi devna, Tu isini ar asruleben<br />

TavianT saqmes; es maTi pasuxismgeblobaa. Tu raimes ver igeben, movidnen da mkiTxon!~<br />

aseT damokidebulebaSi e. w. `modi<br />

moswavleebi damajerebel Setyobinebebs iRe­ da waiRe!~ Setyobineba imaleba. es Setyoben<br />

maswavleblis saqmianobaze dakvirvebiT.<br />

bineba afrTxobs calkeul moswavleebs da<br />

xels uSlis swavlaSi, radgan gzas uWris<br />

im adamianisken (maswavleblisken), romlisganac SeeZloT eswavlaT. meore mxriv,<br />

swavlis pasuximgebloba ar SeiZleba mxolod maswavleblis kiserze iyos. moswavleebs<br />

Tavisi wili pasuxismgebloba akisriaT. Cven, rogorc sakuTari Tavisa da sxvaTa<br />

damkvirveblebma, valdebulni varT, vikiTxoT: `sakmariss vakeTebT Tu ara, varT<br />

Tu ara sakmarisad mtkiceni ise, rom ar vxdiT Cvenze damokidebulebs, Cveni `kudSi<br />

devniT~ vatyobinebT Tu ara moswavleebs, rom maTTvis vzrunavT?~ `Cven vzrunavT~<br />

_ es aris Setyobineba, romelsac daJinebiT unda vugzavnideT moswavleebs.<br />

es eqvsi maxasiaTebeli im SetyobinebaTa mniSvnelovani elementebia, romlebsac <strong>maswavlebeli</strong><br />

ugzavnis moswavleebs molodinis Sesaxeb. amas garda, rodesac saqme muSaobas<br />

exeba, namuSevris Sesaxeb maswavleblis sapasuxo reaqcia gansakuTrebiT mniSvnelovania<br />

molodinTa Setyobinebisas. am ukukavSiris Semdegi arsebiTi atributebi<br />

Tavs iCens xolme maswavleblebTan da moswavleebTan intervius dros:<br />

¤ swrafi da sruli. namuSevari moswavleebs imave dRes, an erTi-ori dRis Semdeg ubrundebaT,<br />

rac maTTvis imis niSania, rom <strong>maswavlebeli</strong> yuradRebiT ekideba maT saqmianobas.<br />

¤ detaluri. ukukavSiri moicavs maswavleblis detalur SeniSvnebs, winadadebebs an<br />

kiTxvebs moswavlis namuSevarTan dakavSirebiT. es SeiZleba iyos mindorze gamotanili<br />

SeniSvnebi, moswavlis dRiurSi Canawerebi an sityvieri komentarebi.<br />

¤ individualuri kontaqti. moswavleebTan pirispir kontaqtis mravali forma arsebobs:<br />

gakveTilze, gakveTilis win an Semdeg, derefanSi. SesaZloa es iyos xumrobiT naTqvami:<br />

`gamarjoba, jimi! sanam qurTuks Caicmev, am SeniSvnebis gasacnobad SevxvdeT, kargi?!~<br />

¤ bodiSi ar miiReba. <strong>maswavlebeli</strong> individualurad da mtkiced moiTxovs moswavlee


¤ saukeTeso namuSevris aRiareba. arsebobs moswavlis mier saukeTesod Sesrulebuli<br />

¤ cudi namuSevris logikuri Sedegebi. aseve mniSvnelovania namuSevris Seusrule-<br />

molodinebi<br />

bisgan samuSaos Sesrulebas. pasuxs sTxovs davalebis Seusruleblobis, dagvianebis,<br />

arasrulyofilad Sesrulebis da arasapatio mizeziT Seusruleblobis gamo. is namuSevars<br />

gasasworeblad an Tavidan Sesasruleblad ubrunebs moswavleebs, uwesebs<br />

vadebs, saWiroebis SemTxvevaSi, exmareba, samuSaos Sesasruleblad saWiro masalebiT<br />

(masalebi, klaselebis daxmareba da sxv.) uzrunvelyofs. `bodiSi ar miiReba~ niSnavs<br />

mtrobisa da brazis gareSe cudad Sesrulebul samuSaoze reagirebas.<br />

namuSevris aRiarebis ramdenime specifikuri forma: gancxadebebis dafaze gansakuTrebiT<br />

kargi naSromis gamokvra, sajaro adgilze namuSevris gamofena an klasis winaSe<br />

Seqeba. (Tumca, gasaTvaliswinebelia Semdegi sakiTxebi: rogor eqceva <strong>maswavlebeli</strong><br />

im moswavles, romelmac SesaZloa verasdros Seasrulos `saukeTeso~ namuSevari da<br />

ramdenad adekvaturad gansazRvravs <strong>maswavlebeli</strong> moswavlis `saukeTeso~ namuSevars<br />

misive progresis TvalsazrisiT.<br />

blobis an cudad Sesrulebis aRniSvna. moswavleebma ician, rom saSinao davalebis an<br />

saklaso samuSaos Seusruleblobas, an arakeTilsindisierad Sesrulebas (namuSevris<br />

dagvianeba, ugulod Sesruleba an moswavlis mravali sxva saqmianoba, romlis mimarTac<br />

maswavlebels molodinebi aqvs) <strong>maswavlebeli</strong> uyuradRebod ar datovebs.<br />

efeqtiani Sedegebi Semdegi TaviseburebebiT xasiaTdeba: (a) isini Tavidanve cxadia moswavleebisTvis;<br />

(b) yoveli molodinisTvis arsebobs SedegTa speqtri da ara mxolod erTi Sedegi;<br />

(g) Sedegebi logikuria da ara damsjeli; (d) isini Sesatyvisi formiT aris mowodebuli; (e)<br />

<strong>maswavlebeli</strong> agebinebs moswavleebs, rom maT arCevani gaakeTes. es Taviseburebebi ufro detalurad<br />

me-7 TavSia aRwerili.<br />

standartebi<br />

molodinTa Setyobinebis Seswavlis Semdeg ganvixilavT molodinebiT gamoxatul SedarebiT<br />

standartebs. molodinebTan dakavSirebiT maswavleblis standartebi Semdegi rigiTobiT<br />

SeiZleba ganvixiloT:<br />

1. aranairi molodini.<br />

2. ramdenime myari molodini.<br />

3. dabali molodinebi. <strong>maswavlebeli</strong> moswavleTagan maT SesaZleblobebze naklebs<br />

moiTxovs.<br />

4. Zalze maRali. standartebi Seusabamod maRalia moswavleTa umravlesobisTvis.<br />

5. saSualo. standartebi asaxavs saSualo moTxovnebs moswavleTa umravlesobisadmi.<br />

6. STamagonebel-bundovani. is maswavleblebi, romlebic am standarts iyeneben, xSirad<br />

qarizmatuli, sulisCamdgmeli adamianebi arian da moswavleebi Zal-Rones ar iSureben,<br />

rom maT asiamovnon. aseTi maswavleblebi moswavleebSi sagnis mniSvnelobisa da<br />

pativiscemis grZnobas aRviZeben. problema is aris, rom maswavleblis standarti<br />

xSirad bundovania da swavlam, SesaZloa, arakontrolirebadi xasiaTi miiRos, radgan<br />

moswavleebs naTlad ar esmiT, ras niSnavs kargad swavla. aman zogierTi maTgani, SesaZloa,<br />

winaaRmdegobaSi Caagdos da STamagonebeli efeqti gaaneitralos.<br />

7. maRali da momTxovni, magram keTilgonivruli. standartebi sakmaod momTxovnia;<br />

molodinebi Tavsmoxveulia, Tumca, maTi miRweva SesaZlebelia moswavleTa umravlesobisaTvis.<br />

damkvirveblisaTvis Znelia imis gansja, romeli standartiT xelmZRvanelobs maswavle-<br />

273


Tavi 11<br />

beli moswavleTa asakis Sesatyvisi Tu specializebuli codnis gansazRvrisas. magram maswavlebels<br />

udavod SeuZlia sakuTari saqmianobis analizi da swrafva imisaken, rom miseul<br />

molodinebSi SeniRbuli standartebi moswavleebisTvis Sesatyvisi gaxados.<br />

274<br />

SeniSvna standartebsa da molodinebze<br />

saWiroa erTmaneTisgan ganvasxvaoT maswavleblis warmodgena imis Sesaxeb, ras gaakeTebs<br />

moswavle (molodini) da maswavleblis survili imisa, ras unda akeTebdes moswavle (standarti).<br />

xSirad orive SemTxvevaSi sityva `molodins~ iyeneben (ukanasknel periodamde sityva<br />

`standarts~ verc ki gaigonebdiT). orive koncefcia mniSvnelovania. sanam isini praqtikosebis<br />

mier gamijnuli da konceptualizebulia. SesaZlebelia, maswavleblisTvis molodinebi mxolod<br />

momavlis prognozis xasiaTis matarebeli iyos da saerTod ar gaaxsendes standartebi<br />

_ miznebi da simaRleebi, romlebsac unda miaRwion maT an moswavleebma. dRevandeli swavlebisTvis<br />

damaxasiaTebelia standartebis gareSe molodinebi.<br />

standartebze morgeba<br />

ganvixiloT qvemoT mocemuli oTxi gancxadeba da maTi gavlena rogorc maswavleblis<br />

standartebze, ise sxvadasxva SesaZleblobebis mqone moswavleTaTvis am standartebis misadagebaze.<br />

1. `yvelas mimarT erTnairi molodinebi maqvs. am kursis mixedviT garkveuli raodenobis<br />

samuSao gvaqvs Sesasrulebeli da yvelasgan veli mis Sesrulebas~.<br />

2. `sxvadasxva bavSvis mimarT gansxvavebuli molodinebi maqvs. vici, rom zogierTisgan<br />

ar unda velode iseT saqmianobas, rogorsac sxvebisgan veli; yvela did jgufSi asea.<br />

garkveul moTxovnebs arasdros vuyeneb dabali SesaZleblobebis mqoneT~.<br />

3. `sxvadasxva bavSvis mimarT gansxvavebuli molodinebi maqvs. vici, rom zogierT maTgans<br />

ukeTesi safuZveli aqvs am masalis asaTviseblad, an ubralod ufro swrafebi<br />

arian. neli moswavleebisTvis specialurad varCev masalebs da vcdilob maTi Sesa-<br />

Zleblobebis mixedviT movTxovo~.<br />

4. `mesmis, rom bavSvebs gansxvavebuli SesaZleblobebi da aTvisebis unari aqvT, aseve<br />

vici, ras niSnavs xarisxiani swavla da sagnis codna. vaiZuleb, rom `saukeTesos~ standartis<br />

Sesabamisad iswavlon. visac sWirdeba, damatebiT xelSewyobasa da daxmarebas<br />

vTavazob da, miuxedavad amisa, vici, rom mainc sxvadasxva tempiTa da xarisxiT iswavlian.<br />

Tumca arsebobs standarti da masTan miaxloebas vcdilob. Tu am standartamde<br />

verasdros miaRweven, is mainc ecodinebaT, ra aris saukeTeso da rom saukeTesos miRwevis<br />

mcdelobisaTvis dajildovdebian~.<br />

es gancxadebebi realur adamianebs ekuTvniT da Cveni profesiisadmi realur damokidebulebas<br />

asaxavs. albaT, upriania am gancxadebaTa miRma arsebuli Sexedulebebisa da miznebis<br />

ufro detaluri ganxilva, radgan isini gavlenas axdenen maswavleblis qcevaze. es ukanaskneli<br />

ki, Tavis mxriv, mZlavrad da zogjer gadamwyvetad zemoqmedebs moswavlis miRwevebze.<br />

amrigad, gvsurs, ufro srulyofilad ganvmartoT, ras gulisxmobs am oTxi gancxadebis avtori.<br />

SeiZleba vTqvaT, rom isini stereotipulebi arian, magram aseTi adamianebi sinamdvileSi<br />

arseboben da am gancxadebebSi Cadebuli azris gageba dagvexmareba Cveneuli molodinebisa<br />

da maTi `Setyobinebis~ gzebis gaazrebaSi.<br />

pirveli <strong>maswavlebeli</strong> ar axdens moswavleTa diskriminacias. misi molodini ufro masalis<br />

amowurvasa da Sesrulebuli samuSaos raodenobas exeba, vidre Sesrulebis xarisxs. `mwar-


molodinebi<br />

moeblobis~ erTi da igive standartebi ucvlelad gamoiyeneba yvela moswavlis mimarT. raki<br />

vadebis dacva savaldebuloa, moswavleebisgan moelis masalis Seswavlas an sxva Sedegs. aseTi<br />

<strong>maswavlebeli</strong> nebas aZlevs sust moswavleebs, `uxilavni~ iyvnen manam, sanam maTi Sedegebi damakmayofilebelia.<br />

moswavleebi `uxilavni~ arian, radgan <strong>maswavlebeli</strong> sadRac maT `miRma~<br />

aswavlis.<br />

meore <strong>maswavlebeli</strong> diferencirebasa da aRiarebas axdens. is varaudobs, rom moswavleebs<br />

sxvadasxva SesaZlebloba aqvT da am SesaZleblobebis mixedviT saqmianoben. saqmianobis<br />

Sedegebs iRebs, rogorc moswavlis SesaZleblobebis ilustracias da maT axali simaRleebis<br />

dasapyrobad Zalas ar atans. yvela moswavle erTsa da imave masalaze muSaobs da akeTebs imas,<br />

rac SeuZlia.<br />

mesame <strong>maswavlebeli</strong> diferencirebas da uzrunvelyofas axdens. im moswavleebisaTvis,<br />

romlebic Tavs ver arTmeven masalas, <strong>maswavlebeli</strong> uzrunvelyofs damatebiT daxmarebas an<br />

damatebiT saswavlo masalas.<br />

meoTxe maswavlebels mkafiod aqvs warmodgenili saganSi saukeTesos standarti, romelic<br />

yvela moswavlisTvis gamowvevac aris da swavlebis mizanic. moswavlis naTqvami sagnis Sesaxeb:<br />

`vgrZnob, es sagani marTlac mniSvnelovania~, maswavleblis ostatobaze metyvelebs.<br />

maswavlebelma isic icis, rom moswavleebs swavlis sxvadasxva unari da tempi aqvT da am gansxvavebaTa<br />

gaTvaliswinebiT damatebiT daxmarebas sTavazobs imaT, visac sWirdeba. <strong>maswavlebeli</strong><br />

yovelTvis ajildovebs moswavles `saukeTesos~ standartis misaRwevad gaweuli ZalisxmevisTvis,<br />

magram arasdros iviwyebs TviT am standarts da arc moswavleebs aZlevs misi<br />

daviwyebis saSualebas.<br />

pirveli <strong>maswavlebeli</strong> misadagebas ar axdens. meore maswavlebels gansxvavebuli molodinebi<br />

aqvs, rac erTgvar TviTrealizebul winaswarmetyvelebad iqceva. mesame da meoTxe<br />

maswavleblebi individualizebas axdenen im gagebiT, rom swavlebas usadageben sxvadasxva<br />

SesaZleblobis mqone moswavleebs, Tumca meoTxe maswavlebels metad sjera, rom moswavleTa<br />

umravlesoba mizans Tu ar miaRwevs, miuaxlovdeba mainc. misi qceva `daostatebisTvis<br />

swavlis~ princips emsaxureba. im moswavleebisTvis, romlebic Zalisxmevas ar iSureben,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> davalebas imden mcire safexurad Slis, ramdenic moswavleebs warmatebisTvis<br />

sWirdebaT. davalebebi yvela moswavlisTvis<br />

saboloo ostatobis miRwevas emsaxureba da<br />

sxvadasxva davalebisa da qvedavalebisTvis<br />

gamoyofili dro maT saWiroebebs aris misadagebuli.<br />

daostateba maTTvis, iseve rogorc<br />

maswavleblis molodinebi TviTrealizebul<br />

winaswarmetyvelebad iqceva xolme.<br />

yvelasTvis, saboloo mizania da am miznis miRwevamde <strong>maswavlebeli</strong> maT xelis Caqnevis nebas ar<br />

miscems. maswavlebels sjera, rom swavla yvela moswavle SeuZlia da am rwmenas ar malavs. mas<br />

uxerxul mdgomareobaSi agdebs Sefaseba, radgan is moswavleebisadmi `gagzavnil~ Setyobinebebs<br />

ewinaaRmdegeba. <strong>maswavlebeli</strong> gulwrfelad aqebs moswavleTa winsvlas, maSinac ki, Tu es<br />

winsvla Sorsaa `saukeTesos~ standartisgan da mudam aiZulebs maT, ajobon maTSi Cabudebul<br />

stereotipebs. SesaZloa, mondomebulma moswavlem C Sefasebis nacvlad B miiRos, magram ara<br />

A-s nacvlad B. sjeraT, rom miuxedavad zogierTi moswavlis rTuli saojaxo pirobebisa, maTi<br />

sasikeTod Secvla SeuZliaT (Dembo & Gibson 1985).<br />

meoTxe <strong>maswavlebeli</strong> aqcents saukeTesos standartze akeTebs ise, rom moswavleebs Sesatyvisi<br />

SesaZleblobiT ar uzrunvelyofs an ar exmareba. man SeiZleba Tavidan aicilos moswavleTa<br />

stereotipuli dayofa _ `sxarti~ da `susti~ _ da yvela aiZulos ecadon saukeTeso<br />

Sedegis miRwevas, magram ar uzrunvelyos aucilebeli saSualebebiT. aseT SemTxvevaSi swavleba<br />

xinjiani iqneba. saukeTesosken swrafvisas perspeqtivis dakargviT, isini individebsac<br />

`kargaven~. maT SeiZleba gansakuTrebulad gamorCeul da SedarebiT sust moswavleebs Sori<br />

miznebis swrafad miRweva aiZulon da marcxi awvnevinon. roca mesame <strong>maswavlebeli</strong> perspeqti-<br />

275


Tavi 11<br />

vas kargavs, SesaZloa individualuri midgomis gamoyenebas eswrafvodes sxvadasxva masaliTa<br />

da arsebuli teqnikiT, magram saTanadod ar iTxovdes moswavleebisgan. is gaucnobiereblad<br />

ayalibebs stereotipebs imis Sesaxeb, ra unda SeZlos moswavlem, wyvets iZulebas an meore<br />

maswavlebels emsgavseba da moswavlis namuSevars misi SesaZleblobis ilustraciad iRebs<br />

moswavleTa gaazrebuli klasificirebis gareSe.<br />

mesame <strong>maswavlebeli</strong> Tavdauzogavad agrZelebs muSaobas da moswavleebs usadagebs (an<br />

cdilobs miusadagos) swavlis stils, magram yvelasTvis misadagebis mcdelobisas, SesaZloa,<br />

zedmeti yuradReba dauTmos Sedegs da ganze darCes Sinaarsi.<br />

amrigad, Cven maswavleblis saqmianobis oTxi xarisxobrivad gansxvavebuli done ganvixileT,<br />

romelic gansxvavebuli moswavleebisTvis molodinTa morgebisken aris mimarTuli:<br />

276<br />

1. araviTari diskriminacia.<br />

2. diferencirebuli da mimRebi.<br />

3. diferencirebuli da uzrunvelmyofi.<br />

4. garkveuli daSvebebis gaTvaliswinebiT maRali standartebisTvis (saukeTeso) momuSave.<br />

zogierTi SeiZleba SegvekamaTos, rom maRali standartebisTvis muSaoba, daSvebebis gaTvaliswinebiT,<br />

safrTxes uqmnis im moswavlis warmodgenas sakuTar Tavze, romelmac, Sesa-<br />

Zloa, verasdros miaRwios maswavlebliseul `saukeTesos~ standarts da rom kargi swavleba<br />

diferencirebasa da uzrunvelyofas axdens. amgvari Sexeduleba Seicavs safrTxes, rom<br />

moswavleebi, SesaZloa, `vaiZuloT~ imaze naklebi gaakeTon, risi gakeTebac SeuZliaT. zogi<br />

ki fiqrobs, rom maRali standartebisken swrafva ufro misaRebia ufros da ara dawyebiT<br />

klasebSi, sadac sabaziso unar-Cvevebis daufleba upirvelesi mizania da upriani iqneboda<br />

swavlaSi daostatebaze gvefiqra da ara saukeTesos standartze. saukeTeso saukeTesoa da<br />

yvelaferi unda viRonoT mis misaRwevad. faqtia, rom yvela moswavle erTnairad ar aris<br />

momzadebuli saimisod, rom standartebs Seesabamebodes. moswavleebisTvis ucxo da dasamali<br />

ar aris is faqti, rom yvela maTgani erTnairi xarisxiT ar muSaobs. mniSvnelovania, moswavleebi<br />

davarwmunoT, rom isini SeZleben standartis `Sesatyvisobas~ Sesabamis droSi,<br />

Sesabamisi strategiisa da Zalisxmevis gamoyenebiT.<br />

Cven, rogorc maswavleblebma, unda davadginoT, ra damokidebuleba gvaqvs standartebis<br />

mimarT da rogor gavlenas axdens is Cvens saqmianobaze: rogor vusadagebT Cvens molodinebsa<br />

da standartebs sxvadasxva moswavles?<br />

gadavxedoT pigmalions<br />

Cveni Sexedulebebi molodinebze arsebiTad gansxvavdeba im literaturisgan, romelic<br />

wignis _ `pigmalioni saklaso oTaxSi’’ (Rosenthal & Jacobson 1968) _ gamosvlis Semdeg gaCnda.<br />

Cveni mizani iyo yuradReba dagveTmo calkeuli moswavlis saqmianobis maswavlebliseuli<br />

standartebisaTvis da maT vTxoveT moexdinaT standartebis diferencireba moswavleebis,<br />

TviT calkeuli moswavlisa da sxvadasxva davalebis Sesrulebis mixedviT. aseve, vTxoveT,<br />

zustad da gulaxdilad esaubraT moswavleebTan maTeuli standartebis raobaze, raTa standartebs<br />

maswavleblisa da moswavleebisTvis erToblivi miznebis xasiaTi mieRo.<br />

zemoxsenebuli literatura sxvadasxva mimarTulebisa iyo da sxvadasxvagvar Suqs hfenda<br />

molodinTa sakiTxs. pirvel yovlisa, avtorebsa da mkvlevarebs ar hqondaT daxvewili<br />

standartebi davalebis doneze moswavleebis mimarT. maT ar ainteresebdaT maswavleblis<br />

molodinebi imasTan dakavSirebiT, SeeZlo Tu ara jimis winadadebis ukeT dawera an meris


molodinebi<br />

maTematikis amocanis ufro swrafad amoxsna. `molodini~ maTTvis niSnavda maswavlebliseul<br />

zogad Sexedulebas moswavlis zogad kompetenciasa Tu unarze. TavianT naSromebSi isini<br />

gviCvenebdnen, rom maswavleblebi qmnian `sxarti” da `susti” moswavleebis kategoriebs.<br />

meore mxriv, mkvlevrebma gviCvenes, rom maswavleblebi sakuTar Sexedulebebs SeumCneveli<br />

da arapirdapiri SetyobinebebiT gadascemen moswavleebs, Tumca es ukanasknelni mainc kiTxuloben,<br />

rac gavlenas axdens maT saswavlo saqmianobaze (da, SesaZloa, im warmodgenazec, romelic<br />

sakuTar Tavze SeeqmnaT). imis garkveva, konkretulad rogor agzavnian maswavleblebi<br />

am uxilav Setyobinebebs, swavlebis mniSvnelovani sakiTxia. Semdeg qveTavSi ganvixilavT am<br />

zogad SetyobinebaTa gadacemas saklaso cxovrebis aTi specifikuri sferos saSualebiT,<br />

romlebsac maswavleblebi yoveldRiurad akontroleben. es is sferoebia, sadac farTo da<br />

mizandasaxuli repertuaris ganviTareba gvWirdeba.<br />

saklaso cxovrebis aTi sfero<br />

es aTi sfero is garemoa, sadac regularulad meordeba movlenebi da SesaZlebelia maTze<br />

dakvirveba:<br />

1. moswavleebTan urTierToba _ pigmalionis qceva.<br />

2. reaqcia moswavleTa pasuxebze.<br />

3. roca moswavleebi ar pasuxoben.<br />

4. roca moswavleebi daxmarebas iTxoven.<br />

5. ukukavSiri moswavlis saqmianobasTan.<br />

y acdenili molodinebi<br />

y bejiTi moswavleebi<br />

y mniSvnelovani cvlileba saqmianobaSi<br />

6. SecdomebTan brZola.<br />

7. Sefaseba.<br />

8. moswavleebi, romlebic jer ver `Cawvdnen~.<br />

9. dajgufeba.<br />

10 davalebebisa da amocanebis micema da Sesruleba.<br />

moswavleebTan urTierToba _ pigmalionis qceva<br />

kuperma (Cooper 1979) maswavlebelTa komunikaciuri qcevebi xuT kategoriad daajgufa:*<br />

2. klimati: `rogorc aRmoCnda, `sxart~ moswavleebTan urTierTobisas, maswavleblebi<br />

ufro xSirad iRimebodnen da mowonebis niSnad Tavs uqnevdnen, vidre `sustebTan~<br />

urTierTobisas. isini TvalebSic aseve ufro xSirad uyureben sxart moswavleebs~<br />

(gv. 393).<br />

3. moTxovnebi: `sustis~ iarliyis mqone moswavleebs axali masalis Seswavlis ufro naklebi<br />

SesaZlebloba aqvT, vidre sxartebs~ (gv. 393).<br />

* ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT. Cooper, H. M. ‘Pygmalion Grows Up: A Model for Teacher Expectations, Communications and Performance<br />

Influence.’ Review of Educational Research 49 (Summer 1979): 389-410. (c) 1979 by the American Education Research Association.<br />

277


Tavi 11<br />

278<br />

4. daJineba. `rogorc wesi, maswavleblebi sxartebs ufro metxans acdian kiTxvaze pasuxis<br />

mofiqrebas, vidre sustebs. araswori pasuxis SemTxvevaSi, maswavleblis da-<br />

Jineba ufro miniSnebis, gameorebis da/an Sesworebis xasiaTs iRebs. is ufro met<br />

yuradRebas uTmobs sxarti moswavleebis pasuxebs, met dros aZlevs pasuxis mosafiqreblad~<br />

(gv. 394).<br />

5. interaqciis sixSire: `dabali molodinebis mqone moswavleebTan SedarebiT, maswavleblebs<br />

ufro xSiri saswavlo urTierToba aqvT maRali molodinebis mqone moswavleebTan”<br />

(gv 394).<br />

6. ukukavSiri: `rogorc wesi, <strong>maswavlebeli</strong> ufro xSirad aqebs maRali molodinebis<br />

mqone moswavleebs sworis pasuxisTvis, maSin, rodesac sustebs ufro xSirad akritikebs<br />

araswori pasuxisaTvis” (gv. 395).<br />

am xuT kategoriaSi cameti gansxvavebuli qcevaa da isini gvawvdian empiriul monacemebs,<br />

rom mravali <strong>maswavlebeli</strong> marTlac `sxartebis~ da `sustebis~ kategoriebad hyofs moswavleebs<br />

da sxvadasxvagvar urTierTobas amyarebs maTTan. qvemoT mocemuli nusxa SeiZleba<br />

gamoviyenoT TviTSefasebis an kolegebis saqmianobaze dakvirvebisas.<br />

¤ sxartebs ufro xSirad vuRimi da mowonebis niSnad Tavs vuqnev Tu ara?<br />

¤ ufro xSirad sxartebis mxares viWer xolme Tu ara?<br />

¤ sxartebs ufro xSirad vuyureb xolme Tu ara TvalebSi?<br />

¤ sust moswavleebs axali masalis swavlis ufro nakleb SesaZleblobas vaZlev Tu ara?<br />

¤ sxart moswavleebs ufro met miniSnebas vaZlev araswori pasuxis SemTxvevaSi Tu ara?<br />

¤ sxarti moswavleebis pasuxebs ufro met yuradRebas vuTmob Tu ara?<br />

¤ sxart moswavleebs pasuxisTvis ufro met dros vaZlev Tu ara?<br />

¤ sxart moswavleebTan ufro xSiri saswavlo urTierToba maqvs Tu ara?<br />

¤ sxartebs ufro xSirad vaqeb swori pasuxisaTvis Tu ara?<br />

¤ sust moswavleebs ufro xSirad vakritikeb mcdari pasuxisTvis Tu ara?<br />

¤ zemoT CamoTvlili kiTxvebi ufro gogonebs exeba Tu biWebs?<br />

reaqcia moswavleTa pasuxebze<br />

molodinTa Setyobinebis kidev erTi gzaa, rogor iqceva <strong>maswavlebeli</strong> moswavlisTvis<br />

kiTxvis dasmis Semdeg, anu rogoria misi reaqcia?<br />

moswavlem, SesaZloa, pirdapiri pasuxi ver gasces; SesaZloa `gaSeSdes~ da veraferi Tqvas.<br />

miuxedavad amisa, kiTxvis dasmis Semdeg moswavlis qmedebas aucileblad mosdevs maswavleblis<br />

garkveuli reaqcia. swored am reaqciiT igebs moswavle, rogori Sexeduleba aqvs maswavlebels<br />

mis SesaZleblobebze.<br />

arsebobs reaqciaTa repertuari, romelze dakvirvebac saswavlo procesis nebismier momentSi<br />

SeiZleba. <strong>maswavlebeli</strong> qmedebiTa da sityviT Setyobinebebs ugzavnis idividebsa da mTel<br />

moswavleebi mniSvnelovan Setyobinebebs iReben<br />

sakuTar pasuxebze maswavleblis reaqciis<br />

mixedviT.<br />

klass imis Sesaxeb, mocemul momentSi ramdenad<br />

usafrTxoa `piris gaReba~, konkretuli rTuli<br />

davalebis Sesruleba xelSemwyobi garemoa Tu<br />

ara fiqrisa da ZalisxmevisTvis, daisjebian Tu<br />

ara araswori pasuxisaTvis da a.S.<br />

sakramentos (kalifornia) gonivruli qcevis institutis (Institute for Intelligent Behavior)<br />

Tanadireqtorma art kostam aRniSna, rom maswavleblis reaqcia moswavlis pasuxebze, al


molodinebi<br />

baT, dasmul kiTxvebze ufro mniSvnelovania. moswavleebi mniSvnelovan Setyobinebebs iReben<br />

maswavleblis reaqciiT da swored es reaqcia gansazRvravs gakveTilebze maT monawileobas.<br />

maswavleblis reaqciis mixedviT, moswavlem, SesaZloa, qvemoT CamoTvlilTagan erTi an meti<br />

Setyobineba miiRos:<br />

`Clungi var~.<br />

`eh, ver gavTvale!~<br />

`Cemi amocanaa maswavleblis TavSi pasuxis amocnoba da swored ise Tqma, rogorc<br />

is fiqrobs~.<br />

`Cavaflave da isev unda Cavdge formaSi. me mesmis es sagani~.<br />

`maswavlebels hgonia, rom amis amoxsna SemiZlia~.<br />

`kargad vupasuxe, magram ukeT SemeZlo~.<br />

`<strong>maswavlebeli</strong> marTlac yuradRebiT mismens~.<br />

`maswavlebels namdvilad unda, rom Caswvdes Cems naTqvams. etyoba, raRac<br />

mniSvnelovani vTqvi~.<br />

`Zveleburad kargad ar gamomivida. kidev kargi, azri ar mkiTxa~.<br />

`mgoni, Zalian kargad Sevasrule davaleba~.<br />

`ar Rirs gariskva, sanam pasuxis sisworeSi ar davrwmundebi~.<br />

`pasuxis gacema Rirs. Tu sworad ver gavcem, ar gamakritikeben~.<br />

`SemiZlia vTqva, rasac vfiqrob, Cems naTqvams moiwoneben da pativs mcemen~.<br />

`gageba Tu SemiZlia, damexmarebian~.<br />

aSkaraa, rom am Setyobinebebs marTlac didi gavlena aqvs. moswavleobisas Cven yvelas<br />

gamogvicdia maTi Zala. maT SeuZliaT moswavle sakuTar TavSi Caketon an gulRia gaxadon;<br />

sakuTari Tavis rwmena, cnobismoyvareoba, monawileobis survili gauRvion an daSinebuli,<br />

morcxvi, sakuTar TavSi Caketili, izolirebuli da daucveli gaxadon. imavdroulad, Sei-<br />

Zleba Setyobinebam moswavleebs kvlevis, dakvirvebis, interesis, fiqris stimuli gauRviZos<br />

an kritikis gareSe miaRebinos swori pasuxebi, CarCoebSi Casvas (da/an imedgacruebisgan Tavdacvis<br />

survili gauCinos).<br />

<strong>maswavlebeli</strong> svams kiTxvas: `rogor ipoviT wrewiris farTobs?~ naxeT, rogoria misi reaqcia<br />

moswavleTa pasuxebze:<br />

¤ gakritikeba: `axlosac ki ara xar. gamofxizldi!”<br />

¤ swori pasuxis gacema: `ara pasuxia pi r2 ”.<br />

¤ kiTxvis gameoreba meore moswavlisTvis: `judi, SegiZlia mipasuxo?“<br />

¤ kiTxvis ganvrcoba: `kargi, judi, swor gzas adgaxar. rames xom ar daamatebdi?”<br />

¤ `arasworias” mizezis axsna: `srulyofili ar aris, radgan nimuSi gamotove~. Semdeg<br />

<strong>maswavlebeli</strong> moswavlis momdevno mcdelobas elodeba.<br />

¤ damatebiTi kiTxvis dasma ganmartebis, miniSnebis mizniT: `swori iqneboda wrewiris<br />

formula rom gagexsenebina. gaxsovs es formula? [moswavle swor gzas adgeba.] marTalia!<br />

darwmunebuli var sadilis Semdegac gemaxsovreba da sworad amoxsni~.<br />

¤ lodinis dro: dumili.<br />

¤ damatebiTi kiTxvis dasma ormagi Semowmebis an ganvrcobisTvis: moswavlis swori pasuxis<br />

SemTxvevaSi <strong>maswavlebeli</strong> svams kiTxvas: `zustad ras aRniSnavs eg formula?~<br />

279


Tavi 11<br />

¤ dadastureba: `hoo”.<br />

¤ pasuxis ufro srulyofilad Camoyalibeba: `amrigad, wrewiris sigrZis mimarTeba mis<br />

diametrTan udris. . .~<br />

¤ dakonkretebis moTxovna: `SegiZlia amixsna, ras gulisxmob?”<br />

¤ Seqeba: `araCveulebrivia!”<br />

es repertuaridan amokrefili pasuxebia (ix. sqema 11.1). arc erTi maTgani saukeTeso ar<br />

aris, Tumca, SesaZloa, garkveul konsteqstSi yoveli maTgani Sesatyvisi iyo. zogierTi maTgani<br />

gansakuTrebiT efeqtiania specifikuri miznebisTvis da nebismieri maswavleblis repertuarSi<br />

SeiZleba CavrToT. erT-erTi maTgania `lodinis dro~.<br />

meri bad roum (Mary Budd Rowe) daaxloebiT ocdaaTi wlis win aRmoaCina, rom Tu <strong>maswavlebeli</strong><br />

kiTxvis dasmis Semdeg sami an meti wami daicdis (anu sami wami Cumad daelodeba<br />

moswavlis pasuxs), sasikeTo Sedegi eqneba. (man isic aRmoaCina, rom TiTqmis arc erTi <strong>maswavlebeli</strong><br />

ase ar iqceva. lodinis saSualo dro kiTxvis dasmis Semdeg, miniSnebis SeTavazebamde,<br />

mzamzareul pasuxamde an kiTxvis sxvagvarad dasmamde, naxevari wamia!). roca <strong>maswavlebeli</strong><br />

sami wami elodeba moswavlis pasuxs, bevri iseTi moswavle pasuxobs, romelic, Cveulebriv, ar<br />

pasuxobs xolme da maTi pasuxebi sruli da maRali donis azrovnebis amsaxvelia, isini erTmaneTs<br />

exmarebian da SeniSvnebs aZleven.<br />

msgavsi Sedegebi miiRes, rodesac moswavlis pasuxis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> mxolod sami<br />

wamis Semdeg akeTebda komentars. lodinis am dros `lodinis dro II~ uwodes, xolo moswavlis<br />

pasuxamde sami wamis ganmavlobaSi lodins `lodinis dro I~. `lodinis dro II~-s iseTive<br />

sasurveli Sedegebi moaqvs, rogorc `lodinis dro I~-s: <strong>maswavlebeli</strong> amaRlebs kiTxvebis,<br />

moswavleebi ki – pasuxebis SemecnebiT dones, maTi pasuxebi srulyofili da gaazrebulia.<br />

280<br />

sxva<br />

moswavlisaTvis<br />

imave kiTxvis<br />

dasmis gzebi<br />

maswavleblis reaqcia moswavlis pasuxebze<br />

akritikebs. `Seni pasuxi metyvelebs, rom sul ar gifiqria~.<br />

`ar aris swori~ da sxva moswavles mimarTavs kiTxviT.<br />

`ar aris swori~ da swor pasuxs ambobs.<br />

`ar aris swori~ da mizezs xsnis, ramac SesaZloa miniSnebis roli<br />

Seasrulos.<br />

miniSnebas sTavazobs, Tumca sxva moswavles mimarTavs.<br />

erTi moswavlis araswori pasuxis SemTxvevaSi meores mimarTavs.<br />

sxva moswavles mimarTavs pasuxis ganvrcobisaTvis:<br />

`jim, rames xom ar daamatebdi?~<br />

moswavles aZlevs nebasn sxva moswavles sTxovos<br />

mis magivrad pasuxis gacema.


moswavlis<br />

swor pasuxamde<br />

miyvanis gzebi<br />

aRiarebis,<br />

dadasturebis<br />

gzebi<br />

aRiarebs: `hoo, marTalia!~<br />

imeorebs moswavlis pasuxs.<br />

pasuxs ufro srulyofilad da mkafiod ayalibebs.<br />

`sworia!~<br />

`sworia~ da mizezs xsnis.<br />

aqebs an aqebs da avrcobs pasuxs.<br />

molodinebi<br />

`ar aris swori, magram kargia, rom gagaxsenda, radgan es, albaT, sxvebmac<br />

ifiqres~.<br />

`isev scade!~<br />

adasturebs pasuxis dadebiT da uaryofiT mxareebs, Semdeg<br />

sTavazobs miniSnebas da cdilobs moswavle swor pasuxamde<br />

miiyvanos.<br />

pasuxs ugulebelyofs da miniSnebas sTavazobs.<br />

lodinis dro II.<br />

moswavlisadmi rwmenasa da waxalisebas gamoxatavs:<br />

`vfiqrob, Sen es ici~.<br />

moswavles dafiqrebas sTxovs.<br />

moswavles pasuxis TviTSefasebas sTxovs.<br />

damatebiT kiTxvas usvams<br />

sqema 11.1: maswavleblis reaqcia moswavlis pasuxze<br />

dazustebisTvis: `amas gulisxmobdi?~<br />

dadabiTi molodinebis mqone maswavleblebi am CamonaTvalis Sua nawilSi mocemul<br />

reaqciebs iyeneben.<br />

imis Tqma rodi gvsurs, rom maswavlebelma aRarasodes aRar unda gamoiyenos sityvebi<br />

`sworia~ an `ar aris swori~ moswavlisaTvis zianis miyenebis SiSiT. piriqiT, xSirad Zalze<br />

sasargebloa `ar aris swori~-s xalisianad Tqma. moswavlisTvis miniSnebis Tqma da dayovneba<br />

gansxvavdeba im Setyobinebisagan, roca <strong>maswavlebeli</strong> ambobs `ar aris swori~ da sxva moswavles<br />

mimarTavs imave kiTxviT. swor pasuxamde miyvanis mcdeloba (sqemis Sua nawili) gansxvavebul<br />

Setyobinebas ugzavnis moswavleebs _ `me mjera, rom swor pasuxamde misvlas SeZleb~.<br />

sxva moswavlisTvis imave kiTxvis dasmisa da, kidev uaresi, miniSnebis SeTavazebis da maSinve<br />

sxvisTvis imave kiTxvis dasmis qveteqsti aseTia: `ara mgonia, miniSnebis gamoyeneba SeZlo~.<br />

konkretul situaciaSi, SesaZloa, am CamonaTvalis nebismieri reaqcia misaRebi iyos<br />

(qvemoT Sesabamisi gamoyenebis SemTxvevebs ganvixilavT), Tumca, wignis am nawilis mTavari<br />

saTqmeli is gaxlavT, rom dadebiTi molodinebis mqone <strong>maswavlebeli</strong>, romelic moswavleebSi<br />

281


Tavi 11<br />

sakuTari Tavis rwmenisa da riskis gawevis unars ayalibebs, swor pasuxamde miyvanis gzaze<br />

mcdelobas ar aklebs da, Sesabamisad, CamonaTvalis Sua nawilSi mocemul reaqciebs iyenebs.<br />

xSirad, Cvens seminarebze, maswavleblebs ainteresebT, rogor SeiZleba moswavlis swor<br />

pasuxamde miyvanaze, miniSnebaze amdeni drois daxarjva da sasurveli masalis amowurvac.<br />

sinamdvileSi amas sulac ar sWirdeba meti dro, SesaZloa, sul ramdenime wamiT meti. moswavleze<br />

`dayovneba~ sulac ar amcirebs `masalis amowurvis siCqares~ (Tumca, sxva mizeziT ase-<br />

Ti Semcireba, SeiZleba, kargic ki iyos). im moswavleze `ardayovnebis~ Sedegebi ki, romelic<br />

pirvel jerze ar pasuxobs an arasworad pasuxobs, aseTia: aseT dros ise advilad Cndeba moswavlis<br />

mier sakuTari umaqnisobis gancda da Sedegad Semecnebis `Caqroba~. ase rom `ardayovneba~<br />

didi riskia. amas garda, <strong>maswavlebeli</strong> xelidan uSvebs moswavlisTvis azrovnebisa da<br />

saswavlo masalis daZlevis rwmenis amaRlebis SesaZleblobas. yoveli xangrZlivi dayovneba<br />

anu siCumis dro, roca moswavle kiTxvis gamo Tavs SeSinebulad da uimedod grZnobs, misive<br />

Tavdajerebulobisa da SesaZleblobis rwmenis ganmtkicebis Sansia.<br />

moswavlis pasuxebze sxvagvari reaqciebic arsebobs. damatebiTi kiTxva an ganvrcoba<br />

(romelsac samecniero literaturaSi `zondireba~, `mosinjva~ ewodeba) saSualebas gvaZlevs,<br />

SevamowmoT, namdvilad gaigo moswavlem SekiTxva Tu TuTiyuSiviT imeorebs. magaliTad, moswavlem<br />

SeiZleba gvipasuxos `pi r 2 ~ da ar icodes, rom r wrewiris radiuss aRniSnavs.<br />

moswavlis pasuxis miReba gansjis gareSe sxva moswavleebs Semdgomi SeniSvnebis gamoTqmis,<br />

xolo imave moswavles pirveladi pasuxis srulyofis saSualebas aZlevs.<br />

maswavleblis mier moswavlis pasuxis srulyofilad Camoyalibeba sxva moswavleebisaTvis<br />

sasargebloa, radgan rwmundebian, sworad gaiges Tu ara pasuxi.<br />

moswavleTaTvis maTive pasuxebis gaazrebis Txovna maswavlebels exmareba gaigos, risi<br />

Tqma surdaT: `ufro zustad xom ver amixsnidi?~ `darwmunebuli ara var, rom sworad gavige,<br />

risi Tqma gsurda. iqneb ufro detalurad amixsna!~ `jein, ufro dawvrilebiT unda gviTxra.<br />

rogor ggonia, am bolodan rogoria RerZis daSoreba?~<br />

Seqeba mxolod Sesabamisi gamoyenebis SemTxvevaSia efeqtiani reaqcia moswavlis pasuxze.<br />

jeri brofis (Jere Brophy 1981) kvlevaSi Sejamebulia Seqebis swori gamoyeneba. kerZod, efeqtiani<br />

qeba aris:*<br />

282<br />

¤ konkretuli. konkretulad gansazRvravs ra aris Seqebis Rirsi moswavlis saqmiano-<br />

¤ ganpirobebuli. qeba damokidebulia moswavlis warmatebul saqmianobaze da ar aris<br />

¤ gulwrfeli: <strong>maswavlebeli</strong> gulwrfelad aqebs da ara manipulaciis an konkretuli qce-<br />

¤ kongruentuli: maswavleblis Jesti, xmis toni, poza da mdgomareoba imave Setyobine-<br />

baSi: `jon, gaocebuli var Sens naSromSi zmnebisa da winadadebis nimuSebis mravalferovnebiT.<br />

es Seni saukeTeso namuSevaria~.<br />

SemTxveviTi an wamaxalisebeli. SemTxveviT qebas (romelic SemTxveviT da xSirad araswori<br />

pasuxebis dros gamoiyeneba), rogorc aRmoCnda, `ufro xSirad is maswavleblebi<br />

iyeneben, romelTac dabali molodinebi aqvT moswavlis swavlis mimarT. misi mizania<br />

moswavlis waxalisebis mcdeloba. miuxedavad amisa, rogorc wesi, moswavleebi kargad<br />

gamoicnoben xolme amgvari qebis mizans, romelsac Sedegad sircxvilis grZnoba,<br />

imedgacrueba da sxva arasasurveli Sedegebi mohyveba~ (Brophy 1981, gv. 13).<br />

vis `waxalisebis~ mizniT da Sesabamisad, namdvil mowonebas asaxavs.<br />

bebs ugzavnis moswavles, rasac sityvebi. roca <strong>maswavlebeli</strong> ukan ixreba, sxvagan iyureba<br />

da gaRizianebuli toniT ambobs, `fred, rogorc vxedav, am amocanebze bevri gi-<br />

* ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT. Brophy, Jere. ‘Teacher Praise: A Functional Analysis’. Review of Education Research 51 (Spring<br />

1981): 5-32. (c) 1981 by the American Educational Research Association.)


molodinebi<br />

muSavia~, unda vivaraudoT, rom fredi ar daijerebs.<br />

¤ Sesabamisi: maswavlebli individualurad urCevs moswavleebs sityvebs, garemosa da<br />

stils. sabazo skolis calkeuli moswavlisTvis, SesaZloa, sajaro Seqeba samarcxvino<br />

iyos. aseTma Seqebam konkretuli qcevisTvis SesaZloa, maT magidis qveS SeZvromis<br />

survili gauCinos, magaliTad, merveklaseli `magari~ biWisTvis naTqvami: `oh, jon, ra<br />

sufTa da lamazi namuSevaria”.<br />

brofi imasac aRniSnavs, rom efeqtiani Seqeba, romelic moswavleTa Tavdapirvel miRwevebs<br />

mimdinare miRwevebis aRwerisTvis konteqstad iyenebs, mniSvnelovani Zalisxmevisa da<br />

rTuli (mocemuli moswavlisaTvis) amocanebis warmatebuli amoxsnis aRiarebas emsaxureba,<br />

warmatebas Zalisxmevasa da unars miawers, varaudobs, rom msgavsi warmateba momavalSic<br />

aris mosalodneli da waaxalisebs endogenur atribuciebs (moswavleebs sjeraT, rom amocanis<br />

amoxsnas Zalisxmevas imitom axmaren, rom moswonT da/an amocanis relevanturi unarebis<br />

ganviTareba surT).<br />

zemoT aRwerili yoveli qceva _ lodinis dro, damatebiT kiTxvebi, mowoneba, pasuxis<br />

srulad Camoyalibeba, moswavleebisTvis dafiqrebis moTxovna da Seqeba – mecnierulad dasabuTebulia<br />

da efeqtiani maswavleblis qcevebad miiCneva (Costa 1985; Dunkin & Biddle 1974).<br />

aseve dasabuTebulia literaturaSi imave kiTxvis sxva moswavlisTvis dasmisa da konkretul<br />

moswavleebTan kritikis gamoyenebis mizanSewonilobac, ramdenadac kritika gakicxva ar aris<br />

(Graham 1985).<br />

zemoT xsenebuli qcevebi mniSvnelovania, radgan azrovnebas stimulsa da sizustes matebs.<br />

sasurvelia, rom isini yvela maswavleblis repertuarSi arsebobdes. vimedovnebT, rom mocemul<br />

CamonaTvalSi nebismieri <strong>maswavlebeli</strong> misTvis axal qcevasac aRmoaCens (Cveni dakvirvebiT,<br />

yvelaze iSviaTi qcevaa lodinis dro, moswavleTaTvis detaluri ganxilvis moTxovna<br />

da efqtiani Seqeba.) maswavleblis repertuarSi maTi CarTvis garda arsebiTi sakiTxia maTi<br />

misadagebac. viyenebT Tu ara am reaqciebs Sesatyvis situaciaSi da Sesatyvis moswavleebTan?<br />

magaliTad, lodinis drois gamoyeneba Seusabamoa martivi SekiTxvebisa da erTferovani savarjiSoebis<br />

Sesrulebisas. misi gamoyeneba ufro efeqtiania, roca moswavleebs maRali donis<br />

azrovneba moeTxovebaT. SekiTxvis sxva moswavlisTvis gadamisamarTebam, SesaZloa, moswavles<br />

pasuxis mofiqrebis an ukve mofiqrebuli pasuxis srulyofis SesaZlebloba mouspos.<br />

maswavleblis mier pasuxis srulyofilad Camoyalibebam, SesaZloa, sxva moswavleebs gageba<br />

gauadvilos, magram misi uadgilod gamoyenebis gamo, SesaZloa, moswavleebma erTmaneTs aRar<br />

mousminon. nebismier SemTxvevaSic, sadac swavlebis wvdomaze gvaqvs saubari, arsebiTia, rom<br />

Tavdapirvelad repertuaris gafarToebaze vifiqroT, raTa rac SeiZleba met moswavles<br />

maqsimalurad Sesatyvisi reaqciiT vupasuxoT sxvadasxva situaciaSi da Semdeg misadagebis<br />

efeqtianobis amaRlebisTvis vizrunoT. unda vecadoT, rom Cveni reaqciebi repertuaris Sua<br />

nawils `moswavlis swor pasuxamde miyvanis gzebs~ davuaxlovoT, rom moswavleebSi sakuTari<br />

Tavisa da sakuTari SesaZleblobebis rwmena avamaRloT.<br />

roca moswavleebi ar pasuxoben<br />

wina qveTavSi igulisxmeba, rom moswavleebi pasuxoben maswavleblis SekiTxvebs, magram<br />

xSirad maT pasuxi ar aqvT da ramdenime wamSi unda gadavwyvitoT, rogor moviqceT. darcxvenilebi<br />

varT maT gamo, swor pasuxamde miyvana da miniSneba gvsurs, maTTvisve vapirebT kiTxvis<br />

gameorebas Tu sxva moswavles davusvamT igive SekiTxvas?<br />

rogor viqceviT, rodesac moswavleebi ver gvpasuxoben? ra viciT imis Sesaxeb, Tu rogor<br />

moqmedebs maTze kiTxvebi? rogor varCevT kiTxvas jerisaTvis, romelic WerSi iyureba da<br />

283


Tavi 11<br />

pasuxis ZiebaSi saxes manWavs?<br />

SegviZlia ganvsazRvroT maswavleblis reaqciaTa mzardi CamonaTvali, romelic Segva-<br />

Zlebinebs moswavleebis fiqrisTvis ganwyobas maSin, roca isini ar pasuxoben:<br />

¤ lodinis dro I-is gamoyeneba.<br />

¤ kiTxvis gameoreba.<br />

¤ miniSneba.<br />

¤ ufro martivi kiTxvis dasma.<br />

¤ mxolod faqtis Sesaxeb kiTxvis dasma.<br />

¤ pasuxebisTvis arCevanis SeTavazeba.<br />

¤ iseTi kiTxvis dasma, romelic mxolod `diax~ an `ara~ pasuxs mo iT x ovs.<br />

284<br />

¤ moswavlisTvis pasuxis gameorebis an aRdgenis Txovna.<br />

¤ moswavlisTvis araverbaluri pasuxis (mag., Tavis daqneva) Tx o vna.<br />

¤ moswavlisTvis `ar vici~-s Tqmis swavleba.<br />

lodinis drois upiratesobebze ukve visaubreT. dumilis drom, SesaZloa, jeris pasuxis<br />

mofiqrebis saSualeba misces. am qcevis modelirebas, SesaZloa, aseve mZlavri zegavlena<br />

hqondes.<br />

erTxel, am wignis erT-erTi avtori, harvardis universitetis Project Zero-s Tanadireqtoris<br />

devid perkinsis leqcias eswreboda. rodesac mas kiTxva dausves, Tavi moatriala,<br />

gverdze mimoixeda, Semdeg WerSi aixeda. siCume mTeli 10 wami gagrZelda. me nerviuloba daviwye<br />

misi, rogorc momxseneblis gamo da vcdilobdi raRac momefiqrebina, Cavreuliyavi da<br />

meTqva, rom erTi SexedviT paralizebis msgavsi mdgomareobisgan gadamerCina. magram swored<br />

am dros devidma SekiTxvis avtors wynarad Sexeda TvalebSi da araCveulebrivi pasuxi gasca.<br />

is ar aRelvebula, ubralod pasuxze fiqrobda. es me vgrZnobdi Tavs arakomfortulad da<br />

ara doqtori perkinsi!<br />

imave Sexvedraze ramdenimejer msgavsi pauza mohyva auditoriis mier dasmul rTul<br />

SekiTxvas. pirveli SemTxvevis Semdeg devidze aRar minerviulia, mec kiTxvaze vfiqrobdi.<br />

perkinsis mier kiTxvaze sapasuxod modelirebul lodinis dros myisieri gavlena hqonda<br />

auditoriaze _ diskusia kidev ufro Rrma da gaazrebuli gaxda. Sedegad diskusiis mTliani<br />

done amaRlda.<br />

lodinis dro iseTi qcevaa, roca wvrTna an TanatolTa ukukavSiris zogierTi forma gansakuTrebiT<br />

sasargebloa. Cven ise varT miCveulebi siCumis saubriT Sevsebas, rom Tu viRacam<br />

ar dagvavala lodinis drois gamoyeneba, SeiZleba xelidan gavuSvaT es metad mniSvnelovani<br />

da sasargeblo qceva. klasSi mxolod damkvirveblis arsebobam SeiZleba gagvaxsenos es qceva<br />

da gazardos misi warmatebuli gamoyenebis mcdeloba.<br />

qcevaTa zemoxsenebul CamonaTvals Tu mivubrundebiT, vnaxavT, rom bolo punqtebis<br />

mixedviT moswavles sul ufro da ufro cota moeTxoveba da bolos mxolod imitaciiTa da<br />

Tavis daqneviTRa Semoifargleba. es nusxa gudma da brofim (Good & Brophy, 1978) Seadgines<br />

`aramopasuxe~ moswavleebisTvis. maTi azriT, moswavleebs ureaqciobis, pasuxis gaucemlobis<br />

saSualeba ar unda mivceT, piriqiT, monawileoba unda movTxovoT. blankis naSromis<br />

citirebisas, romelic didi qalaqis Raribi raionis bavSvebs exeba, isini weren:<br />

Tu isini pirvel kiTxvas ver pasuxoben, momdevno kiTxva ufro martivi unda<br />

iyos, rom Tavi gaarTvan. zogadad, iseTi kiTxva, romelic maTgan raRacis deta-


molodinebi<br />

lurad axsnas moiTxovs, yvelaze rTuli iqneba. progresulad martivi moTxovnebi<br />

moicavs faqtebze dafuZnebul SekiTxvebs mokle pasuxebiT, mravalpasuxian<br />

kiTxvebs da kiTxvebs mxolod `diax~ da `ara~ pasuxebiT. Tu moswavle verc erTi<br />

donis SekiTxvas ver upasuxebs, SeiZleba winadadebebis gameoreba an qmedebis<br />

imitacia vTxovoT. rogorc ki is SekiTxvaze sworad daiwyebs pasuxis gacemas,<br />

maswavlebelma SeiZleba sakuTari Zalebis rwmenis gaZlierebis kvalobaze gaar-<br />

Tulos SekiTxvebi. rodesac daTrgunuli bavSvebi ar pasuxoben, maT mimarT yuradRebiani<br />

damokidebuleba gvmarTebs. Tu isini SekiTxvaze pasuxis gacemas Seecdebian,<br />

maswavlebelma unda daacados. Tu isini SekiTxvaze fiqris nacvlad<br />

yuradRebis centrSi moxvedris gamo nerviulobas iwyeben, <strong>maswavlebeli</strong> unda<br />

CaerTos SekiTxvis gameorebiT an miniSnebis SeTavazebiT. man sxva moswavles ar<br />

unda mimarTos imave kiTxviT da arc sxvebs misces pasuxis neba (Good & Brophy<br />

1978, gv. 226).<br />

roca moswavleebi daxmarebas iTxoven<br />

saskolo cxovrebis aseve mniSvnelovani sferoa calkeuli moswavleebis mier maswavleblisTvis<br />

daxmarebis Txovna. aseTi ram dRis ganmavlobaSi mravaljer xdeba. naxeT qvemoT<br />

mocemuli ori nawyveti. pirvel maTganSi maswavlebels moswavlis mimarT dadebiTi molodinebi<br />

aqvs, xolo meoreSi _ uaryofiTi (Good & Brophy 1978). SegiZliaT gansazRvroT, romeli<br />

nawyveti rogori molodinebis matarebelia? gaaanalizeT, dialogis romeli sityvebiTa<br />

Tu frazebiT igzavneba dadebiTi da uaryofiTi Setyobinebebi.<br />

I nawyveti<br />

moswavle: me-4 nomeri ver gavakeTe.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: am nomris romeli nawili ver gaige?<br />

moswavle: ubralod, ver vxsni.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: vici, rom am amocanis nawilis amoxsna SegiZlia, radgan pirveli<br />

sami amocana sworad amoxseni. meoTxe amocana msgavsia, oRond<br />

odnav rTuli. amoxsnas isev ise iwyeb, mxolod Semdeg damatebiTi<br />

safexuri gWirdeba. kidev erTxel gadaxede wina sam amocanas da<br />

mere isev meoTxes miubrundi da naxav, rom SeZleb. ramdenime wuTSi<br />

davbrundebi Sens merxTan da vnaxav, rogor xsni.<br />

II nawyveti<br />

moswavle: me-4 nomeri ver gavakeTe.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: ver akeTeb? ratom?<br />

moswavle: ubralod, ver vxsni.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: nu ambob, rom ar SegiZlia. Cven arasdros vambobT `ar SemiZlia~.<br />

kargad ecade?<br />

moswavle: diax, magram ver gavige.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: pirveli sami amocanis amoxsna xom SeZeli. isev rom miubrunde da<br />

cota meti dro daxarjo, iqneb es meoTxe amocanac amoxsna. ratom<br />

ar ginda, cota meti imuSao da vnaxoT, ra moxdeba?<br />

285


Tavi 11<br />

meore nawyvetSi <strong>maswavlebeli</strong> moswavlis naTqvamze `me-4 nomeri ver gavakeTe~, svams kiTxvas<br />

`ratom?~. es maxesaviT SekiTxvaa. moswavleebma rom icodnen ratom ver xsnian, isini ufro<br />

konkretuli daxmarebis Txovnasac SeZlebdnen.<br />

moswavlis naTqvamze `ubralod ver vxsni~, <strong>maswavlebeli</strong> `recepts uwers~, `nu ambob, rom<br />

ar SegiZlia~, xolo Semdeg mcire morals ukiTxavs, `Cven arasdros vambobT `ar SemiZlia~-s~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> Tvlis, rom wamaxalisebeli Jesti iqneba `gamococxleba~ da kidev erT uimedo<br />

kiTxvas usvams: `kargad ecade?~<br />

Tu moswavle ukve `kargad ecada~, mxolod erTi daskvnis gakeTeba SeuZlia: `rogorc Cans,<br />

Clungi var~. xolo Tu `kargad ar ecada~, sakuTari sizarmace unda aRiaros.<br />

maswavleblis saboloo naTqvami moswavles didad ar aimedebs, rom `xangrZlivi~ da `meti~<br />

muSaoba winsvlaSi miexmareba. <strong>maswavlebeli</strong> araviTar specifikur strategiul daxmarebas<br />

ar sTavazobs. `vnaxoT, ra moxdeba~ bolo wveTia da Cvenc da moswavlec vgrZnobT, rom bevri<br />

araferi moxdeba.<br />

pirvel nawyvetSi mawavleblis pirveli kiTxva _ `romeli nawili ver gaige?~ _ ndobas<br />

gamoxatavs, rom moswavlem amocanis didi nawili gaigo da garkveul nawilze koncentrireba<br />

sWirdeba. rodesac moswavle ferxdeba, <strong>maswavlebeli</strong> misi SesaZleblobebisadmi rwmenas<br />

gamoxatavs: `vici rom am amocanis nawilis amoxsna SegiZlia, radgan pirveli sami amocana sworad<br />

amoxseni~. Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> detalur daxmarebas sTavazobs da hpirdeba, rom ramdenime<br />

wuTSi dabrundeba. <strong>maswavlebeli</strong> daxmarebas sTavazobs, magram sjera, rom moswavle<br />

Tavad gaumklavdeba sirTules. moswavle uyuradRebod ar rCeba, <strong>maswavlebeli</strong> dabrundeba,<br />

Tu sirTule isev gaCndeba.<br />

am ori nawyvetis ganxilvis mizani iyo, ufro Rrmad CavwvdomodiT sityvebisa da midgomis<br />

SerCevis mniSvnelobas, roca moswavle daxmarebas gvTxovs. saTqmelis umniSvnelo SecvliT<br />

SegviZlia moswavleebSi sakuTari Tavis rwmena gavaRviZoT, vaCvenoT, rogor gamoiyenon arsebuli<br />

codna, davexmaroT strategiebiTa da miniSnebebiT, drois saTanado intervalebiT<br />

SevamowmoT an vukiTxoT morali, gavumartivoT, SevTavazoT araadekvaturi daxmareba da es<br />

yvelaferi iseTi zrdilobiani sityvebiT SevniRboT, rom moswavle kargad mixvdes, ramdenad<br />

ar gvjera misi unarebisa.<br />

am qveTavis mkiTxvelTaTvis erT-erTi sasurveli Sedegi is iqneba, rom isini sakuTar TavSi<br />

mesame Tvalsa da mesame yurs aRmoaCenen. es mesame Tvali da yuri Cvenia! is swavlebis procesis<br />

monitoringsa da ukukavSiris damyarebaSi gvexmareba. rodesac moswavleebi daxmarebisTvis<br />

mogvmarTaven, ra Setyobinebebs vugzavniT maT?<br />

286


moswavlis saqmianobasTan ukukavSiri<br />

molodinebi<br />

Cven ukve vimsjeleT ukukavSiris mniSvnelobaze. axla urTierTobis sizustidan im SeniRbul<br />

Setyobinebebze visaubrebT, romlebsac urTierTobis dros `vgzavniT~. `me mejera Seni~<br />

Setyobinebas moswavlis naSromze ukukavSiris dros <strong>maswavlebeli</strong> sam garemoebaSi gzavnis:<br />

acdenili molodinebis, kargad Sesrulebuli samuSaos da saqmianobaSi arsebiTi cvlilebebis<br />

dros<br />

molodinTa acdena<br />

mniSvnelovania, maswavlebelma ise uTxras moswavleebs cudad Sesrulebuli davalebis<br />

Sesaxeb, rom maT ukeTesad Sesrulebis rwmena ar mouspos. maswavleblis mier dabali xarisxis<br />

naSromis neitralur, gaurkvevel Sefasebas moswavleebi aRiqvamen, rogorc maTi namuSevrisadmi<br />

maswavleblis gulgrilobas an maTdami rwmenis uqonlobas. sinamdvileSi, xSirad, asec<br />

aris xolme.<br />

meore mxriv, Tu <strong>maswavlebeli</strong> ganicdis moswavlis mier cudad Sesrulebul samuSaos,<br />

drosa da energias ar zogavs imisTvis, rom auxsnas Secdoma da ukeT Seasrulebinos, moswavle<br />

rwmundeba, rom misi sjeraT. amgvari saqcieli TviT maswavlebelsac matebs rwmenas, rom moswavlis<br />

Zalisxmeva fuWi ar iqneba. SesaZloa, moswavleebma ar gamoiCinon survili an SeewinaaRmdegon<br />

kidec maswavleblis amgvar pirdapiri da zogjer Zalze energiul qmedebas. Cveni<br />

daJinebis pasuxad moswavleebisgan madlobas ar unda velodeT (yovel SemTxvevaSi, uaxloes<br />

ramdenime weliwadSi mainc), magram Cveni sijiutis gareSe moswavleTa umravlesobas saku-<br />

Tari Tavis sakmarisi rwmena ar eqneba imisTvis, rom TavdadebiT da kargad imuSaos.<br />

sakuTari Tavisadmi rwmenis uqonlobis safrTxe gansakuTrebiT im moswavleebs emuqrebaT,<br />

romlebsac inteleqtis `mocemulobis~ Teoriisa sjeraT (Dweck 1989). maT swamT, rom<br />

inteleqti an `unari~ iseTi ram aris, rac adamians aqvs an ar aqvs da Tu ver swavloben, es<br />

imaze metyvelebs, rom sakmarisi unari ar aqvT. igive moswavleebi atribuciis Teoriis (Weiner<br />

1972, 1974) mixedviT Tvlian, rom davalebis cudad SesrulebaSi `damnaSave~ davalebis sirTulea,<br />

xolo am rwmenis miRma sakuTari arcTu saxarbielo gonebrivi SesaZleblobebis Sesaxeb<br />

mRrRneli eWvi imaleba.<br />

mudmivi<br />

(myari)<br />

cvladi<br />

(aramyari)<br />

Sinagani garegani<br />

unari amocanis<br />

Zalisxmeva<br />

sirTule<br />

iRbali<br />

sqema 11.2: atribuciis Teoriis bade<br />

wyaro: Weiner 1972, 1974.<br />

atribuciis Teoriis mixedviT, yovel Cvengans warmatebasa da warumateblobaze `pasuxis<br />

287


Tavi 11<br />

moTxovnis~ sakuTari gzebi gvaqvs. arsebobs oTxi ZiriTadi mizezi, riTac sakuTar warmatebasa<br />

Tu warumateblobas vxsniT: unari, amocanis sirTule, iRbali da Zalisxmeva. veineri maT<br />

qvemoT mocemuli badis (ix. sqema 11.2) mixedviT ganalagebs.<br />

rogorc wesi, warmatebuli adamianebi warmatebas iseT Sinagan faqtorebs miaweren, romlis<br />

kontrolic SeuZliaT, magaliTad, Zalisxmevas. warumatebeli adamianebi ki sakuTar<br />

warumateblobas amocanis sirTules da uiRblobas (SeniRbuls SiSiT, rom maT sakmarisi unari<br />

ara aqvT). warmatebas amocanis siioliT da iRbliT xsnian: `advili amocana iyo~, `bedad,<br />

swored es Tavi viswavle!~<br />

atribuciis Secvla niSnavs imas, rom moswavleebs mivexmaroT warmatebisa da warumateblobis<br />

atribuciis SecvlaSi garegani faqtorebidan (iRbali da advili an rTuli samuSao)<br />

Sinagani faqtorebisken (Zalisxmeva da rwmena, rom sakmarisi goniereba aqvs samuSaos maRali<br />

doneze Sesasruleblad). amis Tqma gacilebiT iolia, vidre Sesruleba, magram atribuciis<br />

Teoriis Sesaxeb Catarebuli kvlevebi gviCvenebs, rom is atribuciebi, romlebic erTgvari<br />

gonebrivi modelia imisa, Tu rogoria samyaro da ra adgili ukavia masSi adamians, gansaz-<br />

Rvravs, Tu ra Zalisxmeva sWirdeba moswavles swavlisTvis.<br />

susti moswavleebis mimarT gamoCenili energia da maTze gavlena atribuciis Secvlis erTerTi<br />

formaa. es SeniRbuli gancxadebaa maTi unarebis rwmenisa, rac maT ufro meti Zalisxmevis<br />

motivs uCens.<br />

288<br />

kargad swavla<br />

atribuciis Secvlis sxva SesaZlebloba Cndeba, roca moswavle kargad swavlobs. mniSvnelovania,<br />

rom SeqebiT maT warmatebas maTs Zalisxmevas mivawerT (da Semdeg ki, araverbalurad,<br />

maTs unars): `damatebiTi mecadineoba wagadga, testirebamde iswavle da sanam Camabarebdi,<br />

pasuxebis Sesamowmeblad dro gamoiyene. hoda, kargi Sedegic gaqvs!~<br />

swavlaSi cvlileba<br />

moswrebis arsebiTi cvlileba – gauareseba an gaumjobeseba – atribuciis cvlilebis<br />

kidev erTi mizezia. `es axlosac ki ar aris im standartTan, romlis miRwevac Sen SegiZlia~,<br />

amgvari SeniSvna im maswavleblisgan, romelsac moswavle pativs scems, mZlavri biZgi iqneba<br />

sakuTari SesaZleblobebis gamo imedgacruebuli moswavlisTvis. ra SeiZleba iTqvas sapirispiro<br />

SemTxvevaze?<br />

davuSvaT moswavle, romlis saSualo Sefaseba testirebaSi aris D, 83 qulas iRebs. <strong>maswavlebeli</strong><br />

karTan aCerebs moswavles da eubneba: `Sen marTlac kargad dawere testi. rogor<br />

fiqrob, ra iyo mizezi?~ moswavle dums, Tavs dabla xris da mere burtyunebs, `albaT, ioli<br />

sakiTxebi iyo~. (yuradReba miaqcieT garegan atribuciasTan kavSirs – iRbali an amocanis sir-<br />

Tule). <strong>maswavlebeli</strong> pasuxobs, `advili testi! me advili testeb ara maqvs, es yvelam icis. 14<br />

sakiTxs swori pasuxi gaeci, es sakiTxebi yvelaze rTuli iyo. ase rom, miTxari, Seni azriT, ra<br />

iyo warmatebis mizezi?~<br />

<strong>maswavlebeli</strong> cdilobs moswavle miaxvedros, rom mas kargad swavlis sakmarisi unari aqvs<br />

da, albaT, sakmarisadac ecada, rom kargi Sedegi mieRo. savaraudoa, rom moswavle dumils<br />

SeinarCunebs amgvari dialogisas. maswavleblis kiTxvaSi damaluli mosazrebebi mraval<br />

safrTxes Seicavs. (`iqneb marTlac SemiZlia kargad swavla? yovelTvis kargi Sedegis molodini<br />

eqneba Cemgan? iqneb vecado, magram ise kargad ar gamomivides?~) SesaZloa, moswavles<br />

dabali molodinebis SenarCuneba mxolod im mizniT surs, rom bejiT swavlas aaridos Tavi.


molodinebi<br />

moswavlis sakuTar warmatebaze dafiqrebis kidev erTi gza misi socialur safrTxeSi Cagdebaa.<br />

TanatolTa dajgufebebis safuZveli xSirad davalebebis Seusrulebloba da skolis<br />

kritikaa. Tavdauzogavi swavla SesaZlebelia TanatolTagan gariyvis mizezi gaxdes. es sindromi<br />

xSirad feradkaniani moswavleebisTvis aris damaxasiaTebeli, Tuki isini cdiloben<br />

`TeTrkanianebiviT moqcevas~ (Fordham & Ogbu 1986).<br />

rodesac zemoT motanili SemTxvevis (moswavle moulodnelad karg Sedegs iRebs testirebisas)<br />

msgavsad atribuciis Secvlas vcdilobT, Cven mzad unda viyoT moswavlis dasaxmareblad<br />

fiqriTac da riskis gaziarebiTac: `kargi, dafiqrdi amaze da xval rom moxval,<br />

gavarkvioT, Seni azriT, ra iyo warmatebis mizezi~. miuxedavad imisa, rom momdevno dResac<br />

SesaZloa pasuxad dumili miviRoT, dumili darRveulia, radgan moswavle ukve kargad swavlis<br />

risksa da jildoze iwyebs fiqrs, - cxovrebaSi pirvelad, is fiqrobs, rom kargad swavla<br />

SeuZlia.<br />

SecdomebTan brZola<br />

Tu adamiani Secdomebs sisustis niSnad miiCnevs, Zal-Rones ar daiSurebs maTi Tavidan<br />

acilebisaTvis. is ecdeba, Tavi aaridos iseT Temebsa da samuSaos, sadac SeiZleba Secdomebi<br />

dauSvas. nerviulobas iwyebs rTuli samuSaos Sesrulebisas, romelic swrafad da iolad ar<br />

gamosdis, radgan am dros samuSaos sirTules uunarobad `Targmnis~. meore mxriv, Tuki Secdomebs<br />

ukukavSirisTvis gamoiyenebs, rTuli masalis daZlevisTvis alternatiuli gzebis<br />

monaxvas SeZlebs da Tavs ar aaridebs im saqmes, romelic erTi xelis mosmiT ar gamosdis. ase-<br />

Ti midgoma sakuTari Tavisadmi rwmenis xazgasmas moiTxovs da namdvilad Rirs mcdelobad.<br />

Secdomebze amgvari ori saxis reaqcia aRwerili aqvs karol dueki. misi azriT, bavSvebi (da<br />

zrdasrulebic) arian `mocemuli~ an `mzardi Zalisxmevis~ inteleqtis Teoriis momxreebi.<br />

`mocemuli~ inteleqtis Teoriis momxreebs miaCniaT, rom inteleqti aris `sagani~ _ obieqturi<br />

mocemuloba, romelic pasuxismgebelia nebismieri saxis warmatebisTvis; Sesabamisad,<br />

inteleqtis dabali maCvenebeli dabali akademiuri moswrebis pirobaa. am Teoriis momxreebi<br />

nebismier davalebas, testsa Tu amocanas ganixilaven, rogorc sakuTari Sinagani unaris Sefasebas.<br />

aseTi moswavleebi, dvekis azriT, saswavlo saqmianobis mimarT `Sesrulebze orientirebulobiT~<br />

gamoirCevian. arasaxarbielo Sedegebi (Secdomebi) dabal unarze metyvelebs,<br />

xolo kargi Sedegi – maRalze. `im saqmis keTeba momwons, romelic ukve vici~, ambobs am Teoriis<br />

momxre gogona.<br />

`mzardi Zalisxmevis~ Teoriis warmomadgenlebs sjeraT, rom unari TandaTanobiT yalibdeba<br />

Zalisxmevis da garemosTan ukukavSiris Sedegad. isini dvekis azriT, `swavlaze orientirebulobiT~<br />

gamoirCevian, maTi mizani axlis swavla ufroa, vidre sakuTari TavisTvis<br />

raRacis damtkiceba. inteleqtis am ori Teoriis Sedegebi da mizanze orientacia Zalze gansxvavebulia.<br />

warmoidgineT, ra wnexis qveS aris moswavle, romelic yovel saswavlo davalebas<br />

sakuTari Tavis – intleqtis - sazomad miiCnevs, im sazomad, romelic ase mniSvnelovania Cveni<br />

sazogadoebisTvis.<br />

umravlesoba (magram ara yvela) erTi an meore Teoriis ukiduresi momxrea. rac ufro<br />

metad vuaxlovdebiT inteleqtis `mocemulobis~ Teoriis poluss, miT ufro Znelia energiisa<br />

da strategiis mobilizeba sirTuleebis dasaZlevad. piriqiT, rac ufro axlosa varT<br />

inteleqtis Sesaxeb `mzardi Zalisxmevis~ Teoriis ukidures wertilTan, miT advilia sirTulis<br />

an Secdomis ganxilva monacemebad. yovelTvis, roca <strong>maswavlebeli</strong> moswavles Secdomis<br />

gamosworebaSi exmareba, mas saSualeba aqvs, es Secdoma mocemulobad `uTargmnos~ da ara da-<br />

289


Tavi 11<br />

bal unarad. magaliTad,<br />

¤ `karl, amis gakeTebas SeZleb, Tuki swor strategias airCev, gansxvavebuli strategia<br />

gWirdeba. modi, vnaxoT romeli strategia gamoiyene da romeli ar gamogiyenebia!~<br />

¤ `juli, Sen SeZleb moTxrobis gagebas, Tu kargi safuZveli geqneba. aq aucileblad<br />

iqneba raRac iseTi, rasac avtori varaudobs. modi, vnaxoT ra aris es? aba maCvene, erTerTi<br />

adgili, romelmac sagonebelSi Cagagdo~.<br />

¤ `maS ase, Sen kargad gamogdis eqsperimenti, roca kargad gesmis amocana. albaT, aris<br />

raRac Seusabamoba, ris gamoc Seni gza ar amarTlebs. modi, wavideT da erTad vnaxoT<br />

laboratoriaSi. miTxari ra iyo bundovani~.<br />

saklaso garemos Sesaxeb TavSi vnaxavT, rogor qmnis <strong>maswavlebeli</strong> riskis gawevisa da<br />

Tavdajerebulobis klimats, sadac moswavleebi Secdomebs saswavlo SesaZleblobebad ganixilaven.<br />

am nawilSi warmogidgineT Secdomebis mimarT moswavleTa damokidebulebis mniSvneloba<br />

da giCveneT, rogor SeuZlia maswavlebels reagireba, rom xeli Seuwyos inteleqtze<br />

`mzardi Zalisxmevis~ Sexedulebas da saswavlo miznebze orientacias.<br />

290<br />

Sefaseba<br />

Sefasebisas moswavleebi SeniRbul Setyobinebebs iReben imis Taobaze, Tu rogori Sexeduleba<br />

aqvs maswavlebels maT unarze. modiT, ganvixiloT xelmeore testirebis praqtika.<br />

mravali <strong>maswavlebeli</strong>, arasaxarbielo Sedegebis SemTxvevaSi, moswavleebs testis xelmeored<br />

Cabarebis saSualebas aZlevs. Semdeg, <strong>maswavlebeli</strong>, rogorc wesi, asaSualebs meore (Cveulebriv,<br />

ukeTes) qulas pirvel qulasTan da gamohyavs saboloo Sefaseba. magram modiT vnaxoT,<br />

rogor Setyobinebebs iRebs moswavle am dros. xelmeore testirebis Sedegebis gasaSualeba<br />

pirveli testirebis SedegebTan mxolod im moswavleebs waadgebaT, romlebsac pirveli<br />

testirebisas SedarebiT kargi Sedegi hqondaT, rac imaze metyvelebs, rom Cven daostatebasa<br />

da kargad swavlaze ki ar vzrunavsT, aramed siCqareze (risTvisac vajildoebT kidec).<br />

zogierTi ityvis, rom saboloo Sefasebisas maRali qulebi pirvel etapze kargi stimuli<br />

iqneba moswavlisTvis. migvaCnia, rom aseTi midgoma mxolod umciresobas waadgeba, radgan<br />

umravlesobisTvis xelmeore testireba usafrTxo TavSesafaria. amgvari praqtikis gamo,<br />

xSirad, maswavleblebi anekdotur mdgomareobaSi aRmoCndebian xolme, xolo Sefasebis gadavadeba<br />

moswavleebs arcTu usafrTxo mdgomareobaSi agdebs.<br />

axla ganvixiloT gasaSualebis praqtika. is moswavleebi, romlebic Zal-Rones ar iSureben,<br />

gasaSualebis dros dabal Sefasebas iReben. amrigad, jildovdeba siCqare da ara Zalisxmeva<br />

da yvelaferi, misi Tanmdevi – miznebis dasaxva, Sesabamisi daxmarebis Zieba, sxvebis<br />

konsultacia, damatebiTi samuSao saaTebi, ukukavSiri da sxvebis kritika.<br />

Cveni azriT, mizanSewonili Sefasebaa `A~ da `B~. erT-erT skolas aseTi sqema hqonda danergili:<br />

`B~ niSnavda `standartTan Sesabamisobas~, romelic maRal doneze iyo SemuSavebuli.<br />

`A~ ki standartze maRla dgomas niSnavda, rac moiTxovda damatebiTi proeqtis Sesrulebas<br />

kursis masalebis gamoyenebiT, magram kursis moTxovnebze ufro maRal doneze. nebismier moswavles,<br />

romelic ver akmayofilebda kursis moTxovnebs da ver amJRavnebda Sesabamis codnas,<br />

`aradamakmayofilebeli~ Sefaseba hqonda.<br />

Sefasebis amgvari sistemisaTvis maswavlebelma (da skolam) Zal-Rone ar unda daiSuros<br />

imisaTvis, rom yvela moswavle Seesabamebodes standarts (rac TviT standartisa da misi arsis<br />

mkafiod gansazRvrasac gulisxmobs). aseve unda arsebobdes saTanado SesaZleblobebic


molodinebi<br />

_ skolis Semdeg, SabaT-kvira, saRamoobiT _ romelTa damatebiTi daxmarebis saxiT SeTavazeba<br />

SegviZlia moswavlisTvis. erT-erT skolaSi fakultetis wevrebi da moxaliseebi samSabaT<br />

da xuTSabaT saRamos da SabaT diliT uwevdnen moswavleebs damatebiT daxmarebas.<br />

Tu skolis mizani daxarisxebis meqanizmia, maSin Sefasebis tradiciuli forma `A~-dan `F~s<br />

CaTvliT zedgamoWrilia. SesaZlebelia moswavleTa daxarisxeba Sefasebis mixedviT da maTi<br />

ganawileba sazogadoebis sxvadasxva doneebisa da sxvadasxva rolebisTvis. albaT, gvetyvian<br />

kidec, rom Sefasebis SemoRebis mizani swored daxarisxeba iyo. gasuli saukunis dasawyisSi<br />

swored es idga amerikuli Sefasebis sistemis ukan (Cremin 1965).<br />

asoebiT Sefasebis miRma is varaudic imaleba, rom mravali moswavle ver daakmayofilebs<br />

swavlis maRal standarts, an mxolod nawilo-<br />

briv SeZlebs masTan Sesabamisobas (miuxedavad<br />

imisa, rom veravin getyviT, romel standarts<br />

upasuxa da romels vera moswavlem).<br />

ra moxdeba, Tuki virwmunebT, rom yvela moswavles<br />

SeuZlia gaxdes standartis Sesabamisi,<br />

Tuki mas saTanado sawyisi codniT, motivaciiTa da swavlebiT uzrunvelvyofT? ra moxdeba<br />

Tuki virwmunebT, rom sazogadoebas sWirdeba, yvela moswavle akmayofilebdes kursis standarts,<br />

radgan samuSao adgili da qveyana moiTxovs, rom yvela moqalaqes SeeZlos problemis<br />

gadaWra, gunduri muSaoba da gamarTuli metyveleba? aseT SemTxvevaSi, Sefasebis erTaderTi<br />

SesaZlo sistema ostatobaze iqneba dafuZnebuli da ara daxarisxebaze.<br />

amJamad amerikaSi arsebuli Sefasebis sistema im Sexedulebas emyareba, rom skolis mizani<br />

daxarisxebaa da mravali (umravlesoba Tu ara) moswavle sakmaod gonebaClungia imisTvis,<br />

rom saswavlo masalis mkacr, maRal standarts upasuxos. Tu gvjera, rom yvela moswavles<br />

SeuZlia maRali standartebis Sesabamisad swavla, am rwmenis Sesatyvisad radikalurad unda<br />

SevcvaloT Sefasebis sistema. Sefasebis Sesaxeb TavSi gavigebT, rogor unda CavanacvloT<br />

Sefasebis arsebuli sistema Sedegebis Sesaxeb ufro informaciuli sistemiT.<br />

rwmena, rom yvela moswavles SeuZlia maRali standartebis Sesabamisad swavla, cvlis<br />

swavlebis Sesaxeb TiTqmis mTel Cvens damokidebulebas, Sefaseba mxolod aisbergis wveria.<br />

moswavleebi, romlebic jer ver `Caswvdnen~<br />

rwmena, rom yvela moswavles SeuZlia maRali<br />

standartebis Sesabamisad swavla, cvlis swavlebis<br />

Sesaxeb TiTqmis mTel Cvens damokidebulebas.<br />

klasisTvis da maswavleblisTvisac Cveulebrivi movlenaa, Tu zogierTi moswavle masalas<br />

ver `Caswvdeba~. es kargad uwyian rogorc Tavad im moswavleebma, romlebic ver `Caswvdnen~,<br />

ise danarCenebmac. ra moxdeba, Tu maT masalis gagebis kidev erT Sanss mivcemT?<br />

maswavlebelma icis, rom zogierTma moswavlem kargad ver gaigo masala, an gaigo nawilobriv,<br />

magram is valdebulia ar gaCerdes da axal masalaze gadavides. `isini gaigeben, risi<br />

gagebac ZaluZT. me SemiZlia maT odnav gansxvavebuli davalebebi mivce [moswavliseuli<br />

TargmaniT: naklebad rTuli], ise, rom maT warmateba SeigrZnon [sinamdvileSi isini sircxvilis<br />

garda verafers SeigrZnoben]. me masalis axsna kurikulumis mixedviT unda gavagrZelo.<br />

yvelaferTan erTad es moswavleebi saboloo gamocdebisTvis unda movamzado! ar SeiZleba<br />

sxvebi davabrkolo!~<br />

am maswavlebels ar sjera, rom susti moswavleebi rodesme gaigeben masalas da, misi azriT,<br />

saboloo gamocdis sayovelTao Cabarebis moTxovna, garda imisa, rom mTel klass aferxebs,<br />

TviT standartebis Tamasasac dabla swevs. ra moxdeba, Tuki marTlac davijerebT, rom yvela<br />

291


Tavi 11<br />

moswavles SeuZlia maRali standartebis miRweva Tavdadebuli muSaobis, efeqtiani Zalisxmevisa<br />

da saTanado sawyisi codnis safuZvelze?<br />

im moswavleebisTvis, romlebmac swrafad an pirvelive mcdelobiT ver gaiges, SesaZlebelia<br />

SemoviRoT `xelaxali swavlebis sistema~, rogorc regularuli saklaso praqtika (ix.<br />

sqema 11.3) am sistemisTvis ukeTesi saxelwodeba SeiZleba iyos `winsvlis jgufi~ an `swavlulTa<br />

jgufi~. am jgufebSi naswavli koncefcia, an idea kidev erTxel iqneba axsnili damatebiTi<br />

gansxvavebuli magaliTebiT, an swavlebis sxva stiliT. es SeiZleba gaakeTos sagnis<br />

an sxva maswavlebelma an TviT moswavleebma. am mecadineobebze SeiZleba gamoviyenoT TviTmarTuli<br />

saswavlo gamocdileba an kompiuteruli modelireba. is moswavleebi, romlebmac<br />

pirvelive mcdelobiT ver gaiges, sakuTar ZalebSi unda davarwmunoT. sistemas amisaTvis<br />

Semdegi komponentebi aqvs:<br />

292<br />

1. moswavles sakuTari Tavis marTva unda vTxovoT. man Tavad unda Seafasos sakuTari<br />

Tavi: `namdvilad gavige masala?~<br />

2. moswavleebs sWirdebaT winaswar gansazRvruli mkafio kriteriumebi testirebis an<br />

amocanis amoxsnisas, raTa TviTSefaseba SeZlon. saswavlo an saqmianobis mizani maT-<br />

Tvis saidumlo ar unda iyos.<br />

3. <strong>maswavlebeli</strong> qmnis da mudmivad cdilobs usafrTxoebis fsiqologiuri klimatis<br />

SenarCunebas im moswavleebisTvis, romlebmac sakuTari Tavi xelaxali swalebis kandidatebad<br />

daasaxeles. isini gamudmebiT unda ismendnen SeniSvnas masalis sirTulis<br />

aRiarebis Sesaxeb: `es marTlac sakmaod rTulia, radgan erTdroulad or rameze<br />

giwevT fiqri: Sesatyvisi informaciisa da Sesatyvisi qmedebis gansazRvraze~. sir-<br />

Tulis aRniSvnasTan erTad <strong>maswavlebeli</strong> gaazrebul TviTSefasebasa da vergagebis<br />

aRiarebis risksac afasebs: `kargi dasawyisia, jeison. guldasmiT gaqvs wakiTxuli<br />

sakuTari naweri da axal masalaze gadasvlamde Sedegis gaumjobeseba gadawyvite.<br />

minda, Rrmad Caswvde, bolomde gaigo da weris es unari cxovrebaSi gamoiyeno~.<br />

4. <strong>maswavlebeli</strong> waaxalisebs im moswavleebs, romlebmac gariskes xelmeored swavlebis<br />

sistemaSi monawileoba: `ase gaagrZele _ TiTqmis miaRwie sasurvels. vici, risi Tqmac<br />

gsurs. scade, sakuTari sityvebiT gadmosce~.<br />

5. <strong>maswavlebeli</strong> aRiarebs sirTules da xelmeored swavlebis sistemas gunduri Zalisxmevis<br />

sagnad aqcevs: `saTqmeli kargad ver gamovxate. julia, SegiZlia sakuTari<br />

sityvebiT gadmosce da auxsna marSas?~<br />

xelaxali swavlebis sistemis yvelaze mniSvnelovani nawilia daJineba da maswavleblis<br />

mier yoveli moswavlis misamarTiT gamoxatuli rwmena, rom sirTulesTan brZola maT<br />

warmatebas moutans. es niSnavs xSir Sefasebebs da waxalisebas.<br />

xelaxali swavlebis sistemis Seqmna xSirad moiTxovs klasis dayofas jgufebad da klasis<br />

sxva wevrebisTvis damatebiTi savarjiSoebis micemas codnis axal konteqstebSi gamoyenebis<br />

mizniT. es maswavleblisagan damatebiT drosa da Zalisxmevas moiTxovs. rwmena imisa, rom<br />

`yvela moswavles SeuZlia maRal doneze swavla~, eWvgareSea, maswavleblisagan damatebiT<br />

muSaobas moiTxovs. moswavleTa daxarisxeba yovelTvis maT swavlebaze ufro advilia.<br />

es damatebiTi mZime samuSao racionaluri gaxdeba, Tu xelaxali swavlebis sistemas gundur<br />

muSaobad vaqcevT. or maswavlebels SeuZlia gainawilos funqciebi, Tuki gadawyveten,<br />

rom maT moswavleTa nawils xelaxali swavlebis sistemaSi CarTva sWirdeba.<br />

dabolos, xelaxali swavlebis sistema efeqtiania, Tu mas Semdegi maxasiaTeblebi aqvs:


asSi<br />

y testis winaswar momzadeba y sirTulis aRiareba y TviTnominacia y naTlad gansazRvruli dro, adgili, <strong>maswavlebeli</strong> da informaciis wyaro y TviTnominantTa aRiareba y damatebiTi savarjiSoebi sxva moswavleebisTvis y moswavleebis mier Tavisuflad gadaadgileba erTi gjufidan meoreSi y maswavleblis mxridan daJineba da waxaliseba y normatiuli praqtika kl<br />

swavlulis sistema<br />

y testis winaswar momzadeba.<br />

y sirTulis aRiareba.<br />

y TviTnominacia.<br />

y naTlad gansazRvruli dro, adgili, <strong>maswavlebeli</strong><br />

da informaciis wyaro.<br />

y TviTnominantTa aRiareba.<br />

y damatebiTi savarjiSoebi sxva moswavleebisTvis.<br />

y moswavleebis mier Tavisuflad gadaadgileba erTi<br />

gjufidan meoreSi.<br />

y maswavleblis mxridan daJineba da waxaliseba.<br />

y normatiuli praqtika klasSi.<br />

molodinebi<br />

sqema 11.3: swavlulis sistema<br />

sistemis ZiriTadi elementebia maswavleblis daJineba (tenacity) da rwmena, rom moswavleebi<br />

warmatebas miaRweven.<br />

dajgufeba<br />

moswavleTa dajgufeba swavlisTvis is asparezia, sadac `SemiZlia~-s didi gavlenis moxdena<br />

ZaluZs moswavleTa SesaZleblobebze. Zalze mniSvnelovania erTi jgufidan meoreSi<br />

gadasvlis moqniloba, swavlebis xarisxi, maswavleblis simtkice, moswavleTa SesaZleblobebisadmi<br />

gamoxatuli rwmena da moswavleebis mier imis gageba, ratom arian ama Tu im jgufSi.<br />

mravali wlis win Cveni jgufis (`ukeTesi swavlebisTvis kvlevis~) erT-erTi wevri dabali<br />

moswrebis merveklaselebs akvirdeboda. dakvirvebis obieqtebi erTad swavlobdnen yvela sagans<br />

da erTad cdilobdnen akademiuri moswrebis gaumjobesebas. saswavlo wlis dasawyisSi<br />

293


Tavi 11<br />

maswavleblebi klass ase mimarTavdnen: `sakmaod didxans asulelebdiT adamianebs. viciT, rom<br />

goneba giWriT da kargad swavla SegiZliaT. gvjera, rom Tqveni momavlisTvis Zalze mniSvnelovania,<br />

isev mogcemT Tu ara cudad swavlis nebas. ase rom, am wels ise unda imuSaoT,<br />

rogorc arasodes gimuSaviaT da ise unda iswavloT, rogorc arasdros giswavliT~.<br />

aseTi midgomis Sedegad mniSvnelovnad gaizarda moswavleTa tempi, davalebebis sirTule<br />

da moTxovnebi da swavlebis intensivoba. wlis bolosTvis maTma umravlesobam ori wlis saswavlo<br />

Sinaarsi daZlia.<br />

dabali moswrebis moswavleebisTvis standartebis, molodinebisa da swavlebis intensivobis<br />

`amaRlebis~ amgvar praqtikas `akademiuri wiTeli perangis gadacma~ (academic redshirting)<br />

ewodeba da kidev erTxel iCina Tavi henri levinis (Henry Levin) `daCqarebul skolebSi~<br />

(Hopfenberg da sxvebi, 1993). Cveni mizania, jgufis formirebis kriteriumis miuxedavad, jgufis<br />

farglebSi TviT dajgufebis faqtis Sesaxeb maswavleblebisa da moswavleTa saukeTeso<br />

gamocdilebis, damokidebulebisa da Sexedulebebis cnobili magaliTi SemogTavazoT.<br />

SeerTebul StatebSi monitoringis Sesaxeb Catarebulma kvlevebma (Oakes 1985) daasabuTa,<br />

rom dabali moswrebis moswavleebi sistematurad<br />

awydebian dabal molodinebs, swavlis<br />

dabali moswrebis moswavleebisaTvis stand­<br />

nakleb SesaZleblobebs, naklebad saintereso<br />

artebisa da molodinebis amaRlebas `akademi­<br />

masalas da naklebad saintereso swavlebas.<br />

uri wiTeli perangis gadacma~ ewodeba.<br />

kvlevebma aseve aCvena, rom feradkaniani,<br />

gansakuTrebiT ki qalaqSi mcxovrebi moswavleebi,<br />

kidev ufro araxelsayrel mdgomareobaSi arian. rekomendaciebi saSualo skolaSi<br />

monitoringze uaris Tqmisa da heterogenuri dajgufebis Sesaxeb saqmes didad ver Svelis.<br />

struqturis Secvla swavlebis, maswavleblisa da moswavleebis rwmenisa da damokidebulebis<br />

Secvlis gareSe verafers gviSvelis. (am ganzogadebidan erTi gamonaklisi SeiZleba iyos dabali<br />

donis monitoringis mospoba mravalmimarTulebian skolebSi da momdevno, ufro maRali<br />

donis monitoringis, standartebisa da molodinebis gamoyeneba dabali monitoringis moswavleTa<br />

mimarT.)<br />

heterogenuli dajgufebebis Sesaxeb Catarebuli kvlevebiT, romlebic sinTezirebulia<br />

mTeli rigi originaluri kvlevebis (Slavin 1988 & Gamoran 1992) safuZvelze, dasturdeba, rom<br />

mTliani saSualo miRweva moswavleebisa monitoringis mqone da armqone skolebSi daaxloebiT<br />

erTnairia da literaturaSi `produqtiuloba~ ewodeba. monitoringis mqone skolebi<br />

ufro `produqtiulebi~ ar arian, vidre monitoringis armqone da, piriqiT. Tumca monitoringis<br />

mqone skolebSi moswavleTa miRwevebis ufro farTo diapazoni SeiniSneba, vidre monitoringis<br />

armqoneSi. monitoringis mqone zogierT skolaSi maRali moswrebis moswavleTa<br />

warmateba, SesaZloa, daCqarebuli programiT aixsnas (an ufrosebis rwmeniT, romlebic maTgan<br />

warmatebas elian). dabali monitoringis mqone moswavleebi monitoringis mqone skolaSi<br />

ufro cudad swavloben, vidre yvelaze arasaxarbielo moswrebis mqone moswavleebi monitoringis<br />

armqone skolaSi. garegnulad, SesaZloa mogveCvenos, rom dabali moswrebis mqone<br />

moswavleebisTvis monitoringis uqonloba sasargebloa, magram xels uSlis maRali SesaZleblobebis<br />

mqone moswavleebs TavianTi potencialis srul gamoyenebaSi.<br />

calkeuli kvlevebidan viciT, rom dabali moswrebis mqone moswavleebs monitorignis<br />

mqone skolebSi dajgufebis, daCqarebuli programebisa da warmatebis maRali molodinebis<br />

safuZvelze warmatebis miRweva SeuZliaT. aseve viciT, rom monitoringis armqone garemoSi<br />

yvelaze unariani moswavleebi swavlebis saxecvlilebiT SeiZleba Sesatyvisi sirTuleebis<br />

winaSe davayenoT.<br />

294<br />

amrigad, daskvnebi naTelia:<br />

¤ gamovricxoT dabali monitoringi (bottom track) iq, sadac mravalferovani monitoringi<br />

gvaqvs.


¤ davexmaroT maswavleblebs am TavSi mocemuli rwmenebisa da qcevebis aTvisebaSi, raTa<br />

¤ davexmaroT maswavlebelebs swavlebis repertuaris saxecvlilebaSi, maRali monitor-<br />

molodinebi<br />

maT SeZlon dadebiTi molodinebis Setyobineba yvela moswavlisTvis.<br />

ingis (top track) gauqmebasa da mravali moswavlis CarTvaSi ise, rom xeli ar SeuSalon<br />

maRali moswrebis individebs sakuTari SesaZleblobebis srulfasovan gamovlenaSi.<br />

axla vnaxoT dawyebiT skolaSi Catarebuli kvlevebis monacemebi. dawyebiT klasebSi<br />

monitoringi did gavlenas ver axdens verc maRali da verc dabali moswrebis moswavleebze.<br />

slavinis (Slavin 1992) azriT, SesaZlo mizezi albaT is gaxlavT, rom dawyebiT klasebSi monitoringi<br />

didad ver amcirebs namdvil heterogenurobas. mravali avtori varaudobs, rom<br />

TviTSefasebisa da motivaciisTvis miyenebuli ziani, romelsac dawyebiTi klasebis moswavleebi<br />

ganicdian, Rrma da xangrZlivia da Tavs mogvianebiT, saSualo skolaSi iCens. amrigad,<br />

dawyebiT klasebSi moswavleTa monitoringi arafris momtania. erT-erTi gamonaklisi Semdeg-<br />

Si mdgomareobs: calkeuli kvlevebi gviCvenebs, rom `niWierma~ moswavleebma, SesaZloa dawyebiT<br />

klasebSi homogenuri dajgufebiT upiratesoba moipovon. SesaZloa, maTi moTxovnebi<br />

standartul klasSi diferencirebuli swavlebiT daakmayofilon Sesatyvisi repertuaris<br />

mqone maswavleblebma.<br />

`monitoringi~ da `klasTaSorisi dajgufeba~ niSnavs, rom moswavleebi dajgufebuli arian<br />

SesaZleblobebisa da winare saqmianobis safuZvelze. monitoringi ufro imaze mianiSnebs,<br />

rom moswavleebi zogadi unarebis mixedviT arian `daxarisxebuli~ da dajgufebuli yvela<br />

saswavlo kursis erTad gasavlelad. naklebad xist saskolo struqturebSi moswavleebs Seu-<br />

ZliaT SearCion zogierT saganSi ufro maRali monitoringis mqone, xolo zogierTSi ufro<br />

dabali monitoringis mqone kursebi. termini `klasTaSorisi dajgufeba~ ufro xSirad dawyebiT<br />

skolaSi gamoiyeneba da niSnavs, rom moswavleebi Sesatyvis klasebSi SesaZleblobebis<br />

mixedviT arian ganawilebuli.<br />

klasis SigniT dajgufeba warmoadgens moswavleTa droebiT dajgufebas zogierTi unars,<br />

koncefciis an operaciisTvis; es dajgufebebi homogenuria samuSaosadmi mzaobiTa da<br />

moTxovniT. am saxis droebiTi dajgufebis Sesaxeb kvlevaTa monacemebi erTmniSvnelovnad<br />

dadebiTia, Tu warmodgenilia Semdegi oTxi piroba:<br />

1. moswavleebi heterogenurad arian dajgufebulni dRis umetes periodSi.<br />

2. dajgufeba amcirebs heterogenurobas calkeuli saswavlo unarisTvis.<br />

3. dajgufeba moqnilia.<br />

4. <strong>maswavlebeli</strong> swavlebis tempsa da dones moswavleTa mzaobasa da swavlis siCqares<br />

usadagebs.<br />

joplinis gegmas (Joplin plan), romelic iSviaTad gamoiyeneba, mraval kvlevaSi erTmniSvnelovnad<br />

dadebiTi Sedegebi aqvs. es gegma dawyebiT skolaSi dajgufebis modelia, sadac<br />

moswavleebi mTeli skolis masStabiT garkveuli droiT jgufdebian klasisa da asakis miuxedavad.<br />

joplinis gegmis danergva moiTxovs organizaciis, liderobisa da maswavlebelTa komunikaciis<br />

maRal dones _ pirobebs, romelic mraval skolaSi ubralod ar arsebobs.<br />

ra daskvnebis gakeTeba SegviZlia dajgufebaTa Sesaxeb kvlevebis safuZvelze? pirveli,<br />

periodulad, roca calkeul moswavleebs damatebiTi swavleba an varjiSi sWirdebaT (maT<br />

Soris ufros klasebSic), konkretuli sakiTxebis swavlebis mizniT da zemoxsenebuli oTxi<br />

pirobis dacviT, klasis SigniT dajgufeba unda gamoviyenoT. amgvar dajgufebamde danar-<br />

Ceni moswavleebisTvis unda movamzadoT savarjiSoebi, raTa uzrunvelvyoT maTi CarTuloba<br />

da progresis Sesaxeb ukukavSiri. maswavlebels unda hqondes sivrcis, drois, rutinisa da<br />

tempis menejmentis kargad SemuSavebuli repertuari da dagegmvis unar-Cvevebi, raTa SeZlos<br />

miznebis, saswavlo gamocdilebisa da Sefasebis SerCeva. (90-wuTiani periodebi an ganvrco-<br />

295


Tavi 11<br />

bili gakveTilis sxva konfiguracia gansakuTrebiT xelsayrelia, radgan mcire jgufebis<br />

instruqtirebis, danarCen moswavleebTan savarjiSoebis Sesrulebisa da diskusiis saSualebas<br />

gvaZlevs.) kargi swavlebisTvis mTavaria, rom maswavlebelma SeZlos mcire jgufebis<br />

instruqtireba, rasac am wignSi mocemuli parametrebis farTo speqtris mixedviT kargad<br />

SemuSavebuli repertuari sWirdeba.<br />

meore, nebismieri saxis monitoringisa da dajgufebis udidesi safrTxe mosawyeni, unar-<br />

Cvevasa da gamosworebaze orientirebuli, uintereso swavlebaa. yovelive amis sazRauri<br />

ki ara marto moswavleTa TviTSefasebis daqveiTeba, aramed interesisa da motivaciis dakargvaa.<br />

dabali unar-Cvevebisa da moswrebis moswavleebs, imis miuxedavad, vajgufebT Tu<br />

ara instruqtirebisTvis, saintereso da Sesatyvisi Temebi unda SevTavazoT. amas garda, isini<br />

maRali donis azrovnebasa da msjelobaSi unda CavrToT. nacvlad amisa, xSirad, isini furclebze<br />

mocemul pasiur savarjiSoebs asruleben, rac, ZiriTadad, gamocnobasa da gaxsenebazea<br />

orientirebuli.<br />

swavlebis midgoma, romelic sainteresos xdis diskusias, SesaZlebelia dabali SesaZleblobebis<br />

mecxreklaselebTanac da moicavs maTTvis kiTxvis strategiebisa (urTierTswavlebis<br />

msgavsad, romelic pelinsqarisa da braunis (Palinscar & Brawn 1984) mier SemuSavebuli<br />

interaqtiuli kiTxvis mZlavri strategiaa) da iseTi unarebis swavlebas, rogoricaa<br />

SeniSvnebis Cawera standartuli programis farglebSi. aseve moicavs maTTvis diskusiisa<br />

da socialuri unar-Cvevebis swavlebas. Cven sistematurad vayalibebT moswavleebSi maTive<br />

saRi gonebis gamoyenebis unars maRali donis azrovnebasTan warmatebuli interaqciisTvis.<br />

amisTvis swavleba saSualo skolis mravali maswavleblisgan moiTxovs maswavleblis rolis<br />

xelaxal konceptualizacias. <strong>maswavlebeli</strong> mxolod sagnis Sinaarsis specialisti ki ara, sagnis<br />

<strong>maswavlebeli</strong>a; is moswavleTa <strong>maswavlebeli</strong>a da es roli moicavs moswavleebisTvis swavlis<br />

ufro efeqtiani strategiebisa da unar-Cvevebis gamoyenebis swavlebas. maswavleblebma<br />

swavlis stilze, saswavlo gamocdilebaze, sizustis instrumentebze, swavlis principebsa<br />

da sxva mraval sakiTxze am wignSi arsebuli masalebi unda gamoiyenon moswavleebisTvis im<br />

strategiebisa da unar-Cvevebis swavlebis mizniT, romelic gazrdis maTi, rogorc efeqtiani<br />

moswavleebis kompetencias.<br />

296<br />

davalebebis micema da Sesruleba<br />

davalebis micemisas moswavleebs xSirad Setyobinebebsac vugzavniT, kerZod, Cveni azriT,<br />

davaleba martivia Tu rTuli, did Zalisxmevas moiTxovs Tu ara, gvjera Tu ara maTi<br />

warmatebis, rogor vfiqrobT, maTi warmateba unarze, Zalisxmevasa Tu iRbalzea damokidebuli.<br />

me-8 TavSi Cven davalebebis micemis aspeqtebi ganvixileT. kerZod, ician Tu ara moswavleebma<br />

ra unda gaakeTon (mimarTuleba), ician Tu ara ratom asruleben am davalebas _ ra kavSiri<br />

aqvs mas konkretul saswavlo amocanasTan. am nawilSi ganvixilavT davalebebis micemis dros<br />

moswavleebisTvis maTdami rwmenis Sesaxeb gagzavnil Setyobinebebs.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> me-6 klaselebs eubneba: `am kviraSi Tqveni davalebaa waikiTxoT moTxrobis<br />

bolo sami Tavi da mzad iyoT, warmoadginoT is faqtorebi, romlebmac Tqveni azriT xeli Seuwyo<br />

salemSi jadoqrobis isteriis klimatis Seqmnas~. davaleba sakmaod martivi Cans. SesaZloa<br />

moswavleebma zustad ver gaigon, konteqstis mixedviT ras niSnavs `klimati~ an `faqtorebi~,<br />

magram davuSvaT, gaiges. calkeuli individebisTvis maswavlebels Setyobineba ar gaugzavnia.<br />

risi gageba sWirdebaT maT?<br />

saklaso oTaxidan gasvlisas <strong>maswavlebeli</strong> ramdenime maTgans aCerebs kerZo mimarTvisTvis:


molodinebi<br />

¤ `kaneiSa, es samuSao kargad gamogiva. wigns yuradRebiT kiTxulobdi da bolo ori davalebis<br />

Sesrulebisas karg SeniSvnebs akeTebdi. Cemi azriT, mzad xar, yvelafers Tavi<br />

mouyaro~.<br />

¤ `jon, ramdeni dro gaqvs gaTvaliswinebuli saRamos davalebis Sesasruleblad?~<br />

¤ `mari, wigni saxlSi migaqvs, xom? [mari iRimeba da eTanxmeba.] ho, sworad iqcevi!~ [<strong>maswavlebeli</strong><br />

tuCebs pruwavs.]<br />

¤ `jorj, Zal-Rone ar daiSuro. es sami Tavi mainc waikiTxe~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> kaneiSas maRali, dadebiTi molodinis matarebel Setyobinebas ugzavnis.<br />

misi azriT, kaneiSa mzad aris davalebis warmatebiT SesrulebisaTvis.<br />

Znelia, jonisadmi gagzavnili Setyobinebis arsis gageba. Tu joni zarmacia da maswavlebelma<br />

es adrec `Seatyobina~, maSin jons maswavleblis kiTxvis aseTi interpretacia SeuZlia:<br />

`vfiqrob, amas mainc ar gaakeTeb~. SesaZloa jons maswavleblis am mosazrebasTan Sesatyvisobis<br />

survili gauCndes. meore mxriv, maswavlebels, SesaZloa, ramdenime Sexvedra hqonda<br />

jonTan da saSinao davalebis Sesasruleblad erTad Seadgines ganrigi. SesaZloa, <strong>maswavlebeli</strong><br />

axsenebs am SeTanxmebas da mis gamo pasuxismgeblobas sTxovs. am SemTxvevaSi Setyobineba<br />

sakmaod gansxvavebuli iqneba Tavdapirveli (`zarmaci~) variantisagan.<br />

marisadmi mimarTvaSi maswavleblis eWvi Cans: `marTlac apirebs mari wignis saxlSi waRebas<br />

Tu ara~. maswavleblis sityvebi, SesaZloa, marim davalebis Seusruleblobis nebarTvad<br />

miiCnios, radgan <strong>maswavlebeli</strong> misgan swored amas elodeba.<br />

jorji dabali molodinis Semcvel Setyobinebas iRebs. <strong>maswavlebeli</strong> kmayofili iqneba,<br />

Tu is gadaxedavs mainc moTxrobis sam Tavs da misgan davalebis kiTxvaze fiqrs ar elodeba.<br />

saukeTeso SemTxvevaSi, jorji waikiTxavs, magram ar ifiqrebs. maswavleblis molodini mxolod<br />

sami Tavis wakiTxvaa. molodini marTlac mcirea, radgan <strong>maswavlebeli</strong> ambobs, `waikiTxe<br />

mainc~, rac imas mianiSnebs, rom sul mcire wakiTxvis mcdelobis molodini mainc aqvs.<br />

es magaliTebi gviCvenebs, rom SerCeuli sityvebiTa da niSnebis eniT maswavlebli moswavleebs<br />

maT Sesaxeb sakuTar Sexedulebas acnobs. garda individualuri komentarebisa, <strong>maswavlebeli</strong><br />

zogjer mTel klassac mimarTavs davalebis Taobaze. misi naTqvami _ `rTuli davalebaa<br />

da wakiTxuli Tavebis gaxsenebas moiTxovs, magram mjera, rom SeasrulebT, Tu sakmaris<br />

dros dauTmobT da SeniSvnebs gamoiyenebT~ _ is maRali, dadebiTi molodinis matarebel<br />

Setyobinebas ugzavnis erTdroulad mTel klass. davalebis sirTulis aRiareba moswavleebs<br />

Zalisxmevis mobilizebas aiZulebs. (davalebis simartiveze saubari `gamarjvebuli aravinaa~<br />

Setyobinebis matarebelia. Tu davaleba martivia da misi Sesruleba yvelas SeuZlia, mis Sesrulebas<br />

azri ara aqvs. Tu moswavleebs Zalisxmeva dasWirdaT iseTi davalebis SesrulebisTvis,<br />

romelic maswavleblis varaudiT advili unda yofiliyo, isini daaskvnian, rom Wkua<br />

ar uWriT.)<br />

individualuri Tu mTeli klasis misamarTiT verbaluri Setyobinebebis garda, SeiZleba<br />

davalebis Taobaze werilobiTi miTiTebebic gamoviyenoT: `es davaleba mniSvnelovania da<br />

qulis momatebis karg Sanss gaZlevT. ecadeT, gamoiyenoT es SesaZlebloba~.<br />

imedi gvaqvs, rom wignis mkiTxvelebi sakuTar Tavs yurs daugdeben moswavleebisTvis<br />

davalebis micemis am yoveldRiuri proceduris dros. gansakuTrebul yuradRebas miaqceven<br />

individualur komentarebs. amas garda, gvsurs, davarwmunoT mkiTxvelebi, rom gazardon mozomilad<br />

dadebiTi da wamaxalisebeli Setyobinebebis raodenoba im moswavleebis misamarTiT,<br />

romlebsac arasaxarbielo akademiuri moswreba, dabali motivacia da TviTSefaseba aqvT:<br />

`Carli, es Seni SesaZleblobebis gamovlenis kargi Sansia. Tavi ar dazogo. araCveulebrivad<br />

giWris goneba da minda xvalindeli diskusiis wamyvanad gixilo!~<br />

297


Tavi 11<br />

298<br />

Sejameba<br />

damkvirvebelma (an maswavlebelma, romelic sakuTar Tavs akvirdeba) SeiZleba am<br />

parametrSi aRwerili maswavleblis qcevis maformirebeli midgomebidan erT-erTi gamoiyenos:<br />

(1) gamoikvlios maswavleblis mier molodinTa Setyobinebis zusti buneba gansxvavebuli<br />

davalebebisa da gansxvavebuli SemTxvevebis gaTvaliswinebiT pirdapirobis, specifikurobis,<br />

ganmeorebadobis, dadebiTobisa da siZlieris TvalsazrisiT da Semdeg am molodineb-<br />

Si nagulisxmev standartebs daakvirdes an (2) gamoikvlios maswavleblis mier molodinTa<br />

Setyobinebis zusti buneba aTi sferos, rogorc moswavleTa `sxartebad~ da `sustebad~ dayofis<br />

Sesaxeb klasis mikerZoebuli azris, indikatorad. marTlac, sasargebloa, yuradRebiT<br />

davakvirdeT sakuTar Tavs da SevamowmoT xom ara varT `sxarti-susti~-s maxeSi gabmulebi.<br />

amrigad, molodinis parametris qcevis es paternebi im rwmenas unda Seesabamebodes,<br />

rom yvela moswavles SeuZlia rTuli saswavlo masalis daZleva maRali standartebis Sesatyvisad.<br />

Cveni naTqvami `yvela moswavles SeuZlia~ Cveni saqmianobis Tanxvdenili unda iyos.<br />

Tu `sxarti-susti~-s crurwmenis daZleva gvsurs, romelic, mecnierTa azriT, yvela moswavlisTvis<br />

swavlis Tanabari SesaZleblobebis usamarTlo SezRudvaa, maSin kuperis mier Tavmoyril<br />

camet qcevas Tavs avaridebT, zustad gvecodineba yoveli sferos Sesatyvisi molodinebi<br />

da vecdebiT, yvela moswavlem saukeTesos standarts miaRwios. moswavleebs Cveneuli<br />

molodinebis `aRmatebisTvis~ mraval SesaZleblobas SevuqmniT.<br />

saSualo warmatebis mqone skolebSi desegregaciis sami aTwleulis bolos Cveni sazogadoeba<br />

SavkanianTa, laTinoamerikelTa da sxva feradkanianTa seriozuli warumateblobis<br />

winaSe aRmoCnda. moswavleTaTvis dadebiTi molodinebis gadacema da Cveneuli (SesaZloa sakuTari<br />

Tavis Sesaxeb maTeuli) stereotipebis rRveva gansakuTrebiT mniSvnelovania (Howard<br />

& Hammond, 1985). is, Tu ras gaakeTeben adamianebi, Rrmad aris fesvgadgmuli maTive rwmenaSi<br />

imis Sesaxeb, risi gakeTeba SeuZliaT. ra unda viRonoT Cven, rogorc ganaTlebis mesveurebma,<br />

rom moswavleebs, gansakuTrebiT feradkanianebs, sakuTari Tavis rwmena gavuRvivoT? pigmalionis<br />

qcevaze uaris Tqma kargi dasawyisia, magram ra aris Semdegi nabiji?<br />

mravali avtorisa da mkvlevaris azriT, axali kurikulumi da axali, ufro mkacri, standartebi<br />

ar aris sakmarisi. `pirvel yovlisa, eWvgareSea, rom mcireSemosavlian adgilebSi<br />

mdebare skolebSi warmatebuli maswavleblis aucilebeli Tavisebureba dadebiTi damokidebulebaa.<br />

sityvebis sworad SerCeva ar kmara. arsebiTi mniSvneloba aqvs imas, Tu ra aSkara da<br />

farul Setyobinebebs iReben moswavleebi maswavleblisagan swavlis maTeuli unarebis Sesaxeb~<br />

(Frick 1987).<br />

mcirewlovan bavSvebs miaCniaT, rom warmateba Zalisxmevas mosdevs; arsebiTad, maTTvis<br />

Zalisxmeva da unari sinonimebia (Nicholls 1978). magram asakis matebasTan erTad bavSvebi akademiur<br />

warmatebas ufro metad bunebriv unars miaweren da ara Zalisxmevas. es maT Caketil<br />

wreSi aqcevs, radgan Tu viRac ver swavlobs, ese igi, gonebaClungia. mravali arasaxarbielo<br />

moswrebis mqone moswavle sabazo klasebSi Tavs aridebs skolas da wyvets mcdelobas, radgan<br />

maT urCevniaT zarmacebad Tvlidnen, da ara gonebaClungebad. rac ufro metad davarwmunebT<br />

moswavleebs, rom warmatebis sawindari unari da Zalisxmevaa (da ara iRbali an martivi samuSao),<br />

miT ukeTesi Sedegebi eqnebaT feradkanianebs da, faqtobrivad, yvela moswavles.<br />

naTqvami, `Tu Seni qula saSualo an saSualoze dabalia, maSin testze sami saaTi unda imuSao~<br />

niSnavs, `swored amdeni muSaoba gWirdeba umaRlesi qulis misaRebad da Sen es SegiZlia~.<br />

jef hovardi 1 mravaljer (Howard 1985, 1990, 1995) imeorebs, rom Rrmad fesvgadgmuli<br />

1 Cven valSi varT jef hovardis (efeqtianobis instituti, leqsingtoni, masaCusetsi) winaSe misi novatoruli naSromisTvis,<br />

romelSic xazi gausva Zalisxmevis mniSvnelobas moswavlis warmatebis gansazRvrisas. misi mosazrebebi mocemulia momdevno<br />

or gverdze.)


molodinebi<br />

amerikuli paradigma `inteleqti → miRweva~ mcdari da imavdroulad Cveni skolebis wamyvani<br />

principia. mas eTanxmeba arc meti arc naklebi, loran rezniki (Lauren Resnick), qveynis masStabiT<br />

Sefasebis erovnuli standartebis Seqmnis proeqtis xelmZRvaneli:<br />

ra kavSiria unarsa da Zalisxmevas Soris? am saukunis dasawyisSi ganaTlebis<br />

sistema im varaudze avageT, rom unari swavlaSi pirvelxarisxovania da is<br />

mniSvnelovanwilad memkvidreobiTia. sistema orientirebuli iyo SerCevaze,<br />

bunebiT dajildoebulebis naklebad dajildoebulebisgan garCevaze da<br />

maTi talantis Sesatyvisi programebiT uzrunvelyofaze. sxva periodebSi,<br />

ufro metad ki `didi sazogadoebis~ reformebis dros makompensirebeli principis<br />

mixedviT vmuSaobdiT, vamtkicebdiT, rom individisa Tu institutis mier<br />

gaweul gansakuTrebul Zalisxmevas dabali unaris daZleva SeeZlo. mesame Sesa-<br />

Zleblobas, rom Zalisxmeva marTlac qmnis unars, rom moswavleebi SeiZleba sxartebi<br />

gaxdnen sworad SerCeul saswavlo davalebebze Tavdauzogavi muSaobis<br />

Sedegad, arasdros seriozulad ar uyurebdnen amerikaSi an metic, nebismier evropul<br />

sazogadoebaSi. miuxedavad imisa, rom es mTavari saganmanaTleblo daSvebaa<br />

konfucis tradiciebis mqone sazogadoebebSi. 2 [unariT SezRudul amgvar<br />

SexedulebaSi] moswavleebi ar cdiloben dabali molodinebis barieris garRvevas,<br />

radgan isini TavianTi maswavleblebisa da mSoblebis msgavsad iziareben<br />

azrs, rom unari umTavresia da maT saTanado unari ara aqvT. gasakviri ar aris,<br />

rom maTi moswreba kvlav arasaxarbielo rCeba. im bavSvebs, romelTac momTxovni,<br />

rTuli, azrovnebaze agebuli kurikulumiT ar aswavlian, cudi Sedegebi aqvT<br />

azrovnebisa Tu problemaTa gadaWraze agebul testebze muSaobisas, rac adasturebs<br />

Cvens Tavdapirvel eWvs, rom maT ara aqvT amgvari azrovnebis niWi. sistema<br />

TviTmtkicebadia, sadac SeniRbuli varaudebi ganuwyvetliv marTldeba TviT<br />

am varaudebze dafuZnebuli gamocdilebis SedegebiT.<br />

saWiro ar aris am gziT gavagrZeloT siaruli. unari skolebis organizebis<br />

erTaderTi safuZveli rodia. saganmanaTleblo institutebi SesaZlebelia aigos<br />

alternatiul daSvebaze, rom Zalisxmeva faqtobrivad qmnis unars. Cveni saganmanaTleblo<br />

sistema SesaZlebelia ZiriTadad Zalisxmevis xelSewyobaze aigos<br />

(Resnick 1995).<br />

am avtorTa naSromebis safuZvelze SegviZlia davaskvnaT, rom swored maswavleblis Rrma<br />

rwmena, rom yvela moswavles namdvilad SeuZlia rTuli<br />

saswavlo samuSaos Sesruleba maRali standartebis Se- arsebiTad Zalisxmeva qmnis unars.<br />

sabamisad, aris gadamwyveti yvela moswavlisTvis maRali<br />

dadebiTi molodinebis matarebeli Setyobinebebis<br />

gadacemisas. miuxedavad Cveni genetikuri memkvidreobisa, Cven yvela daujereblad rTul<br />

analitikur amocanas varTmevT Tavs _ sami wlis asakSi metyvelebas viwyebT, Semdeg yvelas<br />

sakmarisad gviWris goneba saswavlo davalebis kargad Sesasruleblad _ es efeqtiani Zalisxmevis<br />

Sedegia. aq sakvanZo sityva efeqtiania. mxolod meti Zalisxmeva warmatebis garantia<br />

ar gaxlavT.<br />

2 am ganzogadebidan gamonaklisi SesaZloa alfred bine, 1908 wels Semecnebaze dafuZnebuli pirveli IQ testis Semqmnelia,<br />

romelmac Tqva, rom: `inteleqti mgrZnobiarea ganviTarebis mimarT; varjiSiTa da wvrTniT, gansakuTrebiT ki, swavlebi sa-<br />

Tanado meTodebiT SegviZlia gavzardoT bavSvis yuradReba, mexsiereba, azrovneba – davexmaroT gaxdes ufro Wkviani, vidre<br />

iyo~. inteleqti ar aris myari, ucvleli, an platonuri, SezRuduli arsi. inteleqti `wvrTnadia~ (educable). is `gonebrivi or-<br />

Topediis~ momxre iyo, romelic bavSvebs ukeT dakvirvebas, mosmenas, damaxsovrebasa da msjelobas aswavlis; isini Tavdajerebulobas,<br />

konkurenciis unars, simtkices, warmatebis miRwevis survilsa da yvela im saukeTeso gancdas iZenen, romelic Tan<br />

sdevs qmedebas; maT gansakuTrebiT nebisyofis ufro intensiuri gamovlena unda vaswavloT; nebisyofa nebismieri ganaTlebis<br />

gasaRebia.)<br />

299


Tavi 11<br />

moswavlis unarze aseTi Sexeduleba avaldebulebs maswavlebels mas efeqtiani Zalisxmeva<br />

aswavlos. es swavlebis rolis bevrisaTvis axali da ucnobi aspeqtia. efeqtian Zalisxmevas<br />

oTxi niSani aqvs:<br />

300<br />

1. dro.<br />

moswavleebi sakmaris wuTebsa da saaTebs uTmoben samuSaos Sesrulebas. miuxedavad<br />

amisa, es dro arasakmarisia rTuli saswavlo amocanebis Sesasruleblad, es sine qua<br />

non-ia. mravali moswavle ubralod ver xvdeba, rom monaxazis Seqmnaze, gasworebasa<br />

Tu redaqtirebaze daxarjul ramdenime saaTSi naSromi ver gaxdeba maRali standartebis<br />

Sesabamisi. maswavlebelma unda imsjelos moswavleebTan erTad, ra dro<br />

unda daxarjon saswavlo davalebaze imisaTvis, rom is maRal standartebs pasuxobdes.<br />

2. gulisyuri.<br />

samuSao dro efeqtiani unda iyos da yuradRebis gafantva ar unda xdebodes. zogierTi<br />

moswavle musikas, xmamaRalsac ki, yuradRebis gamfantavad ar miiCnevs. gulisyuris<br />

gansazRvraSi individualuri stilis Tavisuflebis xarisxi uzomoa. TumTumca akademiuri samuSaos Sesrulebisas megobrebTan damdegi SabaT-kviris gatarebaze<br />

saubari an televizoris yureba SeuTavsebelia gulisyuris koncefciasTan.<br />

3. resursebis siuxve.<br />

moswavleebma ician, sad da rogor unda eZebon daxmareba. daxmarebis wyaroebi SesaZlebelia<br />

sxva adamianebi (megobrebi, saSinao davalebis Sesrulebis centrebi, na-<br />

Tesavebi) an sxva wyaroebi (damatebiTi literatura, interneti, biblioTeka) iyos.<br />

moswavleebs unda vaswavloT, amgvari resursebis raoba da maTi gamoyeneba. erT-erT<br />

meoTxe klasSi bavSvebis jgufi adgilobrivi amerikelebis tomebze moxsenebas amzadebda.<br />

jgufma moxseneba imaze saubriT daiwyo, Tu sad moipoves informacia, ra winaaRmdegobebi<br />

SexvdaT da rogor daZlies. swored maswavlebelma aswavla maT, rogor<br />

gamoeyenebinaT saWiroebis SemTxvevaSi klasis gareT daxmareba informaciis<br />

mopovebisTvis.<br />

4. strategiebi.<br />

moswavleebma ician akademiuri samuSaoebis Sesrulebis Sesatyvisi strategiebi da<br />

iyeneben maT. mravali literaturuli wyaro adasturebs, rom moswavleebi gacilebiT<br />

ukeT asruleben akademiur samuSaos, roca <strong>maswavlebeli</strong> maT kiTxvis, gaazrebis,<br />

organizebis, namuSevris Semowmebis, ganxilvis, damaxsovrebisa da Sejamebis strategiebs<br />

aswavlis (Paris, Wasik, and Turner 1991; Pressley, Borkowsky, and Schneider 1987).<br />

arsebobs maTematikis swavlebis strategiebic. mkiTxveli albaT icnobs kidec am<br />

strategiaTagan zogierTs, magaliTad, urTierTswavlebas, da mnemonikur sakvanZo<br />

sityvaTa teqnikas.<br />

nebismier maswavlebels SeuZlia moswavleTa miRwevebis gaumjobeseba swavlebis rolis<br />

koncefciis gafarToebiT. Cven yvelam metakognituri strategiebi unda vaswavloT – teqstidan<br />

nawyvetis mniSvnelobis gageba da weris dros azrebis organizeba da warmodgena. es<br />

yvelam erTad unda gavakeToT _ maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebebis, ucxo enebis,<br />

fizkulturis, musikisa Tu xelovnebis maswavleblebma. Cven yvelani kiTxvisa da weris maswavleblebi<br />

unda viyoT, radgan es kargad swavlisa da azrovnebis wina pirobaa.<br />

am Sexedulebas didi xnis istoria da saxeli ki aqvs – kiTxva da wera konkretul saganSi<br />

(Reading and Writing in the Content Area) da arsebobs saxelmZRvaneloebi maswavleblisaTvis<br />

(Vacca and Vacca 1989). winamdebare Tavis wyalobiT Sexedulebam damatebiTi stimuli SeiZina.<br />

Tu Cven efeqtiani Zalisxmevis mniSvnelobaSi moswavleTa darwmuneba da Tandayolili in-


molodinebi<br />

teleqtis Sesaxeb maTi Sexedulebebis Secvla gvsurs, maSin maT saWiro strategiebi unda<br />

vaswavloT.<br />

ramdenime boloTqma<br />

SesaZloa yovel skolas `usazRvro molodinebze~ pasuxismgebeli adamiani sWirdeba,<br />

romelic `gamoaRviZebs~ maswavleblebs,<br />

drodadro Seaxsenebs maT gadaxedon sakuTar<br />

molodinebsa da moTxovnebs moswavleTa<br />

saqmianobis mimarT. SesaZloa,<br />

SesaZloa yovel skolas `usazRvro molodinebze~<br />

pasuxismgebeli adamiani sWirdeba.<br />

es am Tavis erT-erTi mniSvnelovani gavlena iyos mkiTxvelebze. am parametris ganxilvisas<br />

imedi gvaqvs da gpirdebiT, rom yvela moswavlisadmi samarTliani da erTnairi mopyroba sasikeTod<br />

waadgeba maT saswavlo saqmianobas.<br />

molodinis parametri imis magaliTia, rom swavleba saqmeze metia. Tu warmatebuli swavleba<br />

moswavleTa sakuTar ZalebSi darwmunebasac, maSin is sulierebasTan dakavSirebuli<br />

saqmianoba ufroa, vidre xeloba.<br />

301


m o l o d i n e b i - S e j a m e b a<br />

1. zustad vici da darwmunebuli var Tu ara Cems molodinebSi?<br />

Cemi gzavnilebi mkafioa Tu ara da atarebs Tu ara Semdeg Taviseburebebs?<br />

¤ pirdapiri<br />

¤ specifikuri<br />

¤ ganmeorebiTi<br />

¤ dadebiTi<br />

¤ modelirebuli<br />

¤ mtkice<br />

¤ swrafi ukukavSiri samuSaosTan<br />

¤ detaluri ukukavSiri samuSaosTan<br />

¤ pirovnuli kontaqti ukukavSirisTvis<br />

¤ bodiSi ar miiReba<br />

¤ saukeTeso namuSevris aRiareba<br />

¤ cudi namuSevris logikuri Sedegebi<br />

2. vugzavni Tu ara yvela moswavles Semdeg zogad Setyobinebebs:<br />

`es mniSvnelovania~.<br />

`Sen SeZleb amas~.<br />

`xels ar Cagaqnevineb~.<br />

3. aris Tu ara Cemi saerTo standartebi Sesabamisi?<br />

¤ arc erTi.<br />

¤ odnav Tanmimdevruli.<br />

¤ Zalze dabali.<br />

¤ Zalze maRali.<br />

¤ saSualo.<br />

¤ STamagonebel-bundovani.<br />

¤ maRali, magram gaumarTlebeli.<br />

4. rogor vusadageb Cem molodinebs sxvadasxva moswavles?<br />

¤ araviTari diskriminacia.<br />

¤ diferencirebuli da mimRebi.<br />

¤ diferencirebuli da uzrunvelmyofi.<br />

¤ garkveuli daSvebebis gaTvaliswinebiT maRali standartebisTvis (saukeTeso) momuSave.<br />

5. pigmalionis efeqti. exeba Tu ara qvemoTCamoTvlili kiTxvebi Cems saqmianobas?<br />

sxartebs ufro xSirad vuRimi da mowonebis niSnad Tavs vuqnev Tu ara?<br />

m o l o d i n e b i<br />

S e j a m e b a<br />

303


304<br />

ufro xSirad sxartebis mxares viWer xolme Tu ara?<br />

sxartebs ufro xSirad vuyureb xolme Tu ara TvalebSi?<br />

nel moswavleebs axali masalis swavlis ufro nakleb SesaZleblobas vaZlev Tu ara?<br />

sxart moswavleebs ufro met miniSnebas vaZlev araswori pasuxis SemTxvevaSi Tu ara<br />

(meti gameoreba da perifrazireba)?<br />

sxarti moswavleebis pasuxebs ufro met yuradRebas vuTmob Tu ara?<br />

sxart moswavleebs pasuxisTvis ufro met dros vaZlev Tu ara?<br />

sxart moswavleebTan ufro xSiri saswavlo urTierToba maqvs Tu ara?<br />

sxartebs ufro xSirad vaqeb swori pasuxisTvis Tu ara?<br />

nel moswavleebs ufro xSirad vakritikeb mcdari pasuxisTvis Tu ara?<br />

zemoT CamoTvlili kiTxvebi ufro gogonebs exeba Tu biWebs?


m o l o d i n e b i - s a v a r j i S o<br />

molodinebTan dakavSirebiT Cveni repertuaris safuZvelia Cvenive Sexedule-<br />

bebi Cveni, rogorc maswavleblis rolisa da moswavleTa SesaZleblobebis Ses-<br />

axeb. am kiTxvaris mizania SevamowmoT, ramdenad gvesmis Sexedulebebsa da am<br />

Sexedulebebis safuZvelze Seqmnil gamocdilebas Soris kavSiri.<br />

molodinTa Setyobineba<br />

1. moitaneT qvemoT mocemuli oTxi sferodan molodinis erTi magaliTi:<br />

2. Sromis xarisxi da raodenoba.<br />

3. Sromis Cvevebi da procedura.<br />

4. saqmisa da meojaxeobis rutina.<br />

5. interpersonaluri qceva.<br />

6. rogoria zemoT CamoTvlil erT-erT kategoriaSi (da ara sxvebSi) molodinTa<br />

sizustis Sedegebi? moitaneT magaliTebi da iyaviT specifikuri.<br />

7. `Sens naSroms daxvewa sWirdeba~ naTqvamis nacvlad Cemi molodinebi SeiZleba<br />

specifikurad Sevatyobino Semdegi sityvebiT . . .<br />

8. moitaneT molodinTa ganmeorebiTi Setyobinebis magaliTebi.<br />

9. maswavlebels SeuZlia moswavlisTvis dadebiTi molodinebis Setyobineba<br />

misi SesaZleblobebis Taobaze. gamoiyeneT citireba realur konteqstSi<br />

aseTi molodinis sademonstraciod.<br />

10. ra ori mniSvneloba aqvs sityvas `modelirebuli~ molodinebTan dakavSirebiT?<br />

11. aRwereT sul mcire xuTi gansxvavebuli xerxi, Tu rogor vlindeba maswavleblis<br />

qcevaSi daJineba.<br />

12. aRwerT is faqtorebi, romlebic gansazRvravs moswavlesTan mimarTebiT da-<br />

Jinebis xarisxs.<br />

13. moswavles samuSaos droulad Caubareblobis sapatio mizezi aqvs. rogor<br />

moiqceviT am situaciaSi ise, rom ar daarRvioT principi `bodiSi ar miiReba~?<br />

14. moitaneT iseTi ukukavSiris ori magaliTi, romelic aRiarebs saukeTeso namuSevars.<br />

15. moitaneT cudi namuSevris logikuri Sedegebis ori kargi magaliTi.<br />

atribuciis Teoria<br />

atribuciis Teoria asaxavs Cveni warmatebisa da marcxis Cveneul axsnas. adamia-<br />

nis mier misive saqmianobis miRma arsebuli mizezebis aRqma arsebiTia misi me-<br />

koncefciis, momaval saqmianobasTan dakavSirebuli molodinebis, `SemiZlias~<br />

gancdisa da Semdgomi motivaciis TvalsazrisiT. qvemoT mocemuli sakiTxebi<br />

atribuciis Teoriis mimoxilvaa.<br />

m o l o d i n e b i -<br />

s a v a r j i S o<br />

305


306<br />

1. mcirewlovani bavSvebi sakuTar warmatebas miaweren<br />

da .<br />

2. ufro mozrdili bavSvebi da zrdasrulebi sakuTar<br />

warmatebas miaweren .<br />

3. mizezi imisa, rom maswavlebels ar uyvars Tqma _ `ar idardo, es advili testia~ _<br />

aris .<br />

4. mizezi imisa, Tu ratom unda moekidos <strong>maswavlebeli</strong> frTxilad naTqvams _ `warmatebas<br />

gisurveb am davalebis SesrulebaSi~, aris .<br />

5. moswavleebis mier kargad Sesrulebuli samuSaos Semdeg mizezi imisa, Tu ratom ar<br />

unda vTqvaT _ `biWebi marTlac, sxartebi arian~ _ aris .<br />

6. mizezi imisa, Tu ratom ar unda vuTxraT moswavles, romelmac winaaRmdegoba daZlia<br />

_ `ubralod, meti unda gemuSava~, aris .<br />

7. Tu moswavle ambobs, rom testSi kargi Sefaseba misi siadvilis gamo daimsaxura atribuciis<br />

Sesacvlelad SesaZlebelia vuTxraT .<br />

aTi sfero: sami sakvanZo molodinis Setyobineba<br />

1. ra miTiTebebi unda gamoviyenoT moswavleebisTvis sami Setyobinebis gagzavnisas?<br />

2. 11.1 sqemaze asaxuli repertuaridan nebismieri pasuxi SeiZleba Sesatyvisic iyos da<br />

Seusabamoc. axseniT, rogor SeiZleba Seqeba Seusabamo iyos, xolo kritika – Sesatyvisi.<br />

3. Tu sami Setyobinebis gagzavna gvsurs, rogor viqceviT sakuTr TavSi Caketil da<br />

zogjer mdumare moswavleebTan, romlebic gamoZaxebisas ar gvpasuxoben? ras isaxavs<br />

miznad es midgoma?<br />

4. rodesac moswavleebi daxmarebas gvTxoven, ra principiT varCevT maTTan sasaubro<br />

sityvebs?<br />

5. moitaneT Seqebis magaliTi, romelic moicavs specifikurobis, pirobiTobisa da<br />

gulwrfelobis da Sesabamisobis niSnebs.<br />

6. moitaneT Seqebis magaliTi, romelic warmatebas erTdroulad miawers Zalisxmevasa<br />

da unars.<br />

7. ratom agzavnis uaryofiT Setyobinebas gamasaSualebeli testis ganmeorebiTi Cabareba?<br />

8. ra aris warmatebuli xelaxla swavlebis sakvanZo elementebi?<br />

9. moitaneT davalebis micemis iseTi magaliTi, rodesac moswavleebs atyobinebT mis<br />

sirTules da imavdroulad maTi SesaZleblobebisadmi rwmenas.<br />

10. maswavleblebi molodinis Semcvel Setyobinebebs gzavnian moswavlis Secdomebis<br />

gansazRvrisa da am Secdomebis gasworebaze muSaobis dros. dawereT im moswavles-<br />

Tan dialogi, romelmac Secdoma dauSva. dialogSi ecadeT atribuciis Secvlas, rom<br />

warmatebis miRwevis mTavari elementi efeqtiani Zalisxmevaa.


globaluri rwmenis sistemebi `Cemi, rogorc maswavleblis rolis~<br />

Sesaxeb.<br />

qvemoT mocemuli kiTxvebi 11.2 sqemaSi aRweril maswavleblis oTx tips<br />

exeba.<br />

1. rogor warmarTavs swavlebas arasaxarbielo moswrebis moswavleebTan pirveli da<br />

meoTxe tipis rwmenis sistemis mqone <strong>maswavlebeli</strong>?<br />

2. ras niSnavs umaRlesi Sefasebis miReba im klasSi, sadac aswavlis:<br />

3. pirveli tipis <strong>maswavlebeli</strong>:<br />

4. meore tipis <strong>maswavlebeli</strong>:<br />

5. mesame tipis <strong>maswavlebeli</strong>:<br />

6. meoTxe tipis <strong>maswavlebeli</strong>:<br />

7. moitaneT ramdenime magaliTi imisa, Tu ra emarTeba meoTxe tipis maswavlebels, romelic<br />

perspeqtivas kargavs.<br />

8. rwmenaTa mesame da meoTxe sistemebs Soris mravali msgavsebaa. CamoTvaleT gansxvavebebi.<br />

9. am oTxi saxis rwmenidan, savaraudod romelma ufro SeiZleba warmoSvas disciplinis<br />

problemebi da ratom?<br />

10. savaraudod, Tavdapirvelad, romeli tipi `Sewyvets muSaobas~ da ratom?<br />

11. ra gansxvavebaa meore da meoTxe tipis rwmenaTa sistemis mqone maswavleblebs Soris?<br />

12. ratom aris mniSvnelovani rwmenaTa am oTxi sistemis Seswavla?<br />

13. ra saswavlo saqmianoba moeTxoveba ufro metad saSualo skolis maswavlebels, romelic<br />

rwmenis meoTxe tipis sistemis gatarebas cdilobs?<br />

307


Tavi 11<br />

308<br />

literatura:<br />

Bennett, N. "Research on Teaching: A Dream, a Belief and a Model." Journal of Education 160 (August<br />

1978): 5-37.<br />

Blank, Marion. Teaching Learning in the Preschool: A Dialogue Approach. Columbus, Ohio: Merrill, 1973.<br />

In Good, Thomas L., and Jere E. Brophy. Looking in Classrooms. 2d ed. New York: Harper & Row,<br />

1978, p. 255.<br />

Brophy, Jere. "Teacher Praise: A Functional Analysis." Review of Education Research 51 (Spring 1981): 5-32.<br />

Brookover, W. B., J. Schweitzy, J. Schneider, C. Beady, P. Flood., and J. Wisenbaker. "Elementary School<br />

Social Climate and School Advancement." AERA Journal 15 (Spring 1978): 301-318.<br />

Cooper, H. M. "Pygmalion Grows Up: A Model for Teacher Expectations, Communication and Performance<br />

Influence." Review of Educational Research 49 (Summer 1979): 389-410.<br />

Costa, Arthur L. Developing Minds. Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum Development,<br />

1985.<br />

Covington, M. V. "The Self-Worth Theory of Achievement Motivation: Findings and Implications."<br />

Elementary School Journal 85 (September 1984): 5-20.<br />

Cremin, Lawrence A. The Transformation of the School. New York: Vintage Books, 1964.<br />

Dembo, M. H., and S. Gibson. "Teachers' Sense of Efficacy: An Important Factor in School Improvement."<br />

Elementary School Journal 86 (November 1985): 173-184.<br />

Dunkin, Michael J., and Bruce J. Biddle. The Study of Teaching. New York: Holt, Rinehart and Winston,<br />

1974.<br />

Dweck, C. S. "The Role of Expectations and Attributions in the Alleviation of Learned Helplessness."<br />

Journal of Personality and Social Psychology 31 (1975): 674-685.<br />

--------. "Self-Theories and Goals: Their Role in Motivation, Personality, and<br />

Development." In R. Dienstlier (ed.), Nebraska Symposium on Motivation. Lincoln: University of Nebraska<br />

Press, 1991.<br />

Fordham, Signithia, and John U. Ogbu. "Black Students' School Success: Coping with the 'Burden of<br />

'Acting White.'" The Urban Review 18 (1986): 176-206.<br />

Frick, R. "Academic Redshirting Two Years Later: The Lessons Learned." Education Week, January 28,<br />

1987, p. 20.<br />

Gamoran, Adam, "Is Ability Grouping Equitable?" Educational Leadership 50 (October 1992): 11-17.<br />

Good, T. "Classroom Expectations in Pupil-Teacher Interactions." In The Social Psychology of School Learning.<br />

New York: Academic Press, 1980.<br />

Good, Thomas L., and Jere E. Brophy. Looking in Classrooms. 2d ed. New York: Harper & Row, 1978.<br />

Graham, S. "Teacher Feelings and Student Thoughts: An Attributional Approach to Affect in the Classroom."<br />

Elementary School Journal 85 (1985): 91-104.<br />

Hen toff, N. "Teachers: Accomplices in Failure." Learning Magazine Quly-August 1980): 68-74.


molodinebi<br />

Hopfenberg, Wendy S., et al. The Accelerated Schools Resource Guide. San Francisco: Jossey-Bass, 1993.<br />

Howard, J. The Social Construction of Intelligence. Lexington, Mass.: Efficacy Institute, 1990.<br />

--------. "You Can't Get There from Here: The Need for a New Logic in<br />

Education Reform." Daedelus (Fall 1995).<br />

Howard, J., and R. Hammond. "Rumors of Inferiority." New Republic, September 9, 1985, pp. 17-21.<br />

Hunter, Madeline. "Improving the Quality of Instruction." Presentation at Association for Supervision<br />

and Curriculum Development Conference, 1977.<br />

Hunter, Madeline. Mastery Teaching. El Segundo, Calif.: TIP Publications, 1982.<br />

Means, V., J. W. Moore, E. Gagne, and W. E. Hauck. "The Interactive Effects of Consonant and Dissonant<br />

Teacher Expectancy and Feedback Communication on Student Performance in a Natural<br />

School Setting." AERA Journal 16 (Fall 1979): 367-374.<br />

Nicholls, J. G. "The Development of the Concepts of Effort and Ability, Perception of Academic Attainment,<br />

and the Understanding That Difficult Tasks Require More Ability." Child Development<br />

49 (1978): 800-814.<br />

Nicholls, J. G. andj. T. Burton. "Motivation and Equality." Elementary School Journal 82 (March 1982):<br />

367-378.<br />

Oakes, Jeannie. Keeping Track: How Schools Structure Inequality. New Haven: Yale University Press, 1985.<br />

Palincsar, A. S., and A. L. Brown. "Reciprocal Teaching of Comprehension-Fostering and Comprehension-Monitoring<br />

Activities." Cognition and Instruction 1 (1984 ): 117-175.<br />

Paris, S., B. Wasik, andj. Turner. "The Development of Strategic Readers." In R. Barr, M. Kamil, P.<br />

Modenthal, and P. D. Pearson (eds.), Handbook of Reading Research, 2: 609-640. New York: Longman,<br />

1991.<br />

Pressley, M., J. Borkowski, and W. Schneider. "Cognitive Strategies: Good Strategy Users Coordinate<br />

Metacognition and Knowledge." In R. Vasta and G. Whitehurst (eds.), Annals of Child Development,<br />

5: 89-129. New York: JAI, 1987.<br />

Resnick, L. "From Aptitude to Effort: A New Foundation for Our Schools." Daedelus (Fall 1995).<br />

Rist, R. C. "Student Social Class and Teacher Expectations: A Self-Fulfilling Prophecy in Ghetto Education."<br />

Harvard Educational Review 40 (August 1970): 411-451.<br />

Rosenholtz, S. J., and C. Simpson. "The Formation of Ability Conceptions: Developmental Trend of<br />

Social Construction." Review of Educational Research 54 (Spring 1984): 31-63.<br />

Rosenthal, R., and L. Jacobson. Pygmalion in the Classroom. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1968.<br />

Slavin, Robert. "Synthesis of Research on Grouping in Elementary and Secondary Schools." Educational<br />

Leadership 46 (September 1988): 67-77.<br />

Tanner, Laurel N. Classroom Discipline for Effective Teaching and Learning. New York: Holt, Rinehart and<br />

Winston, 1978.<br />

Vacca, Richard T., and Joanne L. Vacca. Content Area Reading. 3d ed. Glenview, 111.: Scott Foresman:<br />

1989.<br />

309


Tavi 11<br />

Van Houton, R. Learning Through Feedback. New York: Human Services Press, 1980.<br />

Weiner, B. Achievement Motivation and Attribution Theory. Morristown, N. J.: General Learning Press, 1974.<br />

Weiner, B. Theories of Motivation: From Mechanism to Cognition. Chicago: Markham, 1972.<br />

310


12<br />

pirovnuli<br />

urTierTobis<br />

damyareba<br />

rogor davamyaroT xelsayreli<br />

pirovnuli urTierToba<br />

moswavleebTan?<br />

urTierTobis gzebi<br />

maswavleblis rva ZiriTadi Ta-<br />

visebureba


pirovnuli urTierTobis damyareba<br />

pirovnuli urTierTobis agebis parametri exeba im urTierTobas, romelsac maswavleblebi<br />

amyareben moswavleebTan da elementebs, romlebic am urTierTobas<br />

warmatebas moutans. maswavlebels moswavleebTan kargi urTierTobis damyarebis<br />

mravali mizezi aqvs, romelTa Soris erT-erTi klasis marTvaa. rogorc wesi, is moswavleebi,<br />

romelTac <strong>maswavlebeli</strong> uyvarT da pativs scemen, programasac iTviseben da disciplinis<br />

problemebic naklebad aqvT. im moswavleebs ki, romlebsac ar moswonT TavianTi <strong>maswavlebeli</strong><br />

an neitraluri urTierToba aqvT masTan, meti midrekileba aqvT cudi qcevisaken, cudad<br />

swavloben programiT gaTvaliswinebul sakiTxebs da ver erTvebian swavlebaSi. arsebobs moswavleebTan<br />

kargi urTierTobis damyarebis sxva mizezebic, romelTa Sorisaa: vagrZnobinoT<br />

moswavleebs Tavi Rirseul adamianebad, SevqmnaT klasSi usafrTxo, sasiamovno da jansaRi<br />

adamianuri garemo da saxaliso gavxadoT swavleba. yvela <strong>maswavlebeli</strong> ama Tu im saxis urTierTobas<br />

amyarebs moswavleebTan, es urTierTobebi mniSvnelovani cvladia imis gasagebad,<br />

Tu ra xdeba rTul saklaso sazogadoebaSi da rogor iqcevian da swavloben moswavleebi.<br />

arsebobs maswavlebelsa da moswavleebs Soris pirovnuli urTierTobis xarisxobrivi Sefasebis<br />

ori gza: erTia is, romliTac <strong>maswavlebeli</strong> moswavleTa pirovnul samyaroebs erTmaneTTan<br />

akavSirebs da meore – maswavleblis Taviseburebebi, romelic urTierTobebSi siyvarulsa<br />

da pativiscemas uyris safuZvels.<br />

urTierTobis gzebi<br />

erTi adamiani rom meores, rogorc individs daukavSirdes, man unda gaicnos is. Tu maTematikas<br />

vaswavliT, SeiZleba yuradReba mivmarToT maTematikaze da ara moswavleze, magram Tu<br />

moswavlesac yuradRebiT movekidebiT, SevZlebT ukeT da guldasmiT movisminoT misi pasuxebi<br />

da ukeT avuxsnaT koncefciebi. amrigad, <strong>maswavlebeli</strong> konkretuli gziT pirovnulad ukavSirdeba<br />

moswavles: is informaciis procesoria. Tu maswavleblis urTierToba moswavlis<br />

mimarT imedebiT, SiSiT, ocnebebiT da miznebiT aris savse, maSin is moswavlis am aspeqtebs<br />

ecnoba, am mdgomareobaTa gasaRebs eZebs, masze da mis Sinagan samyaroze fiqrobs. Tu <strong>maswavlebeli</strong><br />

moswavleebTan erTad sportul TamaSebSi monawileobs, is moqmedebs, rogorc gundis<br />

wevri an metoqe. SesaZloa <strong>maswavlebeli</strong> mimdinare sakiTxebze esaubreba moswavles, masTan<br />

erTad muSaobs proeqtebze, exmareba samuSaos dagegmvaSi, esaubreba saintereso pirad gamocdilebaze<br />

ojaxSi an skolis gareT, rac ase mniSvnelovania moswavlisTvis. amrigad, maswavleblisa<br />

da moswavlis urTierTobis uamravi forma arsebobs: informaciis procesori,<br />

TanamgrZnobi, mimdinare movlenebze mosaubre, saerTo interesebi garkveul saqmianobebSi<br />

an sakiTxebSi da a.S.<br />

313


Tavi 12<br />

amas garda, maswavlebelma sxvadasxva moswavlesTan SesaZloa sxvadasxvagvari urTierToba<br />

daamyaros. amisaTvis sasargeblo iqneba, gamovarkvioT Cveni sakuTari repertuari da moviZioT<br />

is SesaZleblobebi, romlebic saSualebas mogvcems, Sesabamisad vupasuxoT moswavleTa<br />

moTxovnilebebsa da klasis garemoebebs. pirovnuli urTierTobis damyarebis parametrebis<br />

am sferoSi maswavleblis qcevis oTxi done SeiZleba gamovyoT:<br />

314<br />

1. gamovricxoT moswavleebTan, rogorc individebTan urTierToba.<br />

2. davamyaroT moswavleebTan, rogorc individebTan mxolod erTi saxis urTierToba<br />

(magaliTad, viyoT informaciis procesori, sportuli TamaSebis monawile da Sesvenebaze<br />

mosaubre).<br />

3. moswavleebTan mravalgvari urTierToba davamyaroT.<br />

4. SevarCioT moswavleebTan urTierTobis gza.<br />

urTierTobis meoTxe done im maswavlebels axasiTebs, romelic moswavleebTan, rogorc<br />

individebTan urTierTobisTvis xelmosaWids eZebs da ar sjerdeba aSkarasa da iols. aseTi<br />

<strong>maswavlebeli</strong>, SesaZloa, gascdes sakuTar identobas da konkretul moswavlesTan urTier-<br />

Tobis dasamyareblad Seqmnas xelsayreli SesaZleblobebi saskolo dRis manZilze an skolis<br />

Semdeg. zogierTi <strong>maswavlebeli</strong> yovel moswavlesTan yovelTviur Sexvedras awyobs (magali-<br />

Tad, Tvis TiTo dRe TiToeuli moswavlisTvis). zogierTi calkeul moswavleebTan erTad<br />

sadilobs. SesaZloa, magaliTad, devidTan urTierTobis damyarebis kargi dasawyisi masTan<br />

erTad pianinoze simReris Sesruleba iyos.<br />

cxadia, rom rac ufro ukeT arCevs <strong>maswavlebeli</strong> calkeul moswavleebTan konkretul<br />

garemoebebSi urTierTobis gzebs, miT ufro myar da nayofier urTierTobas amyarebs moswavleebTan.<br />

maswavleblis rva ZiriTadi Tavisebureba<br />

maswavleblis TaviseburebaTa ganxilva Cveni naSromisaTvis axali, xolo TviT urTier-<br />

TobaTa sferosTvis gamorCeuli sakiTxis Seswavlis saSualebas gvaZlevs. miuxedavad amisa,<br />

Cveni azriT, aucilebelia maswavlebelTa qcevis garkveuli jgufebis gamoyofa, romelTac<br />

moswavleebi xSirad moixsenieben intervius dros maswavleblis Sesaxeb kiTxvebze pasuxisas<br />

(Johnson 1976). yvelaze mniSvnelovani Taviseburebebi da qcevebi moicavs: samarTlianobas,<br />

garegnobas, iumoris grZnobas, Tavazianobas, pativiscemas, bunebriobas, urTierTobis aRdgenisa<br />

da aqtiuri mosmenis unars. sasargeblo iqneba am TaviseburebaTa dakavSireba pirovnuli<br />

urTierTobis damyarebasTan, radgan isini xels uwyobs maswavleblis mimarT met pativiscemas,<br />

rac, SesaZloa, kargi pirovnuli urTierTobis safuZveli gaxdes.<br />

samarTlianoba<br />

es ufro sine qua aris, vidre pirovnuli Rirseba. Tu moswavleebi usamarTlod miiCneven<br />

maswavlebels masze damokidebuli gadawyvetilebebis miRebisas (magaliTad, saSinao davalebebis<br />

micema, kamaTis dros `msajoba~, daxmarebis xelis SeTavazeba, gundebis SerCeva), isini<br />

ver Seiyvareben mas.


garegnoba<br />

pirovnuli urTierTobis damyareba<br />

garegnobas moswavleebi mosalodnelze met yuradRebas aqceven im maswavleblis aRwerisas,<br />

romelsac pativs scemen. moswavleebi maswavleblis kopwiobasa da sifaqizes, sufTa<br />

tansacmels, pativiscemis niSnad miiCneven. maTi azriT, zrdasruli (<strong>maswavlebeli</strong>) maT (moswavleebs)<br />

imdenad mniSvnelovnad miiCnevs, rom cdilobs kargad gamoiyurebodes (maTTvis).<br />

iumoris grZnoba<br />

uiliam glaseri `realurobiT Terapiis~ avtori, ambobs, rom iumori zrunvis erT-erTi<br />

formaa. sulac ar aris aucilebeli, maswavlebelma anekdotebi uambos moswavleebs, mTavaria,<br />

mas gulRia reaqcia hqondes sasacilo momentebSi an gaexumros im moswavleebs, romlebic<br />

gansakuTrebiT rTul samuSaos arian SeWidebulni.<br />

Tavazianoba<br />

Rirseuli Jesti, romelic SesaZloa Zalze formaluri da TiTqmis ritualuric ki iyos,<br />

pirdapiri niSania individis aRiarebisa. is personaluri Jestia da dakavSirebulia pirovnuli<br />

urTierTobis damyarebis am parametrTan. rogorc wesi, moswavleebi Sesabamisad pasuxoben<br />

Tavazianobas. mtkiceba ar sWirdeba imas, rom Tavazianoba aRiqmeba, rogorc maswavleblis<br />

sasurveli qceva. is moxseniebuli gvaqvs, rogorc pirovnuli urTierTobis damyarebasTan<br />

dakavSirebuli Tavisebureba, radgan moswavleebi mas mniSvnelovnad miiCneven da urTierTobis<br />

iseTive karg safuZvlad gveCveneba, rogorc samarTlianoba. is sine qua non-ia (aucilebeli<br />

piroba) da ara pirovnuli Rirseba. Tavazianobis ararseboba amuxruWebs urTierTobas.<br />

pativiscema<br />

<strong>maswavlebeli</strong> moswavleebis, rogorc adamianebis mimarT, pativiscemas mravali formiT<br />

gamoxatavs (Moustakas 1966). man SeiZleba pativi sces moswavlis interesebs da dRis ganmavlobaSi<br />

garkveuli dro gamouyos am interesebis dakmayofilebisaTvis an scados maTi integrireba<br />

kurikulumis standartul miznebTan. SesaZloa, gamoamJRavnos moswavlis mosazrebebis<br />

mimarT pativiscema imiT, rom waaxalisos da am mosazrebaTa gaukritikeblad (Tumca<br />

garkveuli SesworebebiT) gamoxatvis saSualeba misces. <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebis mimarT<br />

pativiscemas imiTac gamoxatavs, rom maT Secdomebs Seuracxyofis, damcirebis gareSe usworebs<br />

(Randolf da Howe 1966), an Secdomebze saubars moswavlis namuSevris Rirsebaze saubriT<br />

iwyebs. maswavlebelma moswavlis namuSevris dafaseba damokidebulebiTac SeiZleba<br />

gamoxatos: gamofinos, an ise isaubros masze, rom moswavle maswavleblis gulisyurianobaSi<br />

darwmundes, miuxedavad imisa dadebiTia Sefaseba Tu garkveul Sesworebebs iTvaliswinebs<br />

(magaliTad, imis nacvlad rom ubralod Tqvas `araCveulebrivia~ an `kargi namuSevaria~, ambobs<br />

`namdvilad kargad gamogivida obobis pawawina nawilebis xatva~).<br />

imis Tqma rodi gvsurs, rom frazebi – `kargi namuSevaria~ an `araCveulebrivia~ _ arc ise<br />

kargia garkveul garemoebebSi, vidre gansakuTrebuli Rirsebebis aRmniSvneli frazebi (Ginott<br />

1965). mxolod imas vusvamT xazs, rom fraza, romelic moswavlis namuSevrisadmi namdvil<br />

yuradRebas gamoxatavs, Seqebis garda pativiscemis maCvenebelicaa. maswavlebels moswavlis<br />

namuSevris mimarT yuradRebisa da pativiscemis gamoxatva usityvodac SeuZlia, namuSevris<br />

xangrZlivi da yuradRebiani yurebiT da gulwrfeli fraziT, `kargi namuSevaria, julia~.<br />

315


Tavi 12<br />

316<br />

realuroba<br />

zogjer maswavleblis qceva xels uSlis moswavleebs, dainaxon is iseT pirovnebad,<br />

romelsac fiqri da gancda SeuZlia, aqvs warsuli da gamocdileba. moswavleebi, romlebic<br />

maswavlebels saxelis nacvlad `maswavlebelo~-Ti mimarTaven, swored am models pasuxoben.<br />

bavSvebi maswavlebels realur adamianad, pirovnebad mxolod im SemTxvevaSi ganixilaven, Tu<br />

<strong>maswavlebeli</strong> amis nebas aZlevs.<br />

arsebobs qceva, romlis saSualebiTac <strong>maswavlebeli</strong> avtoritetuli figuris am imijs<br />

`<strong>maswavlebeli</strong> realuri pirovneba~ imijiT cvlis. <strong>maswavlebeli</strong> sakuTari cxovrebidan<br />

anekdotebs uambobs moswavleebs, axdens pirovnuli gamocdilebis integracias axsnasa da<br />

prezentaciebTan. `me~ Setyobinebebi, rogorc es tomas gordons (Thomas Gordon, 1974) aqvs<br />

aRwerili, pirdapiri verbaluri qcevaa, romlis saSualebiTac <strong>maswavlebeli</strong> sakuTar grZnobebs<br />

da qcevas gadmoscems. (ix. Tavi yuradRebis Sesaxeb). efeqtianobis wvrTnaSi motanilia<br />

uamravi SemTxveva, rodesac bavSvebma, romlebic verc ki xvdebodnen, rom maTi qceva saSinlad<br />

stkenda guls maswavlebels, `me~-Setyobinebis Sedegad Secvales uaryofiTi qceva. amgvari<br />

Setyobinebebis gamoyenebisas, zogjer, Tavdapirvelad moswavleebs sTxovdnen sakuTari <strong>maswavlebeli</strong><br />

grZnobebis mqone adamianad ganexilaT.<br />

urTierTobis aRdgenis unari<br />

rodesac <strong>maswavlebeli</strong> mkacrad eqceva moswavles (magaliTad, agdebs saklaso oTaxidan) an<br />

gabrazebas gamoxatavs imiT, rom disciplinisaken mouwodebs (`axlave Sewyvite! ar SeiZleba<br />

sxvisi namuSevris gafuWeba. Tu gafuWebulis aRdgenaSi ar miexmarebi, dRes aq aRar daginaxo!~),<br />

maswavleblisa da moswavlis urTierTobas saavdro Rrubeli faravs (wesiT, asec unda<br />

iyos). amgvari incidentebis Semdeg, <strong>maswavlebeli</strong>, romelic kargi urTierTobis SenarCunebas<br />

cdilobs, sxva konteqstSi dadebiT qcevas amJRavnebs moswavlis mimarT. es urTierTobis aRdgenaa:<br />

<strong>maswavlebeli</strong> atyobinebs moswavles, rom brazi gulSi ar Caudvia, rom maTi urTier-<br />

Toba Zveleburad `ZalaSia~. aseTi saqcieliT maswavlebelsa da moswavles Soris daZabuloba<br />

ixsneba da moswavles emociurad exsneba gza saklaso saqmianobebSi CasarTvelad. maswavleblis<br />

qcevaSi ar Cans arc bodiSi, arc gamoCenil simkacreze an braze uaris Tqma. misi saqcieli<br />

`ambobs~, `kargi, modi isev vimuSaoT~, rac normaluri urTierTobisken dabrunebaa.<br />

amgvar qcevaze dakvirvebisas, SesaZloa, vinmem, ubralod, moswavlisaken gadadgmuli<br />

pirovnuli nabiji dainaxos, romlis mizani disciplina da incidentis aRmofxvraa. Cven gvsurs,<br />

gaCvenoT, ramdenad Sors SeiZleba wavides <strong>maswavlebeli</strong> dadebiTi urTierTobis damyarebis<br />

mizniT da droulad dainaxos incidentSi Carevis saWiro momenti.<br />

aqtiuri mosmena<br />

guldasmiT (refleqsur) mosmenas ukukavSiri aqvs mTxrobelis naambobis SinaarsTan,<br />

SeniSvnebTan da am gziT igebs mTxrobeli, rom usmenen. aqtiuri mosmenisas ukukavSirs<br />

gancdiTi komponenti emateba da msmeneli mosaubres xmamaRla agebinebs naambobis gavleniT<br />

gancdili mdgomareobis Sesaxeb. magaliTad, aqtiurma msmenelma SesaZloa Tqvas, `am problemebiT<br />

damZimebuli da imedgacruebuli [grZnoba] xar~. is <strong>maswavlebeli</strong>, romelic aqtiur<br />

mosmenas iyenebs, uSualod atyobinebs moswavles pirovnul grZnobebs. miuxedavad imisa, rom<br />

SesaZlebelia aqtiuri mosmeniT manipulireba da misi aragulwrfeli gamoyeneba, gonivruli<br />

iqneboda imis mtkiceba, rom aqtiuri mosmena urTierTobis damyarebisaken mimarTuli qcev-


pirovnuli urTierTobis damyareba<br />

aa. is TanagrZnobis verbaluri gamoxatvaa. sizustesa da pativiscemasTan Serwymuli (Egan<br />

1975) aqtiuri mosmena bavSvebs imis gancdas uCens, rom maTi esmiT da maTze zrunaven (Aspy &<br />

Roebuck 1977). `is namdvilad mismens~, ase axasiaTeben moswavleebi im maswavlebels, romelic<br />

uyvarT da pativs scemen.<br />

maswavleblisa da moswavlis urTierTobis xarisxisa da saklaso garemos Seswavla namdvilad<br />

Rirs. maswavleblis saswavlo qcevis TaviseburebaTa gasaanalizeblad, unda<br />

gvaxsovdes, rom nebismieri TaviseburebisTvis Sesabamisi qmedeba SesaZlebelia icvlebodes<br />

mocemul momentSi swavlebisa da swavlis arsebul formebTan erTad. magaliTad, <strong>maswavlebeli</strong><br />

SeiZleba TvalsaCinod ar gamoxatavdes moswavleebis, rogorc individebis mimarT pativiscemas<br />

daprogramebuli swavlebis (instruqtaJis) dros, roca moswavleebs urTierToba<br />

aqvT sistemasTan da ara maswavlebelTan, rogorc pirovnebasTan. SesaZloa erTi an ramdenime<br />

dRe dasWirdes imas, rom maswavlebelma gamoamJRavnos (saaSkaraoze gamoitanos) am nawilSi<br />

aRweril TaviseburebaTa sruli repertuari. amrigad, qcevis Semowmeba moiTxovs xangrZliv<br />

an SesaZloa ramdenime ganmeorebiT dakvirvebas sruli repertuaris xilvis mizniT.<br />

317


p i r o v n u l i u r T i e r T o b i s<br />

d a m y a r e b a - S e j a m e b a<br />

daakvirdiT sakuTar an sxva maswavleblis qcevas da gansazRvreT qvemoT CamoTv-<br />

lili urTierTobebis romel formas Seesabameba. yoveli qcevis an Taviseburebi-<br />

sTvis, romelsac sakuTar Tavs miawerT, scadeT Sesabamisi magaliTis gaxseneba.<br />

sasurveli Taviseburebebis ganviTarebisaTvis moiniSneT saWiro dro an Sesa-<br />

Zlebloba. iyaviT SeZlebisdagvarad zusti.<br />

1. moswavleebTan urTierTobis gzebi: SemoxazeT Sesabamisi done.<br />

arc erTi gza<br />

erTi gza<br />

sxvadasxva gza<br />

individis Sesatyvisi gza<br />

1. Taviseburebebi: Seamowme, romeli miesadageba.<br />

samarTlianoba<br />

garegnoba<br />

iumoris grZnoba<br />

Tavazianoba<br />

pativiscema<br />

realuroba (namdviloba)<br />

urTierTobis aRdgenis unari<br />

aqtiuri mosmena<br />

p i r o v n u l i u r T i e r -<br />

T o b i s<br />

d a m y a r e b a - S e j a m e b a<br />

319


p i r o v n u l i u r T i e r T o b i s<br />

d a m y a r e b a - s a v a r j i S o<br />

1. pativiscema da samarTlianoba ori Taviseburebaa pirovnuli urTierTobis<br />

damyarebis eqvsi Taviseburebidan. gaixseneT da CamoTvaleT is movlenebi<br />

an situaciebi, rodesac moswavleebma Secvales TavianTi azri maswavleblis<br />

samarTlianobisa da pativiscemis Sesaxeb.<br />

2. SearCieT samarTlianobisa da pativiscemis amsaxveli or-ori movlena an<br />

situacia. moitaneT xuTi specifiuri magaliTi imisa, rogor SeiZleboda<br />

moqceuliyo <strong>maswavlebeli</strong>, rom moswavleebi maTTdami pativiscemis grZnobasa<br />

da samarTlianobaSi daerwmunebina.<br />

p i r o v n u l i u r T i e r T o b i s<br />

d a m y a r e b a - s a v a r j i S o<br />

321


Tavi 12<br />

322<br />

literatura<br />

Allender, J. S., M. Seitchik. And D. Goldstein. `Student Involvement and Patterns of Teaching”. Journal<br />

of Classroom Interaction 16 (Summer 1981): 11-20.<br />

Aspy, D., and F. N. Roebuck. Kids Don’t Learn From People They don’t Like. Amherst, Mass.: Human<br />

Recourse Development Press, 1977.<br />

Brophy, J. “Teacher Praise: A Functional Analysis”. Review of Educational Research 51 (Spring 1981): 5-32.<br />

Brown, I., and R. C. Goodall. “Enhancing Group Climate through Systematic Utilization of Feedback”.<br />

Journal of Classroom Interaction 16 (Summer 1981): 21-25.<br />

Egan, G. The Skilled Helper. Monterey, Calif.: Brooks/Cole Publishing Co., 1975.<br />

Fraser, B. J., and P. O’Brien. “Student and Teacher Perceptions of the Environment of Elementary<br />

School Classrooms”. Elementary School Journal 85 (May 1985): 567-580.<br />

Ginott, H. G. Between Parent and Child. New York: Macmillan, 1965.<br />

Gordon, T. Teacher Effectiveness Training. New York: Wyden Press, 1974.<br />

Johnson, M. S. “I Think My Teacher Is”. Learning (February 1976).<br />

Joos, M. The Five Clocks. New York: Harcourt, Brace & World, 1967.<br />

Mergendoller, J. R., and M. J. Packer. “Seventh Graders’ Conceptions of Teachers: An Interpretive<br />

Analysis”. Elementary School Journal 85 (May 1985): 581-600.<br />

Moustakas, C. The Authentic Teacher. Cambridge, Mass.: Howard A. Doyle Publishing Co., 1966.<br />

Randolf, N., and William Howe. Self Enhancing Education. Palo Alto, Calif.: Sanford Press, 1966.<br />

Rogers, V. R., “Laughing with Children”. Educational Leadership. (April 1984): 44-50.


13<br />

saklaso garemo<br />

sazogadoeba da urTierTdaxmareba<br />

riski da Tavdajerebuloba<br />

gavlena


saklaso garemo<br />

saklaso garemos Sesaxeb kvlevebi mwiria, magram naTeli: mwiria kognitur sferoSi arsebul<br />

kvlevebTan SedarebiT, xolo naTelia imdenad, ramdenadac kvlevaTa Sedegebi<br />

Tanamimdevrulia populaciis, moswavleTa asakisa da sagnebis mixedviT. Tu moswavleebi<br />

siZneleebTan SeWidebisas riskis gawevisa da mcdelobisaTvis ndobas, mxardaWerasa da<br />

usafrTxoebas grZnoben, maT skolisa da swavlis mimarT damokidebuleba sasikeTod ecvlebaT<br />

(Moos and Moos 1978; Haertel, Walberg, and Haertel 1981; Fraser and Fisher 1983; Fraser 1986, 1989;<br />

Nunnery, Rutler, and Bhaireddy 1993).<br />

zemoTqmuli TiTqos saRi azria, Tumca kvlevebi am sferoSi ukanaskneli 30 wlis manZilze<br />

siaxliT ver daikvexnis. 30 wlis win vicodiT, rom likertis skalis (Likert scale – likertis<br />

skala (1932 wels rensis likertis mier SemuSavebuli jamuri Sefasebebis skala) – fsiqometriuli<br />

skala, romelic xSirad kiTxvarebsa da anketur kvlevebSi gamoiyeneba. cdis piri<br />

yoveli debulebis mimarT sakuTari Tanxmobis xarisxs gamoxatavs skalis diapazoniT _<br />

`savsebiT veTanxmebi~ da `savsebiT ar veTanxmebi~. yoveli konkretuli debulebis SefasebaTa<br />

jami saSualebas gvaZlevs gamovavlinoT cdis piris ganwyoba ama Tu im sakiTxis mimarT. red.<br />

Sen.) mixedviT gamorCeul maswavleblebs, ukeTesi Sedegebi hqondaT moswavleebTan, Tumca<br />

ar vicodiT, ras akeTebdnen isini praqtikulad amis misaRwevad. warmodgena ar gvqonda sicxadis<br />

elementebisa da maTi urTierTkavSiris, am urTierTkavSiris operaciuli modelis an elementTa<br />

mniSvnelobis Sesaxeb. dRes gacilebiT meti informacia gvaqvs sicxadis parametrze.<br />

misi arsebiTi elementebis Camoyalibeba da Sesabamisi monacemebis safuZvelze warmatebul<br />

swavlebasa da swavlaSi am elementebis wvlilis Sesaxeb msjeloba mainc SegviZlia. saklaso<br />

garemosTan mimarTebaSi saqme sxvagvaradaa. aq likertis skalis doneze varT.<br />

miuxedavad imisa, rom saklaso garemos Sesaxeb kvlevebi 1920-ian wlebSi iRebs saTaves,<br />

uitolma (Withall 1949) pirvelma Camoayaliba jgufis iseTi fenomenis ganmarteba, romelic<br />

socialur-emociuri klimatis saxeliT aris cnobili. man aRniSna,<br />

(socialur-emociuri klimati aris) zogadi emociuri faqtori, romelsac individebs<br />

Soris urTierTobisas vxvdebiT. mas garkveuli kavSiri aqvs mimReobis im<br />

xarisxTan, romelsac jgufis wevrebi gamoxataven erTmaneTis moTxovnilebebisa<br />

da miznebis mimarT. operirebis TvalsazrisiT, igi gavlenas axdens: (1) yoveli<br />

individis Sinagan samyaroze; (2) jgufis esprit de corps–ze (frang. kastur sulze,<br />

solidarobaze. red. Sen.); (3) jgufis mniSvnelobis grZnobasa da individualur<br />

miznebsa da aqtivobebze; (4) obieqturobaze, romliTac problemas ekidebian; (5)<br />

jgufSi interpersonaluri urTierTobebis xarisxze.<br />

325


Tavi 13<br />

SemdgomSi Catarebuli kvlevebiT `gavleniani~ cvladebi Seiswavles da daadgines, rom<br />

moswavleebs ukeTesi Sedegebis aqvT, roca klasSi erTianobis maCvenebeli maRalia, xolo<br />

uTanxmoebis, sirTuleTa da konkurenciis maCvenebeli dabali (Fraser and O’Brien 1985)<br />

zogadad kvlevebi gviCvenebs, rom `moswavleTa kognituri, emociuri da qceviTi Sedegebi<br />

ukavSirdeba maT mier saklaso oTaxis fsiqologiur TaviseburebaTa aRqmas~ (Chavez 1984; Battistich<br />

da sxvebi 1995)*. 1<br />

326<br />

qvemoT moyvanili oTxi debuleba adasturebs saklaso garemos did mniSvnelobas:<br />

1. yoveli adamianis ZiriTadi fsiqologiuri moTxovnilebebis cnobili da universaluri<br />

sia aseTia: usafrTxoeba, TviTkontroli, siyvaruli, CarTuloba, TviTSefaseba,<br />

aRiareba, TviTaqtualizacia, Tavisufleba da garToba. (ix. Maslow 1962; Dreikurs and<br />

Gray 1968; Schutz 1967; Glasser 1965, 1994).<br />

2. konkretuli individis am fsiqologiur moTxovnilebaTa dakmayofilebis xarisxi<br />

gansazRvravs mis mier swavlisTvis daxarjuli energiisa da yuradRebis `raodenobas~.<br />

Tu individi gulnatkenia da ver ikmayofilebs am moTxovnilebebs, swavla neldeba<br />

an wydeba. Tu es moTxovnilebebi adekvaturad kmayofildeba, swavlis procesi<br />

normalurad mimdinareobs, xolo Tu umaRlesi xarisxiT kmayofildeba – warmatebul<br />

swavlas win veraferi eRobeba.<br />

3. klasis garemo uSualo gavlenas axdens moswavleTa warmatebaze. is individualur<br />

gavlenas axdens yoveli sabaziso fsiqologiuri moTxovnilebis dakmayofilebaze.<br />

is ara erTaderTi, magram arsebiTi cvladia, romelic gavlenas axdens skolaSi yoveli<br />

moswavlis fsiqologiur moTxovnilebaTa dakmayofilebis xarisxze.<br />

4. roca saklaso klimati usafrTxoebis moTxovnilebebs scildeba da xels uwyobs iseTi<br />

mniSvnelovani sazomebis ganviTarebas, rogoricaa erTobis Camoyalibeba, riskis<br />

gaweva da gavlena, swavlis procesi warmatebulia.<br />

klasis<br />

klimati<br />

moswavlis<br />

individualuri<br />

fsiqologiuri<br />

moTxovnilebebi<br />

swavlis<br />

procesi<br />

1 am TaviseburebaTa mniSvnelobis gansazRvrisas ganviTarebis iseTi programebSi, rogoricaa `swavlis sazomebi~ (Marzano and<br />

Pickering 1992), daiwyes moswavleTa mier mimReobis, unarisa da usafrTxoebis grZnobis komponentebis CarTva. arakomerciuli<br />

organizaciis `socialuri pasuxismgeblobis~ TanamSromlebi mTeli qveynis masStabiT konfliqtis gadaWrisa da sazogadoebis<br />

Camoyalibebis Sesaxeb seminarebs gvTavazoben. maTi misamarTia: 23 Garden Street, Cambridge, MA 02138; 800-370-2515. Northeast<br />

Foundation for Children msgavs maRali xarisxis seminarebs gvTavazobs. misi misamarTia: 71 Montague City Road, Greenfield MA<br />

01301; 800-360-6332.)


as niSnavs saklaso klimati?<br />

saklaso garemo<br />

saklaso klimatis Cveneuli ganmarteba aseTia: `moswavleTa grZnobebi da rwmenebi da maT<br />

Sedegad Camoyalibebuli qcevis erToblivi modelebi sazogadoebasTan, urTierTTanadgomasTan,<br />

riskis gawevasTan, TavdajerebulobasTan, gavlenasa da kontrolTan dakavSirebiT~.<br />

sazogadoeba da urTierTTanadgoma ganimarteba, rogorc individis grZnobebi jgufTan<br />

mimarTebaSi – miRebis, CarTulobis, wevrobis da TviT megobrobisa da siyvarulis gancda.<br />

riskis gaweva da Tavdajerebuloba Sinagani pirovnuli sazomia, romelzec mniSvnelovan<br />

gavlenas axdens sxva adamianTa reaqcia individis qcevaze. daTrgunva da sarkazmi (Tundac<br />

faqizad gamoxatuli) amcirebs adamianis im rwmenas, rom SeuZlia Tavisuflad iazrovnos da<br />

scados. saklaso klimati, sadac saTanadod fasdeba mcdeloba da mondomeba, moswavleebs<br />

exmareba imis gaazrebaSi, rom Secdoma swavlis erT-erTi SesaZleblobaa da ara pirovnuli<br />

naklis niSani. gavlena da kontroli saklaso klimatis pirovnul qmedobaunarianobasTan<br />

dakavSirebuli sazomia da ganisazRvreba, rogorc individis efeqtianoba. is Semdeg kiTxvebs<br />

pasuxobs: me, rogorc individi, ramdenad faseuli var saklaso sazogadoebisTvis? ra<br />

SesaZleblobebi maqvs me, rogorc moTamaSes, rogorc gavlenis momxdens da ara inertul adamians,<br />

romlis saklaso oTaxSi yofna veraviTar cvlilebas ver axdens klasis cxovrebaze?<br />

zemoCamoTvlili sazomebi gavlenas axdens swavlis procesze.<br />

saklaso garemos zemoT moyvanili sami ZiriTadi maxasiaTebeli Sejamebulia 13.1 sqemaze,<br />

romelic yovel maTgans ganixilavs, rogorc klimatis Camoyalibebis aspeqts. am maxasiaTeblebs<br />

srulyofilebisa da momwifebulobis safexurebi aqvs da maswavlebelma, romlis mizani<br />

romelime maxasiaTeblis srulyofaa, am safexurebis gaTvaliswinebiT unda dagegmos aqtivobebi.<br />

pirveli maxasiaTeblis – sazogadoeba da urTierTTanadgoma _ safexurebi, kargad aris<br />

Seswavlili ganviTarebis Sesaxeb daweril literaturaSi (Aspy 1977, Wood 1994, Johnson and<br />

Johnson 1995). Semdegi ori maxasiaTeblis safexurebi ufro hipoTezuria, Tumca maTi elementebi<br />

kvlevebis Sedegad aris dadgenili.<br />

qvemoT ganxilulia yoveli maxasiaTebeli da aRwerilia misi TiToeuli elementis mniSvneloba<br />

(magaliTad, ras niSnavs sazogadoebis maxasiaTebelSi `sxvaTa gacnoba~ da ratom aris<br />

is mniSvnelovani saklaso oTaxis klimatisaTvis?) yoveli elementis ganxilvamde Cven aRvwerT<br />

specifikur strategiebsa da gamocdilebas, romlis gamoyenebac maswavlebels SeuZlia<br />

misi ganviTarebis mizniT.<br />

sazogadoeba da urTierTTanadgoma<br />

saklaso klimatis es sazomi aRwers CarTulobis, wevrobisa da urTierTmxardaWeris<br />

xarisxs, romlebsac moswavleebi grZnoben erTmaneTis mimarT. am sazomis saTanadod ganvi-<br />

Tarebis SemTxvevaSi, moswavles SeuZlia Tqvas: `me vgrZnob, rom aq mimiRes da wevri var. adamianebi<br />

Cems mxareze arian. me SemiZlia, davexmaro sxvebs, xolo sxvebi me damexmarebian~.<br />

am sazomSi ganviTarebis xuTi donea da yoveli maTgani Taviseburebis amsaxvel debulebasTan<br />

aris dawyvilebuli:<br />

327


Tavi 13<br />

328<br />

moswavleTa miRwevebis xelSemwyobi garemo<br />

sazogadoeba da<br />

urTierTTanadgoma<br />

`me vgrZnob, rom aq mimiRes da wevri<br />

var. adamianebi Cems mxareze arian.<br />

me SemiZlia, davexmaro sxvebs, xolo<br />

sxvebi me damexmarebian~.<br />

CarTuloba da<br />

wevroba<br />

sxvaTa<br />

gacnoba<br />

misalmeba, aRiareba,<br />

mosmena, reagireba da<br />

dadastureba<br />

jgufis identoba,<br />

pasuxismgebloba da<br />

urTierTda-<br />

mokidebuleba.<br />

kooperaciuli<br />

swavleba, socialuri<br />

unar-Cvevebi, saklaso<br />

Sexvedrebi, jgufebis<br />

dinamika.<br />

problemebisa gadaWra<br />

da konfliqtebis<br />

mogvareba.<br />

Tavdajerebuloba<br />

da gariskva<br />

`gariskva usafrTxoa. Tu vecdebi,<br />

Secdomebze viswavli da movindomeb,<br />

SemiZlia warmatebas mivaRwio~.<br />

moswavleTa xuTi Sexeduleba, romelic<br />

xels uwyobs an uSlis swavlas<br />

Secdomebi swavlaSi<br />

gvexmareba.<br />

Tqvengan ar moelian,<br />

rom pirvelive jerze<br />

yvelafers CaswvdebiT.<br />

mniSvnelovania<br />

yuradReba, mondomeba da<br />

xarisxi.<br />

Kkargi moswavleebi<br />

iTxoven daxmarebas<br />

da ukukavSirs<br />

Sesrulebuli samuSaos<br />

mimarT.<br />

Zalisxmeva da efeqtiani<br />

strategiebi warmatebis<br />

ZiriTadi pirobaa.<br />

nebismier moswavles<br />

SeuZlia warmatebis<br />

miRweva da ara mxolod<br />

yvelaze swrafs.<br />

Secdomebi sisustis<br />

niSania.<br />

mniSvnelovania<br />

tempi. ufro swrafi<br />

ufro gonieria.<br />

karg moswavleebs<br />

sakuTari ZalebiT<br />

SeuZliaT<br />

yvelafris<br />

mogvareba.<br />

Tandayolili<br />

inteleqti<br />

warmatebis<br />

ZiriTadi pirobaa.<br />

mxolod gamorCeul<br />

erTeulebs<br />

SeuZliaT<br />

warmatebis miRweva.<br />

sqema 13.1 saklaso klimatis sami ZiriTadi maxasiaTebeli<br />

gavlena<br />

da kontroli<br />

`garkveuli gavlenis moxdena<br />

SemiZlia. sityva meTqmis. Cemi<br />

azri mniSvnelovania~.<br />

pirovnuli<br />

efeqtianoba<br />

moswavleebs mivceT<br />

ufleba gavlena<br />

moaxdinon klasis<br />

tempze .<br />

saklaso TamaSis<br />

wesebze SeTanxmeba.<br />

moswavleTaTvis<br />

swavlis principebisa<br />

da sxva strategiebis<br />

swavleba.<br />

moswavleebi iyeneben<br />

swavlis stilisa da<br />

arCevanis gakeTebis<br />

Sesaxeb codnas.<br />

moswavleebi da<br />

maTi sazogadoeba<br />

warmoadgens codnis<br />

wyaros.<br />

yoveli maxasiaTebeli SesaZlebelia ganviTarebis calkeul stadiebad daiyos.


1. sxvaTa gacnoba: `me vicnob am adamianebs da isini micnoben me~.<br />

saklaso garemo<br />

2. misalmeba, aRiareba, mosmena, reagireba da dadastureba: `me vgrZnob, rom mimiRes da<br />

wevri var; adamianebi pativs mcemen da me pativs vcem maT~.<br />

3. jgufis identuroba, pasuxismgebloba da urTierTdamokidebuleba: `me am jgufis<br />

wevri var. Cven erTmaneTi gvWirdeba da gvsurs erTmaneTisTvis warmateba~.<br />

4. kooperaciuli swavla, socialuri unar-Cvevebi, jgufis Sekrebebi da jgufis dinamika:<br />

`me SemiZlia davexmaro sxvebs da isini me damexmarebian~.<br />

5. problemaTa gadaWra da konfliqtis mogvareba: `Cven SegviZlia urTierTobis dros<br />

warmoqmnili problemebis mogvareba ~.<br />

amgvari Tbili da megobruli urTierTobebi arc SemTxveviT da arc TavisTavad ar yalibdeba.<br />

maswavlebels didi wvlili Seaqvs klasSi gamefebuli CarTulobisa da megobruli klimatis<br />

simtkicesa da struqturaSi (Cabello and Terrell 1993): es gaxlavT calkeul moswavleebTan<br />

maTi verbaluri urTierTobis modelebi, moswavleTa konfliqtebis mogvarebis gzebi,<br />

TanamSromlobis struqturebi, romlebsac isini acnoben moswavleebs da socialuri unar-<br />

Cvevebis swavleba.<br />

sxvaTa gacnoba<br />

ufrosi klasebis inglisuri enis maswavlebelma jin stenfordma (Gene Stanford), 1977 wels<br />

gamocemul wignSi `efeqtiani jgufebis ganviTareba klasSi~, saklaso klimatis es maxasiaTebeli<br />

ganmarta, rogorc ganviTarebis kontiniumi.<br />

igi mixvda, rom jgufis wevrad yofnis sazogadoebis mSeneblobaSi Cadebuli es<br />

safuZveli iyo jgufis wevrebis Sesaxeb in- mokrZalebuli investiciebi grZelvadian peformaciis<br />

qona. amis gamo saswavlo wlis dawriodSi zrdis davalebis Sesrulebisa da masze<br />

yebidan pirveli ramdenime Tvis ganmavlobaSi daxarjuli drois efeqtianobas.<br />

igi regularulad atarebda klasSi gacnobis<br />

mokle aqtivobebs (gacnobis ocdaerTi aqtivoba mis wignSia mocemuli).<br />

is maswavleblebi, romlebic yovel kvira ramdenime wuTs uTmobdnen am aqtivobebs, ar<br />

uCiodnen saswavlo programiT gaTvaliswinebuli saqmianobebisaTvis drois naklebobas.<br />

sazogadoebis mSeneblobaSi Cadebuli es mokrZalebuli investiciebi grZelvadian periodSi<br />

zrdis davalebis Sesrulebisa da masze daxarjuli drois efeqtianobas. (igive SeiZleba iTqvas<br />

am maxasiaTebelSi sazogadoebis mSeneblobis sxva doneebzec.).<br />

dRes aTobiT wignia xelmisawvdomi, romlebic gvTavazoben gacnobis SesaniSnav aqtivobebs<br />

(Stanford 1977; Shaw 1992; Seigle and Macklem 1993; Bennett and Smilanich 1994). wignSi `bingo<br />

adamianebi~ (People Bingo) an mis versiaSi `moZebneT pirovneba vinc~ moswavleebi cdiloben<br />

miniSnebis saSualebiT gamoicnon jgufis wevris vinaoba, magaliTad: `weliwadi gaatara safrangeTSi”.<br />

yovelma moswavlem unda moZebnos is klaseli, romelmac safrangeTSi erTi weli<br />

gaatara. zogierTi aqtivoba ufro grZelia, magaliTad partniorTa struqturirebuli interviu.<br />

intervius Semdeg masze dayrdnobiT yoveli partniori Tavis mewyviles acnobs mTel<br />

klass an mcire jgufs.<br />

Cveni erT-erTi yvelaze ufro sayvareli aqtivobaa artefaqtebis CanTa. es aqtivoba erTnairad<br />

popularulia mozrdilTa jgufebSic da mexuTeklaselebSic. monawileebs moaqvT Can-<br />

Tebi, romelSic awyvia maTi cxovrebis an interesebis amsaxveli nivTebi. erT-erTi monawile<br />

329


Tavi 13<br />

iRebs nebismier CanTas, saTiTaod alagebs nivTebs da warudgens maT wriulad ganlagebul<br />

monawileebs. isini cdiloben gamoicnon CanTis mflobeli. mexuTe nivTis wardgenis Semdeg<br />

(zogi nivTis simciris gamo SeiZleba yvelam ver dainaxos is Soridan kargad), jgufi iwyebs<br />

koleqtiuri azris gamotanas. Semdeg CanTis namdvili mflobeli warudgeba klass da uxsnis<br />

yoveli nivTis mniSvnelobas. SesaZlebelia, rom erT jerze orma an samma monawilem moaswros<br />

Tavis wardgena.<br />

am aqtivobis popularoba mozrdilTa Soris imis mauwyebelia, Tu ramdenad mcirea SesaZlebloba,<br />

icnobde kolegebs. urTierTobebis CamoyalibebisTvis saWiro ar unda gaxdes<br />

TanamSromelTan ganmartoeba.<br />

sazogadoebis mSeneblobis strategiebi dawyebuli meeqvse klasidan sul ufro did mniSvnelobas<br />

iZens klasis klimatis Seqmnis mTlian struqturaSi.<br />

330<br />

misalmeba, mosmena, reagireba, aRiareba da dadastureba<br />

SeginiSnavT odesme, rom zogierT garemoSi (zogjer mTel qalaqSic ki) quCaSi Semxvedri<br />

adamianebi TvalebSi giyureben, giRimian da gesalmebian? moswavleTaTvis erTmaneTis Sesaxeb<br />

informaciis miwodebis garda SegviZlia imazec vimuSaoT, rom SevqmnaT saTanado pirobebi da<br />

vaswavloT maT erTmaneTis aRiarebisa da erTmaneTze reagirebis unar-Cvevebi. is adamianebi,<br />

romlebsac regularulad esalmebian da aRiareben, rogorc wesi, ufro advilad swavloben.<br />

grinfildis centraluri skolis (masaCusetsi) dilis Sexvedris struqturaSi pirvelive<br />

aqtivobaSia gamoyenebuli aTobiT formatidan erT-erTi, romlis mixedviTac wriulad mdgomi<br />

bavSvebi erTmaneTs esalmebian. es aqtivoba mxolod dawyebiT klasebSi rodi gamoiyeneba.<br />

dadebiTi misalmeba aRiarebis erTgvari formaa, romelsac nebismier asakSi unda SevuwyoT<br />

xeli. vudi (Wood 1994) wers: `moswavleebisaTvis (IV, V da VI klasebi) mniSvnelovania<br />

ara mxolod erTmaneTis misalmeba diliT, aramed imis swavlac, rom klasis nebismier wevrs<br />

megobrulad da guliTadad miesalmon. genderi, dajgufebebi da saukeTeso megobrebi ganvi-<br />

Tarebis erTgvari problemaa 9-13 wlis asakSi. yovel diliT misalmeba moswavleebs am problemebis<br />

usafrTxo daZlevaSi exmareba. is maswavleblisTvis yovel diliT socialuri unar-<br />

Cvevebis programis yoveldRiuri aTvlis wertilicaa~.<br />

misalmebis aqtivobis erT-erTi nimuSis, dawyebiT klasebSi misalmebis aqtivobis Sesatyvisi<br />

magaliTia misalmeba burTis gadagdebiT, romelic mravalgvari SeiZleba iyos maRal<br />

klasebSi sirTulisa da TanamSromlobis waxalisebis mixedviT. es aqtivoba ase iwyeba: wriulad<br />

mdgomi bavSvebi erTmaneTs burTis gadagdebiT esalmebian. magaliTad, lesli misalmebas<br />

iwyebs sityvebiT `dila mSvidobisa, jon!~ da Semdgom jons ugdebs burTs. joni salams<br />

ubrunebs leslis, misalmebisTvis irCevs wridan sxva bavSvs da awvdis burTs. roca burTi<br />

bavSvebis wres `Semoivlis~, kvlav leslis ubrundeba `salmiT~. sxva variantSi, burTi ramdenime<br />

jerze Semoivlis wres uxmod (misalmebis da laparakis gareSe) da bavSvebi ixaliseben<br />

am aqtivobiT (Stephenson and Watrous 1994).<br />

moswavleTa mier erTmaneTis aRiareba da dadastureba SesaZlebelia jgufebis Sexvedris<br />

dros. socialuri kompetenciis programa (Seigle and Macklem 1993) yuradRebis centrSi yofnas<br />

iyenebs rogorc dadebiTi atribuciebisa da qcevis ganmtkicebis aqtivobas. <strong>maswavlebeli</strong><br />

irCevs erT bavSvs (yovel jerze sxvadasxvas), romelic unda moeqces yuradRebis centrSi.<br />

danarCenebi rigrigobiT eubnebian amorCeul bavSvs specifikur komplimentebs: `tim, sasiamovnoa<br />

Seni yuradReba sxva bavSvebis mimarT, magaliTad is, rom Sen Seminaxe adgili raTa


saklaso garemo<br />

Cavmdgariyavi wreSi~. yovel bavSvs erTxel aqvs laparakis ufleba da is mimarTavs amorCeul<br />

bavSvs da ara maswavlebels. yuradRebis centrSi myofi bavSvi mxolod ismens.<br />

kargi mosmena SeiZleba iswavlebodes araorazrovnad. moswavleebma kargi mosmenis swavla<br />

SesaZlebelia sarkesTan varjiSiT daiwyon. ori partniori dgas da irCevs vin iqneba wamyvani<br />

(A adamiani) da vin iqneba mimdevari (B adamiani). A xelebs maRla swevs da atrialebs ise, rom<br />

xelisgulebi mimarTuli iyos B-sken, romelmac xelebi A-s analogiurad (sarkeSi asaxuli<br />

gamosaxulebis msgavsad) unda amoZraos. daaxloebiT 45 wamis Semdeg maswavleblis niSanze<br />

partniorebi cvlian rolebs. A xdeba mimdevari (mimbaZveli), xolo B – wamyvani. aqtivobis<br />

kargad SesrulebisTvis orive partnioris yuradReba urTierTze unda iyos mimarTuli. es<br />

qmnis pirdapiri swavlebis safexurs da socialuri unar-Cvevebis, gansakuTrebiT mosmenis,<br />

varjiSis saSualebas.<br />

bavSvebisaTvis mosmenis pirdapiri swavleba moicavs rolur TamaSs da varjiSs. es SesaZlebelia<br />

daviwyoT maTTvis kiTxvis dasmiT: `gaixseneT vinme, vinc namdvilad gismenT. Tqveni<br />

azriT, ratom iqceva es adamiani ase?~ gaiTamaSeT yuradRebiT mosmenis aqtivobis rolebi<br />

da mieciT saSualeba, gamoxaton sakuTari azri imis Sesaxeb, ra dainaxes da ra gaigones. CaiwereT<br />

maTi pasuxebi. sTxoveT moswavleebs, gaixsenon is adamiani, romelic maT ar usmens. kvlav<br />

gaaTamaSebineT rolebi da CaiwereT, ras fiqroben imis Sesaxeb, rac dainaxes da gaigones.<br />

amis Semdeg moswavleebi ukve mzad arian sameulebad (msmeneli, mosaubre da damkvirvebeli)<br />

ivarjiSon mosmenaSi.<br />

mravali <strong>maswavlebeli</strong> iyenebs mosmenis varjiSs saskolo praqtikaSi. magaliTad, ekiTxeba<br />

moswavles, surs Tu ara Seajamos is, razec wina gamomsvlelma isaubra diskusiis dros. moswavleebs<br />

ar SeuZliaT winaswar gansazRvron, rodis mouwevT sxvisi Sexedulebis Sejameba.<br />

jgufis identoba, pasuxismgebloba da urTierTdamokidebuleba<br />

kooperaciuli swavlebis sturqturebi (ix. Kagan 1992) da kooperaciuli modelebi (Johnson<br />

nd Johnson 1987; Slavin 1986) mxars uWeren gundis Camoyalibebas, radganac isini ayalibeben<br />

bunebriv jgufebs, sadac individebi mWidro kavSirSi arian erTmaneTTan. amgvarad, gundis<br />

saxelis, logos an droSis Seqmna bavSvebs bunebrivad akavSirebs erTmaneTTan. maRal klaseb-<br />

Si moswavleebi erTmaneTze damokidebulni xdebian da xvdebian, rogor sWirdebaT erTmane-<br />

Ti. `jigsou~ (struqturis saxelwodeba aRebulia TamaSidan jig-saw puzzle – naxatis awyoba<br />

nawilebiT. mTargmn. Sen.) struqtura (Aronson 1978) aZlierebs urTierTdamokidebulebas,<br />

radgan moswavleebs Tanatolebis imedi unda hqondeT konkretuli masalis swavlis dros da<br />

SeZlon masalis TavianTi `monakveTis~ wardgena gundis wevrebisaTvis. (ix. Sejibris Sesaxeb<br />

Sexeduleba TavSi `swavlis gamocdileba~).<br />

damtvreuli kvadratebi aris aqtivoba, romelsac xSirad iyeneben moswavleTaTvis urTierTdamokidebulobis<br />

gasacnobad. xuTi mTliani 6 inCiani gverdis mqone kvadrati, iWreba<br />

naWrebad, ireva xuT dastad da ideba xuT konvertSi (ix. sqema 13.2). moswavleTa xuTi gundidan<br />

yoveli TiTo konverts iRebs. maTi mizania saubris an miniSnebis gareSe aawyon xuTi<br />

mTliani kvadrati. maT ar SeuZliaT kvadratis nawilebis sxvisgan aReba, SeuZliaT mxolod<br />

miscen naWrebi. gundis wevrs kvadratis nawils pirdapir aZleven. am savarjiSos Sejameba 13.2<br />

sqemaSi CamoTvlili kiTxvebiT warmodgenas gviqmnis, Tu ra SeiZleba moxdes TamaSis dros<br />

gundis wevris ignorirebis, TamaSidan gasvlis an dominirebis mcdelobisas.<br />

331


Tavi 13<br />

Cveulebrivi saswavlo davalebebi SeiZleba SevusabamoT damtvreuli kvadratebis struqturas.<br />

marTlweris (teqnikuri, ucxo enis an inglisuri sityvebis) swavlisas, sityvebi Sei-<br />

Zleba daiWras da Calagdes calkeuli asoebis mixedviT Seqmnil konvertebSi. es asoebi Ser-<br />

Cevis gareSe xuT konvertSia moTavsebuli. xuTi gundidan TiToeuli iRebs TiTo konverts.<br />

gundis amocanaa erTmaneTTan saubris da erTmaneTisgan sityvis Semadgeneli asoebis aRebis<br />

gareSe sworad Seadginon sityvebi. sworad dawerili sityvebis furceli xelmisawvdomi unda<br />

iyos gundisaTvis, rom maT davalebis Sesrulebis dros SeZlon erTmaneTis rCevis gaTvaliswineba.<br />

332<br />

socialuri unar-Cvevebi da jgufis dinamika<br />

sazogadoebis Camoyalibebis meoTxe doneze yuradReba maxvildeba jgufebSi efeqtiani<br />

muSaobis unar-Cvevebis ganviTarebaze. socialuri unar-Cvevebi zemoT aRwerili mosmenis<br />

magaliTis msgavsad iswavleba. saklaso Sexvedrebi am socialur unar-CvevaTa swavlebisa da<br />

varjiSis zogadi struqtura xdeba. (socialuri unar-Cvevebis ganviTarebisTvis saklaso Sexvedrebis<br />

Catarebis Sesaxeb sami unikaluri wyarosTvis ix.GGlasser 1969, Seigle and Macklem 1993,<br />

and Wood 1994).<br />

sasargebloa SeTanxmebis Ziebis savarjiSoebi saqcielis analiziTa da SedegebiT. iseTi<br />

amocanebi, rogoricaa `kosmosSi dakarguli~<br />

saklaso Sexvedrebi socialur unar­CvevaTa da `gadarCena arqtikaSi~ (Lafferty 1987), iseT<br />

swavlebisa da varjiSis zogadi struqtura problemebs ayeneben mexuTe klasis moswavleTa<br />

xdeba.<br />

winaSe, romlebic saganTa CamonaTvalSi prioritetebis<br />

gamoyofas moiTxovs; magaliTad, oci<br />

sagnidan romeli aTi unda iqnes arCeuli TviTmfrinavis katastrofis dros subarqtikul<br />

pirobebSi maSvelTa mosvlamde gadarCenisTvis? Tavdapirvelad moswavleebi individualurad<br />

asruleben savarjiSos, Semdeg Tavidan akeTeben gundis wevrebTan erTad da uziareben<br />

informaciasa da mosazrebebs. gundis arCevani TiTqmis yovelTvis ufro axlos aris eqspertis<br />

pasuxTan, vidre calkeuli individis pasuxi. amgvarad, davaleba mimarTulia SeTanxmebis<br />

gamoyenebis sargeblianobaze. savarjiSos Semdeg, gundebi iTvaliswineben miTiTebebs<br />

da ikvleven gundis calkeuli wevrebis mier Sesrulebul rolebs erTad muSaobis procesSi.<br />

swavlebis procesSi irkveva, ra qceva SeiZleba Seasrulon individebma imisTvis, rom gundi<br />

efeqtiani gaxdes. aseve Cndeba informacia xelisSemSlel qcevazec da imaze, risi gakeTeba<br />

SeuZlia calkeul individs morigi aqtivobisas gundis ufro efeqtiani wevrobisaTvis.<br />

gamocanebi (Stanford 1977) kidev erTi struqturaa. gamocanis amosaxsnelad saWiro miniSnebebi<br />

mocemulia 3X5 zomis baraTebze. yovel moswavles TiTo baraTi eZleva. davalebis mizania<br />

deduqciuri logikiT damnaSavis amocnoba baraTebze mocemuli miniSnebebis gamoyenebiT.<br />

wriulad mjdom moswavleebs TavianTi baraTis xmamaRla wakiTxva SeuZliaT, Tumca ara aqvT<br />

ufleba, miscen is sxva moswavles an waikiTxon sxva moswavlis baraTi. es struqtura aiZulebs<br />

moswavleebs, gauziaron erTmaneTs informacia, garkveuli wesiT daalagon is da ganiviTaron<br />

organizatoruli da lideruli unar-Cvevebi. aqac, rogorc yvela amgvari davalebebis Sesrulebisas,<br />

Semajamebeli analitikuri ganxilva (e.w. damuSaveba) aqtivobis umniSvnelovanesi<br />

nawilia. swored am dros iazreben moswavleebi jgufis progresis xelSemwyob da xelSemSlel<br />

faqtorebs da gamoxataven Sexedulebebs imis Taobaze, ris ukeT gakeTebas ecdebian momavalSi.


damtvreuli kvadratebi<br />

miTiTebebi damtvreuli kvadratebis nakrebis Sesaqmnelad<br />

miTiTebebi<br />

yovel Tqvengans aqvs konverti, romelSic kvadratis<br />

nawilebia Cawyobili. jgufis mizania niSnis micemisTanave aawyos<br />

xuTi erTnairi zomis kvadrati. gverdis zoma unda iyos<br />

6 inCi. davaleba Sesrulebulad ar CaiTvleba, sanam xuT erTnairi<br />

zomis kvadrats ar miiRebT.<br />

nakrebi Sedgeba konvertisgan, romelSic Calagebulia sxvadasxvagvarad<br />

daWrili muyaos kvadratebi. sworad awyobis SemTxvevaSi, miiReba<br />

xuTi erTnairi zomis kvadrati. moswavleTa xuTkacian jgufebs<br />

urigdebaT TiTo nakrebi.<br />

nakrebis mosamzadeblad 6 inCiani gverdis mqone kvadratebi unda<br />

daixazos, dalagdes da fanqriT (raTa mere advili iyos waSla) daeweros<br />

asoebi qvemoT mocemuli nimuSis Sesabamisad.<br />

wesebi<br />

1. wevrebma ar unda isaubron.<br />

F<br />

D<br />

A<br />

3<br />

2. wevrebma erTmaneTs kvadratis nawilebi ar unda sTxovon<br />

sityviT an usityvo miniSnebiT. (wevrebs SeuZliaT<br />

nebayoflobiT miscen nawilebi sxva wevrebs.)<br />

E<br />

6<br />

B<br />

C C<br />

F<br />

3<br />

A<br />

(kvadratis nawilebze aRniSnuli asoebi mxolod imas emsaxureba,<br />

rom davalebis dasrulebis Semdeg es nawilebi Sesabamis<br />

konvertSi davabrunoT.)<br />

l<br />

G<br />

l<br />

H<br />

msvleloba<br />

A<br />

A<br />

1. ra moxda pirvel etapze? ra strategiebi gamoviyeneT<br />

dasawyisSi?<br />

2. ras fiqrobdiT pirveli xuTi wuTis ganmavlobaSi?<br />

3. ra moxda Semdeg? Seicvala Tu ara strategiebi? gqondaT<br />

Tu ara jgufSi funqcionirebis gansxvavebuli<br />

fazebi?<br />

xazebi ise unda gaivlos, rom A, C, E da a.S. asoebiT aRniSnuli<br />

nawilebi erTi zomis iyos. ramdenime kombinaciiT SesaZlebelia erTi<br />

an ori kvadrati miviRoT, magram mxolod erTi swori kombinaciiT mivi-<br />

RebT 6 inCiani gverdis mqone xuT kvadrats. daxazvisa da asoebis daweris<br />

Semdeg kvadratebs vWriT.<br />

4. gadadga Tu ara vinmem iseTi nabiji, romelmac Secvala<br />

jgufis damokidebuleba?<br />

5. iyo Tu ara umoqmedod jgufis romelime wevri?<br />

konvertebs vnomravT cifrebiT 1, 2, 3, 4 da 5. kvadratebis nawilebs<br />

vanawilebT xuT konvertSi Semdegi wesiT: 1-l konvertSi ideba I, H da E<br />

nawilebi; me-2-Si _ A, A, A da C; me-3-Si A da J; me-4-Si D da F, xolo me-<br />

5-Si – G, B, F da C.<br />

6. ra roli Seasrula jgufis TiToeulma individma?<br />

saklaso garemo<br />

7. ra gaigeT sakuTari Tavis, TanamSromlobisa da Sejibris<br />

Sesaxeb?<br />

kvadratis nawilebze waSaleT fanqriT dawerili asoebi da daawereT<br />

im konvertis nomeri, romelSic devs. es davalebis Sesrulebis Semdeg<br />

gagiadvilebT Sesabamis konvertSi nawilebis Cawyobas da momdevno jgufisaTvis<br />

nakrebis momzadebas.<br />

8. ra gaigeT kooperaciul amocanebze jgufuri muSaobis<br />

Sesaxeb?<br />

sqema 13.2: savarjiSo `damtvreuli kvadratebi~<br />

es savarjiSo xSirad moswavleebisTvis urTierTdamokidebulebis cnebis gasacnobad gamoiyeneba.<br />

aRebulia wignidan A Handbook of Structured Experiences for Human Relations Training, Volume 1 J.<br />

William Pfeiffer and John E. Jones, Editors. La Jolla: University Associates Publishers, Inc., 1974.<br />

yoveli nakrebi SesaZlebelia sxvadasxva feris muyaosgan damzaddes.<br />

333


Tavi 13<br />

gamocanebSi klass avaleben, wamoayenon braldeba mxolod maSin, Tu yvela monawile eTanxmeba<br />

mas. mcdari braldebis SemTxvevaSi, <strong>maswavlebeli</strong> ar eubneba swor pasuxs da sTxovs miubrundnen<br />

jgufur muSaobas da samxilis xelaxla ganxilvas. miuxedavad imisa, amoicnoben<br />

Tu ara moswavleebi damnaSave mxares, aqtivoba 20 wuTis Semdeg sruldeba da klasi ubrundeba<br />

igive davalebas meore dRes.<br />

moswavleTa mier am aqtivobis safuZvelze warmatebuli jgufuri muSaoba da individualuri<br />

socialuri Tu davalebis amoxsnis unar-Cvevebis Camoyalibeba maT yoveldRiur qcevaze<br />

sasikeTod ver aisaxeba (ar moxdeba transferi), Tu <strong>maswavlebeli</strong> gamiznulad ar dagegmavs<br />

amgvar transfers. socialuri unar-Cvevebis warmatebuli swavleba moiTxovs (1) unar-Cvevis<br />

saxeldebas, (2) cxovrebaSi am unar-Cvevis sargeblianobis Sesaxeb warmodgenis Seqmnas, (3)<br />

mis modelirebas, (4) moswavleTa mier am unar-CvevaSi varjiSs da (5) Sesrulebuli samuSaos<br />

Taobaze moswavleTaTvis pirdapiri ukukavSiris uzrunvelyofas. maswavleblisgan miRebuli<br />

ukukavSiris garda, moswavleTa mier jgufSi funqcionirebis sakuTari donis gaazreba<br />

(gaaanalizon da moaxdinon TviTSefaseba) korelaciaSia unar-Cvevebis Camoyalibebasa da akademiur<br />

miRwevebTan (Yager da sxvebi 1986.) socialuri Cvevebis detaluri swavleba, Sedegebis<br />

xSiri Sejameba da damuSaveba moswavleebs uyalibebs molodinebs am unar-Cvevebis klasSi gamoyenebis<br />

Taobaze. arasaskolo garemoze transferi moxdeba, Tu gaviTvaliswinebT me-9 TavSi<br />

_ `swavleba transferisaTvis~ _ swavlis principebis Sesaxeb rekomendaciebs.<br />

334<br />

konfliqtis mogvareba<br />

klasSi (an skolaSi) jansaRi sazogadoebis ganviTarebis bolo safexuria misi wevrebisaTvis<br />

sakuTari konfliqtebis mogvarebis unaris Camoyalibeba. es moicavs imis aRiarebas, rom<br />

konfliqti Cveulebrivi ram aris da rom uTanxmoeba (romelic igive ar aris, rac konfliqti)<br />

namdvilad sasargebloa swavlisTvis.<br />

konfliqti ganisazRvreba rogorc situacia, romelSic ori adamianis moTxovnilebebi<br />

erTmaneTs ewinaaRmdegeba da mimdinare qceva an moqmedeba mimarTulia imaze, rom erTma<br />

gaimarjvos meoris xarjze. konfliqtis mogvareba niSnavs orive mxarisTvis misaRebi gadawyvetilebis<br />

povnas an orive mxaris mier kompromiss.<br />

konfliqtis mogvarebis modelTa umravlesobas msgavsi safexurebi aqvs da msgavs unar-<br />

Cvevebs aviTarebs. magaliTad, tomas gordonis (Thomas Gordon 1974) modeli moicavs aqtiuri<br />

mosmenis unar-Cvevebs da `me~-Setyobinebas _ arsebiT sakomunikacio unarebs, romelic adamianebs<br />

konfliqtis mogvarebis klasikur safexurebs aswavlis.<br />

qvemoT CamoTvlili programaTa umravlesobaSi sxvadasxva saxiT gvxvdeba:<br />

1. gaacnobiere sakuTari brazi, damSviddi da Tavi xelSi aiyvane. am safexurze zogi<br />

programa relaqsacias an sakuTar Tavze orientirebul Sesvenebis teqnikas aswavlis.<br />

2. gansazRvre namdvili problema. jonsoni da jonsoni (Johnson and Johnson 1995, gv. 5-6)<br />

meore safexurs sasargeblo komponentebad anawevreben:<br />

y erTdroulad gansazRvre problema, rogorc mcire da specifikuri.<br />

y gansazRvre, ra unda TiToeul adamians.<br />

y gansazRvre, ras grZnobs TiToeuli adamiani.<br />

y gacvale mxareTa mizezebi da logikuri dasabuTeba.<br />

y Secvale rakursi.<br />

am safexurs garkveuli dro sWirdeba. bevri modeli mxars uWers im mosazrebas, rom


saklaso garemo<br />

saWiroa moswavleebma sakuTari moTxovnilebebis gansazRvra iswavlon da ara mxolod maT-<br />

Tvis sasurveli moqmedebiT an gadawyvetilebiT saubari. am SemTxvevaSi xSirad saWiroa<br />

kiTxvebis gansazRvra, dasma da aqtiuri mosmena. swored amitom erTveba xSirad procesSi<br />

neitraluri Suamavali.<br />

1. gansazRvre dadebiTi mizani. pozitiurad Camoayalibe sasurveli Sedegi, magaliTad:<br />

`Cven orives gveqneba sakmarisi dro kompiuterTan samuSaod~.<br />

2. moifiqreT problemis mogvarebis ramdenime varianti. am safexurze moswavleebs<br />

xSirad gonebrivi ieriSis teqnikas aswavlian.<br />

3. SeafaseT problemis mogvarebis gzebi da airCieT erT-erTi sacdelad.<br />

4. SeimuSaveT gegma. xSirad mxolod gadaWris gzis arCeva (mag., `sadilis Semdeg kompiuterTan<br />

muSaobis dros Suaze gaviyofT~) ar kmara. saWiroa specifikuri gegma,<br />

romelic gansazRvravs vin ras, rodis da sad gaakeTebs. SesaZlebelia, saWiro gaxdes<br />

gegmis werilobiTi SeTanxmeba.<br />

5. SeafaseT gegma, raTa SeamowmoT, orive mxare icavs Tu ara sakuTar valdebulebebs,<br />

ramdenad kargia gegma da sWirdeba Tu ara Sesworeba. (am safexurebis Sesaxeb detaluri<br />

informaciisaTvis ix. Johnson and Johnson 1995, gv. 5:1-5:30.)<br />

Cven darwmunebulni varT, rom jonsoni da jonsoni (1995) marTlebi arian: Suamavloba<br />

yvela moswavles unda vaswavloT da ara mxolod zogierTs. swored mediatoris rolSi swavloben<br />

da iTaviseben moswavleebi konfliqtis mogvarebis unar-Cvevebs. mxolod am SemTxveva-<br />

Si SeZleben isini konfliqtis dros am unar-CvevaTa damoukideblad gamoyenebas. imis Tqma<br />

gvsurs, rom Suamavlobis swavleba yvela moswavlisTvis konfliqtis efeqtiani mogvarebis<br />

unar-CvevaTa swavlebis da yoveldRiur cxovrebaSi misi transferis yvelaze mZlavri modelia.<br />

socialur problemaTa mogvarebis Taobaze Sexvedrebi, romelic uiliam glasers (William<br />

Glasser 1969) aqvs aRwerili Tavis wignSi `skola marcxis gareSe~, idealuri saSualebaa am<br />

safexurebisa da maTi Sesabamisi unar-Cvevebis ganviTarebisTvis.<br />

saklaso klimatis Sesaxeb Catarebul kvlevaSi, romlis mizani klimatis cvladebis – genderisa<br />

da rasis _ gansxvavebuli efeqtebis Seswavla iyo, dengma (Deng 1992) aRmoaCina, rom,<br />

erTi mxriv, SavkanianTa, laTinoamerikelTa da TeTrkanianTa da, meore mxriv, biWebsa da gogonebs<br />

Soris miRwevebi maTematikis Seswavlisas mkveTrad gansxvavebuli iyo klasSi susti<br />

sazogadoebisa da maRali daZabulobis pirobebSi. es aRmoCena xazs usvams imas, Tu ra mniSvneloba<br />

aqvs saklaso sazogadoebas, rogorc cvlads imisaTvis, rom gogonebma maTematikaSi,<br />

xolo feradkanianma moswavleebma (integrirebuli klasebSi) TiTqmis yvela saganSi miaRwion<br />

warmatebas.<br />

riskis gaweva da Tavdajerebuloba<br />

saklaso sazogadoebis Camoyalibebidan riskis gawevaze saubris gagrZelebisas, vikvlevT,<br />

risi gakeTeba SeuZlia maswavlebels Tavdajerebulobis xelSewyobisa da usafrTxo garemos<br />

Camoyalibebis mizniT. saklaso klimatis am aspeqtis xuTi done iseve calsaxad ganmaviTarebeli<br />

ar gaxlavT, rogorc es saklaso sazogadoebis Camoyalibebis SemTxvevaSi iyo, radgan<br />

aq yoveli done Sexeduleba ufroa, vidre nabijTa nakrebi. Cveni azriT, klasSi inteleqtualuri<br />

riskis gawevis safuZvelia Secdomebis arsisa da maTi mniSvnelobis Sesaxeb Sinagani<br />

335


Tavi 13<br />

rwmena, swavlis tempi da mis mniSvneloba, sakuTari ZalebiTa Tu sxvebTan erTad an sxvebis<br />

daxmarebiT siaxlis wvdoma. 2 SesaZloa Secdomebis, tempisa da daxmarebis Sesaxeb produqtiuli<br />

Sexedulebebis wyaro inteleqtis Sesaxeb warmodgena iyos (kerZod, rom SesaZlebelia<br />

inteleqtis ganviTareba da nebismier adamians SeuZlia warmatebis miRweva saWiro droisa da<br />

swavlis kargi strategiebis gamoyenebiT.) ra urTierTkavSiric unda arsebobdes am SexedulebaTa<br />

Soris, cxadia, rom maswavleblis qcevis repertuaris gansazRvra TiToeuli Sexedulebis<br />

ganmtkicebiT SegviZlia.<br />

13.3 sqema gviCvenebs xuT Sexedulebas, romlebic xazs usvams riskis gawevis uaryofiT<br />

da dadebiT formebs. dadebiTi Sexedulebebi `aTavisuflebs~ cxovrebas, xolo uaryofiTi<br />

– `zRudavs~.<br />

336<br />

dadebiTi Sexedulebebi uaryofiTi Sexedulebebi<br />

Secdomebis Sesaxeb: Secdomebis Sesaxeb:<br />

Secdomebi gvexmareba swavlaSi. Secdoma sisustis niSania.<br />

tempis Sesaxeb: tempis Sesaxeb:<br />

ar gvevaleba yvelafris pirvelive jerze<br />

gageba. mniSvnelovania yuradReba, xarisxi da<br />

mondomeba.<br />

mniSvnelovania siswrafe. ufro swrafi<br />

ufro sxartia.<br />

daxmarebis Sesaxeb: daxmarebis Sesaxeb:<br />

kargi moswavle iTxovs daxmarebas da<br />

ukukavSirs Sesrulebul samuSaosTan<br />

dakavSirebiT.<br />

karg moswavles Tavad SeuZlia samuSaos<br />

Sesruleba.<br />

Zalisxmevisa da unaris Sesaxeb: Zalisxmevisa da unaris Sesaxeb:<br />

Tanamimdevruli Zalisxmeva da efeqtiani<br />

strategiebi warmatebis ZiriTadi pirobaa.<br />

warmatebis ZiriTadi piroba Tandayolili<br />

inteleqtia.<br />

Zalisxmevisa da unaris Sesaxeb: Zalisxmevisa da unaris Sesaxeb:<br />

warmatebis miRweva nebismier adamians<br />

SeuZlia da ara mxolod yvelaze swrafs.<br />

mxolod ramdenime Zalze gonier adamians<br />

SeuZlia warmatebis miRweva.<br />

sqema 13.3: xuTi Sexeduleba, romelic safuZvlad udevs riskis gawevas<br />

dadebiTi Sexedulebebi `aTavisuflebs~ cxovrebas, xolo uaryofiTi – `zRudavs~.<br />

klasis klimatis riskis gawevis sazomi dakavSirebulia imasTan, Tu ramdenad Tavdajerebulia<br />

moswavle da agreTve mis mier socialuri da akademiuri riskis gawevasTan. am sazomis<br />

saTanadod ganviTarebis SemTxvevaSi moswavles SeuZlia Tqvas: `am SemTxvevaSi gariskva<br />

usafrTxoa. Tu ufro metad vecdebi, Secdomebze viswavli da movindomeb, warmatebas mivaRwev~.<br />

2 madlobas vuxdiT jon daurias (John D’Auria) SexedulebaTa amgvari sistemis Camoyalibebisas kritikuli mosazrebisaTvis.


saklaso garemo<br />

moswavlis riskianobis ganviTarebisTvis saWiroa specifikuri strategiebisa da midgomebis<br />

Tavmoyra. zogjer <strong>maswavlebeli</strong> aRiarebs riskianobis mniSvnelobas, magram iSviaTad<br />

uxsnis moswavleebs misi ganviTarebis gzebs. magaliTad, erTi avtoris azriT, `gagebisTvis<br />

swavleba mniSvnelovanwilad aris damokidebuli im socialur normaTa damkvidrebaze, romlebic<br />

xels uwyobs sxva adamianTa Sexedulebebis pativiscemas. amis miRweva mxolod saubriT<br />

SeuZlebelia. Tqven unda SecvaloT socialuri normebi, rasac dro da simtkice sWirdeba~<br />

(Lampert 1994).<br />

rogor unda SevZloT es?<br />

gTavazobT kidev erT magaliTs. sanimuSo maswavlebelTa gamocdilebis araCveulebriv<br />

aRweraSi, romlebic sxvadasxva disciplinebSi moswavleTaTvis problemebis gadaWris swavlebisas<br />

kognitur strategiebs iyeneben, brueri (Bruer 1993) wers:<br />

sabazo gakveTili mizidulobis Sesaxeb kursis me-6 kviras iwyeba. am droisTvis<br />

minstrelma (<strong>maswavlebeli</strong>) klasTan urTierTgagebis garemo Seqmna. mas wvdomis<br />

gaRrmavebisTvis saWiro pirobebi aqvs Seqmnili – klimati, sadac kiTxvebis<br />

dasmisa da gansxvavebuli azrisadmi pativiscema dominirebs, sadac mecnieruli<br />

msjelobis procesi Ria da gacnobierebulia. veterani maswavleblebic ki gaocebulni<br />

arian imiT, rogor Tavisuflad gamoxataven moswavleebi mosazrebebs,<br />

akeTeben daSvebebs da msjeloben Sexedulebebze. (gv. 42)<br />

rogor SeZlo minstrelma, rom misi moswavleebi aseTi Tavisuflebi gamxdariyvnen?<br />

ramdenime dRis Semdeg minstreli klasTan erTad aanalizebs, ra dro dasWirdeba<br />

1-kilogramian da 5-kilogramian sagnebs erTi da imave distanciidan CamovardnisaTvis.<br />

isini mniSvnelovan eqsperiments atareben – pizaSi galileos<br />

apokrifuli eqsperimentis miniaturul models. iatakze orive burTis erTdrouli<br />

dacemis Semdeg minstreli dafisken brundeba, sadac Tavsatexis pasuxebi<br />

aqvs dawerili. `zogierTi Tqvengani SesaZloa Tavs sulelad grZnobs amgvari<br />

pasuxebis xilvisas. Tavi sulelad ar unda igrZnoT, vnaxoT, ra aris mniSvnelovani<br />

am pasuxebSi. Tqveni azriT, ratom ecema mZime sagnebi ufro swrafad?~<br />

msjelobs <strong>maswavlebeli</strong>* (gv. 43-44) amjerad, Tavisufali garemos Seqmnis gasaRebis<br />

wvdomas viwyebT.<br />

gTavazobT gariskvis mniSvnelobis aRiarebis saboloo magaliTs:<br />

maswavleblebisTvis rTulia kvlevis swavleba da iseT unar-Cvevebs moiTxovs,<br />

romlebic TviT skolis personalis intensiuri ganviTarebis gziT unda Camoyalibdes.<br />

Tu moswavle ar endoba maswavlebls an sxva moswavleebs, dasmul kiTxvas,<br />

romlis mizani iyo ufro Rrmad daefiqrebina moswavle saganze, ukuSedegi<br />

SeiZleba hqondes. moswavles SeiZleba egonos, rom es kiTxva wina kiTxvaze arasworad<br />

gacemuli pasuxis gamo dausves da surT, rom klasis winaSe misi ugunureba<br />

gamoamzeuron. savaraudoa, rom<br />

amgvari safrTxe Seamcirebs maRal<br />

doneebze azrovnebis unars – ra Sei-<br />

Zleba iyos imaze ufro saSiSi, vidre<br />

sajaro marcxi da dacinva?<br />

moswavleTa umetesoba skolaSi swavlis pirvelive<br />

wlebidan igebs, rom Secdoma sasargeblo<br />

monacemi ki ar aris, aramed sisustis niSani.<br />

* ibeWdeba nebarTviT maswavlebelTa amerikuli federaciis kvartaluri Jurnalis American Educator-is 1993 wlis gazafxulis<br />

gamocemidan. Bruer, John T. `The Mind’s Journey from Novice to Expert~. American Educator 38 (zafxuli 1993): 6-15.) DE<br />

337


Tavi 13<br />

338<br />

amgvari instruqciis efeqtianobisaTvis maswavlebelma iseTi saklaso garemo<br />

unda Seqmnas, sadac moswavleebi Tavs usafrTxod igrZnoben sakuTari fiqrebis<br />

gamoxatvisas, endobian TavianT maswavlebels da Tanaklaselebs da sadac maT esmiT<br />

gansxvaveba ideebis kritikasa da adamianebis kritikas Soris. (xazgasma Cvenia)<br />

(Ellsworth and Sindt 1994). <br />

safrTxis (dacinvis, sulelis rolSi yofnis, an Secdomis) `gauvneblebis~ASedegebi dadasturebulia<br />

tvinis funqcionirebis Sesaxeb mimdinare kvlevebiT (Sylvester 1994). ra SegviZlia<br />

vTqvaT riskis gawevis klimatis xelSewyobis specifikur gzebze?<br />

Secdomebi<br />

Cvens qveyanaSi sjeraT, rom inteleqti ucvleli, Tandayolili da myari bunebisaa. moswavleTa<br />

umetesoba skolaSi swavlis pirvelive wlebidan igebs, rom Secdomebi sasargeblo<br />

monacemebi an swavlis SesaZleblobebi ki ar aris, romlebic unda gamoiyeno, aramed sisustis<br />

niSania. swored Secdomis, rogorc swavlis SesaZleblobis, xelSewyoba aris moswavleTa<br />

Tavdajerebulobisa da riskis gawevis survilis safuZveli. es idea gamoxata 30 wlis win jerom<br />

brunerma, roca Tqva, rom Cveni mizania davexmaroT moswavleebs `miiRon warmateba da<br />

marcxi ara rogorc jildo an sasjeli, aramed rogorc informacia~. swored ase iqcevian is<br />

adamianebi, romlebic warmatebas aRweven saklaso garemos am elementis Camoyalibebisas. beverli<br />

holisi (Beverly Hollis) linkolnis (masaCusetsi) me-7 klasis <strong>maswavlebeli</strong> wers:<br />

wlis dasawyisSi, roca moswavleebi pasuxis gacemas dumils amjobineben da lodinis<br />

dro erTgvari satanjvelia, me vekiTxebi: `aris Tu ara es sikvdil-sicocxlis<br />

situacia? ara, maS ra moxdeba, Tuki SegeSlebaT? es xom erT-erTia im<br />

uTvalav pasuxTagan, romlis gacema sicocxleSi mogiwevT, ra moxdeba Tuki<br />

SecdebiT? Tu SecdebiT, garantias gaZlevT, rom swori pasuxis mosmenamde wasvlis<br />

uflebas ar mogcemT. magram ufro mniSvnelovania, rom pasuxis gacemisas<br />

gariskeT. ramdeni sazriani pasuxi da SeniSvna ver movismineT imis gamo, rom<br />

Tqven, rogorc moswavleebs, Secdomis SegeSindaT. ar msurs, rom aseTi SiSi<br />

Cveuli ram gaxdes Cvens klasSi~.<br />

vesaubrebi Cems pirad cxovrebaSi gaweuli riskebis Sesaxeb, velur adgilebSi<br />

kanoeTi Cems erTTvian mogzaurobaze da ama Tu im Temis konkretuli gziT swavlebis<br />

riskze. `minda, raRac axali movsinjo, rac viswavle da Tqveni ukukavSiri<br />

mWirdeba~, veubnebi maT. aseT ukukavSirs yoveli Temis Seswavlis Semdeg vTxov.<br />

veubnebi, rom SeuZliaT miTxran, Tu ar moewonebaT masalis axsnisas Cems mier<br />

gamoyenebuli konkretuli midgoma im SemTxvevaSi, Tuki SemomTavazeben pozitiur<br />

kritikas da aRniSnaven ra moewonaT da ratom, SemomTavazeben alternativebs<br />

an rCevebs, ra SeiZleboda gamekeTebina ufro ukeT. [yuradReba miaqcieT, rom<br />

moswavleebisTvis kritikis nebis micemiT, b-ni holisi maT garkveul Zalauflebasac<br />

aZlevs.] maT aseve vaZlev uflebas, airCion konkretuli Temis Seswavlis<br />

sasurveli midgoma da vTxov, amixsnan, ratom miaCniaT es midgoma saukeTesod.<br />

maT moswonT Zalaufleba; isini daujerebel gamWriaxobas avlenen da Sedegad<br />

iReben Cems maRal molodinebs da Cems kritikas arasasurveli Sefasebis miRebisas.<br />

testirebisas moswavleebs damatebiTi qulebis mogrovebis saSualebas va-<br />

Zlev, Tuki SeZleben sakuTari Secdomebis CamoTvlas an testis kiTxvis araswo-<br />

Ellsworth, P. C., and V. G. Sindt. `Helping `Aha` to Happen: the Contributions of Irving Sigal.` Educational Leadership 51 (May 1994):<br />

40-44. Copyright © 1994 by ASCD. ibeWdeba nebarTviT. yvela ufleba daculia.B


saklaso garemo<br />

rad gagebis mizezs. aseve Riad da advilad vaRiareb sakuTar Secdomebsac. imedi<br />

maqvs, rom gulwrfelobisa da riskis gawevis es atmosfero saSualebas maZlevs,<br />

Sevusworo moswavleebsac da sakuTar Tavsac ise, rom Secdomebis gamo Tavi damnaSaveebad<br />

an sulelebad ar vigrZnoT.<br />

ana Saini (Anna Shine) bostonis axali inglisis skolis <strong>maswavlebeli</strong> ambobs:<br />

erT-erTi qceva, romelsac wavaxaliseb, Secdomebis daSvebaa. Cems moswavleebs<br />

veubnebi, rom mcdar pasuxze imdenad ar vidardeb, ramdenadac imaze, Tu ar<br />

ecdebian. mcdeloba da Secdomebis daSveba sasircxvilo ar aris, sasircxviloa<br />

sizarmace. sircxvilze uaresia swavlis gamouyenebeli SesaZlebloba. gamudmebiT<br />

vaxseneb, rom CemTvisac da maTTvisac gagebaa mniSvnelovani da ara Secdomebi.<br />

aSkaraa, rom moswavleebi ar gariskaven, Tu Tavs usafrTxod ar grZnoben. ase<br />

rom, vcdilob Cems klasSi swored usafrTxo garemo Sevqmna Secdomebis daSvebis<br />

TvalsazrisiT, radgan moswavleebs SeuZliaT Secdomebis safuZvelze iswavlon.<br />

arsebiTad, moswavleebs didi (2-inCiani diametris mqone) oqrosferi varskvlavebiT<br />

vajildoeb or SemTxvevaSi: samuSaos kargad Sesrulebis da Secdomebis daSvebisas.<br />

rodesac oqros varskvlavebs pirvelad vaCveneb, ise miyureben, rogorc sulels.<br />

`oqros varskvlavi SecdomisaTvis?~ fiqroben isini. `albaT, ar icis, ras<br />

akeTebs~. miuxedavad amisa, isini swrafad igeben, rom `oqrosvarskvlaviani Secdoma~<br />

iseTi Secdomaa, romlis safuZvelze yvela moswavles raRacis swavla<br />

SeuZlia. aseTi Secdomis daSvebiT moswavle TanaklaselebisTvis swavlis axal<br />

SesaZleblobas uzrunvelyofs da Tavadac swavlobs, rom gariskva usafrTxoa.<br />

amgvari riskis gaweviT, moswavle izrdeba (misi codna da Tavdajerebuloba), sasurvel<br />

oqros varskvlavs iRebs, xolo klasi swavlobs.<br />

msgavs SemTxvevebSi CrdiloeT polusis feirbenkis (alaska) dawyebiTi skolis <strong>maswavlebeli</strong><br />

teri makarti (Terry McCarthy) `simamacis qulebs~ uwers im bavSvebs, romlebsac ar eSiniaT<br />

rTul sakiTxebze muSaoba scadon maSinac ki, rodesac darwmunebulebi ar arian sakuTar<br />

TavSi. dakvirvebuli <strong>maswavlebeli</strong> Tavis gamogonili am da mravali sxva gziT, gaazrebulad<br />

qmnis da uwyobs xels klasSi riskis gawevisa da Secdomis daSvebisTvis usafrTxo garemos.<br />

tempi<br />

meore Sexeduleba, romelic bavSvebs `moaqvT~ skolaSi, aseTia: ufro swrafi ufro sxartia,<br />

imis nacvlad, rom sjerodeT – yuradReba, xarisxi da mondomebaa mniSvnelovani. ras<br />

akeTeben maswavlebelebi moswavleebisaTvis am damTrgunveli rwmenisagan ganTavisuflebis<br />

mizniT?<br />

me-11 TavSi aRvwereT xelmeored testirebis politika, romlis mixedviTac moswavlis<br />

saboloo Sefasebis safuZveli iqneba mis mier miRebuli umaRlesi qula miuxedavad imisa,<br />

ramdenjer gaivlis testirebas (ra Tqma unda, testebis alternatiuli formebis arsebobis<br />

gaTvaliswinebiT). aseTi forma Secvlis testirebisa da xelmeore testirebis maCveneblebis<br />

gasaSualebis praqtikas. aseTi praqtikis gareSe `A~, `B~ da `ar Caubarebia~ Sefaseba mxolod<br />

imis niSania, rom saboloo Sedegia mTavari da sxva araferi. aseTi gziT saboloo Sedegamde<br />

misvla sulac ar aufasurebs sxva moswavlis mier pirvelive jerze miRebul `A~ Sefasebas,<br />

339


Tavi 13<br />

ubralod zogs grZeli gza sWirdeba warmatebamde. 3<br />

lodinis drois gamoyeneba da misi mniSvnelobis axsna klasisTvis yoveldRiuri praqtikaa,<br />

romelic ufro azrovnebasa da mondomebas uwyobs xels, vidre siswrafes. velslis saSualo<br />

skolis <strong>maswavlebeli</strong> meri en pilati (Mary Ann Pilat) msgavs praqtikas iyenebs:<br />

340<br />

moswavleebs vuxsni, rom sworxazovnad moazrovneebi swrafad pasuxoben dasmul<br />

kiTxvebs, magram arasworxazovani geStalt-moazrovneebi xSirad stimuls<br />

aZleven gansxvavebul azrovnebas. am saintereso fiqrebis midevnebis nacvlad<br />

swrafad sworxazovnad moazrovneebs ukve mzad aqvT kiTxvaze pasuxi. rogorc<br />

wesi, arasworxazovani moazrovneebi naklebad monawileoben saklaso diskusieb-<br />

Si, amitom diskusiis dawyebamde ZiriTad kiTxvebs dafaze vwer da klass 5 wuTs<br />

vaZlev maTze fiqrisaTvis. am SemTxvevaSi gacilebiT meti bavSvis CarTulobas<br />

viReb Sedegad, TviT im bavSvebisac ki, romlebic arasodes iReben xmas.<br />

bolo strategia, romelic tempTan SedarebiT yuradRebisa da mondomebis mniSvnelobas<br />

usvams xazs, gaxlavT me-11 TavSi aRwerili `xelaxali swavlebis sistema~.<br />

ukukavSiri da daxmareba<br />

kidev erTi faqtori, romelic xels uSlis swavlas da zians ayenebs saklaso garemos, aris<br />

Sexeduleba, rom `kargi moswavle sakuTari ZalebiT akeTebs yvelafers~ nacvlad Sexedulebisa,<br />

rom kargi moswavle iTxovs daxmarebas da uzrunvelyofs ukukavSirs.<br />

maswavleblebi xels uwyoben am Sexed-<br />

kargi moswavle iTxovs daxmarebas da uzrunveulebis ganviTarebas misi modelirebiTa da<br />

lyofs ukukavSirs.<br />

waxalisebiT da iseTi struqturebis SeqmniT,<br />

romlebic aaSkaraveben mas. magaliTad, weris<br />

mraval programaSi Tanaklaselebis mier redaqtirebis<br />

procesi SeiZleba gamoviyenoT sagnebis mixedviT moxsenebis werisas; namuSevris<br />

saboloo variantis damuSavebamde moswavleebma unda moisminon monaxazis Sesaxeb Tanatol-<br />

Ta kritika sazogadod miRebuli kriteriumebis mixedviT.<br />

saklaso rutinaSi aseve SeiZleba gamoviyenoT urTierTdaxmarebis sxva struqturebic:<br />

¤ moswavleebs SeuZliaT morigeobiT awarmoon Canawerebi JurnalSi (romelic ukana<br />

merxze devs) im moswavleebisaTvis, romlebmac gakveTili (ebi) gaacdines. es Canawerebi<br />

`dabrunebuli~ moswavleebisTvis erTgvari resursi iqneba _ daexmareba gaigon is masala,<br />

romelic ver moismines gacdenis gamo. moswavle, romelic am Canawerebs awarmoebs,<br />

personalurad exmareba im moswavles, romelmac gaacdina.<br />

¤ maswavlebels SeuZlia daajgufos an daawyvilos moswavleebi, raTa isini daexmaron<br />

erTmaneTs saSinao davalebis Sesrulebis an testirebisTvis momzadebaSi.<br />

¤ kooperaciuli swavlis sxvadasxva modeli, romlebic gundis warmatebis SemTxvevaSi<br />

emyareba misi yvela wevris stimuls. testirebaSi individualuri qulis mateba TviT am<br />

individis wina testirebis saSualo qulasTan SedarebiT, mTeli gundis qulis matebas<br />

niSnavs. gundisTvis swavlis dro uzrunvelyofilia ise, rom wevrebs SeuZliaT erTmaneTis<br />

daxmareba. (ix. Slavin 1986).<br />

3 novatorul skolebSi mxars uWeren Sefasebis amgvar politikas. ori semestris nacvlad trimestrebi aqvT. trimestrebs<br />

Soris Sualedi erTi kvira or mizans emsaxureba: im moswavleebs, romlebmac maRal donis moTxovnebis Sesabamisad daasrules<br />

saswavlo kursi, SeuZliaT mis ganvrcobasa da srulyofaze izrunon; moswavleebs, romlebmac jer ver daasrules kursi maRal<br />

doneze, damatebiTi kvirisa da maswavleblis daxmarebis gamoyeneba SeuZliaT.)


saklaso garemo<br />

aqtivobaTa sxva mravali struqtura, magaliTad, TanagundelTa konsultaciebi, oTxi<br />

kuTxe, Semowmeba wyvilebSi da Semswavleli megobrebi (Kagan 1992) aswavlis moswavleebs<br />

saWiro daxmarebis Txovnas.<br />

Zalisxmeva da unari<br />

Tu moswavleebs inteleqtis Tandayolilobis, ucvlelobis, gazomvadobisa da usamarTlod<br />

ganawilebis sjeraT, aseve daijereben, rom inteleqtis `raodenoba~, romelic maT aqvT,<br />

ZiriTadi faqtoria, romelic gansazRvravs warmatebebs skolaSi da skolis gareT momaval<br />

cxovrebaSi (Howard 1993). SeerTebul StatebSi sxva qveynebTan SedarebiT yvelaze metad<br />

ganviTarebuli da gavleniania Sexeduleba, rom inteleqti aris is, rac aregulirebs Cvens<br />

SesaZleblobebs. arsebiTad. inteleqtis, rogorc ucvlelisa da gazomvadis koncefcia Tavad<br />

SevqmeniT Cveni istoriis konkretul monakveTSi – daaxloebiT 1890-1920 wlebSi (Gould<br />

1982; Oakes 1985).<br />

am nawilSi ganvixilavT am Sexedulebis Sedegebs, kontrSexedulebis `tkbil nayofs~<br />

da moswavleTa Sexedulebis sasikeTod Secvlis gzebs. sawinaaRmdego Sexeduleba, romlis<br />

mixedviT Tanamimdevruli Zalisxmeva da efeqtiani strategiebi warmatebis mTavari faqtoria,<br />

motivaciis wyarod iqceva da xels Seuwyobs swavlas, Tuki Secvlis rwmenas, rom Tandayolili<br />

inteleqti warmatebis mTavari faqtoria (Howard 1993). Tanamimdevruli strategiiTa<br />

da efeqtiani ZalisxmeviT nebismier moswavles SeuZlia warmatebis miRweva da ara mxolod<br />

yvelaze swrafsa da Tavdajerebuls.<br />

atribuciis Teoria gvixsnis ori gansxvavebuli Sexedulebis moqmedebis dinamikas (Weiner<br />

1970). Teoriis mixedviT Cvens mier Cvenive warmatebisa da warumateblobis mizezebis axsnas<br />

(atribucias) gadamwyveti mniSvneloba aqvs Cvens momaval qcevaze. arsebiTad, es Sinagani axsna<br />

aris pasuxismgebeli Cvens momaval qcevaze. is maswavleblebi, romelTac surT daexmaron<br />

moswavleebs Tandayolili inteleqtis Sesaxeb Sexedulebis SecvlaSi Zalisxmevisa da kargi<br />

strategiebis mniSvnelobis sasargeblod saklaso cxovrebis aT sferoSi (me-11 Tavi) dadebiTi<br />

qcevis mowmeebi xdebian. magaliTad, isini moTminebiT agrZeleben muSaobas im moswavleebTan,<br />

romlebic swrafad ver pasuxoben; iyeneben miniSnebebs da lodinis dros. aq winamdebare<br />

Tavi nawilobriv Tanxvdeba me-11 Tavs (maswavleblis qcevis Seswavla, romelic arwmunebs moswavleebs<br />

sakuTar SesaZleblobebsa da Zalisxmevis mniSvnelobaSi). sami Setyobinebis – `es<br />

mniSvnelovania~, `amis gakeTebas SeZleb~, `danebebis nebas ar mogcem~ – gagzavna aseve mniSvnelovania<br />

moswavleTa dasarwmuneblad imaSi, rom maT sakmarisi inteleqti aqvT rTuli<br />

masalis dasaZlevad. dasaxmareblad maT mxolod xangrZlivi muSaoba, saWiro resursebi da<br />

swavlis strategiebi sWirdebaT. maswavleblis movaleobaa detalurad aswavlon maT strategiebi.<br />

gavlena<br />

`kargma maswavlebelma icis, rom swavlaSi CasarTvelad moswavleebs sakuTrebis garkveuli<br />

grZnoba unda hqondeT klasis an davalebis mimarT – pirovnuli Zalaufleba, rwmena,<br />

rom maT gavlenis moxdena SeuZliaT~ (Dodd 1995). es Sexeduleba aisaxa 1980-iani da 1990-iani<br />

wlebis or naSromSi. pirveli, azrovnebisa da individualuri stilis (mag., Myers and McCaulley<br />

1985; Harrison and Bramson 1982) Sesaxeb SexedulebaTa mravali sistemiT dadginda, rom kargad<br />

funqcionirebisTvis bevr adamians sWirdeboda sakuTari garemos garkveuli aspeqtebis<br />

marTva an kontroli. meore, konstruqtivistuli swavlis da swavlebis Sesaxeb literatura<br />

341


Tavi 13<br />

amtkicebs, rom namdvili gagebisTvis gamiznuli swavla moswavleebisgan moiTxovs sakuTari<br />

mniSvnelobebis Seqmnas (Brooks and Brooks 1993). es niSnavs imas, rom maswavleblis xelmZRvanelobiT<br />

moswavleebs unda hqondeT sakuTari kiTxvebisa da kvlevis sakuTari mimarTuleba.<br />

zemoxsenebuli literaturac amasve amtkicebs: warmatebuli <strong>maswavlebeli</strong> poulobs gzebs,<br />

rom moswavleebs Tanaziarobis (monawileobis) garkveuli gancda gauCndeT da klasSi movlenaTa<br />

msvlelobasa da inteleqtualur cxovrebaze sakuTari gavlena igrZnon.<br />

mravali gza arsebobs imisTvis, rom moswavleebs sakuTar saskolo cxovrebaSi arCevani da<br />

gavlena SevTavazoT. erT-erTi maTgani miekuTvneba klasis socialur cxovrebas – saklaso<br />

TamaSis wesebs, rogorc interpersonaluri qcevis wesebis opozits. saklaso TamaSis wesebi<br />

saklaso diskusiis Catarebisas socialur normebsa da procedurebs miekuTvneba. xSirad<br />

am wesebze zepirad an werilobiT ar Tanxmdebian, Tumca, miuxedavad amisa, mis cvlilebas<br />

girCevdiT. <strong>maswavlebeli</strong>s mier dasmuli kiTxva, moswavlis pasuxi da maswavleblis Sefaseba<br />

diskusiis Cveuli ciklia, romelic asaxavs `wess~ - saklaso oTaxSi <strong>maswavlebeli</strong> gaakontrolebs<br />

saubars. klasze an saswavlo gegmaze kontrolis daukargavad, maswavlebels SeuZlia<br />

moswavleebs diskusiisa da saqmianobis warmarTvis proceduruli sistemis Camoyalibebasa<br />

da moqmedebaSi monawileobis neba darTos.<br />

sakuTrebisa da gavlenis grZnobis Camoyalibebis erT-erTi gza swavlis stilsa da arCevans<br />

exeba. bevri avtori (mag., Mamchur 1990) amtkicebs, rom moswavleebs SeZlebisdagvarad<br />

unda mivceT arCevanis saSualeba axali koncefciebis swavlis an davalebebis Sesrulebisas.<br />

maT mier arCevanis gakeTebas SeiZleba xeli Seuwyos maTive codnam sakuTari swavlis stilis<br />

Sesaxeb.<br />

dabolos, saklaso TamaSis wesebze kontrolisa da Sesasrulebeli saswavlo aqtivobebis<br />

formirebaSi monawileobis garda moswavleebs erToblivi sakuTrebac SeiZleba hqondeT klasis<br />

inteleqtualur cxovrebaze kiTxvebis dasmisa da maTi mniSvnelobebis Camoyalibebis sa-<br />

SualebiT.<br />

am Tavis darCenili xuTi nawili asaxavs saklaso cxovrebaze moswavleebisTvis WeSmariti<br />

gavlenis uflebis Cveneuli strategiuli midgomis siRrmesa da sirTules. am nawilebze muSaobisas<br />

sasargebloa imis gacnobiereba, romeli maTgania ufro rTuli da ratom. saklaso<br />

klimatis ganviTarebis TvalsazrisiT, amiT Tavidan aicilebT sakuTari SesaZleblobebis<br />

zRvarze metis gakeTebis safrTxes. saWiro ar aris xuTive sakiTxs erTdroulad mimarToT<br />

an sxva doneze gadasasvlelad `ganviTarebis~ konkretul dones `daelodoT~. albaT, saWiro<br />

iqneba gvaxsovdes, rom qvemoT aRwerili xuTi midgoma TandaTanobiT rTuldeba da Tu dainteresebuli<br />

xarT, rom moswavleebs saklaso cxovrebaSi monawileobis grZnoba da gavlena<br />

ganuviTardeT, monawileobis naklebad rTuli formebiT daiwyoT da TandaTan gadaxvideT<br />

ufro rTulze.<br />

342<br />

SewyviteT Cemi swavleba<br />

`SewyviteT Cemi swavleba~ mianiSnebs imaze, rom vaswavloT moswavleebs signalebis gamoyeneba,<br />

raTa Seatyobinon maswavlebels, rodis veRar aRwevs swavleba mizans. lilian ketzi<br />

(Lilian Katz 1992) saubrobs sakuTari vaJisTvis, axalbeda maswavleblisTvis warmatebuli swavlebis<br />

zogierTi ZiriTadi principis swavlebaze:<br />

erTi ram, rac maswavlebelma mudam unda gaakeTos. . . nebismieri asakis moswavles<br />

aswavlos Semdegi frazebis Tqma: `damacadeT, ver gavige~, `SeiZleba kidev<br />

erTxel amixsnaT?~ `amas gulisxmobdiT?~ `SegiZliaT kidev erTxel maCvenoT?~<br />

`sworad gavige?~ rac moswavles saSualebas miscems gamoxatos, rodis sWirdeba


saklaso garemo<br />

daxmareba. mas SeuZlia dawyebiTi klasebis moswavleebs ubralod uTxras: `maniSne<br />

xeliT, roca ver gaigeb~ (ASCD Conference 1992).<br />

Tu maswavleblebiseriozuladekidebianam am miTiTebebs, miTiTebebs, , miniSnebaTa miniSnebaTa miniSnebaTa iseTiseT iseT iseT sistemassistemas sistemas sistemas sistemas uvi-uviuviuvi- uvi- uviuvi-<br />

Tareben moswavleebs, rom es ukanasknelni sakuTari iniciativiT aRiareben, rom ver gaiges<br />

da Tavidan axsna sWirdebaT. xeliT miniSnebebi, magaliTad, qvemoT mimarTuli cera TiTi,<br />

SesaZloa erT-erTi aseTi signali iyos. SeiZleba SuqniSnis msgavsad moswavleebma wiTeli,<br />

yviTeli an mwvane baraTebi dailagon magidis kuTxeSi, rac maswavlebels saSualebas aZlevs,<br />

mxedvelobiT swrafaddaadginos, daadginos, , gaiges gaiges Tu Tu Tu Tu ara ara ara ara moswavleebmarocamoswavleebmaroca moswavleebmaroca moswavleebmaroca moswavleebmaroca moswavlis moswavlis moswavlis moswavlis moswavlis niSanze niSanze niSanze niSanze niSanze swavswav-<br />

swav-<br />

swavswavlebis<br />

Sewyveta saklaso kulturis nawili xdeba, sxva simboloebi an frazebi am kulturis<br />

asaxvas emsaxureba. erT-erTma maswavlebelma Tavis klass uambo, rogor gaCerda mogzaurobis<br />

dros misi ojaxi – qmari da eqvsi Svili – sadilisaTvis `makdonalds~-Si. `sad aris bobi?~<br />

ikiTxa dedam oTxi milis gavlis Semdeg. aRmoCnda, rom sasadilodan gamosulebs siswrafeSi<br />

bili `makdonalds~-Si `darCaT~.<br />

`makdonalds~-Si xom ar damrCiT?~ _ amis Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> am frazas, rogorc Sifrs<br />

xSirad iyenebs imis gasarkvevad, gaiges Tu ara moswavleebma. `misis svift, Cemi azriT,<br />

`makdonalds~-Si dagrCiT!~ iumornarevi Sifri maswavleblisTvis swavlebis Sewyvetinebas emsaxureba<br />

da maswavleblis damadasturebeli reaqcia aCvenebs, rom es praqtika mniSvnelovania,<br />

radgan vergagebis gamo SeniRbuli gakicxvis nacvlad moswavlisTvis Seqeba moaqvs.<br />

saklaso TamaSis wesebze SeTanxmeba<br />

saklaso TamaSis wesebze SeTanxmeba niSnavs moswavleebis CarTvas saklaso saqmianobis<br />

rutinisa da proceduris SeqmnaSi. es wesebi gansxvavdeba qcevis im wesebisagan, romelsac<br />

<strong>maswavlebeli</strong> da moswavleebi saswavlo wlis dasawyisSi SeimuSaveben xolme. es usityvo, aralegaluri<br />

da araformulirebuli wesebia. isini maswavleblisa da moswavlis da moswavleebs<br />

Soris interaqcias exeba iseTi sakiTxebze, rogoricaa kiTxva-pasuxi, saklaso dialogi da<br />

procedurebi. kiTxva-pasuxis gakveTili SeiZleba erTgvar TamaSad iqces, Tu moswavleebi<br />

swori pasuxis gacemiT gamarjvebas, xolo pasuxis arcodnis SemTxvevaSi `gauCinarebas~ (`damalvas~)<br />

ecdebian.<br />

erTxel Cvens kursebze dik adamsma (Dick Adams), niutonis (masaCusetsi) CrdiloeTis sa-<br />

Sualos skolis xelmZRvanelma moswavleebs hkiTxa: `miTamaSia Tu ara TqvenTan odesme `gamgamoicani, ras vfiqrob~? es cneba maSin Segvxvda, rodesac me-8 TavSi kiTxvis dasmis teqnikas<br />

SevexeT. albaT, gaxsovT, rom is maswavleblebi, romlebic am TamaSs sTavazoben maswavlebels,<br />

bundovan kiTxvebs usvamen maT da miuxedavad imisa, rom gonebaSi erT konkretul pasuxs elodebian,<br />

kiTxvis maTeulad dasma uamrav SesaZlo pasuxs iZleva. `ase arasdros movqceulvar,<br />

ara?~ kiTxulobs diki. moswavleebi Tavis dinjad dakvriT dadebiTad pasuxoben. `marTla?<br />

SegiZliaT magaliTebi gaixsenoT?~<br />

isini ixseneben. Semdgomma msjelobam gviCvena, rogor unda warimarTos klasis diskusia<br />

ise, rom maqsimalurad gavzardoT moswavleTa nayofieri monawileoba. magaliTad, maswavlebelma<br />

moswavleebTan erTad gadawyvita, rom im moswavles, romelic dasmul SekiTxvas ver<br />

upasuxebda, am SekiTxvis gadamisamarTeba SeeZlo sxva moswavlisaTvis. Tu miyolebiT sami<br />

moswavle ver gascemda pasuxs maswavleblis kiTxvas, diki daaskvnida, rom man arasworad dasva<br />

kiTxva; am SemTxvevaSi mas gansxvavebulad unda daesva kiTxva an moswavleebisTvis ekiTxa<br />

azri.<br />

moswavleebs imdenad moewonaT es aqtivoba, rom gvTxoves videoTi gadagveRo. mivxvdiT,<br />

rom moswavleebi mxolod axali saqmianobiTa da saklaso diskusiis meti sicxadiT ki ar iyvnen<br />

343


Tavi 13<br />

gaxarebulni, aramed im gavleniT, rac maT TviT klasis marTvaSi hqondaT. maswavlebelTan<br />

TanamSromlobiT maT saklaso TamaSis wesebi Secvales da tradiciuli pasiuri msmenelebidan<br />

aqtiur da avtoritetul moTamaSeebad gadaiqcnen.<br />

am istoriis mizania Semdegi kiTxvis dasma: saklaso TamaSis wesebze gavlenis, interaqciisa<br />

da muSaobis formebisa da dinamikis CamoyalibebaSi monawileobis ra SesaZleblobebi aqvT<br />

moswavleebs? rogor unda CamovuyaliboT maT Tanaziarobis (inglisuri sityvis ownership-is<br />

qarTul sinonimad `Tanaziaroba~, `monawileoba~ varCieT, Tumca, zogjer `mesakuTreobasac~<br />

viyenebT. red. Sen.) grZnoba am wesebis mimarT?<br />

344<br />

vaswavloT moswavleebs swavlis principebisa da sxva strategiebis<br />

gamoyeneba<br />

saklaso cxovrebaze gavlenis grZnobis Camoyalibebis mesame gza is aris, rom gavuziaroT<br />

moswavleebs swavlebisa da swavlis is strategiebi, romlebsac Tavad viyenebT. swavlebisa da<br />

swavlis strategiaTa saidumlo codnis gaziarebiT moswavleebs arCevans, Zalauflebasa da<br />

sakuTari swavlis kontrolis saSualebas vaZlevT.<br />

me-9 TavSi moxseniebuli swavlis mravali principi pirdapiro gziT unda vaswavloT moswavleebs,<br />

raTa SeZlon maTi gamoyeneba da efeqtian moswavleebad iqcnen. igives Tqma SeiZleba<br />

me-8 TavSi naxsenebi mTeli rigi teqnikebis mimarTac. kargi iqneba, Tu gadavxedavT am principebs<br />

da davadgenT, romeli maTgani ufro waadgebaT moswavleebs swavlis instrumentebad.<br />

rac ufro metad davinteresdebiT moswavleebisTvis Zalauflebisa da arCevanis SeTavazebiT,<br />

miT ufro araorazrovnad gadavcemT maT gankargulebaSi swavlis instrumentebs da davarwmunebT<br />

maT damoukidebel gamoyenebaSi.<br />

gTavazobT moswavleTaTvis SeTavazebul zogierT Cveneul princips:<br />

¤ Tanamimdevroba: moswavleebs SeuZliaT am principis gamoyeneba axali sityvebis (an<br />

Tanamimdevruli bunebis nebismieri masalis) swavlisas ise, rom maTTvis yvelaze Zneli<br />

sakiTxebi iyos optimalur pirvel an bolo adgilze.<br />

¤ varjiSi: moswavleebs am principis codnis gamoyeneba sakuTari individualuri varji-<br />

Sis grafikis optimizaciisTvis SeuZliaT.<br />

¤ miznis dasaxva: moswavleebs am principis gamoyenebiT SeuZliaT realisturi akademiuri<br />

da qceviTi winsvlis miznebi dasaxon da maTi miRwevisTvis efeqtiani gegmebi<br />

Seadginon.<br />

¤ axsnis instrumentebi: vizualuri xatebi da gansakuTrebiT grafikuli organizatorebi<br />

SeiZleba moswavlis mudmiv instrumentad iqces. xatis gamoyeneba SeiZleba Sesvenebis<br />

drosac da mniSvnelobis vizualurad gaazrebis drosac. grafikuli organizatorebi<br />

SeiZleba Cvevad iqces, rogorc SeniSvnaTa Caweris teqnologia, romlis saSualebiTac<br />

kiTxvis, weris an naxvis dros moswavleebi iTviseben informacias. maswavlebels Seu-<br />

Zlia integrirebulad SesTavazos moswavleebs am instrumentebis gamoyeneba davalebebis<br />

Sesrulebisas da SesTavazos maTi gamoyenebis dros da gza (ix. me-8 Tavi).<br />

moswavleTaTvis am strategiebis gacnobis dros, im maswavleblebs, romlebmac atribuciis<br />

Teoria ician da TavdadebiT emsaxurebian samgvari molodinis Setyobinebis gagzavnas<br />

(`es mniSvnelovania~, `amis gakeTebas SeZleb~, `danebebis nebas ar mogcem~), gansakuTrebuli<br />

aRmoCena eliT. maT gauCndebaT xSiri SesaZlebloba daakavSiron am strategiaTa gamoyeneba<br />

moswavlis warmatebasTan da ar miscen saSualeba moswavles, warmateba inteleqts miaweros.<br />

`joz, romelime grafikuli organizatori gamoiyene am Tavis swavlis dros? ara? kargi, naxe!


saklaso garemo<br />

Sen calsaxad vizualuri Semswavleli xar. Senc da mec es kargad viciT. modi, vnaxoT, rogor<br />

SegviZlia am strategiis gamoyeneba aseTi masalis swavlisas. vici, rom amis gakeTebas SeZleb!~<br />

swavlis stili da arCevani<br />

`moswavleTa mier swavlis stilis Sesaxeb codnis gamoyeneba~ niSnavs, rom <strong>maswavlebeli</strong><br />

ara mxolod iyenebs swavlis stilis Sesaxeb sakuTar codnas moswavleTa swavlis stilisadmi<br />

adaptaciis mizniT, aramed moswavleebsac aswavlis swavlis maTeul stils da mis gavlenas<br />

imaze, romeli davaleba iqneba maTTvis rTuli da romeli advili. amas garda, isini stimuls<br />

aZleven moswavleebs gamoiyenon swavlis sakuTari stilis Sesaxeb codna swavlis warmarTvisa<br />

da davalebaTa modifikaciisaTvis, rac maT sakuTari Zlieri mxareebis gamoyenebis saSualebas<br />

miscems. es moswavleTaTvis Zalauflebis micemis ufro rTuli safexuria, radgan maT<br />

davalebebis, testisa da proeqtis formebis arCevanis saSualebas aZlevs. weriTi samuSaosagan<br />

gansxvavebuli nebismieri samuSao (nonreport report) amgvari arCevanis praqtikaa.<br />

am wignis mravali mkiTxveli daswrebia swavlis stilis Sesaxeb seminarebs da zogierTma<br />

maTganma, SesaZloa, Zalian kargad icis swavlis erTi ar ramdenime stilis struqturis gamoyeneba.<br />

es struqturebi gvexmareba gavigoT msgavseba da gansxvaveba adamianTa mier swavlis<br />

dawyebis, msvlelobisa da naswavlis gamoxatvis gzebs Soris. aseve gvexmareba saswavlo<br />

garemos TaviseburebaTa da individebisTvis sxvadasxva aqtivobaTa misadagebis gagebaSi. magaliTad,<br />

zogi ukeT swavlobs saubriTa da sxvebTan interaqciiT, zogi sxvebTan interaqciis<br />

dawyebamde kiTxviT, mosmeniT, danaxviT. swavlis upiratesi stilis Sesaxeb codnis es nakrebi<br />

kargi saSualebaa imisTvis, rom moswavleebs saklaso cxovrebis mimarT Tanaziarobis grZnoba<br />

ganuviTaroT.<br />

moswavleebisTvis swavlis sakuTari stilis gacnobierebaSi daxmarebiT maT Zalauflebis<br />

mniSvnelovan formas vacnobT. pirvel yovlisa, moswavleebs SeuZliaT ganWvriton (maswavleblis<br />

daxmarebiT) konkretuli davalebis sirTule, romelic ar Seesabameba maTTvis swavlis<br />

upirates stils. swavlis stilis kargad gacnobis SemTxvevaSi, masTan asocirebuli faseulobaTa<br />

sistema saSualebas aZlevs moswavleebs, sirTule dainaxon konkretuli davalebis<br />

Sesrulebisas da miaweron is gansxvavebulobas da ara naklovanebas. meore, swavlis stilis<br />

ganWvreta da misi Sesabamisoba an Seusabamoba davalebasTan moswavleebs damatebiTi Zalisxmevis<br />

mobilizebisa, da saWiroebis SemTxvevaSi, daxmarebis povnis saSualebas aZlevs. rodesac<br />

moswavleebs maTive swavlis stilis Sesaxeb codnis gamoyenebisken vubiZgebT, garkveul<br />

Zalauflebas vaZlevT.<br />

swavlis stilis Sesaxeb codnis miwodeba yvelaze martivia upiratesi modalobis gansaz-<br />

RvriT: vizualuri, smeniTi, kinestetikuri an maTi kombinaciiT. moswavleTaTvis swavlis<br />

upiratesi stilis gansazRvrisTvis SeiZleba gamoviyenoT upiratesi modalobis dasadgeni<br />

martivi testebi (ix. Barbe and Milone 1980). Semdeg ki unda veZeboT (da xmamaRla gavuziaroT<br />

moswavleebs) gansxvavebuli modalobis Sesatyvisi swavlebis varirebis gzebi. 4<br />

tvinis marjvena Tu marcxena naxevarsfero anu globaluri analizi swavlis gansxvavebuli<br />

stilis Sesaxeb SexedulebaTa kidev erTi sistemaa, romelsac moswavleebi iyeneben. rita<br />

dani (Rita Dunn 1990) moswavleebs kidev erT sasargeblo Sexedulebas sTavazobs nayofieri<br />

swavlisTvis. entoni gregorkis (Anthony Gregorc 1985) SexedulebaTa sistema swavlis stilis<br />

Sesaxeb Zalze rTuli, magram imavdroulad Zalze sasargebloa. bernis makartis (Bernice Mc-<br />

Carthy 1987) 4MAT sistema mexuTea, xolo gardneris (Gardner 1983) mravalmxrivi inteleqtis<br />

4 swavlebaSi mravali modalobis CarTvisaTvis mosazrebaTa sasargeblo wyaroa David Lazear, Multiple Intelligence Approaches to<br />

Assessment and Seven Pathways to Learning, published by Zephyr Press.<br />

345


Tavi 13<br />

Sesaxeb Sexeduleba _ meeqvse. dabolos, maiers brigsisa (Myers Briggs) – meSvide.<br />

es Sexedulebebi Zalze mniSvnelovania da, Cveni azriT, isini maswavleblis profesiuli<br />

codnis arsebiTi nawilia. saklaso garemosa da, kerZod, gavlenis TvalsazrisiT, mniSvnelovania<br />

erT-erTi maTganis arCeva da misi SeTavazeba moswavleebisTvis. es imas ki ar niSnavs, rom<br />

Sexedulebis gacnobis safuZvelze maT sakuTar Tavs esa Tu is iarliyi `gamouweron~, aramed<br />

SeZlon sakuTari Zalisxmevis regulireba, saWiroebis SemTxvevaSi daxmarebis Txovna da<br />

zogjer davalebis Secvlis Taobaze iniciativis gamoCena swavlis stilis Sesaxeb sakuTari<br />

codnis gamoyenebiT.<br />

moswavleTaTvis davalebis modifikaciis Sesaxeb sakuTari azris gamoTqmis nebarTvisa da<br />

motivaciis uzrunvelyofas arCevanis sakiTxTan mivyavarT.<br />

ra saxis arCevani unda gaakeTon moswavleebma sakuTar akademiur samuSaosTan dakavSirebiT<br />

da rogor? karolin mamCuri (Carolyn Mamchur 1990) wers: `moswavleTaTvis arCevanis micema<br />

rTul sakiTxad SeiZleba mogveCvenos. magram sinamdvileSi Zalze martivia. wesi aseTia:<br />

yovelTvis, roca SegiZliaT, mieciT moswavles arCevanis saSualeba~.<br />

zepiri davalebebi moswavleTa mier davalebaTa formebze gavlenis kargi magaliTia. maTSi<br />

gansakuTrebulad gamorCeuli araferia. es gare davalebebia ramdenime ZiriTadi gansxvavebiT.<br />

zepiri samuSaoa yvelaferi, rac tradiciuli werilobiTi informaciis kategoriaSi ar<br />

xvdeba. misi amocanaa moswavleebi miaCvios im azrs, rom maswavleblisTvis misaRebi da dasafasebeli<br />

iqneba maTi mosazrebebi. maTi pirveli kiTxva aseTia: `Tqven ra gsurT?~ radgan ician,<br />

rom maswavleblisTvis siamovnebis miniWeba sasurveli Sefasebis miRebis umoklesi gzaa.<br />

gTavazobT zepiri samuSaos magaliTebs:<br />

346<br />

1. moswavleebs SeuqmeniT STabeWdileba, rom standartuli werilobiTi moxsenebiT ver<br />

miiReben kreditebs, radgan is ar akmayofilebs davalebis moTxovnebs.<br />

2. davalebis SesrulebisTvis sakmao raodenobis qulebi daaweseT, rom misma Seusruleblobam<br />

uaryofiTad imoqmedebs Sefasebaze.<br />

3. SeqmeniT Sefasebis iseTi skala, romliTac Tanabrad SeafasebT Sinaarss da SemoqmedebiTobas<br />

(ufro martivad Tu vityviT, moswavlis Zalisxmevas codnis personalizaciisTvis).<br />

4. SearCieT Zalze zogadi Tema da mieciT moswavleebs arCevanis farTo SesaZlebloba.<br />

magaliTad, gazomvis swavlebisas mieciT saSualeba, SearCion gazomvasTan dakav-<br />

Sirebuli nebismieri ram. miuTiTeT, rom profesiaTa mxolod mcire nawils (hobi,<br />

sporti da sxv.) ara aqvs araferi saerTo gazomvis ama Tu im saxesTan. dausaxeleT magaliTebi.<br />

waaxaliseT, daasaxelon iseTi ram, rasac savaraudod araferi saerTo ara<br />

aqvs gazomvasTan (mzad iyaviT daasaxeloT gazomvasTan dakavSirebuli saqmianobebi).<br />

5. dausaxeleT moswavleebs zepiri saxis samuSaos formatis ramdenime magaliTi (es magaliTebi<br />

uamravia da mxolod warmosaxva Tu udebs zRvars). magaliTad, maT SeuZliaT<br />

moigonon TamaSi, daweron simRera, dadgan warmodgena, moamzadon prezentacia<br />

slaidebiT an dabeWdon, Seqmnan teqsturi faili an modeli. gaafrTxileT, rom met<br />

kredits miiReben im SemTxvevaSi, Tu Tqveni SeTavazebuli ideisagan gansxvavebul rames<br />

warmoadgenen.<br />

6. albaT, yvelaze mniSvnelovania, rom ar SeasrulebinoT aseTi saxis davaleba, Tu mzad<br />

ara xarT moswavleTa ideebis WeSmaritad dafasebisTvis. Tu ver SeZlebT kargisa da<br />

cudis Sesaxeb Tqveneul mosazrebebze uaris Tqmas da namuSevris maTi TvaliT danaxvas,<br />

samudamod dakargavT maT ndobas. ar unda dauweroT qula ugulisyurod da cudad<br />

Sesrulebuli samuSaosTvis. erTxel moswavlem momitana fexsacmelebis yuTi,<br />

romelsac erT boloSi naxvreti hqonda. naSroms `Savi xvrelis muSa modeli~ erqva!


saklaso garemo<br />

aRmovaCine, rom Tu ideas 10 quliT Sevafasebdi, Sesrulebas – 10-iT, Sinaarss –<br />

10-iT, xolo Zalisxmevas – 5 quliT, maTi jami – 35 qula – realuri maCvenebeli<br />

gamodioda. Zalisxmevis qulas maSin viyenebdi, rodesac moswavles proeqtze<br />

samuSaod sami kvira hqonda da man mxolod 15 wuTi, an ramdenime saaTi gaimeta.<br />

Sedegis mixedviT advilia daxarjuli drois gansazRvra.<br />

pirvel jerze am Sefasebis gamoyenebisas, moswavleTagan, savaraudod, wignidan<br />

gadmoRebuli kolaJebis, koleqciebisa da gancxadebaTa kolaJs miiRebT. magram,<br />

rodesac moswavleebi dainaxaven, rom yvelaze gabedul, SemoqmedebiT da `saxaliso~<br />

proeqtebs aqebT, SemdgomisTvis met dros gaimeteben proeqtze samuSaod.<br />

am proeqtebze muSaobis pirveli wlis bolos maT iseT Temas vaZlev, romelzec<br />

klasSi ar gvimuSavia, magaliTad, mzis energia. isini Temas ikvleven, warmoadgenen<br />

Sedegebs – metaforul mzis Rumels da miniaturul mzis saTburs e.w.<br />

trombis kedlebiT, romelic mzis akumulirebas axdens da plastmasis boTlebisgan<br />

aris damzadebuli. isini mzis energiis TiTqmis yvela mniSvnelovan aspeqts<br />

moicaven maswavleblis daxmarebis gareSe. amgvar davalebaTa yvelaze arsebiTi<br />

aspeqti is aris, rom xSirad, is moswavleebi, romlebic, rogorc wesi, C an D Sefasebas<br />

iReben Cveulebriv davalebebSi, am SemTxvevaSi damoukideblad muSaoben<br />

da ukeTes Sedegs aRweven.<br />

Zepiri davalebebi moswavleebs dagegmvis, kvlevis da Sesrulebis saSualebas<br />

aZlevs. is stimuls aZlevs maT SemoqmedebiT potencials da Sinaarsze muSaobas<br />

aiZulebs. bevri moswavle daxmarebisTvis `eqsperts~ eZebs da mraval sainteresos<br />

swavlobs xaliCebis, fotografiis, bgerebisa da xelovnebis Sesaxeb.<br />

maswavleblisTvis Zalze saintereso da sasiamovnoa iseTi proeqtebis xilva,<br />

romlebic odnavadac ki ar hgavs mosalodnels. (Anonymous, Mindsight, New<br />

Lenox, III., 1989).<br />

specifikuri kriteriumebis gansazRvra moswavleebisTvis naTels gaxdis, xarisxis ra<br />

atributebi unda iyos gaTvaliswinebuli zepir davalebaSi. magaliTad, mzis energiis Sesaxeb<br />

kriteriumi SeiZleba iyos: (1) xsnis mzis energiis gardaqmnis sam gansxvavebul gzas, (2)<br />

msjelobs mzis energiis sxvadasxva formebis danaxarjebsa da sargebelze da (3) iyenebs monacemebs<br />

mzis, wiaRiseuli sawvavisa da birTvuli energiebis efeqtianobis Sesadareblad. am<br />

kriteriumebis gamoyenebiT moswavleebs SeuZliaT aTobiT sxvadasxvagvari prezentaciis Seqmna,<br />

romlebic maT mier naswavls asaxavs.<br />

rendolfi da evertsoni (Randolf & Evertson 1995) moswavleTa arCevanis martiv magaliTebs<br />

gvTavazoben, romlebic naTlad gviCvenebs maT winaSe arsebul mravalferovan SesaZleblobebs:<br />

misis kuperi xSirad moswavleebs iseTi davalebebis arCevis uflebas aZlevs, romlebsac<br />

Tavad unda urCevdes. moswavleTa kontrolis sferoebi moicavs: gadawyvetilebas<br />

monawileobis formis Sesaxeb, klasis yuradRebis miqcevas da diskusiis<br />

gaZRolas. . . moswavle liderebi, rogorc wesi, klasis winaSe dganan, magram<br />

misis kuperi maT TavianTi magidebidan wakiTxvis nebasac aZlevs. is aseTive arCevanis<br />

saSualebas aZlevs klasisTvis pirveladi namuSevrebis gacnobisas. is faqti,<br />

rom <strong>maswavlebeli</strong> ar gansazRvravs Sesatyvisi monawileobis am aspeqts, moswavleebs<br />

aZlevs arCevanis saSualebas, Tavad gansazRvron kontrolis es apeqti.<br />

moswavleTa mier arCevanis gakeTebis, aqtivobis mimdinareobisa da diskusiis kontrolis<br />

es unari nawilobriv gansazRvravs kooperaciuli swavlis warmatebas. kooperaciuli swavlis<br />

yvela modelSi moswavleebi jgufebad muSaoben, sadac akontroleben dialogs, vin saubrobs,<br />

rodis da ramden xans.<br />

347


Tavi 13<br />

348<br />

moswavleebi da maTi sazogadoebebi, rogorc codnis wyaro<br />

konstruqtivistuli swavleba<br />

konstruqtivistuli pedagogika moswavleTa gavlenas klasis inteleqtualur cxovrebaze<br />

avrcelebs da SesaZloa moswavleTa Tanaziarobis grZnobis yvelaze maRali done iyos.<br />

imavdroulad is yvelaze rTulia da maswavlebelTa Sexedulebebis sistemis cvlilebas<br />

moiTxovs; Cvenma umravlesobam iseT skolebSi miiRo ganaTleba, sadac codna gadmogvces<br />

moxmarebisa da aTvisebisTvis. bruksi da bruksi (Brooks & Brooks 1993) konstruqtivistuli<br />

pedagogikis xuT urTierTmomcvel princips gvTavazoben:<br />

1. moswavleTaTvis mniSvnelovani problemis wamoWra;<br />

2. swavlis ageba `didi ideis~ an sawyisi koncefciebis irgvliv;<br />

3. moswavleTa Tvalsazrisis garkveva da dafaseba.<br />

4. kurikulumis `morgeba~ moswavleTa hipoTezebze;<br />

5. moswavleTa swavlis Sefaseba swavlebis konteqstSi (gv. 33).<br />

ozibeli (Ausubel 1963) aRniSnavs, rom kargi swavlebisas yovelTvis rCeba adgili `aqtiuri<br />

swavlisTvis~, magram aseve rCeba didi adgili kargad dagegmili swavlebisTvis, romelic moswavleebs<br />

saSualebas aZlevs sakuTari ZalebiT gansazRvron mniSvnelobebi.<br />

rendolfi da evertsoni (Randolf & Evertson 1995) interaqtiuri diskusiis analizisas,<br />

amgvar pedagogikas aRweren: `codnis ageba, romelic saubris saSualebiT xdeba, damokidebulia<br />

Zalauflebis gadanawilebaze maswavleblisgan moswavleze. is faqti, rom codna moswavleTagan<br />

momdinared ivaraudeba, moswavleebs codnis mflobelebad warmogvidgens, codna<br />

ki, rogorc wesi, maswavleblis sakuTrebaa xolme~.<br />

konstruqtivistuli swavleba moswavleebs codnis mwarmoeblebisa da codnis redaqtorebis<br />

rols akisrebs nebismier disciplinaSi (Brooks & Brooks 1993). rendolfisa da evertsonis<br />

kvlevaSi aRwerilia gakveTilebis seria literaturaSi. isini gviCveneben, rogor<br />

SeuZlia maswavleblis mier dialogis gaazrebul regulirebasa da moswavleebTan interaqcias<br />

moswavleebi codnis WeSmarit mflobelebad aqcios. magaliTad, misis kuperma sTxova<br />

moswavleebs arakebis magaliTebis motana misi gmirebis analizis mizniT. man klass arakebis<br />

moralis ganzogadeba sTxova:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: risi Tqma SegviZlia arakis moralis Taviseburebebze? [moswavleebi<br />

sTavazoben mosazrebebs.]<br />

iqneb imis axsna gvWirdeba, ra aris arakis gakveTili anu morali. es<br />

aris miTiTeba imisa, rogor gavxdeT ukeTesebi.<br />

laura: araki cdilobs dagvicvas Secdomebisgan. [<strong>maswavlebeli</strong> dafaze<br />

wers: `araki gvexmareba gavxdeT ukeTesebi da gvicavs Secdomebisagan~.]<br />

timi: ar geTanxmebiT. zogjer arakSi yvelaferi arc ise kargadaa.<br />

hilari: SeuZlia dagvexmaros. [<strong>maswavlebeli</strong> `gvexmareba~-s nacvlad wers<br />

`SeuZlia dagvexmaros~: `araks SeuZlia dagvexmaros, gavxdeT uke-<br />

Tesebi da dagvicvas Secdomebisgan~.]<br />

onika: magram Secdomebs xom yvela uSvebs.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: marTali xar (dafaze daweril winadadebas amatebs: `an viswavloT<br />

gmirebis mier daSvebul Secdomebze~.), arakis mizania dagvexmaros,<br />

Tavidan aviciloT bevri Secdoma.


am epizodis analizisas rendolfi da evertsoni (Randolf & Evertson 1995) weren:*<br />

saklaso garemo<br />

diskusia misis kuperis SekiTxviT iwyeba. moswavleTa pasuxebi misTvis ar aris<br />

is informacia, romlis miRebac surs, amrigad, misis kuperi sakuTar pasuxs<br />

sTavazobs: morali gvaswavlis, rogor gavxdeT ukeTesebi. pasuxis Camoyalibebisas<br />

misis kuperi sakuTar SekiTxvasac azustebs: mas moralis mizani ainteresebs.<br />

am axali informaciis saSualebiT, lauras SeuZlia iseTi pasuxi SesTavazos maswavlebels,<br />

romelic azustebs dafaze daweril pasuxs. misis kupers klasSi avtoritetis<br />

pozicia aqvs – acnobs Temas, moswavleebi sTavazoben SesaZlo pasuxebs,<br />

is afasebs, uaryofs manam, sanam iseT pasuxs ar moismens, romelic mis<br />

molodinebs Seesabameba.<br />

interaqciis buneba icvleba imiT, rom timi misis kuperisa da lauras erTobliv<br />

pasuxs eWvqveS ayenebs. sinamdvileSi, timi Tavad kisrulobs pasuxis Semfaseblis<br />

rols da misis kupers lauras TanamSromlis rols akisrebs. amrigad, misis kuperis<br />

pasuxis Sefasebac iseve SeiZleba, rogorc sxva monawilis pasuxisa.<br />

onika da suzani uerTdebian sakiTxis ganxilvas, kiTxvis qveS ayeneben moralis<br />

saWiroebas da TviT mis gansazRvrebas. ratom unda ecados morali CvenTvis<br />

Secdomebis Tavidan acilebas, Tu maT mainc davuSvebT? kiTxuloben isini. maTi<br />

monawileoba diskusiaSi axali Temis safuZveli xdeba, razec misis kuperi Sesabamisad<br />

reagirebs, afasebs, mianiSnebs misaRebi mosazrebebis Sesaxeb da Sesabamisad<br />

asworebs dafaze pirvelad Canawers. amrigad gansazRvreba misis kuperis,<br />

lauras, timis, hilaris, onikasa da suzanis erToblivi ZalisxmeviT iwereba dafaze.<br />

aseTive scenariT SeiZleba moswavleTa mier codnis ageba maTematikasa Tu nebismier sxva<br />

saganSi. amgvari swavleba zogierTi maswavleblisgan moiTxovs rolis Secvlas da isini codnis<br />

`administratorebidan~ moswavleTa mier mniSvnelobis gansazRvris procesSi damxmareebad<br />

iqcevian.<br />

xSirad konstruqtivistul swavlebaSi maswavleblis roli ganisazRvreba imiT, rom moswavleebi<br />

Caabas winaswarmetyvelebaSi, Semdeg saganze dakvirvebaSi da hipoTezis wamoyenebaSi,<br />

romelsac Semdeg moswavleebi gamoscdian dakvirvebis safuZvelze. magaliTad, moswavleTa<br />

umetesoba winaswarmetyvelebs, rom mZime sagnebi ufro swrafad ecema, vidre msubuqi,<br />

rac ar aris swori. hipoTezis wamoweva da Semdgomi eqsperimentebisa Sesaxeb dialogi da<br />

axsna-ganmartebebi, romelsac konstruqtivisti maswavleblebi mimarTaven, iseTive TaviseburebebiT<br />

xasiaTdeba, rogoric rendolfisa da evertsonis magaliTSi gvaqvs mocemuli.<br />

is cvlilebebi, romlebic maswavleblis repertuarSi konstruqtivistuli swavlebis<br />

CarTvas moaqvs, Znelad SesamCnevi, magram arsebiTia. erTi SexedviT saklaso oTaxi, davalebebi<br />

da Temebi TiTqos didad ar icvleba. cvlileba TvalSi sacemia moswavleTa dialogSi<br />

da maswavleblisa da moswavleTa rolebis cvlilebaSi. miuxedavad imisa, rom zedapiruli<br />

cvlilebebi umniSvneloa, rolis cvlileba mniSvnelovania da erTmniSvnelovnad adasturebs<br />

moswavleTa motivaciisa da Zalisxmevis zrdas da gagebis gaumjobesebas (Newmann & Wehlage<br />

1995).<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Randolf, Catherine H., and Carolyn M. Evertson. `Managing for Learning: Rules, Roles, and Meaning in a Writing<br />

Class`. Journal of Classroom Interaction 30 (Summer 1995): 17-25.)<br />

349


Tavi 13<br />

350<br />

kulturis TvalsazrisiT relevanturi swavleba<br />

2020 wlisTvis, rodesac SeerTebul StatebSi moswavleTa TiTqmis naxevari feradkaniani<br />

iqneba, 5 gansakuTrebiT mniSvnelovania gvqondes iseTi skolebi, sadac yvela moswavlis kulturas<br />

aRiareben da daafaseben. am moswavleTa kulturis gauTvaliswinebloba skolis artifaqtebSi,<br />

tradiciebSi, xelovnebaSi da kurikulumSi, maT ara marto motivacias uspobs, aramed<br />

mravali maTganis gaucxoebasac iwvevs (Cummins 1986). ledson-bilingss (Ladson-Billings<br />

1995) es argumenti kurikulumis ufro myisier zonaSi gadmoaqvs da gviCvenebs, rom sazogadoebis<br />

gamoyeneba kurikulumis agebisas swavlas ufro mravalmniSvnelovnad, aqtiurad da<br />

kulturis TvalsazrisiT, relevanturad aqcevs:<br />

saswavlo wlis dasawyisSi erT-erTma maswavlebelma moswavleebs im sferos dasaxeleba<br />

sTxova, romelSic Tavs kompetenturad Tvlidnen. Semdeg Tavi mouyara `klasis eqspertebis~<br />

sias da dauriga moswavleebs. mogvianebiT, moswavleebs sTxova, kalendarze moeniSnaT dRe,<br />

rodesac TavianTi kompetenciis sferodan prezentaciis warmodgenas moisurvebdnen. prezentaciis<br />

dros moswavleebi moelodnen, rom Tanaklaselebi yuradRebiT mousmendnen da seriozulad<br />

miiRebdnen im codnas, romlis gaziarebasac sTavazobdnen – CainiSnavdnen da/an relevantur<br />

SekiTxvebs dasvamdnen. moswavleebis mier SeTavazebuli Temebi mravalferovnebiT<br />

gamoirCeoda: repi, kalaTburTi, saeklesio galoba, saWmlis momzadeba, Tmis varcxniloba<br />

da ZiZoba. zogierTma maTganma ufro skolasTan dakavSirebuli kompetenciebi daasaxela –<br />

kiTxva, wera da maTematika. miuxedavad amisa, yvela moswavles unda gaeziarebina Tavis kompetencia<br />

(Ladson-Billings 1995).<br />

zogierT mkiTxvels, albaT, ainteresebs, rogor SeiZleba amgvari Tavisufali davalebebi<br />

Seesabamebodes kurikulums, romelic moswavleebisgan specifikur unar-CvevebSi gawafvas<br />

moiTxovs. wignis me-16 TavSi aRwerili gamocdilebis gamoyenebiT maswavlebels SeuZlia kvlevis,<br />

organizebis, kiTxvis, werisa da metyvelebis (an kurikulumSi mocemuli nebismieri<br />

sxva) unar-Cveva moswavle eqspertebis mier kargi prezentaciis warmodgenis kriteriumebSi<br />

Caaqsovos. ledson-bilingsis azriT, moswavleebs aqvT garkveuli codna, romelsac isini<br />

warmoadgenen da romelsac aRiareben garkveuli faseulobis mqoned. `saklaso eqspertebis~<br />

davalebebi iseTi gamocdilebaa, romelic zrdis moswavlis monawileobisa da gavlenis<br />

grZnobas, radgan moswavlis codna da is kultura, romelic am codnas udevs safuZvlad,<br />

kerZod ki, moswavliseuli kultura – naTlad dasturdeba skolis saswavlo aqtivobebiT.<br />

`kulturis TvalsazrisiT relevanturi swavleba~ ledson-bilingsis im statiis saTauria,<br />

saidanac es nawyvetebi gvaqvs motanili. kulturis TvalsazrisiT relevanturi swavleba ar<br />

niSnavs sxva kulturebis swavlebas, Tumca amasac garkveuli mniSvneloba SeiZleba hqondes.<br />

es niSnavs moswavleTa kulturis ganmtkicebas saswavlo gamocdilebaSi iseTi Temebis, movlenebisa<br />

da codnis CarTviT, romlis safuZveli TviT moswavleTa kulturaa. es aris zrunva<br />

ara mxolod calkeul moswavleebze, aramed im sazogadoebazec, romlis wevrebic es moswavleebi<br />

(kurikulumis gamocdilebis wyaro) arian.<br />

erT-erTi <strong>maswavlebeli</strong> sazogadoebas kurikulumis agebis safuZvlad iyenebda.<br />

misi moswavleebi ikvlevdnen qveynis istoriul arqivebs, intervius iRebdnen<br />

am qveynis didi `staJis~ rezidentebisagan, qmnidnen kiTxvarebsa da anketebs,<br />

iwvevdnen momxseneblebs, raTa meti gaegoT maTi sazogadoebis istoriuli ganvi-<br />

Tarebis Sesaxeb. maTi saboloo mizani iyo SeemuSavebinaT winadadeba mitovebuli<br />

savaWro centris miwis gamoyenebis Sesaxeb, romelic narkotikebis moxmarebisa<br />

da sxva saxifaTo saqmianobebis adgilad iyo qceuli. proeqti imiT dasrulda,<br />

5 Hodgkinson, H. Presentation to Phi Delta Kappan Annual Conference, 1993.


saklaso garemo<br />

rom moswavleebma qalaqis sabWosa da qalaqis dagegmarebis komisias prezentacia<br />

warudgines. erT-erTma moswavlem aseTi ram miTxra: `es [sazogadoeba] arc ise<br />

cudi ram aris. aq bevri kargi ram xdeboda da kvlavac xdeba~. maswavleblis azriT,<br />

es gogona imas swuxda, rom moswavleTa umetesobas warmatebis erTaderT<br />

gzad sazogadoebisagan gandgoma miaCnda da ara misi gardaqmna (Ladson-Billings<br />

1995). 6<br />

6 sxvagan ladson-bilingsi mtkiced uWers mxars saklaso sazogadoebis Camoyalibebas da urTierTdaxmarebis garemos Seqmnas.<br />

351


s a k l a s o g a r e m o - S e j a m e b a<br />

mkiTxvelisTvis sasargeblo iqneba Seafasos saklaso garemos Sesaxeb sakuTari<br />

mosazrebebi da gamocdileba. mkiTxvels vTxovT, Seavsos winamdebare kiTxvari da<br />

sakuTari pasuxebi Seadaros kolegebis pasuxebs.<br />

sazogadoeba da urTierTdaxmareba<br />

rogor waaxalisebT moswavleebs erTmaneTisa da sxva adamianebis gasacnobad?<br />

rodis usmenT, aRiarebT da udasturebT moswavleebs, rom isini mniSvnelovani<br />

adamianebi arian da maTTvis zrunavT?<br />

rodis swavloben moswavleebi jgufur pasuxismgeblobasa da urTierTdamokidebulebas?<br />

ra SesaZleblobebi aqvT moswavleebs socialuri unar-Cvevebisa da kooperaciuli<br />

swavlis gasacnobad?<br />

rogor aswavliT da avarjiSebT konfliqtis gadaWris strategiebSi saklaso oTax-<br />

Si da skolaSi?<br />

gariskva da Tavdajerebuloba<br />

ra dros waaxalisebT xolme moswavleTa mier riskis gawevas?<br />

ras akeTebT imisTvis, rom moswavleebi damTrgunveli Sexedulebisagan – siswrafe<br />

Tu yuradReba da mondomeba – gaaTavisufloT?<br />

s a k l a s o g a r e m o - S e j -<br />

a m e b a<br />

353


354<br />

rodis acnobT moswavleebs Sexedulebas `kargi moswavle muSaobisas iTxovs daxmarebas<br />

da ukukavSirs~?<br />

rogor igeben moswavleebi, rom Zalisxmevas garkveuli cvlilebebi moaqvs?<br />

gavlena<br />

rodis ekisrebaT moswavleebs kontrolisa da gavlenis roli?<br />

swavlis ra principebi ician moswavleebma da romelTa gamoyenebas waaxalisebT?<br />

ra SesaZleblobebs sTavazobT moswavleebs swavlebis gamoyenebuli modelebis<br />

farglebSi kontrolisTvis?<br />

ra SesaZleblobebs sTavazobT moswavleebs avTenturi codnis sawarmoeblad da<br />

saklaso diskusiis konstruqtivistuli perspeqtivis mixedviT asagebad?<br />

eqspertobis ra SesaZleblobebi aqvT moswavleebs?<br />

ra saSualebebs iyenebT imisaTvis, rom adgilobrivi sazogadoebis kultura ganixilebodes<br />

rogorc `avtoritetuli~ saswavlo gegmisa da, Sesabamisad, codnis<br />

arsebiTi wyaro?


literatura<br />

Anonymous. Mindsight New Lenox, 111., 1989.<br />

Aronson, E. The Jigsaw Classroom. Beverly Hills, Calif.: Sage Publications, I 1978.<br />

saklaso garemo<br />

Aspy, David, and F. N. Roebuck. Kids Don’t Learn from People They Don’t Like. Amherst,<br />

Mass.: Human Resource Development Press, 1977.<br />

Ausubel, D. P. The Psychology of Meaningful Verbal Learning. New York: Grime & Stratton,<br />

1963.<br />

Barbe, Walter B., and Michael N. Milone, Jr. “Modality.” Instructor Magazine | (January<br />

1980).<br />

Battistich, Victor, Daniel Solomon, Dong-il Kim, Marilyn Watson, and Eric Schaps.<br />

“Schools as Communities, Poverty Levels of Student Populations, and Students’<br />

Attitudes, Motives, and Performance: A Multilevel Analysis.” American Educational<br />

Research Journal 32 (Fall 1995).<br />

Battistich, Victor, Solomon, Marilyn Watson, Judith Solomon, and Eric Schaps. “Effects<br />

of an Elementary School Program to Enhance Prosocial Behavior on Children’s Cognitive-Social<br />

Problem-Solving Skills and Strategies. Journal of Applied Developmental<br />

Psychology 10 (1989): 147-169.<br />

Bennett, Barrie, and Peter Smilanich. Classroom Management. Ontario, Canada: VISUTRO-<br />

NIX, Bookation, 1994.<br />

Berger, Ron. “Building a School Culture of High Standards.” Unpublished paper. Shutesbury,<br />

Mass.: Shutesbury Schools, 1990.<br />

Berman, Sheldon. “Educating for Social Responsibility.” Educational Leadership (November<br />

1990): 75-80.<br />

Brooks, Jacqueline Grennon, and Martin G. Brooks. The Case for Constructivist Classrooms.<br />

Alexandria, Va.: ASCD, 1993.<br />

Bruer, John T. “The Mind’s Journey from Novice to Expert.” American Educator 38 (Summer<br />

1993): 6-15.<br />

Cabello, Beverly, and Raymond Terell. “Making Students Feel Like Family: How Teachers<br />

Create Warm and Caring Classroom Climates.” Journal of Classroom Interaction 29<br />

(1993): 17-23.<br />

Charney, Ruth Sidney. Teaching to Care: Management in the Responsive Classroom. Greenfield,<br />

Mass.: Northeast Foundation for Children, 1992.<br />

Chavez Chavez, Rudolpho. “The Use of High-Inference Measures to Study Classroom<br />

Climates: A Review. Review of Educational Research 54 (Summer 1984): 237-261.<br />

Crocker, Robert K., and Gwen M. Brooker. “Classroom Control and Student Outcomes in<br />

Grades 2 and 5.” American Educational Research Journal 23 (Spring 1986): 1-11.<br />

Cummins, James. Empowering Minority Students: A Framework for Intervention. Harvard Educational<br />

Review 56 (February 1986): 18-36.<br />

355


Tavi 13<br />

Curran, Lorna. Cooperative Lessons for Little Ones. San Juan Capistrano, Calif.: Resources for Teachers,<br />

1991.<br />

Deng, Bing. A Multilevel Analysis of Classroom Climate Effects on Mathematics Achievement of Fourth-Grade<br />

Students. Paper based on Ed.D. dissertation at Memphis State University, February 1992. ED 348<br />

222.<br />

Dodd, Anne Wescott. “Engaging Students: What I Learned Along the Way.” Educational Leadership (September<br />

1995).<br />

Dreikurs, R. Psychology in the Classroom. New York: Harper & Row, 1957.<br />

Dreikurs, R., and L. A. Grey. A New Approach to Classroom Discipline: Logical Consequences. New York:<br />

Harper & Row, 1968.<br />

Dunn, Rita, and Kenneth Dunn. Teaching Students Through Their Individual Learning Styles: A Practical<br />

Approach. Reston, Va.: Prentice-Hall, 1978.<br />

Ellsworth, P. C, and Vincent G. Sindt. “Helping ‘Aha’ to Happen: The Contributions of Irving Sigel.”<br />

Educational Leadership (February 1994).<br />

Fraser, B. J. “Two Decades of Research on Perceptions of Classroom Environment.” In B.J. Fraser (ed.),<br />

The Study of Learning Environments (pp. 1-33). Salem, Oreg.: Assessment Research, 1986.<br />

Fraser, B. J., and D. L. Fisher. “Student Achievement as a Function of Person-Environment Fit: A Regression<br />

Surface Analysis.” British Journal of Educational Psychology 53 (1983): 89-99.<br />

Fraser, Barry J., John A. Malone, and Jillian M. Neale. “Assessing and Improving the Psychosocial<br />

Environment of Mathematics Classrooms.” Journal of Research in Mathematics Education 20 (1989):<br />

191-201.<br />

Fraser, Barry J., and Peter O’Brien. “Student and Teacher Perceptions of the Environment of Elementary<br />

School Classrooms.” Elementary School Journal 20 (1985): 567-580.<br />

Gardner, Howard. Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. New York: Basic Books, 1983.<br />

Gibbs, Jeanne. Tribes: A Process for Social Development and Cooperative Learning. 2d ed. Santa Rosa, Calif.:<br />

Center Source Publications, 1989.<br />

Glasser, W. Reality Therapy. New York: Harper & Row, 1965.<br />

____. Schools without Failure. New York: Harper Colophon Books, 1969.<br />

____. The Total Quality School. 1994.<br />

Gordon, Thomas. T.E.T.: Teacher Effectiveness Training. New York: Peter H. Wyden, 1974.<br />

Gould, Stephen J. The Mismeasure of Man. New York: W. W. Norton, 1982.<br />

Gregorc, Anthony F. Inside Styles: Beyond the Basics. Maynard, Mass.: Gabriel Systems, Inc., 1985.<br />

Haertel, G. D., H. J. Walberg, and E. H. Haertel. “Socio-psychological Environments and Learning: A<br />

Quantitative Synthesis.” British Educational Research Journal 7 (1981): 27-36.<br />

Harrison, Allen F., and Robert M. Bramson. The Art of Thinking. New York: I Berkeley Books, 1982.<br />

Hodgkinson, H. Presentation to Phi Delta Kappan Annual Conference, 1993.<br />

Howard, Jeffrey. The Social Construction of Intelligence. Lexington, Mass.: Efficacy Inc., 1993.<br />

356


saklaso garemo<br />

Johnson, David W., and Roger T. Johnson. Learning Together and Alone: Cooperative, Competitive, and Individualistic<br />

Learning. 2d ed. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1987.<br />

Johnson, David W., and Roger T.Johnson. Teaching Students to Be Peacemakers. Edina, Minn.: Interaction<br />

Book Co., 1995.<br />

____. “Why Violence Prevention Programs Don’t Work—What Does.”<br />

Educational Leadership (February 1995): 63-68.<br />

____. Learning Together and Alone. 2d ed. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1987.<br />

Kagan, S. Cooperative Learning. San Juan Capistrano, Calif.: Kagan Cooperative Learning, 1992.<br />

Katz, Lilian. “Five Keys to Successful Implementation of the Whole.” Presentation to Association for<br />

Supervision and Curriculum Development 1992. Audiotape 612-92123.<br />

Kreidler, William J. Creative ConflictResolution. Glenview, 111.: Scott Foresman, 1984.<br />

Ladson-Billings, G. “Toward a Theory of Culturally Relevant Pedagogy.” American Educational Research<br />

Journal 32 (Fall 1995).<br />

Lampert, Magdalena. “When the Problem is Not the Question and the Solution Not the Answer: Mathematical<br />

Knowing and Teaching.” American Educational Research Journal 27’, no. 1 (1990): 29-63.<br />

Lafferty, J. Clayton. The Subarctic Survival Situation. Plymouth, Mich.: Human Synergistics, 1974, 1992.<br />

Lazear, David. Multiple Intelligence Approaches to Assessment: Solving the Assessment Conundrum. Tucson:<br />

Zephyr Press, 1994.<br />

____. Seven Pathways of Learning: Teaching Students and Parents about<br />

Multiple Intelligences. Tucson: Zephyr Press, 1994.<br />

Mamchur, Caroline. “But the Curriculum.” Phi Delta Kappan (April 1990).<br />

Maslow, A. Toward a Psychology of Being. Princeton, N.J.: Van Nostrand, 1962.<br />

McCabe, Margaret E., and Jaquelline Rhoades. The Nurturing Classroom. Willits, Calif.: ITA Publications,<br />

1989.<br />

McCarthy, Bernice. The 4MAT System: Teaching to Learning Styles with Right/ Left Mode Techniques. Barrington,<br />

111., 1987.<br />

Moos, R. H., and B. S. Moos. “Classroom Social Climate and Students’ Absences and Grades.” Journal<br />

of Educational Psychology 70 (1978): 263-269.<br />

Myers, Isabel B., and Mary H. McCauUey. Manual: A Guide to the Development and Use of the Myers-Briggs<br />

Type Indicator. Palo Alto, Calif.: Consulting Psychologists Press, 1985.<br />

Nelson, Jane, Lynn Lott, and H. Stephen Glenn. Positive Discipline in the Classroom. Rocklin, Calif.: Prima<br />

Publishing, 1993.<br />

Newmann, Fred M., and Gary G. Wehlage. Successful School Restructuring. Madison, Wise: University<br />

of Wisconsin, 1995.<br />

Nunnery, John A., E. Dean Butler, and Venkata N. Bhaireddy. “Relationships between Classroom<br />

Climate, Student Characteristics, and Language Achievement in the Elementary Classroom: An<br />

Exploratory Investigation.” Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational<br />

357


Tavi 13<br />

358<br />

Research Association, Atlanta, April 1993.<br />

Oakes, Jeananie. Keeping Track. New Haven, Conn.: Yale University Press, 1985.<br />

Pfeiffer, J. William, and John E. Jones. A Handbook of Structured Experiences for Human Relations Training.<br />

Vol. 1-8. Lajolla, Calif.: University Associates, 1974.<br />

Poplin, Mary, and Joseph Weeres. Voices from the Inside. Claremont, CA: Institute for Education in Transformation,<br />

Claremont Graduate School, 1992.<br />

Randolf, Catherine H., and Carolyn M. Evertson. “Managing for Learning: Rules, Roles, and Meanings<br />

in a Writing Class.” Journal of Classroom Interaction 30 (Summer 1995): 17-25.<br />

Scearce, Carol. 100 Ways to Build Teams. Palatine, 111.: IRI/Skylight Publishing, 1992.<br />

Schutz, W. J. Expanding Human Awareness. New York: Grove Press, 1967.<br />

Seigle, Pamela, and Gayle Macklem. Social Competency Program. Wellesley, Mass.: Stone Center, 1993.<br />

Sharan, Yael, and Shlomo Sharan. Expanding Cooperative Learning through Group Investigation. New York:<br />

Teachers College Press, 1992.<br />

Shaw, Vanston. Community Building in the Classroom. San Juan Capistrano, Calif.: Kagan Cooperative<br />

Learning, 1992.<br />

Slavin, R. Using Student Team Learning. Baltimore: Center for Research on Elementary and Middle<br />

Schools, John Hopkins University, 1986.<br />

Solomon, D., M. Watson, K. Delucchi, E. Schaps, and V. Battistich. “Enhancing Children’s Prosocial<br />

Behavior in the Classroom.” American Educational Research Journal 25 (1988): 527-554.<br />

Stanford, Gene. Developing Effective Classroom Groups. New York: Hart Publishing Co., 1977.<br />

Stephenson, James, and Beth Watrous. “The Morning Meeting Repertoire: A Collection of Ideas That<br />

Work.” The Responsive Classroom 5, no. 2 (Fall/ Winter 1993): 8.<br />

Sylvester, Robert. A Celebration of Neurons: An Educator’s Guide to the Human Brain. Alexandria, Va.: Association<br />

for Supervision and Curriculum Development, 1994.<br />

Vernon, D. Sue, Jean B. Schumaker, and Donald D. Deshler. The SCORE Skills: Social Skills for Cooperative<br />

Groups. Lawrence, Kansas: Edge Enterprises, 1993.<br />

Wade, Rahima C. “Encouraging Student Initiative in a Fourth Grade Classroom.” Elementary School<br />

Journal 95 (March 1995): 339-354.<br />

Weiner, B. Theories of Motivation: From Mechanism to Cognition. Chicago: Markham, 1972.<br />

Wentzel, Kathryn R. “Social Competence at School: Relation Between Social Responsibility and Academic<br />

Achievement.” Review of Educational Research 61 (Spring 1991): 1-24.<br />

Withall, John. “The Development of a Technique for Measuring the Social-Emotional Climate of the<br />

Classroom.” Journal of Experimental Education 17(1949)-. 347-361.<br />

Wood, Chip. Yardsticks. Greenfield, Mass.: Northeast Foundation for Children, 1994.<br />

Wood, Chip. The Responsive Classroom. Greenfield, Mass.: Northeast Foundation for Children, 1994.<br />

Yager, Stuart, Roger Johnson, David Johnson, and Bill Snider. “The Impact of Group Processing on<br />

Achievement in Cooperative Learning Groups.” Journal of Social Psychology 125 (1986): 389-397..


14<br />

miznebi<br />

ra vaswavloT da rogor ganvsazRvroT<br />

miznebi?<br />

maswavleblis xedvis xuTi tipi<br />

maswavleblis xedva da gakveTilis<br />

dagegmva<br />

sirTulis done<br />

mizanTa pirveladi wyaroebi<br />

mizanTa meoreuli wyaroebi


miznebi<br />

am ramdenime wlis win swavlebis parametrebis dasadgenad Catarebul gamokiTxvaSi<br />

monawileTa 80%-is azriT, yvelaze mniSvnelovani parametri miznebis gansazRvra aRmoCnda<br />

(Saphier 1980). gamokiTxulebma TavianTi Sexeduleba Semdegnairad ganmartes:<br />

`Tu ar ici, saiT miemarTebi, daniSnul adgils ver miaRwev~, `miznebi amosavali wertilia~ da<br />

`yvelafers, rasac vakeTebT, safuZvlad udevs is, riskenac miviltviT~.<br />

maTi pasuxebi sakmaod logikurad da damajereblad JRerda (sakiTxi ukve amgvarad aRar<br />

ismis. Cven im daskvnamde mivediT, rom yvela parametri mniSvnelovania da erTmaneTs avsebs:<br />

kargad Camoyalibebuli miznebi arafers niSnavs swavlebis swori meTodebis an swori Sefasebis<br />

gareSe). magram TvalSi sacemi iyo Seusabamoba maT mier dasaxelebul prioritetebsa<br />

da praqtikul moqmedebebs Soris. cnobilia, rom maswavlebelTa umravlesoba gegmis Sedgenisas<br />

imas ki ar isaxavs miznad, rom moswavleebma<br />

iswavlon, aramed imas, rom aqtivobebi Seasrulon<br />

(Peterson, Marx, and Clark 1978; Joyce, Clark,<br />

and Peck 1981): isini gegmaven Tavad ra unda<br />

gaakeTon da ra TanamimdevrobiT, aseve gegma-<br />

Tu ar ici saiT miemarTebi, daniSnul adgils<br />

ver miaRwev.<br />

ven moswavleTa mier Sesasrulebel aqtivobebsa da maT mimdevrobas. swavlebis procesisadmi<br />

amgvari midgoma joisis, klarkisa da pekis (1981) azriT, imiT aixsneba, rom maswavleblebi<br />

moqmedeben saswavlo wlis dasawyisSi Sedgenili grZelvadiani gegmis mixedviT da winaswar<br />

aqvT gansazRvruli, Tu ra teqstebi da ra masala unda gamoiyenon wlis manZilze.<br />

aseTi midgoma maswavlebels Sesaswavl masalaze orientirebuls xdis da ara swavlaze,<br />

ris gamoc, SeiZleba, advilad ascdes mizans: Tu masalasa da aqtivobebs miejaWveba, SeiZleba,<br />

swavlebis procesSi moswavleTa xalisiT CarTvasac miaRwios, magram gakveTilis Sedegi<br />

gaurkveveli, bundovani da absoluturad daugegmavi aRmoCndes. moswavleTa CarTuloba da<br />

saxaliso gakveTilis Catareba, TavisTavad, kargi mizania, Tumca, arasakmarisi efeqtiani<br />

swavla-swavlebisTvis.<br />

gaurkveveli miznebi SeiZleba uaryofiTad aisaxos gakveTilis processa da swavlebis<br />

xarisxze. amis naTeli ilustraciaa erT-erTi dawyebiTi skolis yofili direqtoris madlen<br />

hanTeris naambobi. mas sabavSvo baRis erT-erT jgufSi sruli qaosi daxvda: oTaxi feradi<br />

qaRaldebiT iyo mofenili da weboTi moTxvrili. indaurebis mimografebze bavSvebi qaRaldebs<br />

awebebdnen, raTa SeeqmnaT kolaJi madlierebis dResTan dakavSirebiT. rodesac madleni<br />

dainteresda, Tu ra xdeboda oTaxSi, aRmzrdelma upasuxa, rom bavSvebi ase eziarebodnen<br />

xelovnebas. maT Soris aseTi dialogi gaimarTa:<br />

madleni: ratom gaarTuleT es procesi indaurebis mimografebiT? SegeZloT<br />

maTTvis pirdapir dagerigebiaT feradi furclebi da migecaT sa-<br />

Sualeba, rom SemoqmedebiTebi yofiliyvnen.<br />

361


Tavi 14<br />

362<br />

aRmzrdeli: me mindoda, rom Tvalisa da xelis koordinirebul moqmedebaSi gavarjiSebuliyvnen.<br />

madleni: maSin, ratom ar SemoaxazvineT indauris konturi? rodesac bavSvebi<br />

mTlianad Seavseben mimografs, gagiWirdebaT, maT daanaxvoT,<br />

daicves Tu ara konturi.<br />

aRmzrdeli: me ufro sxva ram mindoda. es gakveTili dacvis, mofrTxilebis Sesaxeb<br />

iyo. bavSvebma webo umiznod daxarjes. me ki vcdilobdi maT-<br />

Tvis amexsna, rom cot-cota exmaraT.<br />

madleni: maSin maTTvis mcire raodenobis webo unda migecaT da dalodebodiT,<br />

indauris ra nawilis dasasruleblad eyofodaT. maSin mixvdebodnen,<br />

rom webo uazrod ar unda daexarjaT. maT imdeni webo<br />

hqondaT, rom momWirneobis aucilebloba ver dainaxes.<br />

aRmzrdeli: ar SeiZleba, rom bavSvebma ubralod ixmauron da ase gaerTon?<br />

madleni: rogor ar SeiZleba, magram ra moswonT maT yvelaze metad?<br />

aRmzrdeli: yvelaze metad ezoSi sirbili moswonT.<br />

madleni: SegeZloT isini naxevari saaTiT gareT gageyvanaT da, ubralod,<br />

Tval-yuri gedevnebinaT, maSin aseTi qaosi ar Seiqmneboda da arc<br />

oTaxi geqnebodaT dasalagebeli (Hunter 1977).*<br />

maswavleblebis mier swavlebis procesis gansxvavebulad warmarTvis mizezebi swavlebis<br />

miznebis gansxvavebul xedvaSi unda veZeboT. zogierTisTvis, miznis gansazRvrisas, amosavali<br />

wertili asaxsneli masalaa: `gakveTilis mizania, gavecnoT masalas I msoflio omSi qimiuri<br />

Tavdasxmis Sesaxeb~. <strong>maswavlebeli</strong> gakveTils imgvarad gegmavs, rom Seexos yvela sakiTxs da<br />

srulad moicvas Tema. misTvis mniSvnelovania, rom moswavleebs Temis irgvliv amomwuravi<br />

informacia miawodos da gakveTilic mTavrdeba. aseTi xedva gavlenas axdens swavlebis procesze:<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ejaWveba gegmasa da cxrils da Sedegad, faqtebis CamomTvlelis rolSi<br />

gamodis. TiTqmis uyuradRebod rCeba klasis Semowmeba, moswavleebis aRmomCenis rolSi Cayeneba<br />

da sxvadasxva Temis erTmaneTTan dakavSireba.<br />

maswavleblis xedvis xuTi tipi<br />

Cveni dakvirvebiT, arsebobs miznebis xedvis xuTi tipi, romlebsac maswavleblebi iyeneben.<br />

TiToeuls Tavisi adgili aqvs,Mmagram romelimes gansxvavebulobam, SesaZloa, swavlebis procesSi<br />

seriozuli xarvezebi Seitanos. ganvixiloT xuTive tipis xedva da Sesabamisi miznebi.<br />

A<br />

masalis amowurvis miznebi<br />

Tu maswavleblis mizani moswavleebisaTvis axali masalis miwodebaa, is sakiTxs udgeba<br />

ara moswavlis, aramed sakuTari poziciidan. is gegmavs rogor moaxdinos masalis prezentacia,<br />

rogor axsnas, aRweros Tu Seexos garkveul Temas, movlenebs, procedurebs, procesebs.<br />

gegmis Sesrulebis Semdeg, Tvlis, rom gakveTili Catarda – man srulad `amowura masala~,<br />

TiTqos codna sakuTari Tavidan amoiRo da `sadRac Semodo~. xSirad, axali masalis axsnisas,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ar iyenebs im bazas, romelic moswavleebs ukve aqvT sakiTxTan dakavSirebiT da<br />

arc imas arkvevs, ramdenad gaiazres axsnili masala.<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Hunter, M. Presentation at ASCD, 1977.


aqtivobis miznebi<br />

miznebi<br />

zogjer, gakveTilis miznebis dasaxvisas, <strong>maswavlebeli</strong> orientirebulia im aqtivobebze,<br />

romlebic unda, rom moswavleebs Seasrulebinos: savarjiSos amoxsna, kiTxvebze pasuxis<br />

gacema, problemis gadaWra, eqsperimentis Catareba, sakiTxis ganxilva da sxv. sinamdvileSi<br />

mizani aris is, rom davaleba Sesruldes. aseTi midgomis safuZvelze konkretuli davaleba<br />

sulac ar aswavlis moswavles imas, risi swavlebac maswavlebels hqonda miznad dasaxuli da<br />

Sedegad moswavle verafers ver swavlobs.A<br />

dawyebiT klasebSi maswavlebelma SeiZleba moswavleebs daavalos Temis dawera. moswavleTa<br />

dainteresebisa da CarTulobis mizniT <strong>maswavlebeli</strong> maT naxatebian gadasakravebs<br />

urigebs, romlebic SeuZliaT TavianTi `wignis~ ydad gamoiyenon. maT mier warmodgenili<br />

Temebi SeiZleba erTmaneTisagan sruliad gansxvavebuli aRmoCndes: dawyebuli dasrulebuli<br />

SinaarsiT, romelic Sedgeba Sesavlis, ZiriTadi nawilisa da dasasrulisgan, damTavrebuli<br />

maTi naxatebiT teqstis gareSe. vidre bavSvebi dakavebuli arian `wignebze~ ydis gadakvriT,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> cdilobs, TavianTi namuSevrebis Sesaxeb azri gamoaTqmevinos. zogi azrs gamoTqvams,<br />

zogic _ ara.Mmaswavlebels yuradReba isev `wignis~ akinZvaze gadaaqvs da cdilobs,<br />

bavSvebis moZraoba gaakontrolos. Tu am process Tvals mivadevnebT, vnaxavT, rom am davalebis<br />

Sesruleba, swavlebis TvalsazrisiT,<br />

aranair mizans ar emsaxureba, radgan <strong>maswavlebeli</strong><br />

cdilobs dadebiTi azri gamoTqvas<br />

yvela namuSevarTan dakavSirebiT da raime<br />

konkretuliT ar interesdeba. gamodis, rom<br />

aqtivobis mizania, bavSvebma daweron Tema,<br />

xarisxs ki mniSvneloba ar aqvs. es SeiZlebaMmaswavlebelma Tavad ar aRiaros, magram misi azri<br />

ar iqneba damajerebeli.<br />

aqtivobebis Sesrulebaze orientirebuli <strong>maswavlebeli</strong> swavlebisas kritikis strategiebs<br />

ar mimarTavs, ver axerxebs, rom aqtivobebis Sesruleba moswavleTaTvis swavlis procesad<br />

aqcios, radgan arasaTanadod iyenebs Semowmebisa da Sefasebis proceduras. <strong>maswavlebeli</strong><br />

aqtivobebis Sesrulebas gakveTilis samarTavad iyenebs. mTeli yuradReba mimarTulia<br />

miTiTebebis gacemasa da moswavleTa dasaqmebisken. aseT gakveTilebze bavSvebi SeiZleba xalisiT<br />

CaerTon, debatebSic miiRon monawileoba, magram es yvelaferi gakveTilis procesSi<br />

CarTvis mizans ver gascdeba.<br />

CarTulobis miznebi<br />

rodesac maswavleblis mizani mxolod aqtivobebis<br />

Sesrulebaa, kritikuli azrovnebis swavlebisTvis<br />

dro ar rCeba.<br />

rodesac <strong>maswavlebeli</strong> miznad isaxavs gakveTilze moswavleTa CarTulobis miRwevas, am<br />

mizans aRwevs kidec. `xval Cemi mizani iqneba yvela moswavles mivce saSualeba individualurad<br />

gamoxatos sakuTari azri kiTxvaze: `rogor moiqceodnen, Zalian saSiSi iaraRi rom gamoegonebiaT,<br />

gamoiyenebdnen Tu ara mas mTavrobis winaaRmdeg?~<br />

maswavlebelTa mier gakveTilis dagegmvis procesis Seswavlam aCvena, rom dagegvmisas<br />

ZiriTad miznebs aqtivobebis Sesruleba da CarTulobis miRweva warmoadgens (Clark and Yinger<br />

1979). moswavleTa CarTuloba miRweulia, rodesac isini energiulad da xalisiT asruleben<br />

aqtivobas. gamodis, rom CarTulobis mizani realurad moswavleebis aqtivobiT gatacebas<br />

gulisxmobs. amaSi cudi araferia, piriqiT, araCveulebrivi mizania. Tumca SesaZlebelia, rom<br />

mTeli arsebiT iyo procesSi CarTuli, Sedegad ki veraferi iswavlo. SesaZloa, moswavleebs<br />

procesi moswondeT, magram garToba yovelTvis swavlas ar niSnavs. saxaliso aqtivobebis<br />

maRalSedegianoba udavoa, magram produqtiulobas mxolod maTi saxaliso mxare ar ganapi-<br />

363


Tavi 14<br />

robebs.<br />

davuSvaT, moswavleebs moswonT sityvebis Zebna. <strong>maswavlebeli</strong> udgens savarjiSos Sesabamisi<br />

sityvebis moZebnaze.Mimavdroulad, surs marTlweraSic avarjiSos. amCnevs, rom savarjiSos<br />

Sesrulebisas bavSvebi gamxiaruldnen da kmayofilia. magram ismis kiTxva, iswavles<br />

ki maT sityvebis sworad werac? nuTu maswavlebels marTla sjeroda, rom am savarjiSoTi<br />

moswavleebi sityvebis marTlweras iswavlidnen? ara, es davaleba imitom SeurCia, rom icoda,<br />

moewonebodaT.Mrogorc irkveva, moswavleebi gagonil sityvebs eZeben da pouloben, maT<br />

sworad daweras ki ver swavloben. es savarjiSo, SesaZloa, maT vizualuri informaciidan sasurveli<br />

monacemebis amokrefis unars umuSavebdes da yvela Tu ara, zogierTi maTgani mainc,<br />

sityvebis efeqtianad mosaZebnad, sistemuri Zebnis strategiebsac iviTarebdes, magram maswavleblis<br />

mizani am SemTxvevaSi es ar yofila. moswavleebi, romlebic `sistemur Zebnas~ swavloben,<br />

amas SemTxveviT, dasaxuli miznisgan damoukideblad akeTeben.<br />

364<br />

daostatebis (swavlis) miznebi<br />

Tu gakveTilis mizania moswavleebis marTlweraSi gawafva, maSin maswavlebelma maT<br />

swored am Sedegis momtani aqtivoba unda SesTavazos. magaliTad, amuSaos wyvilebad, Seamowmebinos<br />

erTmaneTi sityvebis marTlweraSi da Seadgeninos im sityvaTa CamonaTvali, romlebsac<br />

sworad ver daweren. Semdeg aTi wuTis ganmavlobaSi ivarjiSon, rom mxedvelobiT, warmoTqmiT,<br />

haerSi daweriT daimaxsovron sityvebi. miRweuli Sedegi dasaxuli miznis Sesabamisi<br />

aRmoCndeba anu moswavleebi gaiwafebian sityvebis sworad weraSi.<br />

ganvixiloT SemTxveva, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> mizans Semdegnairad ayalibebs: `gakveTilis<br />

mizania, moswavleebma dainaxon klasis mier gamoTqmuli Sexedulebebis (romlebsac TvalsaCinoebisTvis<br />

CamovwerT) racionaluri, moraluri da amoraluri mxareebi~. am SemTxvevaSi<br />

maswavlebels bevr rameze mouwevs yuradRebis gamaxvileba: unda gaarkvios, ra ician misma<br />

moswavleebma da risi gakeTeba SeuZliaT. aseTi gakveTili ar unda iyos droSi SezRuduli<br />

da arc Tematurad mravlismomcveli, Tumca, swavlebis TvalsazrisiT, is efeqtiani iqneba.<br />

amrigad, SegviZlia SevajamoT zemoT ganxiluli oTxi tipis xedva:<br />

1. daostatebis (swavlis) mizani: `gakveTilis bolos moswavleebi SeZleben...~<br />

2. CarTulobis mizani: `minda mivaRwio maT CarTulobas...~<br />

3. aqtivobis mizani: `jer isini Seasruleben... Semdeg ki Sevasrulebineb...~<br />

4. masalis amowurvis mizani: `jer maT unda mivce... Semdeg unda aRvwero, mere ki vTxovo,<br />

rom...~<br />

miznebis xedvis zemoxsenebuli tipebi yovelTvis ar unda gaimijnos erTmaneTisgan.<br />

zogjer saWiroa maTi gaerTianeba. rodesac <strong>maswavlebeli</strong> miznad isaxavs moswavleebi<br />

garkveul codnas daeuflon, man imavdroulad unda gaiTvaliswinos Sesasrulebeli aqtivobebi,<br />

dagegmos, rogor miaRwios moswavleTa CarTulobas da gansazRvros klasisTvis misawodebeli<br />

masala. piriqiT ki aucilebeli ar<br />

miznebis maswavlebliseuli xedva klasSi arsebuli<br />

suraTis ganmsazRvrelia.<br />

aris – magaliTad, axali masalis gadacemis<br />

an aqtivobebis Sesrulebis mizani ar moicavs<br />

codnisa da unarebis dauflebas.


miznebi<br />

Tu gakveTilze damswre piri maswavlebelTan erTad gakveTilis ganxilvisas gakveTilis<br />

miznis maswavlebliseul xedvas gaarkvevs, gakveTilis xarvezebisa da Sedegis miuRwevlobis<br />

mizezebis dadgenac gaadvildeba. miznebis maswavlebliseuli xedva klasSi arsebuli sura-<br />

Tis ganmsazRvrelia.<br />

zogadi azrovnebis miznebi<br />

modiT, davubrundeT sityvebis Zebnis aqtivobas. davuSvaT, gvinda, rom moswavles<br />

SevaswavloT sistemuri Zebna, rogorc garkveuli strategia. es gaxlavT swored is unari,<br />

romelsac viyenebT, rodesac kaklis an burTulebis grovaSi garkveuli zomis erTeulebs an<br />

rukaze konkretul quCas veZebT.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>, romelsac surs, rom moswavleebs sistemuri Zebnis strategia Seaswavlos,<br />

aucileblad esaubreba klass sityvebis moZebnis gansxvavebul xerxebze, erTmaneTs Seadarebs<br />

sxvadasxva midgomasa da strategias, CamoTvlis strategiebs, dafaze Camowers, moswavleebs<br />

SeekiTxeba, kidev sad da rogor SeuZliaT QcxovrebaSi am strategiebis gamoyeneba da a. S. am<br />

SemTxvevaSi maswavleblis mizans warmoadgens moswavleebSi ganzogadebis unaris – zogadi<br />

unar-Cvevis – gamomuSaveba, rac gulisxmobs nebismieri konkretuli Sinaarsis codnidan azrovnebis<br />

unaris ganviTarebas.<br />

ganvixiloT magaliTi, rodesac sazogadoebrivi mecnierebebis Seswavlisas meSvideklaselebi<br />

amuSaveben qveTavs arabeTis udabnos beduinebis Sesaxeb. masSi aris uamravi informacia,<br />

faqti da cneba. magram maswavleblis survilia, rom misi moswavleebi mxolod faqtebis<br />

codniT ar Semoifarglon da ierarqiul urTierTobebsac gaecnon ara mxolod beduinebis<br />

magaliTiT, aramed, zogadad ierarqiuli urTierTobebis arss Caswvdnen da aseTi urTierTmimarTebebis<br />

aRmoCena da warmodgenac iswavlon. amitom <strong>maswavlebeli</strong> damatebiT davalebas<br />

aZlevs klass da sTxovs, daadginon terminebi, romlebsac emyareba qveTavi da Seadginon<br />

diagrama, romelic am terminTa urTierTmimarTebas gamoxatavs. 14.1 sqema gviCvenebs or sxvadasxva<br />

diagramas, romelTa msgavssac, savaraudod, moswavleebi Seqmnian. aqve SevniSnavT,<br />

rom es ori diagrama gamoxatavs ori tipis azrovnebas. pirvel maTganSi terminebi sididis<br />

mixedviT subordinaciulad aris dalagebuli: mura erT-erTi tomis saxelia. yoveli<br />

tomi, maT Soris murac, klanebisgan Sedgeba, romlebic, Tavis mxriv, ocdaxuT-ocdaxuT ojaxs<br />

aerTianebs. klans saTaveSi udgas Seixi. TiToeul ojaxs marTavs patriarqi, romelic `tyavis<br />

saxlSi~ (beduinebis sacxovrisSi) cxovrobs haramxanasTan erTad. Semdeg etapze, subordinaciuli<br />

daqvemdebarebis nacvlad, xdeba tomis warmomadgenlebis kategoriebad dajgufeba.<br />

meore diagramaze gamosaxuli urTierTmimarTeba SemTxveviTia da erTmaneTTan kavSiri ar<br />

aqvs. Sedgenilia Tavisufali asociaciiT da arc raime saxis daqvemdebarebas asaxavs.<br />

diagramebis Sedgenis Semdeg moswavleebi jgufurad muSaoben da ganmartaven, ra principiT<br />

daakavSires cnebebi erTmaneTTan. jgufSi mosazrebebis urTierTgaziarebis Semdeg<br />

diskusia klasSi grZeldeba. mosazrebaTa Sejerebis Sedegad, sakuTari magaliTebis gamoyenebiT<br />

moswavleebi ganmartaven, ras niSnavs ierarqiuli anu subordinaciuli urTierTmimarTeba.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ki xSirad axsenebs sityvebs: `ierarqiuli~, `subordinaciuli~,<br />

radgan gakveTilebis am ciklis mizani swored aseTi tipis azrovnebis gamomuSavebaa imisda<br />

miuxedavad, sakiTxi beduinebs Seexeba, sports Tu kompiuterul programirebas. mizani, am<br />

SemTxvevaSi, codnis dauflebas scdeba (Tumca, moicavs mas) da garkveuli tipis azrovnebis<br />

unars aviTarebs.<br />

365


Tavi 14<br />

366<br />

qaravani<br />

vaWrebi<br />

vaWroba<br />

aqlemebi<br />

gvalva<br />

ugemuri<br />

beduinTa<br />

tomi<br />

mura<br />

klanebi (25 ojaxi)<br />

Seixi<br />

klanis wevri<br />

mura<br />

tomebi<br />

haramxana<br />

Tivis saxli<br />

dResaswaulebi<br />

qorwineba<br />

mziTevi<br />

klanebi beduini dResaswaulebi qaravnebi<br />

klanis wevrebi aqlemi qorwineba vaWroba<br />

Seixi Tivis saxli mziTevi vaWari<br />

Radio<br />

tranzistori<br />

unaleqoba gvalva<br />

sqema 14.1: ierarqiuli urTierTkavSirebi beduinTa cxovrebaSi


miznebi<br />

azrovnebis mravalgvari tipi arsebobs, romelTa ganviTarebac maswavlebelma, SeiZleba,<br />

Temis Seswavlis pararelurad daisaxos miznad. magram aseT SemTxvevaSi, roca maswavlebels<br />

Temis SeswavlasTan erTad ganzogadebis unaris gamomuSavebac surs, Sesabamisad unda<br />

Secvalos davalebis Sinaarsi da swavlebisadmi midgoma.<br />

Aazrovnebis unarebis Camoyalibebisa da daostatebis miznebis<br />

gamijvna<br />

azrovnebis ganviTarebisa da codnis dauflebis miznebs Soris mniSvnelovani gansxvavebaa.<br />

Tumca, orive maTgani moswavleTa gawafviskenaa mimarTuli. swavlebis saboloo mizani xom<br />

is aris, rom moswavleebi daeuflon codnasa (magaliTad, SeZlon ganmarton samoqalaqo omis<br />

mizezebi) da samoqmedo unarebs (magaliTad, weron leqsikurad da gramatikulad gamarTulad,<br />

gamoiyenon ruka – erkveodnen grZedebsa da ganedebSi). azrovnebis ganviTarebis mizani<br />

ki is aris, rom moswavleebma SeiZinon zogadi azrovnebis unari – SeZlon Sedareba da Sepirispireba,<br />

sakuTari varaudis gamoTqma, daskvnebis gamotanamde realuri problemis gamokve-<br />

Ta. sxvagvarad Tu vityviT, mizani is gaxlavT, rom moswavleebma SeiZinon an gaiumjobeson<br />

garkveuli tipis azrovnebis unari da sxva konteqstSic SeZlon misi gamoyeneba.<br />

mxolod iseTi davalebis micema, romlis Sesrulebac garkveuli tipis azrovnebis unars<br />

moiTxovs, ar niSnavs azrovnebis unaris swavlebas. iseve, rogorc gamoTqmiT kiTxva ver uvi-<br />

Tarebs moswavleebs kiTxvis strategiebs (Duffy and Roehler 1986).<br />

TiTqmis nebismieri davalebis Sesrulebisas moswavleebs garkveul doneze fiqri<br />

moeTxovebaT, magram azrovnebis unaris ganviTarebis mizani aSkarad Cans maSin, rodesac <strong>maswavlebeli</strong><br />

mizanmimarTulad aswavlis maT garkveuli tipis azrovnebas.<br />

Tu survili gvaqvs, rom moswavleebma ganiviTaron X tipis azrovneba, SeiZleba maT mravalgzis<br />

mivceT iseTi davaleba, romlis sworad Sesasrulebladac es unari moeTxovebaT,<br />

magram Tu Tavad Cven naTlad ara gvaqvs gansazRvruli moswavleTa saWiroebani, ver movaxerxebT<br />

gasagebad avuxsnaT, ra evalebaT da rogor gadavidnen zogadi azrovnebis safexurze.<br />

rodesac Cvens mizans azrovnebis garkveuli tipis swavleba warmoadgens, unda davasaxeloT,<br />

romeli tipia es, vaswavloT da vavarjiSoT am mimarTulebiT, saTanadod gamovexmauroT<br />

maT miRwevebsa Tu problemebs. yovelive amis garda, moswavleebma praqtikuli davalebac<br />

unda Seasrulon. im SemTxvevaSi, roca <strong>maswavlebeli</strong> miznad isaxavs bavSvebSi azrovnebis<br />

ganviTarebas (anu ubralod saazrovno davalebas ki ar aZlevs), igi:<br />

1. asaxelebs azrovnebis tips;<br />

2. gasagebad ganmartavs mis arss (mohyavs magaliTebi safexurebis mixedviT da moswavleebsac<br />

msgavs davalebas aZlevs);<br />

3. gamoyofs safexurebs;<br />

4. iZleva miniSnebebsa da mimarTulebebs;<br />

5. moswavleebs praqtikulad amuSavebs da saTanado komentarebs akeTebs;<br />

6. afasebs moswavleTa miRwevebs azrovnebis mocemuli tipis ganviTarebis TvalsazrisiT.<br />

samwuxarod, praqtikaSi mxolod me-6 etapi gvxvdeba. es azrovnebis unaris ganviTarebas<br />

ki ar niSnavs, aramed am unaris testirebis etapia, TiTqos moswavleebi am unars testirebis<br />

procesSi SeiZenen. iseTi davalebis micema, romelic azrovnebis unars saWiroebs, ar uzrunvelyofs<br />

am unaris swavlebas, iseve, rogorc gamoTqmiT kiTxvaSi varjiSi arafers aZlevs<br />

moswavleebs kiTxvis unar-Cvevis strategiis ganviTarebis TvalsazrisiT (Duffy and Roehler<br />

367


Tavi 14<br />

1986). nebismieri davalebis Sesruleba moswavleebisagan garkveul doneze fiqrs moiTxovs,<br />

magram azrovnebis unaris ganviTarebis mizani TvalsaCinoa maSin, rodesac <strong>maswavlebeli</strong><br />

mizanmimarTulad aswavlis maT garkveuli tipis azrovnebas.<br />

14.2 sqemaze Sejamebulia zemoaRwerili miznebis 5 tipi, xolo 14.3 sqema maT grafikuli<br />

winmswrebi aqtivobebis saSualebiT gamosaxavs.<br />

368<br />

saxelwodeba detaluri aRwera mizani<br />

zogadi azrovnebis<br />

unari: moswavleze,<br />

kerZod ki mis saazrovno<br />

saSualebebze,<br />

orientirebuli<br />

akademiuri codnis an<br />

unarebis daufleba:<br />

moswavleze<br />

orientirebuli –<br />

orientirebulia<br />

moswavlis mier<br />

informaciisa da<br />

unarebis Seswavlaze<br />

CarTuloba: moswavleze<br />

orientirebuli _ anu<br />

bavSvebis reaqciaze<br />

gaTvlili<br />

aqtivobebi: moswavleze<br />

orientirebuli, anu ras<br />

moimoqmedeben bavSvebi.<br />

masalis miwodeba:<br />

maswavlebelze<br />

orientirebuli – ras<br />

gaakeTebs <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

rogoria misi gegma axali<br />

masalis asaxsnelad.<br />

mizanTa xuTi wre<br />

`diagramiT gamosaxon<br />

`beduinebis cxovrebasTan~<br />

dakavSirebuli ZiriTadi<br />

terminebis urTierTmimarTeba~<br />

`SeZlon erTmaneTs auxsnan<br />

I msoflio omis gamomwvevi<br />

ZiriTadi mizezebi~. `rukaze<br />

gazomon manZili masStabis<br />

gamoyenebiT~.<br />

`moTxrobis wakiTxvis Semdeg<br />

klasis azrs gamovikiTxav da<br />

gavmarTavT diskusias~.<br />

`diafilms naxaven, Semdeg<br />

samxreTis rukas Seadgenen<br />

da mere qveTavis bolos<br />

moTavsebul SekiTxvebs<br />

upasuxeben~.<br />

jer siTbur reaqcias<br />

ganvixilav, Semdeg gadaval<br />

endoTermul reaqciaze,<br />

entrofiasa da entalfiaze<br />

da Semdeg valentobas<br />

gavimeorebT.<br />

sqema 14.2 mizanTa xuTgvari xedva<br />

moswavleebma gamoxaton<br />

da ganaviTaronGgarkveuli<br />

tipis azrovnebis unari<br />

moswavleebs hqondeT<br />

konkretuli codna an<br />

unari<br />

moswavleTa CarTuloba<br />

iyos SesamCnevi, programa<br />

minimumi maTi aqtiuri<br />

monawileoba, xolo<br />

saukeTeso SemTxvevaSi,<br />

maTi Segulianeba da<br />

gaxalisebaa.<br />

garkveuli davalebis<br />

Sesruleba.<br />

moxdes mosazrebebis<br />

gamoTqma da kiTxvebze<br />

pasuxis gacema rogorc<br />

moswavleTa, ise Cemi<br />

mxridan.<br />

zogadi azrovnebis swavleba konkretuli Temis gamoyenebis gareSe SeuZlebelia, aqedan<br />

gamomdinare, TiTqmis yovelTvis, zogadi unarebis mizanTan erTad xorcieldeba codnisa<br />

da unarebis dauflebis mizanic. amitom aris, rom 14.3 sqemaze gamosaxul diagramaze, `azrovnebis<br />

unarebis~ wre Seicavs `daostatebis~ wres. piriqiT ki amis aucilebloba ar aris:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>, SesaZloa, miznad isaxavdes daostatebas dauflebas da, amave dros, sulac ar<br />

gegmavdes romelime tipis azrovnebis swavlebas.


azrovnebis unarebi<br />

ra saxis azrovneba minda icodnen da ganuviTardeT<br />

Cems moswavleebs?<br />

daostatebis miznebi<br />

ra minda, rom moswavleebma icodnen<br />

da ris gakeTebas SeZleben gakveTilis bolos?<br />

rogor davrwmunde, rom maT es ician da SeuZliaT?<br />

CarTuloba<br />

rogor uzrunvelvyo<br />

moswavleTa CarTuloba?<br />

aqtivobebi<br />

ra aqtivobebi SevurCio<br />

moswavleebs imisaTvis, rom<br />

masalas Caswvdnen da Sesabamisi<br />

unarebi ganiviTaron?<br />

masalis amowurva<br />

ra codna (Temebi) da<br />

unarebi unda SeiZinon<br />

moswavleebma?<br />

sqema 14.3: miznebis xedva: mTavari kiTxvebi gegmis Sesadgenad<br />

es grafikuli winmswrebi aqtivobebi miznebis xuTgvar xedvas asaxavs.<br />

miznebi<br />

369


Tavi 14<br />

analogiurad, 14.3 sqemaze gamosaxuli sxva wreebis ganlagebac sxvadasxva mizanTa urTierTmimarTebas<br />

gviCvenebs. magaliTad, moswavleebisTvis Temis gadacema SesaZlebelia maT<br />

mier aqtivobebis Sesrulebis gareSe, magram azri ara aqvs aqtivobebis Sesrulebas, Tu isini<br />

mocemul Temas ar efuZneba. sxvagvarad rom vTqvaT, maswavlebelma SeiZleba moswavleebs aqtivobebi<br />

Seasrulebinos ise, rom naTlad arc hqondes warmodgenili Sedegi (rac, samwuxarod,<br />

xSirad gvxvdeba praqtikaSi), magram codnisa da unarebis dauflebis mizani ver miiRweva<br />

Sesasrulebeli aqtivobebisa da mocemuli Temis gauTvaliswineblad. amitomaa, rom `mCarTulobis<br />

~ miznis wre kidev ori miznis wres Seicavs.<br />

370<br />

maswavleblis xedvis roli gakveTilis dagegmvisas<br />

Cven ukve vnaxeT, rom miznebis xedvis mixedviT maswavleblebi ramdenime kategoriad iyofian:<br />

zogi maTganisTvis arsebiTia masalis gadacema da radgan maTi mizania amomwuravad<br />

moicvan masala, isini bevrs saubroben da maTi gakveTilebi ufro leqciuri xasiaTisaa, naklebad<br />

amowmeben imas, Tu ramdenad gasagebia es leqciebi moswavleTaTvis.<br />

isini ki, visTvisac amosavalia aqtivobebis Sesruleba, cdiloben, moswavleebi mudam dakavebuli<br />

hyavdeT, zogjer jgufuradac amuSaon. moswavleTa namuSevrebsac xSirad Zalze<br />

mowesrigebulad inaxaven, magram radgan swavlebisas, wamyvania miznebis xedva aqtivobebis<br />

TvalsazrisiT, Sedegad viRebT iseT klasebs, sadac moswavleebs arc imaze aqvT mkafio warmodgena,<br />

ras swavloben da arc xarisxiani namuSevris kriteriumebze.<br />

isini ki, visTvisac gadamwyvetia CarTulobis miRweva, miuxedavad imisa, rom saamisod did<br />

energias xarjaven da xalisian gakveTilebs atareben, iseTive Sedegi aqvT, rogorc aqtivobebis<br />

moyvarul maT kolegebs.<br />

wina TavebSi vnaxeT, Tu raze akeTeben aqcents sxvadasxva kategoriis maswavleblebi<br />

gakveTilis dagegmvisas da aRvniSneT, rom misasalmebelia moswavlis, viTarebisa da saswavlo<br />

kursis Sesabamisad gamoyenebuli maTi nebismieri Zalisxmeva. zemoaRniSnuli `aqcentebi~<br />

mizanTa xuTive tipis xedvis gaTvaliswinebiT unda Seicvalos, radgan sxvagvarad verasodes<br />

gavcdebiT masalis gadacemis an aqtivobebis Sesrulebis mizans da ver mivaRwevT mTavar<br />

mizans – codnisa da unarebis dauflebas.<br />

meore mxriv, maT, vinc kargad gegmavs gakveTils da naTlad aqvs warmodgenili, sabolood<br />

ra unda icodnen da SeZlon maTma moswavleebma, samuSaod saTanado masala sWirdebaT. maT<br />

unda SearCion da moifiqron iseTi aqtivobebi, romlebic moswavleebs winaswar gansazRvruli<br />

codnis dauflebamde miiyvans. gakveTilis kargad dagegmva niSnavs 14.3 sqemaze warmodgenili<br />

yvela kiTxvis pasuxs. am kiTxvaTa Tanamimdevroba pirovnebazea damokidebuli, magram<br />

nebismier SemTxvevaSi mTavari orientiri codnisa da unarebis dauflebis mizani unda iyos<br />

da is SekiTxva, romelic masTan mimarTebaSi ismeba: `ra minda, rom moswavleebma icodnen da<br />

SeZlon gakveTilis bolos? rogor davrwmunde, rom maT es ician da SeuZliaT?~<br />

Tu maswavlebels logikisa da analizis unari aqvs da Tanamimdevrulia, misTvis amosavali<br />

iqneba codnisa da unarebis mizani da swored amis mixedviT SeimuSavebs Sefasebis kriteriumebs<br />

da dasaxavs amocanebs swori Sefasebis gansaxorcieleblad, Semdeg ki gansazRvravs<br />

miznis Sesabamis aqtivobebsa da masalas.<br />

zogierT maswavlebels gaTvlili aqvs is aqtivobebi da masala, romelmac, misi azriT, moswavleTa<br />

yuradReba unda miipyros. mas SeuZlia dagegmva aqtivobebiT daiwyos, magram aqtivobaTa<br />

codnisa da unarebis mizani Sors ar unda gadados. yovelTvis, roca <strong>maswavlebeli</strong><br />

klass raimes aswavlis da Semdeg awarmoebs dakvirvebas, misTvis orientiri unda iyos erTaderTi<br />

ram: ra ecodinebaT moswavleebs da ris gakeTebas SeZleben isini sabolood.


miznebi<br />

naTeli mizani aris erT-erTi ganmsazRvreli, Tu ra ecodinebaT da ras SeZleben moswavleebi<br />

swavlebis bolos. mosalodneli suraTi gonebaSi unda warmovidginoT, sakuTar Tavs es<br />

SekiTxva unda davusvaT da mosazrebebi werilobiT CamovayaliboT. rac Zalian mniSvnelovania,<br />

es suraTi moswavlis TvaliT unda davinaxoT _ maTi moswrebis donis mixedviT unda saxavdes<br />

<strong>maswavlebeli</strong> miznebs.<br />

Cveni azriT, nebismieri miznis dasaxvisas SesaZlebelia moswavleTa saboloo Sedegis gan-<br />

Wvreta. maSinac ki, rodesac mizani exeba moswavleebSi `damokidebulebis~ an `Sefasebis~ unaris<br />

Camoyalibebas. SevecdebiT aseve dagarwmunoT, rom Tu miznebis Camoyalibebisas ar ganvWvretT<br />

Sedegs, aseTi miznebi myisve gadaiqceva masalis gadacemis, aqtivobebis Sesrulebis<br />

an CarTulobis miznebad. samive es mizani ki gacilebiT umniSvneloa, vidre codnisa da unarebis<br />

dauflebis mizani. Cven imis damtkicebasac SevecdebiT, rom `dauflebis~ miznisadmi<br />

sxva miznebis daqvemdebareba swavlebis xarisxs aumjobesebs, radgan swavleba metad xdeba<br />

moswavleze orientirebuli, izrdeba Semowmebis, kriteriumebis Sesatyvisad ukukavSiris,<br />

Canawerebis warmoebisa da moswavleTa individualuri diagnostirebis saWiroeba.<br />

modiT, daviwyoT zemoaRniSnuli mosazrebiT, rom miznis dasaxvisas yovelTvis winaswar<br />

unda ganvWvritoT mosalodneli Sedegi. rogor SeiZleba amis gakeTeba, rodesac moswavleebSi<br />

garkveuli damokidebulebis Camoyalibebas visaxavT miznad?<br />

ganvixiloT magaliTi: mister qasvels surs, rom mis moswavleebs klasikuri musikis<br />

mimarT dadebiTi damokidebuleba ganuviTardeT. rogor darwmundes, rom mizans miaRwia? ras<br />

gulisxmobs is, rodesac ambobs: `minda, rom moswavleebi beThovens afasebdnen~. SesaZloa is<br />

gulisxmobs, rom beThovenis simfoniis sirTulem da sifaqizem unda gamoiwvios pativiscema.<br />

SesaZloa, Tvlis, rom zog adamianSi simfoniis mosmenisas, misi gaanalizeba esTetiuri siamovnebis<br />

gancdas iwvevs? SesaZloa, mas warmoudgenia, rom nawarmoebis dafaseba miiRweva misi<br />

sidiadis, unikalurobis Tu sxva dadebiTi mxareebis codniT, xolo mowoneba misi mravaljer<br />

mosmeniTaa SesaZlebeli? Tu mas aseTi warmodgena aqvs, maSin ise unda warmarTos gakveTili,<br />

rom moswavleebs konkretuli moqmedebebisken ubiZgos, magaliTad, gaaanalizon simfoniis<br />

sxvadasxva nawili da gaakeTon Canawerebi. sityvierad aRweron is principebi, romelTa mixedviTac<br />

beThoveni Temebs aviTarebda da maT variaciebs qmnida, an amoacnobinos sxvadasxva simfonia.<br />

mas winaswar SeuZlia warmoidginos procesi, Tu rogor asruleben moswavleebi yvela<br />

am moqmedebas, radganac man gansazRvra, ras SeiZleba niSnavdes `dafaseba~ mocemul SemTxvevaSi,<br />

magram Tu mister qasveli am dafasebas Tavis gonebaSi ar `gadaTargmnis~ moswavleTa<br />

mier moqmedebebis Sesrulebis `enaze~, da, maSasadame, moswavleTa TavebSi ar Caixedavs, raTa<br />

Tanamimdevruli iyos, misi yovelgvari mcdeloba ar iqneba efeqturi. is imoqmedebs moswavleebisgan<br />

gaucxoebulad: Seasrulebinebs maT aqtivobebs, moaxdens garkveuli mosazrebebis<br />

prezentacias, magram es yvelaferi, SesaZloa, moswavleebma ugulisyurod gaakeTon. Tu mister<br />

qasvelma miznis dasaxvisas warmosaxva ar moiSvelia, mis mier gamoyenebuli aqtivobebi,<br />

SeiZleba, sruliad usargeblo aRmoCndes.<br />

mizani, romelic Semdegnairad formulirdeba: `moswavleebma es unda ganicadon~, Cven mar-<br />

Tebulad ar migvaCnia. Tu Tqven praqtikulad SeecdebiT moswavleebs raime `ganacdevinoT~,<br />

amao iqneba maTi dainteresebis molodini. Tu gancdis aqtivobis Catareba gsurT, winaswar<br />

dausaxaxeT maT konkretuli amocana. winaaRmdeg SemTxvevaSi, Sedegi ar geqnebaT (`rodesac<br />

maswavleblebi moswavleebs damoukideblad ganmcdelis mdgomareobaSi ayeneben, moswavleebi<br />

amaze civad reagireben~, SeniSnavda jim kilroi tulanis universitetidan).<br />

modiT, sxva kuTxiT SevxedoT am sakiTxs: Tu <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs ar dausaxavs amocanas<br />

aqtivobis micemamde, maSin moswavleebi daugegmav amocanas Seasruleben an arafers ar<br />

Seasruleben. Tu adamians ar vetyviT sad mivides, rogor miva daniSnul adgilamde? da Tu<br />

mainc miaRwevs, es ubralod gamarTleba iqneba da, savaraudod, meti droc dasWirdeba. klasSi<br />

ocdaxuTi moswavlidan mxolod ramdenimem SeiZleba gaikvlios gza daniSnulebis adgilamde,<br />

371


Tavi 14<br />

danarCenebi ki verasodes mivlen iq damoukideblad.<br />

amrigad, isev ismis mTavari SekiTxva: iyo Tu ara mizani naTeli? maswavleblis mier Catarebuli<br />

zemoaRniSnuli RonisZiebebis Tvalis gadavlebiT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT, ra<br />

unda scodnodaT an SesZlebodaT Semswavlelebs sabolood? SesaZloa, maswavlebelma miznebi<br />

gansazRvra, rac arc Tu ise rTuli saqmea, anda sadme wignSi amoikiTxa, an samuSao rveulSi<br />

CainiSna (swavlebis procesSi esec dasafasebelia), magram jer kidev ar aris yvelaferi. damkvirvebelma<br />

(an TviTdamkvirvebelma) unda SeZlos gareSe piris TvaliT gadaxedos gakveTilis<br />

mTel msvlelobas da ifiqros: `nanaxidan da gagonilidan Cans, rom mizania moswavleebma<br />

SeZlon nawarmoebis garCeva (dadebiTi gmiri, uaryofiTi gmiri, kvanZis Sekvra, siuJeti,<br />

kulminacia, Tema) da daasaxelon magaliTebi nawarmoebidan, romelic wasakiTxad hqondaT~.<br />

SeiZleba mizani sityvasityviT ar ganmartos maswavlebelma, magram aSkara iyos moswavleebisTvis.<br />

maT unda icodnen, ra aris mizani, maTac unda SeZlon miznis Sesaxeb saubari gakveTilis<br />

dasrulebisas. aqve SevniSnavT, rom garda xiluli miznebisa, SeiZleba faruli miznebic<br />

arsebobdes, magaliTad: ramdenime moswavle sxvebs Sekreba-gamoklebaSi avarjiSebs, cxadia,<br />

rom mizani klasSi koordinirebuli muSaoba da sxvebis daxmarebaa. pirvelklaseli (!) deidre<br />

izolirebulad zis kubebis grovasTan (Tumca kubebisken ar ixedeba). uecrad ismis maswavleblis<br />

SeniSvna da vxedavT mis Jestikulacias, riTac vaskvniT, rom is deidres mimarTavs: mialage!<br />

tyuilad gaqvs ukmayofilo saxe! ar ici, ra aris Seni movaleoba? amrigad, maswavlebli<br />

deidresTan dakavSirebiT danarCeni klasisgan sruliad gansxvavebul mizans isaxavda.<br />

sakiTxis kvlevisas aRmovaCineT, rom SekiTxvaze – `iyo Tu ara mizani naTeli?~ – SeiZleba<br />

arsebobdes ramdenime pasuxi: `diax~, `ara~, `bundovani iyo~. Camouyalibebeli an Zalze bundovani<br />

miznebi saxezea, Tu: gakveTilze gabneulad, araTanamimdevrulad msjeloben mocemuli<br />

masalis garSemo an am masalas saerTod ar exebian, msjelobisas mniSvnelovan detalebs<br />

ar ukavSireben erTmaneTTs an ganvlil masalasTan dakavSireba, moswavleebi did energias<br />

xarjaven im masalaze, rac ukve gaiares da dauflebis donesac miaRwies. am ukanasknels ganmtkicebis<br />

process ver vuwodebT, radgan ganmtkicebasac Tavisi adgili unda hqondes da iseT<br />

masalasTan dakavSirebiT unda xdebodes, romelsac realurad sWirdeba ganmtkiceba.<br />

372<br />

sirTulis ra donis daZlevaa mizanSewonili?<br />

`arc Zalze cxelia da arc Zalze civi, swored rom zomieria, Tqva qoldiloksma Dda sul<br />

gaaTava kuTvnili ulufa~. Bvidre jei makviker hanTi (J. McVicker Hunt 1961) daamkvidrebda<br />

termins, `Sesabamisobis problema~, ganmanaTleblebi cdilobdnen, rom moswavleTaTvis arc<br />

Zalian rTuli samuSao miecaT da arc metismetad advili, magram imdenad rTuli ki unda yofiliyo,<br />

rom isini daZabuli Sromis Sedegad gadaadgilebuliyvnen codnis skalaze optimaluri<br />

manZiliT. Sesabamisi sirTulis SesarCevad, maswavlebelma kidev erTxel unda gaarkvios,<br />

sad imyofebian misi moswavleebi da dasvas kiTxva: `ra sirTulis lukma SeiZleba SevTavazo,<br />

rom moxdes maTi codnis morigi zrda?~ magaliTad, dawyebiTi klasebis bavSvebs maswavlebelma<br />

SeiZleba `lukma~ daunawevros _ nawil-nawil miawodos SesaTvisebeli masala, bolos<br />

ki, imave gakveTilze, saerTo mniSvnelis gamoyvaniT, Seajamebinos es nawilebi. bavSvebi maSinve<br />

aiTviseben yvelafers. meTerTmeteklasel moswavleebs germaniis istoriis gakveTilze<br />

bismarkis sityvaze – `sisxli da rkina~ _ msjelobisas, SeuZliaT ara mxolod paraleli gaavlon<br />

am sityvis istoriul fonsa da mis Sinaarss Soris, aramed, mis safuZvelze, imsjelon<br />

bismarkis xasiaTze.<br />

Tu fiqrobT, rom sirTulis daZlevis sakiTxi individualuria, marTali brZandebiT. individualuria<br />

erTdroulad asaTvisebeli Sesaswavli sakiTxebis raodenoba da midgoma – ra<br />

zomis nawilebad davyoT masala, rom gaviTvaliswinoT rogorc individebis, ise jgufis in-


miznebi<br />

teresebi. termini `individualuri~ SeiZleba gulisxmobdes kidev mravali aspeqtiT gansxvavebul<br />

midgomas (ix. Tavi 15), romelic umeteswilad swavlebis procesis warmarTvas ukav-<br />

Sirdeba. Cven ukve visaubreT, ris da ramdenis swavleba SeiZleba davisaxoT miznad, magram ar<br />

gvisaubria, rogor unda vaswavloT.<br />

rogor gavarkvioT, rom miwodebuli masalis zoma mizanSewonilia iyo jgufisTvis? Sesa-<br />

Zloa, Tavidan rTuli dasaZlevi iyo, magram Semdeg siaxles alRo auRes, moswavleTa SekiTxvebis<br />

Semdeg naTeli moefina manamde Znelad gasageb sakiTxebs. magram roca moswavleebi<br />

dabneulobis dasafarad `diax~ replikiT gvexmianebian, an Canawerebis CaniSvniT arian gar-<br />

Tuli, realoba Znelad aRsaqmelia, Tumca, uaryofiT Sedegs mainc SevamCnevT: dabneuloba,<br />

daTrgunuloba, imedgacrueba da Semawuxebeli dumili gasdevs fonad Zalze rTul (an araadekvaturad<br />

gadacemul) masalas; Zalian advili samuSaos Sesrulebisas ki moswavleebi erTmaneTTan<br />

saubroben, aqeT-iqiT ixedebian, saqmes ugulisyurod ekidebian (miuxedavad amisa,<br />

advili davaleba bolos mainc unda Semowmdes).<br />

isic SesaZlebelia, rom zemoxsenebuli, uaryofiTi SedegisTvis damaxasiaTebeli moqmedebebi<br />

arc SeiniSnebodes, magram miznebi mainc ar iyos moswavleze orientirebuli. am Sem-<br />

TxvevaSi saWiroa moswavleTa SesaZleblobebis codna, swori daskvnis gamosatanad ki unda<br />

ganvsazRvroT, ramdenad Seesabameba es SesaZleblobebi maswavleblis mier wamoyenebul<br />

moTxovnebs. swori gadawyvetilebis misaRebad, swavlebis yvela atributTan erTad, misawodebeli<br />

masalis zomis SesarCevad, kargad unda vicnobdeT moswavleebs da Tavad masalis<br />

konteqsts.<br />

saidan iRebs saTaves miznebi?<br />

saswavlo gegmis Sedgenisas yovelTvis Cndeba kiTxva: `ra unda vaswavloT?~ es SekiTxva<br />

ismis ori mwvave problemis mimarT: (1) vin unda gadawyvitos, Tu ra vaswavloT da ra iswavlebodes?<br />

da (2) ra aris mniSvnelovani da, Sesabamisad, ra Seva programaSi? am kiTxvebze sapasuxod,<br />

davakvirdeT miznebis wyaroebs klasSi. pirveladi wyaroebis (moswavle, <strong>maswavlebeli</strong>,<br />

avtoritetuli wyaro an jgufi) meSveobiT gavigebT, Tu vin iRebs gadawyvetilebas. xolo<br />

meoreuli wyaroebis meSveobiT gavarkvevT, programis SemdgenelTa azriT, risi swavlebaa<br />

mniSvnelovani.<br />

pirveladi wyaroebi<br />

yvela miznis oTxi pirveladi wyarodan erT-erTi SeiZleba Seesatyvisebodes:<br />

¤ moswavle. moswavles ainteresebs bayayebi da gombeSoebi da unda, rom maT Sesaxeb<br />

yvelaferi iswavlos.<br />

¤ <strong>maswavlebeli</strong>. is, rac maswavlebels Rirebulad miaCnia, SeiZleba mis miznebad iqces<br />

mxolod misi gonebrivi wyobis, warsulis, midrekilebis, gamocdilebis an piradi ar-<br />

Cevanis gamo. mag.: Tu maswavlebels Zalian ainteresebs veSapebi da am sakiTxSi gansakuTrebiT<br />

aris gaTviTcnobierebuli, SeuZlia, es codna moswavleebsac gauziaros<br />

da Sesabamisi sakiTxebi saswavlo gegmaSi CarTos. Tu maswavlebels aqvs gamocdileba<br />

musikis sferoSi, SeiZleba misi mizani saorkestro instrumentebis gacnobas ukavSirdebodes.<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> afasebs kritikul azrovnebas da is ganaTlebuli adamianis<br />

mniSvnelovan maxasiaTeblad miaCnia, SeuZlia moswavleebSi kritikuli azrovnebis gamomuSaveba<br />

Tavis uSualo miznad aqcios.<br />

¤ avtoriteti. mravali mizani gareSe avtoritetebidan gamomdinareobs: teqstidan,<br />

erovnuli saswavlo gegmidan, sistemidan, savarjiSoebis krebulidan an maswavleblis<br />

373


Tavi 14<br />

374<br />

¤ jgufi. mTeli klasi (romelic SeiZleba jgufad moviazroT) an klasis garkveuli jgu-<br />

gzamkvlevidan. davuSvaT, maswavlebelma airCia teqsti. am SemTxvevaSi, romeli iqneba<br />

miznis wyaro – <strong>maswavlebeli</strong> Tu teqsti? Tu teqsti sistematurad da meTodurad<br />

gamoiyeneba, teqsti iqneba wyaro, miuxedavad imisa, vis mieraa SerCeuli. Tu <strong>maswavlebeli</strong><br />

sxvadasxva teqsts mimarTavs da maT garkveuli ganzraxviT mizanmimarTulad iyenebs,<br />

Tanac SerCevas Tematurad axdens, maSin miznis wyaro <strong>maswavlebeli</strong>a.<br />

fi SeiZleba warmoadgendes miznis wyaros. saerTo interesebis irgvliv gaerTianebiTa<br />

da maswavlebelTan molaparakebis gziT mizani SeiZleba jgufis mier iyos mowodebuli<br />

da erTi garkveuli jgufisken mimarTuli. `modiT filmi gadaviRoT!~ – aseTma ideam<br />

SeiZleba aitacos eqvsi meSvideklaseli. maT SeuZliaT maswavleblis zedamxedvelobiTa<br />

da xelmZRvanelobiT Seadginon TavianTi klasis Sesaxeb Ffilmis proeqti. muSaobis<br />

procesSi gamoikveTeba kinowarmoebasTan dakavSirebuli saswavlo miznebi (filmis<br />

Janris gansazRvra: Tu isini airCeven dokumentur Janrs, isaubreben da gaerkvevian,<br />

riT gansxvavdeba es Janri sxvebisgan; filmis dagegmvaze muSaoba: daformatebis, moswavleTa<br />

interviuebis, sxvadasxva teqnikis gamoyeneba da montaJi).<br />

Tu maswavleblebis muSaobas am TvalsazrisiT davakvirdebiT, vnaxavT, rom zogi maTganis<br />

miznebis saTave erTi wyaroa, sxvebisa ki ori, sami da oTxic ki. miznebis wyaroebidan gamomdinare,<br />

maswavleblebi gansxvavebulad warmarTaven gakveTils. im maswavleblebs, romlebic miznis<br />

arCevis saSualebas jgufs an individs aZleven, aqvT sruliad gansxvavebuli atmosfero<br />

da Sedegi imaTTan SedarebiT, visi miznebic uSualod avtoritetul wyaros emyareba, xolo<br />

im maswavleblebs, romlebic sakuTari pirovnebidan gamomdinare irCeven mizans, uzarmazari<br />

energia da Zalisxmeva sWirdebaT maT misaRwevad. usargeblo iqneba imis mtkiceba, rom zemoxsenebuli<br />

oTxi wyarodan romelime maTgans raime upiratesoba aqvs sxvebTan SedarebiT.<br />

saswavlo procesSi oTxive gamoiyeneba, magram imisaTvis, rom gasagebi iyos, ra codnasa da<br />

gamocdilebas iZenen moswavleebi da maswavlebelma Tavisi arsebiTi wvlili Seitanos maTi<br />

gamocdilebis gamdidrebasa da Rirebulebebis CamoyalibebaSi, yvelas (mSoblebis, maswavleblebis,<br />

administraciisa da sameurveo sabWosaTvis) unda ganemartos, ras emsaxureba saswavlo<br />

gegmaSi dasaxelebuli esa Tu is mizani. igive unda iTqvas meoreul wyaroebzec.<br />

meoreuli wyaroebi<br />

garda mizanTa pirveladi wyaroebisa, mniSvnelovani roli ekisreba meoreul wyaroebs<br />

(maTi umravlesoba tailerma daamkvidra (Tyler 1949), romelTac aqve ganvixilavT.<br />

¤ Tanamedrove cxovreba. Cvens sinamdvileSi karg magaliTs warmoadgens ekologia da<br />

haeris dabinZureba; inflaciis mizezebi da misgan dacvis meqanizmebi; qorwineba, ganqorwineba<br />

da ojaxi. SesaZloa, aRniSnul problemebTan dakavSirebuli miznebi warsulSi<br />

aqtualuri ar iyo da momavalSic ar gaxdes saWiro maTi gaTvaliswineba, magram<br />

dRes namdvilad mniSvnelovania. saswavlo gegma, romelic iTvaliswinebs rasobrivi da<br />

kulturuli tolerantobis, adamianTa Soris gansxvavebulobis pativiscemis danergvas,<br />

albaT gansakuTrebiT mniSvnelovani iqneba integrirebul skolebSi, sadac rasobrivi<br />

dapirispirebis problemaa.<br />

¤ kultura.Ggarkveuli miznebis gaTvaliswineba skolebSi, SesaZloa, adgilobrivi kulturiT<br />

iyos nakarnaxevi. magaliTad, amindTan dakavSirebuli terminologiis sworad<br />

gamoyeneba sanapiro dasaxlebebSi, sadac Tevzis rewvas misdeven da amindi uSualo<br />

gavlenas axdens cxovrebis ritmze; aseve mniSvnelovania soflis istoriis codna misi<br />

mcxovreblebisTvis, an mcenareTa zrdisa da moyvanis ciklebis Seswavla im dasaxlebebSi,<br />

sadac soflis meurneoba ZiriTadi dargia (Tumca, es imas ar niSnavs, rom zemoxsenebuli<br />

miznebis gavrceleba regionebis mixedviT izRudeba).<br />

¤ sacxovrebeli adgili. miznebis wyarod SeiZleba gamoviyenoT adgilobrivi resursebi.


¤ akademiuri disciplinebi. yovel disciplinas – maTematikas, literaturas, biolo-<br />

¤ SemswavlelTa saWiroebani. moswavleTa garkveul jgufs SeiZleba sWirdebodes<br />

¤ sagani, rogorc informaciis mTavari wyaro. zogierTi meoreuli miznis wyaros war-<br />

¤ filosofia. idealur SemTxvevaSi ras unda emsaxurebodes miznebi? `ganaTlebuli ada-<br />

miznebi<br />

magaliTad, wyalsacavis ekologiuri mdgomareoba, safosto momsaxurebis operaciebi<br />

(Tu fosta maxloblad mdebareobs); an adgilobrivi warmomavlobis avtoris, magali-<br />

Tad, henri david toros (masaCusetis Stati, konkordi) cxovreba da Semoqmedeba.<br />

gias, istorias, geografias, xelovnebas _ aqvs ierarqiuli struqtura, romlis meSveobiTac<br />

xdeba maTi Seswavla. disciplinis samyaroSi Semswavlelebi codnis SeZenas<br />

ierarqiuli gziT cdiloben, anu cdiloben am konkretuli disciplinis enaze ifiqron,<br />

am SemTxvevaSi meoreuli miznebis safuZveli es disciplinebia. mravali mizani skolaSi<br />

mWidrod aris dakavSirebuli saswavlo disciplinebTan.<br />

miTiTebis micema, magaliTad, higienaSi. maTTvis SerCeuli saswavlo mizani unda exebodes<br />

janmrTelobas, sisufTaves da, SeiZleba, sakvebsac ki, radgan skola (an <strong>maswavlebeli</strong>)<br />

amCnevs, rom moswavleebs am mimarTulebiT saTanado Cvevebi ar gaaCniaT. sxva<br />

jgufSi SeiZleba iseTi problema iyos, rogoric aris moswavleTa Soris uTanxmoeba,<br />

erTmaneTis mosmenis uunaroba. aseT jgufs sWirdeba socialur problemaTa mogvarebis<br />

mimarTulebiT muSaoba. sazogadoebrivi saWiroebebidan gamomdinare miznebi<br />

im SemTxvevaSi ikveTeba, rodesac <strong>maswavlebeli</strong>, administracia an sameurveo sabWo<br />

adgens, rom arsebobs garkveuli deficiti. aseTi miznebi SeiZleba awmyo saWiroebas<br />

ukavSirdebodes (higiena, janmrTeloba), anda prevenciuli RonisZieba iyos. Zalze<br />

gavrcelebulia midgoma, romlis mixedviTac yvela mizani, ZiriTadi unar-Cvevebis<br />

swavlebis CaTvliT, momavali saWiroebebisTvisaa gaTvlili, magram yoveli Semswavlelis<br />

saWiroeba ver gaxdeba meoreuli miznis erT-erTi wyaro, Tu igi mTlianobaSi<br />

am wyarodan ar gamomdinareobs. terminSi `SemswavlelTa saWiroebani~ pirveli sityva<br />

mianiSnebs SemswavlelTa jgufs, romelic awmyoSi garkveuli mimarTulebiT deficits<br />

ganicdis, an es deficiti momavalSi iCens Tavs (mTels klasze ki igi ar vrceldeba) da<br />

amitom saWiro xdeba am mimarTulebiT swavleba.<br />

moadgens saganTan dakavSirebuli informacia. magaliTad, ar mogveTxoveba, vicodeT<br />

samxreT amerikis mTavari produqtebi uSualod disciplinis ierarqiuli koncefciis<br />

mixedviT, magram sagnis codnisTvis es aucilebelia. aseT mTavar informaciebTan dakavSirebuli<br />

miznebis dasaxva skolis yvela safexurze xdeba. vin iyvnen me-18 saukunis<br />

inglisis mniSvnelovani poetebi? romel samedicino profils miekuTvneba SokSi<br />

Cavardnili pacienti? da a. S.<br />

miani~ Semdeg kriteriumebs unda akmayofilebdes: SeeZlos kritikuli azrovneba,<br />

hqondes sxvisi mosmenisa da sxvebis poziciaze reagirebis unari, obieqturad Seafasos<br />

isini da daicvas sakuTari Sexedulebebi. es da mravali mosazreba ganaTlebulobis<br />

Sesaxeb, SeiZleba aRmovaCinoT garkveuli miznebis miRma. zogierTi saklaso programa<br />

aqcents akeTebs damoukideblobisa da gadawyvetilebebis miRebis unar-Cvevebze,<br />

SemoqmedobiTobaze, radgan am programebSi aisaxeba an SemdgenelTa Rirebulebebi, da/<br />

an Sexedulebebi moswavleebSi sasurveli Tvisebebis ganviTarebis Sesaxeb. miznebi,<br />

romlebic ukavSirdeba im Sexedulebas, Tu ra moTxovnebs unda akmayofilebdes ganaTlebuli<br />

kursdamTavrebuli, momdinareobs garkveuli `filosofiidan~, romelic, am<br />

SemTxvevaSi, meoreul mizans warmoadgens.*<br />

mizanTa saTaveebi metyvelebs imaze, Tu ras aniWeben upiratesobas programis Semdgenel-<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Tyler, R. W. Basic Principles of Curriculum and Instruction. Chicago: University of Chicago Press, 1949. © 1949<br />

University of Chicago Press. yvela ufleba daculia.<br />

375


Tavi 14<br />

ni. pirveladi wyaroebis garkveviT viRebT informacias, Tu vis mieraa miznebi SerCeuli, ra<br />

roli aqvs moswavles am procesSi. SeuZlia Tu ara maswavlebels sakuTari iniciativiT Secvalos<br />

saswavlo gegma, ramdenad axdens gavlenas saswavlo gegmaze gareSe avtoritetuli wyaroebi?<br />

meoreuli wyaroebi migvaniSnebs imaze, Tu risi codnaa mniSvnelovani programis SemdgenelTa<br />

azriT. ra sakiTxebSi unda moxdes moswavleTa gaTviTcnobiereba? ra moTxovnebs<br />

gviyenebs Tanamedrove cxovreba, adgilobrivi kultura da sacxovrebeli adgili? ra mniSvneloba<br />

eniWeba disciplinaTa koncefciebs? awarmoeben Tu ara programis avtorebi SemswavlelTa<br />

kvlevas, rom miznebi maT saWiroebebs miusadagon? xdeba Tu ara filosofiur SexedulebaTa<br />

programaSi SeRweva mizanTa meSveobiT? am kiTxvebze pasuxebi gvaZlevs informacias<br />

imis Taobaze, Tu ra iswavleba da ratom. mizanTa wyaroebis Sesaxeb monacemebis Segroveba<br />

saSualebas gvaZlevs, movipovoT sasargeblo informacia zemoxsenebul umniSvnelovanes<br />

kiTxvebze pasuxis gasacemad da saswavlo procesis saintereso kuTxiT dasaxasiaTeblad.<br />

376<br />

daostatebis miznebis Sesatyvisi qceva<br />

meoce saukunis 60-ian wlebSi pofasa (Popham 1970) da mejeris (Mager 1962) wyalobiT popularuli<br />

gaxda qceviTi miznebis detaluri werilobiTi aRwera, sadac moswavleTa saqmianobis<br />

donis kriteriumTan erTad, gansazRvruli iyo am saqmianobis Sesrulebis pirobebic. magali-<br />

Tad:<br />

gamravleba-gayofis aTi mravalmoqmedebiani magaliTi moswavleebma 90%-iani sizustiT<br />

naxevar saaTSi unda amoxsnan.<br />

es axali midgoma, romelic male qilikisa da dacinvis sagani gaxda, miznad isaxavda moswavleTa<br />

miRwevebze yuradRebis koncentrirebasa da Sedegebze pasuxismgeblobis gazrdas.<br />

unar-Cvevebis kompleqsurad gamoyenebis miznebi arsobrivad gansxvavebulia da operaciis<br />

Sesrulebis unarebis SeTvisebas gulisxmobs, romelTa dauflebis doneze dakvirveba<br />

xdeba SemuSavebuli kriteriumebis mixedviT (es iqneba maTematikuri manipulaciebi, wakiTxulis<br />

gaSifrva Tu weris teqnika). magram es meTodi ar gamodgeba moswavleebisTvis erTmaneT-<br />

Tan TanamSromlobis saswavleblad. ra efeqtiani kriteriumebi unda SeimuSaos maswavlebelma<br />

imisaTvis, rom moswavleebs TanamSromlobisadmi pativiscema aswavlos? mas SeuZlia<br />

waakiTxos moswavleebs moTxrobebi an aCvenos videorgolebi da sTxovos TanamSromluri da<br />

araTanamSromluri qcevebi amocnoba, magram iqneba Tu ara es aqtivoba sasargeblo?<br />

sxvadasxva konteqstSi sxvadasxva enobrivi specifikis gamoyeneba unda moxdes _ maswavlebelma<br />

sxvadasxva tipis miznebze muSaobisas, Sesaferisi ena unda SearCios. am TvalsazrisiT,<br />

maswavleblebi SeiZleba or jgufad davyoT: maswavleblebi, romlebic miznebis ganxorcielebisas<br />

konteqstis mixedviT Sesabamis enas iyeneben da maswavleblebi, romlebic am<br />

mimarTulebiT ar muSaoben. unar-CvevaTa kompleqsurad gamoyenebis miznebis mniSvneloba<br />

ufro gasagebi gaxdeba, Tu mas ganvixilavT xelovnebis saswavlo gegmis an, magaliTad, ferweris<br />

kursis konteqstSi. maswavlebelTa erTi nawili, zogadad, saubrobs iseT miznebze, romlebic<br />

unar-CvevaTa gamoyenebis sferos ganekuTvneba. magaliTad: `bavSvebi kompetenturad<br />

SeZleben samniSna cifrebis (romelTa Sua cifri nulia) Sekrebas~.Mmagram ar aris dakonkretebuli,<br />

Tu ras gulisxmoben, terminiT `kompetenturad SeZleben~. pofemisa da beikeris azriT<br />

(Popham and Baker 1970), dauflebis donis misaRwevad da Sesafaseblad aucilebelia kriteriumebis<br />

SemuSaveba.


Sejameba<br />

am Tavis Sejamebisas, miznebTan dakavSirebiT Semdegi xuTi kiTxva unda daisvas:<br />

miznebi<br />

1. qmnis Tu ara mizani naTel suraTs, kerZod, ra ecodinebaT da ras SeZleben Semswavlelebi?<br />

2. <strong>maswavlebeli</strong>, gegmis Sedgenisas, eyrdnoba Tu ara mizanTa xuTive wris kiTxvebs?<br />

3. aris Tu ara sirTulis Sesabamisi done?<br />

4. saidan iRebs saTaves miznebi (mizanTa wyaroebi)?<br />

5. aris Tu ara konteqstis Sesabamisi miznis ena?<br />

377


m i z n e b i - S e j a m e b a<br />

1. qmnis Tu ara mizani naTel suraTs, kerZod, ra ecodinebaT da ras SeZleben<br />

moswavleebi?<br />

diax, ara, bundovania<br />

2. aris Tu ara sirTulis done Sesabamisi?<br />

Zalian rTulia<br />

Zalian advilia<br />

Sesabamisia<br />

moswavleTa maqsimalur Zalisxmevas moiTxovs<br />

3. ra aris miznis wyaro?<br />

moswavle sazogadoeba<br />

<strong>maswavlebeli</strong> saswavlo disciplina<br />

jgufi SemswavlelTa saWiroebaniA<br />

avtoriteti mniSvnelovani informacia<br />

Tanamedrove cxovreba filosofia<br />

kultura<br />

4. maswavleblis xedvis romeli tipi warmoadgens safuZvels?<br />

zogadi azrovneba<br />

swavla (daostateba)<br />

CarTuloba<br />

aqtivobebis Sesruleba<br />

masalis amowurva<br />

m i z n e b i - S e j a m e b a<br />

379


miznebis xedva<br />

m i z n e b i - s a v a r j i S o<br />

gansazRvreT, ra tipis xedvasTan (masalis amowurva, aqtivobebis Sesruleba, Car-<br />

Tuloba, daostateba, zogadi azrovneba) aris dakavSirebuli qvemoT warmodgenili<br />

kiTxvebi, romlebic daismis gakveTilis dagegmvisas?<br />

1. rogor uzrunvelvyo moswavleTa CarTuloba?<br />

2. azrovnebis romel tipze minda moswavleebma imuSaon da daxvewon?<br />

3. ra codnas, unar-Cvevasa da koncefcias Sevaswavli?<br />

4. ra aqtivobebis Sesrulebaa saWiro imisaTvis, rom moswavleebi masalas Caswvdnen<br />

da Sesabamisi unarebi ganiviTaron?<br />

5. ra minda, moswavleebma icodnen da SeZlon gakveTilis bolos? rogor davrwmunde,<br />

rom maT es ician da SeuZliaT?<br />

gansazRvreT, qvemoT CamoTvlili miznebis miRma arsebuli xedvis tipi. SesaZle-<br />

belia, erTze meti tipis arseboba.<br />

1. moswavleebi waikiTxaven nawarmoebs `wiTeli poni~, erTmaneTs gauziareben mosazrebebs<br />

saukeTeso epizodebis Sesaxeb da daweren erTgverdian eses, sadac<br />

megobars am wignis wakiTxvas urCeven.<br />

2. `dRes Cven kvadratul gantolebaze gadavalT. jer mis ganmartebas agixsniT,<br />

Semdeg kvadratuli gantolebis amoxsnis erT-erT gzas giCvenebT, bolos ki<br />

jgufurad imuSavebT da xuT magaliTs amoxsniT~.<br />

3. `maS ase, vfiqrob, Zalian mogewonebaT is, rasac axla gavakeTebT. CvenTan aris<br />

xuTi axali centri, sadac SegiZliaT ivarjiSoT werasa da kiTxvaSi. zogi<br />

Tqvengani marto imuSavebs, zogi ki partniorTan erTad. Tqven mogiwevT daweroT,<br />

kasetas mousminoT, Tqveni mosazrebebi partniors gauziaroT da masTan<br />

erTad SeTanxmebas miaRwioT~.<br />

4. moswavleebi erTujrediani cxovelis niSan-Tvisebebs asaxeleben, xataven er-<br />

Tujrediani cxovelis sam nimuSs da varauds gamoTqvamen, rogori iqneba ganviTarebis<br />

Semdegi safexuri.<br />

5. `waikiTxeT Cem mier mocemuli statia Ramurebze, upasuxeT SekiTxvebs samuSao<br />

furcelze, Semdeg gveqneba diskusia am sakiTxze~.<br />

6. gamoiyeneT gasul kviraSi naswavli teqnika, romlis meSveobiTac gavaanalizeT<br />

da SevafaseT jon fijerald kenedis saaarCevno kampaniis dros misi kritikuli<br />

gamosvlebi da gaaanalizeT da SeafaseT mimdinare saprezidento kampaniis<br />

mniSvnelovani gamosvlebi.<br />

7. `momaval kviraSi vimuSavebT deteqtiuri Janris nawarmoebebze. moTxrobebis<br />

kiTxvisas, koncentrirebas movaxdenT idumalebiT mocul ambebze, gveqneba<br />

roluri TamaSebi. me, piradad, am Temis momzadebisas, Zalian gavxalisdi~.<br />

8. `SeadgineT grafiki da daasaxeleT is movlenebi, romelTa gamoc 1945 wels<br />

vietnamis omi daiwyo. Tqveni pasuxebis partnioris pasuxebTan Sejerebis Semdeg,<br />

amoirCieT erT-erTi movlena, romelmac yvelaze didi roli Seasrula am<br />

m i z n e b i - s a v a r j i S o<br />

381


382<br />

TvalsazrisiT. Semdeg moamzadeT oTxwuTiani gamosvla da daicaviT Tqveni<br />

pozicia. daixmareT analizisa da Sefasebis meTodi~.<br />

9. `mivdivarT zooparkSi, rom davbrundebiT, daxatavT cxovels, romelic<br />

yvelaze metad mogewonebaT da dawerT moTxrobas masze~.<br />

10. `bendis dRevandel repeticiaze davukravT yvela rCeul nawarmoebs, rom<br />

morigi sagazafxulo koncertisTvis movemzadoT~.<br />

davalebebi<br />

miznebTan dakavSirebuli Cveni xedvebi Tavs iCens moswavleebisaTvis micemul<br />

davalebebSi. davalebebs SeuZlia Semswavlels daexmaros codnisa da unarebis<br />

dauflebisa da zogadi azrovnebis miznebis miRwevaSi, an, SesaZloa, mxolod Ses-<br />

asrulebel aqtivobebad iqces. gansazRvreT, ra tipis xedva aris mocemuli CamoT-<br />

vlil davalebebSi.<br />

1. waikiTxeT me-14 Tavi samyaros warmoSobis Sesaxeb.<br />

2. waikiTxeT igavi `mela da qaTami~, aRmoaCineT da daasaxeleT igavisaTvis damaxasiaTebeli<br />

xuTi niSani.<br />

3. xvalisTvis waikiTxeT qveTavi peplebis Sesaxeb, ganmarteT xuTi axali leqsikuri<br />

erTeuli da SeadgineT winadadebebi maTi gamoyenebiT.<br />

4. waikiTxeT Tavi Sua dasavleTis Statebis Sesaxeb da konturul rukaze sworad<br />

miuTiTeT Statebis saxelebi.<br />

5. waikiTxeT `romeo da julietas~ meore moqmedeba. biWebi moemzadon, rom xvalisTvis<br />

waikiTxon julietas teqsti, xolo gogonebma moamzadon romeos teqsti.<br />

6. waikiTxeT Tavi `dabadeba~ da moemzadeT, rom erTmaneTs SeadaroT darviniseuli<br />

evoluciis Teoria da bibliuri Sesaqmis versia.<br />

7. SeasruleT kent ricxvebTan dakavSirebuli magaliTebi da gamoTvaleT dadebiTi<br />

da uaryofiTi ricxvebi.<br />

8. xvalisaTvis, gTxovT, airCioT is produqti, romelsac reklamas gaukeTebdiT,<br />

SeurCieT sareklamo warwera da ganmarteT Tqveni arCevanis mizezi. isaubreT,<br />

ra ferebs gamoiyenebdiT da ratom, ra saSualebiT gaavrcelebdiT reklamas<br />

da ratom.<br />

9. xval purs gamovacxobT. gaimeoreT receptSi miTiTebuli etapebi da moemzadeT<br />

am procesis gansaxorcieleblad.<br />

10. dRes giCvenebT burRis sworad gamoyenebas. xvalisTvis moamzadeT SekiTxvebi<br />

am sakiTxze.<br />

Sefaseba<br />

moswavleTa Sefasebac erT-erTi xerxia miznebis misaRwevad. gansazRvreT, mizan-<br />

Ta xedvis tipi im SefasebaSi, romelSic aqcenti Semdeg aspeqtebze keTdeba:<br />

1. ramdenad aqtiurad monawileobdnen moswavleebi diskusiaSi?<br />

2. ramdenad kargad iqceodnen moswavleebi muzeumSi eqskursiaze?


3. ramdenad sworad SeZles moswavleebma jadosnuri zRaprisTvis damaxasiaTebeli<br />

elementebis gansazRvra?<br />

4. SeZles Tu ara moswavleebma kategoriebad daeyoT is informacia, romelic<br />

maT miiRes nawarmoebiT `edna ferberi~ da Semdeg ramdenad sworad moaxdines<br />

am kategoriaTa saxeldeba?<br />

5. SeuZliaT Tu ara moswavleebs, erTmaneTs Seadaron da daupirispiron ori<br />

lideri - martin luTer kingi da mahaTma gandi?<br />

gadaaqcieT daostatebis miznad<br />

SecvaleT qvemoT CamoTvlili miznebi ise, rom maT gamoxaton daostatebis an<br />

zogadi azrovnebis miznebi.<br />

1. moswavleebi monawileobas miiReben ZuZumwovarTa Sesaxeb diskusiaSi.<br />

2. moswavleebi paralels gaavleben berZnul da romaul civilizaciebs Soris.<br />

3. moswavleebi gamoavlenen enTuziazms xatvisadmi.<br />

4. moswavleebi iTamaSeben kalaTburTs.<br />

5. moswavleebi waikiTxaven Tavs dasavleTis Sesaxeb da isaubreben kovboebis<br />

cxovrebaze.<br />

6. moswavleebi monawileobas miiReben sabWoTa kavSiris daSlis Temaze gamar-<br />

Tul diskusiaSi.<br />

7. moswavleebi samxatvro muzeums daaTvaliereben da daweren eses sayvareli<br />

naxatis Sesaxeb.<br />

8. moswavleebi gamoiyeneben mrgvalsa da ormxriv xerxsa da burRs.<br />

9. moswavleebi monawileobas miiReben zamTris koncertSi.<br />

10. moswavleebi gaecnobian lora ingals vilderis wignebs.<br />

383


Tavi 14<br />

384<br />

literatura<br />

Bussis, A. M., E. A. Chittenden, and M. Amarel. Beyond Surface Curriculum: An \ Interview Study of Teachers'<br />

Understandings. Boulder, Colo.: Westview Press, 1966.<br />

Clark, C. M., and R. J. Yinger. "Teachers Thinking." In P.L. Peterson and H.J. Wahlberg (eds.). Research<br />

on Teaching. Berkeley: McCutcheon, 1979.<br />

Duffy, G., L. Roehler, and G. Rockliffe. "How Teachers' Instructional Talk Influences Students' Understandings<br />

of Lesson Content." Elementary School Journal 87, no. 1 (September 1986).<br />

Hunt, J. McV. Intelligence and Experience. New York: Ronald Press, 1961.<br />

Hunter, M. Presentation at ASCD, 1977.<br />

Joyce, B. R., C. Clark, and L. Peck. Flexibility in Teaching. New York: Longmans, 1981.<br />

Mager, R. R. Preparing Instructional Objectives. Palo Alto: Fearson Publications, 1962.<br />

Peterson, P. L., C. W. Marx, and C. Clark. "Teacher Planning, Teacher Behavior, and Student Achievement."<br />

American Educational Research Journal 15 (Summer 1978): 417-432.<br />

Popham, W. J., and E.L. Baker. Systematic Instruction. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1970.<br />

Saphier, J. D. "The Parameters of Teaching: An Empirical Study Using Observations and Interviews to<br />

Validate a Theory of Teaching by Linking Levels of Analysis, Levels of Knowing and Levels of<br />

Performance." Ph.D. diss., Boston University, 1980.<br />

Tyler, R. W. Basic Principles ofCurriculum and Instruction. Chicago: University of Chicago Press, 1949.<br />

Zahorik, J. A. "Learning Activities: Nature, Function, and Practice." Elementary School Journal 82 (1982):<br />

309-317.


15<br />

swavlis gamocdileba<br />

rogor mivusadagoT moswavles swavlis<br />

stili?


swavlis gamocdileba<br />

swavlis procesi, anu sakiTxi `rogor vswavlobT?~ ar gulisxmobs saswavlo kursis Si-<br />

naarssa da maswavleblis mier Sesrulebul aqtivobebs. is niSnavs interaqcias Semswav-<br />

lelsa da im garemos Soris, romlis mimarTac is reagirebs. Seswavla xdeba maSin, rodesac<br />

moswavle Tavad moqmedebs, anu Semswavleli imas swavlobs, rasac Tavad akeTebs da ara<br />

imas, rasac <strong>maswavlebeli</strong> akeTebs. r. taileri,<br />

`saswavlo gegmisa da swavlebis ZiriTadi principebi~<br />

swavlis procesis ganxilva mniSvnelovania imiT, rom SesaZlebloba geZlevaT, moswavleebisaTvis<br />

SeTavazebul aqtivobebs daakvirdeT da maTSi axali niuansebi aRmoaCinoT.<br />

Tqvens winaSe arsebulze ufro sruli suraTi iqmneba imisaTvis, rom dainaxoT,<br />

rogor swavloben moswavleebi da aseve – ra SemTxvevaSi ver swavloben isini. am informaciam<br />

SeiZleba erT-erT daskvnamde migiyvanoT:<br />

¤ `kargia, rom me aseT meTodebs ar viyeneb da rasac vakeTeb swored saswavlo gegmiskenaa<br />

¤ `aris bevri iseTi ram, rasac ar viyeneb, arada, namdvilad sasargeblo iqneboda. ara<br />

¤ `aris ramdenime sakiTxi, razec aqamde ar mifiqria. kargi iqneba maTi danergva, amis ga-<br />

mimarTuli, raimes Secvla ki saWiro ar aris~.<br />

uSavs, uamravi dro maqvs maT dasanergad. albaT, sjobs isini bolosTvis, damatebis<br />

saxiT Semovinaxo~.<br />

keTebas axlave Sevecdebi~.<br />

arsebiTi is gaxlavT, rom SeZloT sxvebis an swavlebis meTodebs sakuTar axleburad<br />

SexedoT, ufro meti ram dainaxoT da axali informaciis safuZvelze ufro swori gadawyvetilebebi<br />

miiRoT. imedia, es Tavi bevri mniSvnelovani sakiTxis aRqmasa da gacnobierebaSi<br />

dagexmarebaT.<br />

swavlebis procesi moswavleebis TvaliT unda davinaxoT. pirvel yovlisa, vsvamT kiTxvas:<br />

`rogor aRiqvamen moswavleebi saklaso garemos? rogori maxasiaTeblebi aqvs aqtivobebs?<br />

rogor aRiqvams mas moswavle Sesrulebisas?~ Semdegi kiTxvebi aseTia: `ra daskvnis gamotana<br />

SeiZleba? ra mniSvneloba aqvs yovelive amas? ramdenad mniSvnelovania, rogor aRiqvamen<br />

moswavleebi aqtivobaTa ama Tu im maxasiaTebels? aris Tu ara es arsebiTi sruli saswavlo<br />

kursis TvalsazrisiT?~ am sakiTxebSi garkveva arCevanis gakeTebis saSualebas mogvcems _<br />

swavlebis formis SerCeva xom maswavleblis prerogativaa. moswavlis azrovnebis tipebs<br />

realuri, materialuri sagnis, magaliTad, kldis msgavsad davaxasiaTebT. is materialuri<br />

ar aris, Tumca realuria da kldis msgavsad Taviseburebebi aqvs. kldis msgavsad, romelsac<br />

garkveuli niSan-Tvisebebi aqvs (mag.: aris sferuli, kvercxisebri, cilindruli, kubis formis;<br />

aqvs feric, SeiZleba iyos yavisferi, nacrisferi, molurjo, mowiTalo, movercxlisfro),<br />

swavlis processac konkretuli maxasiaTeblebi aqvs. magaliTad, swavlis procesSi<br />

zedamxedveloba sami mizniT SeiZleba ganxorcieldes: damoukideblobis ganviTarebis, moswavleTa<br />

daxmarebis an uSualod meTvalyureobis mizniT. swavlebis ra forma sWirdebaT<br />

moswavleebs konkretul SemTxvevaSi? SeiZleba maT dRis ganmavlobaSi uSualo kontaqti da<br />

yuradReba sWirdebaT, xolo dRis bolos maTi damoukideblad muSaobaa mizanSewonili? anu<br />

zedamxedvelobis TvalsazrisiT, maTTvis Sesabamisi swavlebis forma etapobrivad icvleba,<br />

e. i. swavlis procesi maxasiaTeblis mixedviT icvleba.<br />

387


Tavi 15<br />

swavlis procesis analiziT miviRebT imis srul da detalur suraTs, Tu rogor iTviseben<br />

moswavleebi dagegmili aqtivobebis Sesrulebisas. Tu am aqtivobebs garkveuli drois<br />

manZilze davakvirdebiT, SevamCnevT, rogor xdeba rgolebis erT jaWvad gadaqceva swavlis<br />

procesSi. Semdeg ki SegviZlia SevafasoT, ramdenad pasuxobs moTxovnebs miRebuli jaWvi.<br />

viyenebT Tu ara swavlebis yvela models – praqtikaSi swavlebis mxolod konkurentul da<br />

individualistur models veyrdnobiT, Tu kolaboraciulsac viyenebT? aRqmis romeli<br />

arxebis stimulirebas vaxdenT? mxedvelobidan xom ar gvrCeba kinesTetikuri (Sexeba) arxi?<br />

swavlebisas ramdenad daculia balansi konkretulsa da abstraqtuls Soris? kiTxvis `rogor<br />

vswavlobT?~ gacnobiereba dagvexmareba periodulad davakvirdeT sakuTar muSaobas da<br />

gadavamowmoT, vTavazobT Tu ara moswavleebs sasurvels. dabolos, am sakiTxis codna kargi<br />

iaraRia maswavleblisTvis, raTa SeZlos moswavleebisa da jgufebisTvis swavlebis formebis<br />

individualurad SerCeva.<br />

naSromis momdevno nawilSi detalurad aRvwerT saswavlo procesis maxasiaTeblebs da<br />

visaubrebT maTi gamovlenis SesaZlo formebze. Sedegad, SegeZlebaT gansazRvroT Tqveni,<br />

rogorc maswavleblis profili. Semdeg gaarkvevT, ramdenad Seesabameba moswavleebs Tqven<br />

mier SeTavazebuli variantebidan arCeuli meTodebis speqtri.<br />

388<br />

ganmartebani<br />

informaciis wyaroebi<br />

mTeli is informacia, romelsac moswavleebi swavlis procesSi iReben, SeiZleba or jgufad<br />

davyoT: standartuli da Seqmnili informacia. informaciis standartuli wyaroa teqsti,<br />

cnobari, <strong>maswavlebeli</strong>, an informaciis nebismieri sxva wyaro. Seqmnili informacia aris<br />

codna, romelic Semswavlelebma iseTi procesis meSveobiT miiRes, romelSic Tavad monawileobdnen,<br />

magaliTad, dakvirvebis, cdis Catarebis, intervius, deduqciis, induqciis, logikis,<br />

kamaTis, debatebis, SekiTxvebis dasmis safuZvelze.<br />

informaciis wignSi moZebna standartuli wyaros gamoyenebas niSnavs. Tumca, informaciis<br />

wignSi moZebnis iniciativa SeiZleba moswavlisgan modiodes, misi mizani da arCevani<br />

(azrovnebis tipis mixedviT) iyos, magaliTad, man SeiZleba wignSi moZiebuli informaciis<br />

mixedviT TviTmfrinavis detalebi Seqmnas, magram es mainc standartul wyaroze dayrdnobiT<br />

moxdeba.<br />

mniSvneloba<br />

mniSvnelovania, gavarkvioT, ganzrax vayenebT Tu ara moswavleebs iseT mdgomareobaSi,<br />

romelic imis nacvlad, rom pirdapir miiRon informacia, romlis Sekreba, momzadeba da damuSaveba<br />

specialurad maTTvis moxda, aiZulebs, gaaaqtiuron sakuTari resursebi da masze<br />

daafuZnon axali codna. informaciis arc erTi wyaro saukeTeso ar aris, magram maT sxvadasxvagvari<br />

efeqti aqvT Semswavlelze. Tu swavlebisas informaciis mxolod erTi wyaro gamoiyeneba,<br />

aseTi saganmanaTleblo programa daubalansebelia.


ganmartebani<br />

resursebi<br />

moswavleebma saswavlo kursisTvis SeiZleba gamoiyenon erTi an meti resursi:<br />

¤ teqsti<br />

¤ <strong>maswavlebeli</strong><br />

¤ Tanatolebi<br />

¤ mSoblebi<br />

¤ interviuebi gareSe pirebTan (garda mSoblebis, maswavleblebisa da Tanatolebisa)<br />

swavlis gamocdileba<br />

¤ dakvirveba<br />

¤ audiovizualuri masala<br />

¤ onlaini an eleqtroaparatura<br />

¤ cnobari<br />

¤ sakuTari warmosaxva an gamocdileba<br />

am CamonaTvalis warmodgena resursebis im nusxis gasafarToeblad dagvWirda, romlebmac<br />

swavlis procesze unda moaxdinon gavlena da gavarkvioT, ramdeni maTgani gamoiyeneba Cvens<br />

praqtikaSi.<br />

mniSvneloba<br />

saganmanaTleblo kursis manZilze, yvela zemoCamoTvlili resursi unda gamoviyenoT.<br />

gavarkvioT, nebismieri kursis, safexuris an klasisTvis romeli resursebi an resursTa ramdenad<br />

farTo speqtris gamoyenebaa Sesabamisi da sasurveli da SevadaroT arsebul realobas.<br />

moswavleTa aTvisebis procesze individualuri dakvirvebisaTvis sasargeblo iqneba,<br />

davadginoT, am resursTagan ramdeni gamoiyenes sxvadasxva saganmanaTleblo kursze da SevafasoT,<br />

ramdenad Seesabameba erTmaneTs resursTa efeqturoba da programis intensivoba.<br />

ganmartebani<br />

pirovnuli relevanturoba<br />

individualuri relevantobis misaRwevad swavlis procesSi unda CavrToT warmosaxva,<br />

modelireba da realuri garemo. xarisxis maCvenebelia is, Tu ramdenad Seesabameba saswavlo<br />

situacia moswavlisTvis mniSvnelovan cxovrebiseul aspeqtebs. ramdenad mWidro kavSirSia<br />

saswavlo situacia skolis gareT arsebul realur samyarosTan?<br />

magaliTad, rveulSi iseTi magaliTis amoxsna, romelic fulis Sekrebas moiTxovs<br />

(124.35+3.50=?), warmosaxviTi aqtivobaa, radgan samuSao rveulis furclebze fulis angariSi<br />

skolis gareT cxovrebisTvis damaxasiaTebeli ar aris. magram Tu klasSi gaTamaSdeba<br />

situacia, moewyoba daxlis modeli, sadac nebismieri produqti `gaiyideba~, moswavleebi<br />

ki pirobiTi an namdvili fuliT `ivaWreben~, maSin moxdeba realobis simulacia. xolo Tu<br />

389


Tavi 15<br />

klasi supermarketSi garkveuli RonisZiebisTvis fuls daxarjavs, magaliTad, wveulebisTvis<br />

produqts SeiZens, moswavleebs mTeli rigi procedurebis ganxorcieleba mouwevT:<br />

produqtis arCeva, vaWroba, fulis gadaxda da xurdis miReba. es iqneba realuri aqtivoba _<br />

realur samyarosTan integrirebuli da uSualod dakavSirebuli.<br />

warmosaxviTi swavlis process, ra Tqma unda, Tavisi daniSnuleba aqvs _ igi swavlisa da<br />

codnis SeZenisas xSirad gamoiyeneba da Seucvlelia. indoeTis istoriis Seswavla mxolod<br />

am qveynis istoriuli saitebiT arasruli iqneba (Tumca maTi gamoyeneba namdvilad sasurvelia).<br />

istoriuli sakiTxebis Seswavlas aucileblad sWirdeba wignebis wakiTxva. amrigad,<br />

gamarTlebuli ar iqneba Teoriuli masalisa<br />

da realuri gamocdilebis safuZvelze swav-<br />

bevr maswavlebels miaCnia, rom saswavlo galebaTa<br />

erTmaneTTan dapirispireba da romemocdileba<br />

dakavSirebuli unda iyos realur<br />

lime maTganis upiratesobis mtkiceba. ra Tqma<br />

samyarosTan.<br />

unda, Sors varT im azrisgan, rom moswavleebma<br />

mTeli saskolo programa skolis Senobis<br />

gareT unda gaiaron, rom realuri cxovrebis saSualebiT swavlis process eziaron: xatva<br />

realuri iqneba yvelgan, sadac unda daxatos adamianma _ am moqmedebis Sesruleba skolaSic<br />

SeiZleba da samxatvro saxelosnoSic. igive SeiZleba vTqvaT SemoqmedebiTi saqmianobis<br />

nebismier sxva dargSi muSaobaze. mxareTa debatebi yovelTvis realuri gamocdilebaa da ara<br />

simulacia, miuxedavad imisa, sasamarTloSi mimdinareobs Tu ara. mravali saskolo procedura<br />

imTaviTve realuria moswavleebisTvis. magaliTad, moswavleTa Soris kamaTi masalebis<br />

ganawilebasTan dakavSirebiT maTTvis realobaa, Tumca xSirad ganzrax aris provocirebuli.<br />

390<br />

mniSvneloba<br />

ganaTlebis mravali specialisti miiCnevs, rom swavlis rac SeiZleba meti procesi unda<br />

davukavSiroT moswavlis realur cxovrebas – mis skolis gareT gamocdilebas. swavlebis<br />

Teoriis erT-erTi skolis warmomadgenelTa azriT, aseTi swavlis procesi gacilebiT efeqturi<br />

da mtkicea (Dale, uTariRo). am Teoriis mixedviT, moswavles aqvs konteqsti, romelSic<br />

axali informaciis transferi SeuZlia da Tavis pirad cxovrebasTan relevantobis gamo is<br />

motivirebulia, araTu daeswros aseT sagakveTilo process, aramed misi aqtiuri monawilec<br />

gaxdes. es ki moswavlis CarTulobis garantiaa, rac swavlebas maqsimalurad efeqturs xdis.<br />

Teoriis mimdevarTa azriT, mniSvnelovania vicodeT, ramdenad miaxloebulia realobasTan<br />

moswavleTaTvis SeTavazebuli saswavlo procesebi. skolamdeli asakis bavSvebisa da Ria<br />

gakveTilebis specialistebs saswavlo procesi gansakuTrebiT am kuTxiT ainteresebT (Bussis,<br />

Chittenden, and Amarel 1976).<br />

swavlis procesebs Soris gansxvavebis ukeT dasanaxad, SegviZlia monacemTa baza gamoviyenoT.<br />

Tu erTmaneTs SevadarebT moqmedebiT (keTebiT) swavlasa da Teoriul swavlas, uzarmazar<br />

gansxvavebas davinaxavT. aucilebelia, davadginoT, ra adgili uWiravs saswavlo gegmaSi<br />

realobidan swavlas da ramdenad Seesabameba is masalis Sinaarssa da moswavles. saswavlo<br />

gegmis efeqtianoba SegviZlia SevafasoT Teoriul, simulaciur da realobis safuZvelze<br />

swavlis procesTa Soris arsebuli balansis mixedviT. aseTi balansi saukeTeso saSualebaa<br />

saswavlo miznebis mocemul droSi gansaxorcieleblad.<br />

.


ganmartebani<br />

konkurencia<br />

swavlis gamocdileba<br />

jonsonma da jonsonma (Johnson & Johnson 1975, 1987) swavlis procesis sami modeli SemoiRes:<br />

kolaboraciuli (TanamSromluri), konkurentuli da individualisturi. swavlis procesSi<br />

mniSvnelovania is urTierTdamokidebuleba da urTierTkavSiri, romelic arsebobs moswavleebs<br />

Soris da, agreTve, moswavleebsa da maswavlebels Soris. es urTierToba asaxavs klasis<br />

socialur klimats, romelSic gvxvdeba rogorc konkurentuli, ise arakonkurentuli<br />

garemo, an urTierTdaxmareba.<br />

rodesac moswavleebi erTad muSaoben, raTa gaarkvion, ra faqtorebi axdens gavlenas<br />

sanTlis wvis xangrZlivobaze, isini kolaboraciuli modeliT muSaoben.<br />

kolaboraciulia modeli, rodesac maT gacnobierebuli aqvT, rom yoveli maTganis<br />

mier miznis miRweva uSualod aris damokidebuli maTTan dakavSirebul sxva<br />

moswavleTa mier miznis miRwevaze. magaliTad, Tu yvela moswavlis mizania im<br />

faqtorebis CamoTvla, romlebic gavlenas axdens sanTlis wvis droze, isini<br />

mizans mxolod saWiro CamonaTvalis Sedgenis SemTxvevaSi miaRweven. kolaboraciul<br />

mizanze muSaoba saWiroebs saerTo miznis misaRwevad aucilebeli qcevebis<br />

koordinirebas. Tu erTi moswavle aRwevs mizans, maSin masTan dakavSirebuli<br />

yvela moswavle misi warmatebis moziarea. magram Tu moswavleebi erTmaneTs<br />

sanTlis wvis drois xangrZlivobis ganmapirobebel faqtorTa yvelaze srulyofili<br />

CamonaTvalis SedgenaSi Seejibrebian, saqme gveqneba konkurentul<br />

modelTan. konkurentuli modeli im SemTxvevaSi muSaobs, roca moswavleebs<br />

gacnobierebuli aqvT, rom mizans mxolod maSin miaRweven, Tu sxvebi amas ver Se-<br />

Zleben, radgan bolos mxolod erTi saukeTeso gamovlindeba, sxvebi ki damarcxebulebad<br />

CaiTvlebian. konkurentuli interaqcia gulisxmobs brZolas miznis<br />

misaRwevad, rac erTis mier miznis miRwevas niSnavs. bolos, ganvixiloT mesame _<br />

individualisturi modeli: es modeli maSin moqmedebs, roca moswavleebi damoukideblad<br />

muSaoben, magaliTad, romelime maTematikuri operaciis Sesasruleblad.<br />

am SemTxvevaSi, erTi moswavlis mier miznis miRweva ar aris damokidebuli<br />

sxvebis mier miznis miRwevaze. erTis warmateba an warumatebloba ar<br />

aisaxeba meoris warmatebaze Tu warumateblobaze. romelime moswavlis mier gamoTvlis<br />

ama Tu im maTematikuri meTodis daufleba ar ganapirobebs sxvebis mier<br />

mocemuli meTodis dauflebas an verdauflebas. individualisturi modeliT<br />

muSaobisas ar xdeba moswavleTa Soris interaqcia, yoveli maTgani problemis<br />

gadaWris sakuTar gzas eZebs imisda miuxedavad, sxvebi aRweven Tu ara mizans<br />

(Johnson & Johnson 1975, gv. 7).*<br />

jonsonma da jonsonma saswavlo procesis organizebis formebze (interaqcia moswavleTa<br />

Soris da interaqcia maswavlebelsa da moswavles Soris) dakvirvebis mizniT Seadgines kiTxvari,<br />

romlis SekiTxvebzec unda gaecaT an dadebiTi – `diax~, an uaryofiTi – `ara~ pasuxi.<br />

Sedegad, swavlebis sami modelisTvis samgvari procentuli maCvenebeli gamoikveTa. miRebuli<br />

suraTis mixedviT, swavlis procesisTvis iSviaTad gamoiyeneba mxolod kolaboraciuli<br />

modeli. kvlevis Sedegebis mixedviT SegviZlia ganvacxadoT, rom gavrcelebis TvalsazrisiT,<br />

dominanturia iseTi saswavlo procesi, romelSic konkurentuli modelisTvis damaxasiaTebeli<br />

niSnebi sWarbobs.<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Johnson, D. W., and R. T. Johnson. Learning Together and Alone. Englewood Cliffs, N. J.: Printice Hall, 1975, 1987.<br />

391


Tavi 15<br />

Jgufuri jvleva<br />

Tavsatexi Johnson &<br />

Johnson<br />

moswavleTa<br />

gundebi<br />

gunduri<br />

Sejibri<br />

392<br />

Tavsatexi, saintereso situacia.<br />

jgufebs eZlevaT<br />

amocanebi.<br />

gayaviT masala 5-6<br />

moswavlisTvis 5-6 nawilad.<br />

mTliani klasis instruqtireba<br />

moswavleTa reaqciebis Seswavla.<br />

socialuri<br />

unarebis varjiSi da<br />

sajaro ganxilva.<br />

gundis wevrebi<br />

damoukideblad swavloben<br />

TavianT nawilebs.<br />

araerTgvarovan jgufSi 4-5 moswavle<br />

erTmaneTis gamokiTxvas awarmoebs da davalebas<br />

asrulebs.<br />

did jgufTan saswavlo amocanis<br />

formulireba.<br />

qvejgufebis Seqmna da didi<br />

proeqtidan qveamocanis miReba.<br />

jgufebi msjeloben,<br />

rogor ganawildes<br />

masala erTi<br />

mTliani produqtis<br />

misaRebad.<br />

gundi iSleba. sxvadasxva<br />

gundebis warmomadgenlebi,<br />

romlebsac erTi da igive<br />

masala aqvT qmnian `eqspertTa<br />

jgufs”, raTa erTmaneTs<br />

gauwion xelmZRvaneloba<br />

da moamzadon gundis<br />

prezentacia.<br />

15-wuTian<br />

Tavsatexs<br />

moswavleebi<br />

damoukideblad<br />

asruleben.<br />

SejibrSi Tanabari<br />

SesaZleblobebis<br />

moswavleebi sxvadasxva<br />

samwevrian gundebs<br />

warmoadgenen. isini<br />

TamaSoben akademiuri<br />

masalis gamoyenebiT:<br />

gamarjvebuli, 6 qula;<br />

jgufebi erTad<br />

muSaoben.<br />

moswavleebi<br />

agroveben<br />

qulebs sakuTari<br />

ZalebiT da<br />

Tavad asruleben<br />

konkretul<br />

davalebebs.<br />

sqema 15.1. kooperaciuli swavlis xuTi formati<br />

rolebis miReba, dagegmva.<br />

damoukidebeli muSaoba, swavla.<br />

meore adgili, 4 qula<br />

gundebi gadanawildebian,<br />

raTa ganaxorcielon<br />

moswavleTaSorisi swavla.<br />

mesame, 2 qula<br />

jgufebi aanalizeben progress da<br />

process.<br />

iReben jgufis<br />

Sefasebas.<br />

gegmaven prezentacias.<br />

individualuri testebi.<br />

cxaddeba<br />

gamarjvebuli<br />

gundebis vinaoba.<br />

cxaddeba gamarjvebuli<br />

gundis vinaoba (pirvel<br />

adgilze gasulTa qulebi)<br />

marcxnidan marjvniv izrdeba interaqciisa da komunikaciis unaris saWiroeba.<br />

klasi afasebs jgufebis wvlils.


swavlis gamocdileba<br />

samecniero literaturis mniSvnelovan nawilSi aRiarebulia kolaboraciuli swavlis<br />

procesis efeqtianoba rogorc gagebis, ise Sedegis TvalsazrisiT. am aRiarebis kvaldakval<br />

gamoCnda specialuri literatura, romelic eZRvneba kolaboraciuli modeliT saswavlo<br />

procesis warmarTvis teqnikas. maswavleblebs SeuZliaT kolaboraciuli modelis, sul<br />

cota, xuTi sxvadasxva formis danergva (sqema 15.1). diagramaze zemoaRniSnuli formebis<br />

dalagebis principi is aris, Tu ra roli eniWeba TiToeuli maTganis gansaxorcieleblad moswavleTa<br />

interaqciisa da komunikaciis unars (marcxnidan marjvniv – naklebad saWirodan<br />

ufro saWirosken).<br />

ganvixiloT konkretuli saswavlo procesi da davadginoT, romeli maxasiaTebelia misTvis<br />

dominanturi: kolaboraciuli, konkurentuli Tu individualisturi. Cven davakvirdiT<br />

erT-erT samecniero laboratoriaSi mimdinare saswavlo kurss, sadac moswavleTa jgufebi<br />

erTad muSaobdnen. maT saerTo aparatura hqondaT, erTmaneTs uziarebdnen ideebsa da informacias,<br />

radgan erTsa da imave cdas atarebdnen. es TanamSromlobis namdvili nimuSi iyo. moswavleebi,<br />

amave dros, cdis Sedegebs damoukideblad iwerdnen sakuTar rveulebSi. momdevno<br />

etapze moswavleTa sxvadasxva jgufi sxvadasxva adgilze imyofeboda. zogi maTgani marto<br />

muSaobda, radgan im momentSi iq sxva aravin iyo, an kidev imitom, rom marto muSaoba undoda<br />

(ris uflebasac <strong>maswavlebeli</strong> aZlevda). roca isini mzad iyvnen testisTvis, individualurad<br />

abarebdnen tests. testirebas uZRoda moswavlesTan maswavleblis individualuri muSaoba.<br />

aRniSnuli saswavlo procesi, udavod, individualisturia. zemoaRniSnul laboratoriul<br />

kursebze ar SegviniSnavs, rom moswavleebi gajibrebodnen erTmaneTs da miRebuli qulebi<br />

SeedarebinoT, Tumca gasaubrebisas maswavleblebma gaixsenes aseTi SemTxvevebi. Tumca, moswavleebs<br />

qulebi romc SeedarebinaT, es ar iqneboda konkurenciis, rogorc swavlis erTerTi<br />

modelis, dadastureba, radgan testebSi miRebuli qulebis Sedareba im SejibrebiTi<br />

bunebis gamoxatulebaa, romelic saerTod axasiaTebs bavSvebs, adamianebs, kulturebs Tu<br />

TviT testirebis process.<br />

konkurenciis CvenTvis saintereso forma aRmovaCineT Semdeg saswavlo procesSi: es gaxldaT<br />

gunduri TamaSis msgavsi aqtivoba, roca jgufebs davaleba sxvebze swarafad da zustad<br />

unda SeesrulebinaT, an sxvebisTvis unda daeswroT kiTxvaze swori pasuxis gacema. Sejibrisken<br />

xSirad Tavad moswavleebi miiswarafvian, an mSoblebi, kultura Tu sacxovrebeli<br />

adgili ubiZgeben, magram mxolod konkurentuli qcevis gamovlinebis gamo ver mivakuTvnebT<br />

swavlis process swavlebis konkurentul models. zemoCamoTvlil sam modelze saubrisas,<br />

gvainteresebs konkurentuli, TanamSromluri an individualisturi qceva, romelic gegmiT<br />

aris gaTvaliswinebuli da ganpirobebuli da mxolod am pirobis dakmayofilebis SemTxveva-<br />

Si SegviZlia mivakuTvnoT saswavlo procesi ama Tu im models. Tu moswavleTa konkurentuli,<br />

TanamSromluri an individualisturi qceva saswavlo procesis Semadgenel nawilad ar<br />

moiazreba, aseT saswavlo process ver mivakuTvnebT zemoCamoTvlil maxasiaTeblebs.<br />

Cven mier ganxilul magaliTSi, romelic samecniero laboratoriaSi Catarda, konkurentuloba<br />

saswavlo procesis damaxasiaTebeli niSani ar iyo, radgan maswavlebels an saswavlo<br />

gegmas ar miucia aseTi qcevisTvis biZgi.<br />

mniSvneloba<br />

onkurenciis dadebiTi an uaryofiTi mxareebis Sesaxeb diskusia xSirad imarTeba mSoblebs,<br />

ganmanaTleblebs Tu quCaSi gamvlelebs Soris. konkurentulia garemo, romelSic Cven<br />

vcxovrobT da romlis Sesaxebac sakuTari Sexeduleba gvaqvs Camoyalibebuli. swavlebis mocemuli<br />

maxasiaTeblebi moiTxovs maswavlebelTa yuradRebis mobilizebas, rom gaarkvion,<br />

393


Tavi 15<br />

ramdenad damaxasiaTebelia konkurentuli, TanamSromluri an individualisturi niSnebi<br />

moswavleTa swavlis procesisTvis, iZenen Tu ara isini TanamSromlobis an konkurenciis gamocdilebas.<br />

swavlebis sami modeli saswavlo procesis dabalansebis saSualebasac iZleva.<br />

maTi meSveobiT moswavleebi cxovrebiseul gamocdilebas (TanamSromlobis, konkurenciis<br />

an individualuri muSaobis TvalsazrisiT) saswavlo procesSi gadatanili realobidan<br />

iZenen – aseT situaciaSi maT saswavlo procesis mimarTulebis mimcemni ganzrax an uneblied<br />

ayeneben. xdeba am maxasiaTeblebis kontroli da situaciis Sesabamisad cvla. ase rom, swavlebis<br />

sami modelis gamoyenebiT pedagogi moswavleebs sxvadasxvagvar garemos uqmnis.<br />

394<br />

Sesabamisoba<br />

maswavlebelma SeiZleba moaxdinos jgufebisa da individebis diferencireba imisda mixedviT,<br />

Tu swavlebis romeli modelia maTTvis ufro efeqtiani.<br />

ganmartebani<br />

zedamxedveloba<br />

maswavlebelma SeiZleba uSualo zedamxedveloba gauwios moswavleebs, gaakontrolos,<br />

ras da rogor akeTebs TiToeuli maTgani. zogi SeiZleba damoukideblad muSaobdes da Tavad<br />

kisrulobdes pasuxismgeblobas sakuTari namuSevrisTvis. zogs ki pedagogi uwyobs xels, rom<br />

davalebas Tavi gaarTvas: pasuxobs mis SekiTxvebs, awvdis winadadebebsa da rekomendaciebs,<br />

usvams mastimulirebel SekiTxvebs (Dunn and Dunn 1978). dakvirvebebis Sedegad gamoikve-<br />

Ta, rom zedamxedveloba SeiZleba samgvarad ganxorcieldes: kontroli, xelSewyoba da damoukideblad<br />

muSaobis saSualebis micema.<br />

mniSvneloba<br />

mocemuli maxasiaTeblis SezRuduli speqtri (magaliTad, Tu <strong>maswavlebeli</strong> yovelTvis<br />

yvela saswavlo aqtivobas akontrolebs) mTlianad dominanturs xdis swavlebis konkretul<br />

formas. zedamxedvelobis formebis viwro an farTo speqtris gamoyeneba Sesabamis gavlenas<br />

axdens moswavleTa Camoyalibebaze, vinaidan maTze zemoqmedebs garemo, romelSic uwevT<br />

yofna. warmovidginoT is suraTi, romelic SeiZleba miviRoT zedamxedvelobis mxolod erTi<br />

konkretuli formis gamoyenebis SemTxvevaSi da sakuTar Tavs SevekiTxoT: gvindoda Tu ara<br />

aseTi Sedegis miReba? saswavlo gegma an Cven am Sedegs viTvaliswinebdiT?<br />

Sesabamisoba<br />

maswavleblebma moswavleTa diferencireba imis mixedviT unda moaxdinon, Tu ra saxis da<br />

ra dozis zedamxedveloba sWirdebaT da maqsimalurad miusadagon zedamxedvelobis formebi:<br />

jeini damoukideblad Zalze nayofierad muSaobs, mxolod iSviaTad sWirdeba maswavleblis<br />

konsultacia. maswavleblis mudmivi kontroli mas xels uSlis aRqmaSi. martas damoukideblad<br />

ar SeuZlia samuSaos organizeba. man SeiZleba ramdenjerme scados samuSaos


swavlis gamocdileba<br />

dawyeba, magram ver moaxerxos. uSualo kontrolis gareSe, man SeiZleba uamravi dro dakargos.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> mas zedamxedvelobas uwevs, xolo jeins srul Tavisuflebas aZlevs.<br />

swored aseve SeiZleba jgufebis diferencirebac. Tu maswavleblis midgoma jgufebisa da individebis<br />

mimarT am princips emyareba, maSin is sworad usadagebs zedamxedvelobis formebs.<br />

ganmartebani<br />

TviTgamoxatva<br />

saswavlo procesSi moswavleebs TviTgamoxatvis SesaZlebloba an eZlevaT, an ara. TviTgamoxatva<br />

SeiZleba xatviT, mxatvruli weriT, artistizmiT, saubriT, saintereso namuSevris<br />

SeqmniT. mxolod SekiTxvebze pasuxebis gacema ar gulisxmobs TviTgamoxatvas im TvalsazrisiT,<br />

romelic CvenTvis mniSvnelovania. TviTgamoxatva niSnavs individis unikaluri unarebis<br />

gamovlenas, an misTvis biZgis micemas, rom Cveulebrivi, standartuli informacia<br />

Taviseburad gadmogvces. biologiis gakveTilze moswavleebisTvis micemuli davaleba,<br />

daxaton mitozi (miuxedavad Sesrulebuli namuSevrebis gansxvavebuli xarisxia), maswavleblis<br />

mier winaswar dakonkretebuli davalebaa da moswavleebs TavisuflebisTvis adgils ar<br />

utovebs. davaleba, naxatiT asaxon romelime musikaluri nawarmoebis mosmenis Semdeg saku-<br />

Tari STabeWdilebebi, aseve winaswar gansazRvrulia, Tumca moswavleebs met Tavisuflebas<br />

aZlevs, asaxon musikiT gamowveuli maTTvis mniSvnelovani asociaciebi. davaleba, Seajamon<br />

turneris sazRvrebis Teoria, moswavleebs TviTgamoxatvis saSualebas ar iZleva. Tu aRniSnul<br />

Temas (maTi warmosaxvis gaaqtiurebis mizniT) sxva saxiT SevTavazebT, magaliTad, 100<br />

wlis win rom ecxovraT, rogori reaqcia eqnebodaT Tavisufali miwebis sakiTxis ganxilvisas,<br />

isini sakuTari damokidebulebis gamovlenas SeZleben.<br />

mniSvneloba<br />

es maxasiaTebeli saganmanaTleblo programisTvisac mniSvnelovania. mis Sesaxeb monacemebi<br />

Sesabamis suraTs gviqmnis da, saWiroebis SemTxvevaSi, misi rolis gazrdis, an mTlianad<br />

saswavlo procesis arsebiTi cvlilebis saSualebas gvaZlevs. ra Tqma unda, SegviZlia realobis<br />

Sedareba imasTan, rac dagegmili gvqonda da im SemTxvevebis gamoyofa, rodesac Cvenma<br />

mcdelobam, moswavleebs TviTgamoxatva moexdinaT, nayofi gamoiRo.<br />

Sesabamisoba<br />

mniSvnelovania, gavarkvioT, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs TviTgamoxatvis saSualebas<br />

aZlevs, an misken ubiZgebs, imavdroulad TviTgamoxatvis maTTvis saukeTeso gzis<br />

arCevis saSualebasac Tu aZlevs. roca am maxasiaTebels individs usadageben, mas winaswar<br />

esaubrebian da uxsnian, rom TviTgamoxatvis mizniT sxvebisgan gansxvavebuli xerxebisa da<br />

saSualebebis gamoyeneba SeuZliaT.<br />

395


Tavi 15<br />

396<br />

ganmartebani<br />

abstraqciis xarisxi<br />

saswavlo procesi SeiZleba iyos konkretuli, TvalsaCinoebaTa (xatebis) gamoyenebiT an<br />

abstraqtuli (Bruner 1966). konkretulia maSin, rodesac moswavleebi xedaven an exebian realur<br />

obieqts, an sxva saxis gamosaxulebas da MSeuZliaT interaqcia maTi meSveobiT. abstraqtuli<br />

ki niSnavs simbolurs, rodesac saswavlo procesi mTlianad sityvebsa da mosazrebebs<br />

emyareba, ar aris TvalsaCinoebebiTa da konkretuli obiqtebiT uzrunvelyofili.<br />

mniSvneloba<br />

Cven SegviZlia erTmaneTs SevadaroT abstraqciis sxvadasxva xarisxi, romlis SeTavazebac<br />

konteqstis mixedviT xdeba da vimsjeloT, situaciasTan misi Sesabamisobis Sesaxeb. aseve<br />

unda gaviTvaliswinoT, moswavleTa asaki da azrovnebis tipebi. dawyebiT safexurze, ra Tqma<br />

unda, metia saswavlo procesSi konkretulis Semotanis saWiroeba, vidre ufro maRal safexurebze.<br />

Sesabamisoba<br />

radgan erTi da imave asakis bavSvebi, abstraqtuli informaciis gadamuSavebis unaris<br />

TvalsazrisiT, xSirad sxvadasxva doneze imyofebian, maswavlebelma isini Sesabamisad unda<br />

dayos da saswavlo procesSi individulurad SesTavazos abstraqciis Sesaferisi done. gonebaSi<br />

SeRwevis aseTi meTodi tipobriv saSualo skolis saswavlo gegmaSi gamoiyenes konrad<br />

toeferma (Conrad Toepfer 1981) da sxvebmac. aRmoCnda, rom abstraqtuli saswavlo procesis<br />

dros moswavleebs moeTxovebaT iseTi saxis azrovneba, romelic 12 wlis asakis amerikeli<br />

mozardebis mxolod 12%-s aqvs. toeferis mtkicebiT, maswavlebelma moswavleebs maTi SesaZleblobebisTvis<br />

Sesabamisi abstraqciis xarisxi unda SesTavazos, gansakuTrebiT, gardatexis<br />

periodSi – 12-14 wlis asakSi, winaaRmdeg SemTxvevaSi, moswavleTa moswrebis mkveTri<br />

diferencireba moxdeba. is da misi kolegebi maswavleblebs urCeven, Seamowmon moswavleTa<br />

azrovnebis done (mTeli rigi konkretuli, Sesabamisi operaciebis meSveobiT) da Sesaferisi<br />

swavlebis forma SeurCion maT. toeferis azriT, inteleqti ar aris dakavSirebuli abstraqtuli<br />

azrovnebis unarTan.<br />

abstraqtuli azrovnebis unars didi mniSvneloba aqvs swavlis nayofierebisTvis. amitom<br />

saTanado gamokvlevis safuZvelze moswavleTa gonebrivi ganviTarebis yovel safexurze<br />

saWiro modeli unda gamoviyenoT.<br />

ganmartebani<br />

kognituri done<br />

blumis (Bloom 1956) taqsonomia eqvs kognitur dones: gaxseneba, wvdoma, analizi, gamoyeneba,<br />

sinTezi da Sefaseba. moswavleTa kognituri donis dasadgenad swavlis process unda<br />

davakvirdeT. SegviZlia, davakvirdeT maswavleblis mier moswavleebisTvis SeTavazebul<br />

swavlebis formasac da ganvsazRvroT aTvisebis done. swavlis erT konkretul procesSi,<br />

SesaZloa, aTvisebis sxvadasxva donis gamoyeneba iyos saWiro.


mniSvneloba<br />

swavlis gamocdileba<br />

mkvlevrebi xangrZlivad ikvlevdnen verbaluri interaqciis dros maswavlebelTa mier<br />

dasmul SekiTxvebs, romlebic Seesabameboda aTvisebis maRal dones. gamoirkva, rom rac<br />

ufro maRali donisaa SekiTxva, miT ukeTesia, radgan swavlebis procesSi aris mcdeloba,<br />

rom moswavleTa Sedegebi SekiTxvebis dones<br />

Seesabamebodes (Winne 1979a). Tumca, aTvisebis<br />

maRali donis Sesabamisi SekiTxvebis<br />

didi doza, SesaZloa, Zalze Seusabamo iyos<br />

im moswavleTaTvis, romelTac igive masala<br />

aTvisebis ufro dabal doneze ar daumuSavebiaT.<br />

me-10 TavSi Cven ganvixileT swavlebis<br />

parametrebi da vnaxeT, rom garkveul mode-<br />

lebSi saWiroa aTvisebis operaciebis garkveuli TanamimdevrobiT miwodeba. isini daumuSaveblad<br />

arc erT safexurze ar unda SevitanoT.<br />

Tu Tvals yuradRebiT mivadevnebT aTvisebis doneebs, romlebsac maswavleblebi saswavlo<br />

procesSi gvTavazoben, SevZlebT SeTavazebuli speqtris Sesaxeb garkveuli monacemebis<br />

Tavmoyras. konkretuli donis dominirebis SemTxvevaSi, ismis SekiTxva: `ratom?~ Tu <strong>maswavlebeli</strong><br />

an saswavlo gegma azrovnebasTan dakavSirebul raime gansakuTrebul mizans iTvaliswinebs,<br />

gavarkvioT, ramdenad Seesabameba ganzraxva realobas.<br />

Sesabamisoba<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> erTi da imave masalasTan dakavSirebul saswavlo process imgvarad<br />

usadagebs moswavleebs, rom sxvadasxva moswavles aTvisebis sxvadasxva done moeTxoveba, e.<br />

i. xdeba aTvisebis doneTa diferencireba. aseTi diferencirebis SemTxvevaSi safrTxe is aris,<br />

rom maswavlebelma, SesaZloa, dabali unarebis mqone moswavleebs maRal doneze gadasvlis<br />

SesaZlebloba waarTvas. xSirad. maswavleblis dabali molodini ukavSirdeba moswavlis Tandayolil<br />

dabal SesaZleblobebs.<br />

amis gamo, maswavlebelma, SesaZloa, isini mudam erTi da imave mocemulobis farglebSi<br />

avarjiSos, uintereso gaxados maTTvis swavleba. es kidev ufro gazrdis warumateblobis<br />

dones, rasac Sedegad mohyveba skolaze gulis acrueba. saWiroa didi yuradReba da sifrTxile,<br />

raTa maswavlebelma garkveul saswavlo procesebSi ar SezRudos moswavleTa monawileoba.<br />

mas SeuZlia saswavlo procesebis diferencireba moswavleTa Sesabamisad, maT Soris<br />

tempis individualurad SerCeviT, magram igi valdebulia, gamoZebnos gzebi da saSualebebi,<br />

rom yvela moswavles, unarebis miuxedavad, aTvisebis doneebis sruli speqtri SesTavazos.<br />

A struqturireba<br />

diferencirebis SemTxvevaSi, maswavlebelma,<br />

SesaZloa, dabali unarebis mqone moswavleebs<br />

maRal doneze azrovnebis SesaZlebloba waarTvas,<br />

maTi warumatebloba kidev ufro gazardos<br />

da sabolood aucruos guli skolaze.<br />

ra igulisxmeba, rodesac amboben, rom moswavleebi etapobriv konkretulobas saWiroeben?<br />

Cveni dakvirvebiT, am termins sxvadasxva mniSvnelobiT iyeneben. erT-erTi versiiT, moswavles<br />

sWirdeba axlo kontaqti da zedamxedveloba, anu davaleba nawil-nawil unda davuSaloT<br />

da dawvrilebiT avuxsnaT ra, sad da rogor unda gaakeTos. saswavlo procesis am segments<br />

SegviZlia `miTiTebebis micema~ vuwodoT. aseTi damatebiTi miTiTebebis gareSe, aqtivoba ver<br />

Sesruldeba. zogjer moswavleebs sTxoven, pirdapir Seudgnen saqmes, zogjer ki maTsa da<br />

397


Tavi 15<br />

maswavlebels Soris xdeba detaluri dakonkreteba, ra da rogor unda gakeTdes. maswavleblis<br />

mier micemuli miTiTebebis tipebs Soris gansxvavebis gasaanalizeblad, davakvirdeT,<br />

ra doziT da vis mier xdeba dakonkreteba: maswavleblis mier (Zlieri konkretuloba), maswavleblisa<br />

da moswavlis gasaubrebisas (zomieri konkretuloba) da moswavlis mier (naklebi<br />

konkretuloba). <strong>maswavlebeli</strong> unda axdendes moswavleTa diferencirebas da icodes, vis ra<br />

dozis unda SesTavazos dakonkreteba.<br />

garkveuli mimarTulebis misacemad <strong>maswavlebeli</strong> xSirad detalur axsna-ganmartebas iZleva<br />

(Tavad iRebs gadawyvetilebebs da iZleva instruqciebs): ra konteqstze unda imuSaon, ra<br />

procedurebi unda ganxorcieldes, ra unda Sesruldes (wera, msjeloba, Sedareba, mosmena),<br />

ra produqti unda Seqmnas moswavlem da ra pirobebs unda akmayofilebdes davaleba. swored<br />

es gaxlavT etapobrivi konkretulobis xuTi komponenti – konteqsti, moqmedeba, procedurebi,<br />

produqti, davalebis Sesrulebis pirobebi.<br />

1. Sinaarsi<br />

2. qceva<br />

3. procedurebi<br />

4. produqti<br />

5. daskvniTi nawili<br />

398<br />

Sinaarsi<br />

vin iRebs gadawyvetilebas?<br />

aravin moswavle SeTanxmebiT <strong>maswavlebeli</strong><br />

(dabali struqtura maRali struqtura)<br />

msgavs analizs SexvdebiT Berlak da sxv., 1975.<br />

konteqsti niSnavs garkveul sakiTxTan dakavSirebul saintereso obieqts an informacias.<br />

vin iRebs gadawyvetilebas, vin axdens SeTavazebas, an vin aris pasuxismgebeli, rogor daamuSaon<br />

moswavleebma esa Tu is sakiTxi? imisaTvis, rom moxdes pasuxismgeblobis mizanSewonili<br />

ganawileba, Tema kargad unda gavaanalizoT. gavarkvioT sakiTxis moculoba. ganvixiloT magaliTi:


swavlis gamocdileba<br />

aqtivoba sakiTxi pasuxismgebeli<br />

kiTxvebze pasuxi samoqalaqo omis<br />

brZolebis gameoreba; <strong>maswavlebeli</strong><br />

SekiTxvebs<br />

qronologiuri TanamimdevrobiT svams.<br />

ainteresebs, rom moswavleebma SeZlon<br />

identificireba da ar aerioT brZolebis<br />

Tanamimdevroba.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `waikiTxeT<br />

es wigni da upasuxeT bolo gverdze<br />

dasmul SekiTxvebs~.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ambobs: `davalebad geqnebaT<br />

Tqvens mier arCeuli wignis ganxilva~.<br />

moswavleebis mier<br />

mowodebuli informacia<br />

wigni<br />

SekiTxvebi<br />

mxare<br />

<strong>maswavlebeli</strong><br />

<strong>maswavlebeli</strong><br />

wigni moswavleebi<br />

(Tumca, dro da Sesasrulebeli moqmedeba maswavleblis mier aris dagegmili, konteqsts,<br />

raze imuSaos da ris Sesaxeb daweros, moswavle irCevs).<br />

<strong>maswavlebeli</strong> sTavazobs moswavleebs:<br />

`kubebiT aageT im maRaziis modeli,<br />

romelsac Cven vestumreT~.<br />

maRaziis modeli <strong>maswavlebeli</strong><br />

(Tumca, moswavle Tavad akontrolebs produqtis formas, anu Tavad wyvets, ra saxe eqneba<br />

maRazias, gamosayenebeli masalis, anu kubis da maRaziis modelis idea maswavleblis mier aris<br />

miTiTebuli. moswavle rom arCevanSi Tavisufali yofiliyo da Tavad gadaewyvita, ra saxiT<br />

gamoexata maRazia (mag.: daexata, gamoeZerwa), maSin produqtis formis ganmsazRvreli moswavle<br />

iqneboda, xolo Sinaarsis Sesaxeb gadawyvetileba kvlav maswavleblis mier iqneboda<br />

miRebuli).<br />

diskusia klasSi saskolo avtobusebis<br />

dadebiT da uaryofiT mxareebze;<br />

<strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs exmareba<br />

gaerkvnen yvelaferSi da cdilobs<br />

gamoaxatvinos pozicia.<br />

filmebis Sesaxeb diskusiis Semdeg<br />

moswavleebi ayalibeben jgufebs<br />

kinowarmoebis garkveuli aspeqtebis<br />

Sesaswavlad: specefeqtebi, rolze<br />

SerCeva, scenari, gadaRebebi. moswavleebi<br />

maTTvis saintereso aspeqtis mixedviT<br />

irCeven jgufebs, <strong>maswavlebeli</strong> ereva imis<br />

dasazusteblad, romeli jgufebi Seiqmnas<br />

da ra SemadgenlobiT.<br />

argumentebi, poziciebi da<br />

poziciebis safuZvlebi<br />

specialuri efeqtebi;<br />

rolze SerCeva;<br />

gadaRebebi;<br />

scenaris Seqmna<br />

moswavleebi<br />

molaparakebiT<br />

399


Tavi 15<br />

zogadad, <strong>maswavlebeli</strong> yovelTvis Tavadaa pasuxismgebeli SinaarsisTvis. im magaliTSi,<br />

romelSic moswavleebi debatebs marTaven avtobusiT momsaxurebis dadebiT da uaryofiT<br />

mxareebze, savaraudoa, rom maswavlebelma SesTavaza Tema. is aris pasuxismgebeli Temaze da<br />

misi ganxilvis siRrmeze, magram es detalebis doneze ufro maRali donea. Tu <strong>maswavlebeli</strong><br />

pasuxismgebelia moswavleTa pasuxebzec, maSin SegviZlia vTqvaT, rom is SinaarsisTvisac pasuxismgebelia,<br />

magram Tu moswavleebs SemoaqvT iseTi informacia, romelic maswavleblis<br />

SekiTxvasTan arapirdapir kavSirSia, an iseTi detalebi, romlebic maswavleblis SekiTxvis,<br />

an mis mier wamoweuli Temis konteqstSi ar jdeba, maSin detalebis doneze moswavleebi arian<br />

SinaarsisTvis pasuxismgebelni (Tumca, SesaZloa, ara zogadad Temaze).<br />

axla ganvixiloT SemTxveva, rodesac diskusiis sawyis etapze <strong>maswavlebeli</strong> kisrulobs pasuxismgeblobas<br />

SinaarsisTvis, Semdeg ki cvlis strategias, diskusias ufro Riad da Tavisuflad<br />

warmarTavs da moswavleebs imave masalasTan dakavSirebiT Tavisufali msjelobisken<br />

ubiZgebs. `axla ki dafiqrdiT, Tqven rogor moiqceodiT general lis adgilze? Tqveni azriT,<br />

man swori gadawyvetileba miiRo? rogor daasabuTebT Tqvens mosazrebas?~ mocemul SemTxvevaSi,<br />

SinaarsisTvis pasuxismgeblobam maswavleblidan moswavleebze gadainacvla, riTac<br />

Seicvala swavlis procesis mniSvnelovani maxasiaTebeli.<br />

swavlebis individualistur modelSi advili SesamCnevia, vin aris pasuxismgebeli detalebis<br />

doneze. Tu kvlevas CavatarebT, mraval gakveTils SeviswavliT da swavlis sxvadasxva<br />

process davakvirdebiT, SevniSnavT, vin aris pasuxismgebeli mxare: <strong>maswavlebeli</strong>, moswavle<br />

Tu maT Soris miRweuli SeTanxmeba.<br />

400<br />

qceva<br />

imisTvis, rom gavarkvioT, vin gansazRvravs moswavlis mier Sesasrulebel moqmedebas,<br />

davakonkretoT, kerZod, ras akeTebs moswavle. vin gadawyvita, rom swored es unda Sesrulebuliyo:<br />

maswavlebelma, moswavlem Tu maT Soris molaparakebam? vin airCia, ra unda gaekeTebina<br />

moswavles, waekiTxa, daewera, Seejamebina, kiTxvebze epasuxa, raime aego Tu daexata?<br />

aq saubaria swavlebis individualistur modelze. swavlebis sxva procesebis ganxilvisas,<br />

visaubrebT maswavleblis rolzec moswavleTa qcevis gansazRvrisas _ zemoT xsenebuli<br />

sami SesaZlo variantidan romeli monawileobs? (iqneb, ar erTi!) magaliTad, Tu maswavlebels<br />

mxedvelobidan gamorCeba, Seatyobinos moswavleebs, ras moelis maTgan, magram Sesasrulebeli<br />

moqmedeba maTTvis isedac naTeli da gasagebi iqneba (magaliTad, samuSao rveulis<br />

gverdis dasruleba TavisTavad gulisxmobs, rom moswavleebma Tanamimdevrulad unda<br />

Seasrulon am gverdze mocemuli savarjiSoebi), maSin aseTi `gamorCena~ Sedegze ar aisaxeba.<br />

Tu Sesasrulebeli moqmedeba moswavleebisTvis gaugebaria, an samuSao TviT maswavlebelsac<br />

saTanadod dagegmili ar aqvs (am dros moswavleebi dabneulad kiTxuloben: `ra unda gavake-<br />

ToT?~), maSin SeiZleba davaskvnaT, rom Sesasrulebeli moqmedebisTvis pasuxismgebeli mxare<br />

ar arsebobs. miTiTeba _ `Semdegi Tavi geqnebaT~, _ SeiZleba Ggulisxmodes, `waikiTxeT da<br />

Tavis bolos mocemul SekiTxvebs upasuxeT~, an `mxolod waikiTxeT~ an `waikiTxeT Sinaarsis<br />

gacnobis mizniT~. Tu maswavlebelma Sesasrulebeli moqmedeba ar daakonkreta, SeiZleba<br />

davaskvnaT, rom Sesasrulebeli moqmedeba gansazRvruli ar aris.<br />

procedurebi<br />

proceduruli moqmedebebi gulisxmobs iseT detalebs, rogoricaa, magaliTad, klasis<br />

jgufebad dayofa marTlweraze muSaobis mizniT, savarjiSosTan dakavSirebiT miTiTebebis


swavlis gamocdileba<br />

micema, aseve molaparakebac, romelsac moswavleebi awarmoeben, rom gadawyviton, rogor<br />

gaarTvan Tavi mocemul davalebas. procedurebi SeiZleba gansazRvros maswavlebelma an moswavlem,<br />

an maT Soris molaparakebis Sedegad dadgindes. ganvixiloT magaliTi. <strong>maswavlebeli</strong><br />

ambobs:<br />

`klasi sam jgufad unda gaiyos: jon, gari da jorj, Tqven pirvel jgufSi<br />

iqnebiT~.<br />

`jer rveulSi imuSaveT, amoiwereT is erTeulebi, romlebic gagiWirdebaT da<br />

Semdeg ganvixiloT~.<br />

`wriuli mimdevrobiT TiToeulma Tqvenganma Tqvas, ra waukiTxavs hemingueis<br />

Sesaxeb. me ki Tqvens naTqvams dafaze davafiqsireb~.<br />

`rogor gavakeToT, yvelani miiRebT monawileobas?~<br />

`jonma SemogvTavaza, moviwvioT gazeTis redaqtori da gavesaubroT. Tanaxma<br />

xarT Tu ara, rom Jurnalistikis kursi am RonisZiebiT daviwyoT?~ (Joyce 1969).<br />

zemoT moyvanil magaliTebSi, SesaZloa, maswavlebels saswavlo procesis warsamarTad<br />

garkveuli monaxazi hqonda, magram misi gamoxatva ver moaxerxa. maSin, gamodis, rom procedurebi<br />

gansazRvruli ar iyo. Tu <strong>maswavlebeli</strong> ambobs, `imuSaveT Tqvens saqaRaldeebSi~ da<br />

moswavleebs saTiTaod ganusazRvravs davalebas (`Carli, Sen pirveli ori furceli gaakeTe<br />

da Sesamowmeblad momitane!~), maSin procedurebi maswavleblis mieraa gansazRvruli. magram,<br />

Tu gaurkvevelia, ra procedurebi unda ganxorcieldes, an TviT maswavlebelsac am sakiTx-<br />

Tan dakavSirebiT bundovani warmodgena aqvs, naTlad ver uxsnis moswavleebs rogor moiqcnen,<br />

maSin mivdivarT daskvnamde, rom procedurebi ar gansazRvrula.<br />

daskvniTi nawili<br />

rogor arkvevs moswale, dasrulda Tu ara konkretuli saswavlo procesi? Sesrulebis piroba<br />

ramdenime TvalsazrisiT unda ganisazRvros: dro, samuSao masalis raodenoba, misaRebi<br />

produqtis saxe. vin awesebs limits: <strong>maswavlebeli</strong>, moswavle Tu orive erTad?<br />

rig SemTxvevebSi, piroba imTaviTve moswavlis mier aris gansazRvruli (magaliTad, xatvis<br />

an SemoqmedebiTi weris dros, garda iseTi SemTxvevebisa roca <strong>maswavlebeli</strong> davalebas<br />

garkveuli detalebis miTiTebiT iZleva, vTqvaT, `dawereT oTxgverdiani moTxroba~). umetes<br />

SemTxvevebSi ki Sesrulebis pirobebs <strong>maswavlebeli</strong> adgens, `gaakeTeT, davalebis pirveli<br />

sami xazi~. Tu Sesrulebis piroba Tavidanve mkafiod ar gavagebineT moswavles, SegviZlia<br />

davaskvnaT, rom problema aRniSnuli pirobis gansazRvrasTan dakavSirebiT gvaqvs. ismis<br />

SekiTxva: `Sesrulebis pirobis gansazRvis ra variatebi aqvs maswavlebels da iyenebs Tu ara<br />

maT Sesabamisad?~<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs aZlevs saqaRaldes axali samuSao furclebiT da moelis,<br />

rom moswavleebi TavisiT mixvdebian da imuSaveben, gamodis rom mas arc procedurebi aqvs<br />

gansazRvruli da arc davalebis Sesrulebis piroba, rac aucileblad aisaxeba Sedegze.<br />

produqti<br />

vin gansazRvravs, ra saxis produqti unda miviRoT: <strong>maswavlebeli</strong>, moswavle Tu orive er-<br />

Tad?<br />

401


Tavi 15<br />

402<br />

¤ <strong>maswavlebeli</strong> `davasaxeloT samoqalaqo omis progresuli Sedegebi~. (CamonaTvali<br />

iqneba produqti.)<br />

¤ moswavle nebismier SemoqmedebiTs an gamomsaxvelobiTs aqtivobas (naxati,<br />

Txzuleba) moswavleze gadaaqvs pasuxismgebloba, Tu ra saxis<br />

produqti Seiqmneba.<br />

¤ SeTanxmeba `rogor warmovadginoT gamokiTxvis monacemebi?~ <strong>maswavlebeli</strong><br />

da moswavleebi Tanxmdebian formaze. SesaZloa, airCion Zeluri<br />

grafikis saxiT warmodgena.<br />

Sesabamisoba<br />

swavlis efeqtianoba aris erT-erTi mizezi, ris gamoc <strong>maswavlebeli</strong> sxvadasxvagvarad<br />

unda miudges moswavleebs (ix. Colarusso 1972). SesaZloa, jimma damoukideblad moaxerxos<br />

Catarebuli cdidan monacemebis amokrefa, freds ki maswavleblis detaluri ganmarteba<br />

dasWirdes, rom cda misTvis maqsimalurad Sedegiani aRmoCndes. erT jgufs, SesaZloa, damoukideblad<br />

SeeZlos wasakiTxi masalis SerCeva, meores ki daxmareba dasWirdes (Sinaarsi).<br />

Tu maswavleblis mizani moswavleTa damoukideblobisa da TviTmotivaciis gazrdaa, igi<br />

TandaTan unda gadavides meti dakonkretebidan nakleb dakonkretebaze. aseT SemTxvevaSi,<br />

man moswavleebs unda SeurCios dakonkretebis is done, romelic mizanSewonili iqneba maTi<br />

efeqtiani SedegisTvis. arsebobs situacia, romelic met dakonkretebas moiTxovs da, am Sem-<br />

TxvevaSi, maswavlebelma dro da energia ar unda daiSuros. TandaTanobiT unda Seecados,<br />

rom zog sakiTxze moswavleebTan erTad (garkveul nawilTan mainc) miiRos gadawyvetileba.<br />

vTqvaT, procedurebze an namuSevris dasrulebis pirobebze. saswavlo wlis ganmavlobaSi<br />

ufro da ufro meti moswavle CaerTveba gadawyvetilebebis miRebis procesSi da maTi damoukideblobis<br />

xarisxi gaizrdeba.<br />

Cveni azriT, etapobrivi dakonkretebis (da pasuxismgeblobis) sakiTxis gageba dagvexmareba,<br />

gaverkveT im sakmaod damabnevel CanawerebSi, romlebic, 1960-1970-iani wlebis e. w.<br />

Ria gakveTilebs asaxavs. masSi Cans, rom <strong>maswavlebeli</strong> gansazRvravda dakonkretebis donis<br />

moswavleebTan Sesabamisobas. moswavles ar avalebda konkretuli amocanis Sesasruleblad<br />

damoukidebeli gadawyvetilebis miRebas, Tu is amisTvis mzad ar iyo. zogjer mTeli klasi<br />

erTnair etapobriv dakonkretebas saWiroebs, zogjer ki aucilebelia am procesis moswavleTa<br />

Sesabamisad diferencireba (Berlak da sxvebi 1975).<br />

devid hantisa (David Hunt) da misi kolegebis mier Catarebuli kvlevebis Semdeg (1966),<br />

swavleba gacilebiT efeqtiani gaxda, radgan praqtikaSi damkvidrda moswavleebisTvis pasuxismgeblobis<br />

delegireba maTi ganviTarebis donis Sesabamisad. Uuamravi xerxi arsebobs<br />

imis gasarkvevad, Tu ra doziT Careva sWirdeba moswavles (Hunt 1971; Hunt and Sullivan 1974;<br />

Rich and Bush 1978). Cvens mier ganxiluli etapobrivi konkretulobis SesaZlo variantebi –<br />

maswavleblis mxridan, moswavlis mxridan, SeTanxmebis Sedegad – Seesatyviseba hantis mier<br />

gamoyofil meti, naklebi da zomieri konkretulobis doneebs.<br />

ganmartebani<br />

dajgufeba da interpersonaluri sirTule<br />

moswavle SeiZleba muSaobdes damoukideblad, TanaklaselTan, TanaklaselTa jgufTan,<br />

mTel klasTan, mxolod maswavlebelTan erTad, sxva zrdasrul adamianebTan erTad (stumar-


swavlis gamocdileba<br />

Tan, mSobelTan), anda maswavleblis xelmZRvanelobiT patara jgufTan erTad. saswavlo kursis<br />

manZilze SeiZleba moxdes zemoCamoTvlili eqvsi kombinaciidan erTi an meti variantis<br />

gamoyeneba. sxvadasxva saswavlo procesi SeiZleba sxvadasxvagvar dajgufebas saWiroebdes.<br />

mniSvneloba<br />

maswavleblis mier swavlebis procesSi Seqmnili jgufebis Taviseburebani saswavlo gegmidan<br />

gamomdinareobs. ra saxis jgufis Seqmnaa mizanSewonili saswavlo miznis misaRwevad? ramdenad<br />

Tanxvdenilia ganzraxva da realoba? jgufebis kombinaciebze saubrisas, gvainteresebs<br />

jgufis rogorc raodenobrivi, ise Tvisebrivi mxare. sainteresoa, jgufis wevrebs Soris<br />

interaqciis formac. Tu jgufi 6 moswavlisgan da maswavleblisgan Sedgeba da moswavleebi<br />

maswavleblis SekiTxvebs pasuxoben, maSin moswavleTa Soris aranairi kavSiri ar myardeba da<br />

Zalze susti interaqcia arsebobs maswavlebelTan, radgan moswavleTa pasuxebi mxolod faqtobriv<br />

informacias Seicavs. am SemTxvevaSi personaluri urTierTkavSiris done dabalia.<br />

Tu amave jgufs <strong>maswavlebeli</strong> SesTavazebs, rom TanaklaselTa pasuxebi ganavrcon, ganmarton<br />

an gaabaTilon, moswavleebi erTmaneTTan uSualo saubars daiwyeben, xolo <strong>maswavlebeli</strong><br />

situaciis daregulirebasa da mediatoris funqciis Sesrulebas Seecdeba. Sesabamisad,<br />

personaluri urTierTkavSiri aRar iqneba susti da ufro zomier xasiaTs SeiZens. xolo Tu<br />

moswavleebi sruliad Tavisuflad esaubrebian erTmaneTs, dialogis formatsa da CarCoebs<br />

Tavad aweseben da samoqmedo gegmasac damoukideblad adgenen, maSin personaluri urTierTkavSiri<br />

maRali xarisxisaa.<br />

Tu saswavlo gegmis mizani socialuri xasiaTisaa, magaliTad, TanamSromloba, erTmaneTis<br />

mosmena, urTierTpativiscema, maSin SeiZleba moswavleTa jgufebi, wyvilebi Tu sxva saxis<br />

kombinaciebi maswavleblis Caurevladac Seiqmnas. saswavlo gegmis nebismieri Temis ganxilvisas<br />

personaluri urTierTkavSiris simWidrove da am urTierTobiT miRebuli Sedegi sa-<br />

Sualebas gvaZlevs davinaxoT, ras eniWeba mniSvneloba konkretul saswavlo procesSi. personaluri<br />

urTierTkavSiri saswavlo procesis Semadgeneli nawilia da maswavlebelma mas<br />

saswavlo miznebidan da moswavleTa saWiroebebidan gamomdinare unda misces mimarTuleba.<br />

Sesabamisoba<br />

personaluri interaqciis dros maswavlebelma jgufebi moswavleTa individualur TaviseburebaTa<br />

gaTvaliswinebiT unda Seqmnas (Colarusso 1972). jimi did jgufSi kargad muSaobs,<br />

patara jgufSi ki Cumad aris da Tanaklaselebs eTiSeba. rogorc Cans, mas mxolod ramdenime<br />

moswavlesTan erTad SeuZlia efeqtiani muSaoba. is mxolod maT aZlevs saSualebas, rom<br />

daexmaron da mxolod maTTan (erT jerze mxolod erTTan) SeuZlia TanamSromloba. amitom<br />

<strong>maswavlebeli</strong> SeZlebisdagvarad xSirad qmnis misTvis xelsayrel kombinacias: <strong>maswavlebeli</strong>jimi<br />

da Tanaklaseli-jimi (Tumca, imavdroulad, <strong>maswavlebeli</strong> cdilobs, mas jgufSi muSaobasTan<br />

dakavSirebuli sirTuleebi daaZlevinos). es gaxlavT maswavleblis mier moswavlis<br />

individualuri xasiaTis gaTvaliswinebiT personaluri interaqciis dagegmvis magaliTi.<br />

zogjer Tavisebureba mTel klass axasiaTebs. magaliTad, zogierT klasSi did jgufebad<br />

muSaoba SeuZlebelia. aseT SemTxvevaSi, maswavlebelma individualuri da mcire jgufebSi<br />

Sesasrulebeli samuSaoebi didi raodenobiT unda dagegmos.<br />

mis jeimsi amCnevs, rom jgufSi personaluri interaqcia ver xerxdeba. moswavleebs aqvT<br />

mosazrebebis urTierTgaziarebis problema, erTmaneTs msjelobas ar aclian. amitom is amcirebs<br />

personaluri urTierTkavSiris simWidrovis xarisxs da zrdis sakuTar, rogorc Suamav-<br />

403


Tavi 15<br />

lis rols. Sedegad, moswavleebi avlenen analizis unaris maRal dones. gamodis, rom am jgufs<br />

personaluri urTierTkavSiris simWidrovis maRali xarisxi ar esaWiroeba.<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> moswavleTa dajgufebisas da personaluri interaqciis warmarTvisas individzea<br />

orientirebuli, maSin is am maxasiaTeblis saWiroebis mixedviT misadagebas axdens.<br />

ra xdeba, rodesac Seusabamobas vawydebiT? am SemTxvevaSi, savaraudoa, rom swavlis<br />

procesi warumateblad mimdinareobs. Seusabamoba niSnavs, rom raRac rigze ver aris da<br />

destruqciuli qceva da uyuradReboba vlindeba. am dros moswavlebi rTul mdgomareobaSi<br />

arian. maswavleblis valia, gaarkvios, ramdenad ukavSirdeba Seqmnili sirTuleebi Seusabamo<br />

dajgufebas an personalur interaqcias. rogor unda dadgindes mizezebi?<br />

mravaljeradi dakvirvebis Sedegad SeiZleba gamoikveTos warmatebuli da warumatebeli<br />

Semadgenlobis jgufebi. Tu erTi da imave Semadgenlobis jgufi xSirad cud Sedegs aCvenebs,<br />

gamodis, rom saqme gvaqvs Seusabamo dajgufebasTan, an Seusabamo personalur interaqcias-<br />

Tan. damkvirvebeli xSirad iseT rames amCnevs, rac maswavleblisTvis, SesaZloa, dafaruli<br />

iyos. Tumca, xSirad mxolod damkvirveblisTvis rTulia mizezis migneba da umjobesi iqneba,<br />

Tu damkvirvebeli problemis mizezebs maswavlebelTan erTad moZebnis.<br />

404<br />

informaciis sirTule<br />

`Semecnebis dabali donis mqone moswavleebs uWirT gonebis Tvali gaadevnon kompleqsur<br />

informacias da Tavi gaarTvan masTan dakavSirebul davalebas. xolo im moswavleebs,<br />

romelTac Semecnebis maRali done aqvT, kompleqsuri xasiaTis informaciis damuSaveba ufro<br />

uadvildebaT~ (Hunt 1971). es mosazreba, TiTqos martivia, rasac ver vityviT TviT sakiTxis<br />

Sesaxebac. aqve unda aRiniSnos, rom moswavlis<br />

Semecnebis done ar unda gavaigivoT inteleqtmoswavleTa<br />

Senecnebis done da maTi inteleqti<br />

Tan da SesaZleblobasTan. magaliTad, or sak-<br />

an SesaZlebloba erTi da igive ar aris.<br />

maod gonebagaxsnil mozards SeiZleba hqondes<br />

erTmaneTisgan Zalze gansxvavebuli Semecnebis<br />

done. ras niSnavs informaciis kompleqsurad damuSaveba? Cven gamovyofT informaciis kompleqsurobis<br />

sam dones: maRals, saSualos da dabals.<br />

pirveli, anu kompleqsurad dabali donis informacia niSnavs sworxazovan informacias,<br />

sadac faqtebi erTmaneTs misdevs. aseTi informaciis saswavlad saWiroa damaxsovreba,<br />

Tanamimdevruloba, gageba da unarebi. Semswavlels ar moeTxoveba alternativebis gaTvaliswineba,<br />

an sxvadasxva Tvalsazriss Soris (magaliTad, adamianis grZnobebsa da orientaciebs<br />

Soris) gansxvavebaTa gamokveTa. Semecnebis dabali donis mqone adamianebs sakuTari Sexedulebis<br />

SemuSaveba uWirT, magram sxvadasxva Tvalsazrisis Seswavla ar uZneldebaT.<br />

meore doneze Cndeba sxvadasxva alternativa. moswavleebs moeTxovebaT, erTmaneTisagan<br />

gamijnon da ganasxvaon wyaroebi, Sexedulebebi, SesaZlo ganmartebani. Tu garkveul<br />

cnebas erTze meti ganmarteba aqvs, moswavlem konteqstis mixedviT yvelaze Sesabamisis amocnoba<br />

unda SeZlos. Cndeba Sedarebisa da Sepirispirebis saWiroeba. moswavleebs SeuZliaT<br />

garkveuli monacemebis safuZvelze Camoayalibon sakuTari Sexedulebebi.<br />

mesame, anu kompleqsurobis maRal doneze moswavleebs SeuZliaT ramdenime alternativis<br />

erTdroulad gaTvaliswineba. maT gansxvavebisa da gamijvnis imdenad didi unari aqvT,<br />

rom damatebiT ramdenime Tvalsazrissa da ganmartebas Soris urTierTmimarTebis danaxvis<br />

unari uviTardebaT.


mniSvneloba<br />

swavlis gamocdileba<br />

ra Tqma unda, zemoxsenebuli 3 done ganviTarebas eqvemdebareba (5 wlis bavSvebs ar Seu-<br />

ZliaT dainaxon urTierTkavSiri sxvadasxva Tvalsazriss Soris). ase rom, moswavleebs maTi<br />

ganviTarebis donis Sesabamisi kompleqsurobis amocanebi unda SevTavazoT Dda Semdeg doneze<br />

mxolod maSin gadaviyvanoT, roca amisTvis mzad iqnebian. aseve ar unda gamogvrCes Mmxedvelobidan<br />

moswavleTa diferencireba kompleqsurobis TvalsazrisiT da yoveli maTganisTvis Sesabamisi<br />

samuSaos micema.<br />

hantis ganviTarebis modeli erTdroulad iTvaliswinebs Cven mier ganxilul etapobriv<br />

dakonkretebas, dajgufebas/personaluri urTierTkavSiris simWidroves da informaciis<br />

kompleqsurobas. es gaxlavT Semecnebis donis sami waxnagi, romelTa Soris urTierTkavSiri<br />

arsebobs. Semecnebis dabali donis mqone moswavle (ris Sesamowmebladac hantma specialuri<br />

testi SeimuSava) nayofier muSaobas SeZlebs Zlieri etapobrivi dakonkretebis, jgufSi naklebi<br />

dinamikis da informaciis dabali kompleqsurobis SemTxvevaSi. da piriqiT, Semecnebis<br />

maRali donis mqone moswavle ukeT swavlobs naklebi etapobrivi dakonkretebis, mWidro<br />

jgufuri interaqciisa da kompleqsur informaciaze muSaobis dros. am saxis Sesabamisoba<br />

kvlevis Sedegadac dadasturda da didi moulodneloba iyo. Sesabamisobas adgili aqvs rogorc<br />

bavSvebSi, aseve zrdasrul adamianebSi da misi gaTvaliswineba sagakveTilo procesisa<br />

da jgufuri muSaobis warmatebiT warmarTvaSi dagvexmareba (Gower and Resnick 1979; Rich and<br />

Bush 1978).<br />

ganmartebani<br />

aRqmis arxebi<br />

gavarkvioT, ra roli aqvT swavlis procesSi SegrZnebebs da davakvirdeT gamoxatvis im<br />

ZiriTad saSualebebs, romlebsac moswavleebi iyeneben axali informacias an azrebis mosmenis,<br />

produqtis damoukideblad Seqmnis an codnis gadmocemisas. SesaZloa, moswavles aRqmis<br />

erTi an randenime arxi hqondes ganviTarebuli _ xedviTi, smeniTi, SexebiTi, kinesTetikuri.<br />

gamoxatvis ZiriTadi saSualebebi, romelTac moswavleebi swavlis procesSi iyeneben,<br />

SeiZleba iyos mamoZravebeli kunTebi, xma an arc erTi. moswavlem codna metyvelebiT, werilobiT,<br />

an sxva xiluli unariT SeiZleba gadasces.<br />

mniSvneloba da Sesabamisoba<br />

swavlis procesis individualizebis erT-erT saSualebas moswavleTaTvis optimaluri<br />

mimRebi da gadamcemi arxebis gaaqtiureba warmoadgens. danma da danma am sakiTxis kvlevas<br />

didi Sroma miuZRvnes (Dunn and Dunn 1978). aRniSnulis praqtikaSi ganxorcielebis mizniT,<br />

SegviZlia davakvirdeT moswavleebs da vnaxoT, rom erTsa da imave an msgavs miznebze samuSaod,<br />

yoveli maTgani xasiaTis Sesabamis mimReb da gadamcem arxs iyenebs.<br />

moswavlis mier informaciis misaRebad gamoiyeneba Semdegi arxebi: vizualuri, smeniTi<br />

da SexebiTi/kinesTetikuri. swavlis procesSi moswavlis moqmedebis (moqmedeba gadacemis<br />

mizniT) gaTvaliswinebiT, SegviZlia CamovTvaloT mTeli rigi arxebi, romelTac is iyenebs:<br />

metyveleba, wera, raime aqtivoba (mag.: xatva, ageba, manipulireba, moZraoba). moZraobiT gadacemis<br />

mizniT, moswavlem SeiZleba kunTebis garkveuli jgufi gamoiyenos: mTavari mamoZravebeli<br />

kunTebi, mcire kunTebi, xma, an pasiuroba (umoZraoba).<br />

405


Tavi 15<br />

swavlis procesis sami maxasiaTeblis monacemebze dakvirvebiT, SegviZlia, SevafasoT, ramdenad<br />

aqtiuri iyo da Seesabameboda swavlis procesi saswavlo programis moTxovnebsa da<br />

moswavlis saWiroebebs. es monacemebi maswavleblebisTvis Zalze mniSvnelovania, radgan maTi<br />

meSveobiT eqmnebaT naTeli suraTi, ra xerxebi unda gamoiyenon swavlis procesSi moswavleTa<br />

aRqmis arxebis maqsimalurad CarTvis mizniT.<br />

aRqmis mravalferovani arxebis gamoyenebis SemTxveviTi xasiaTis SemTxvevaSi, ver iqneba<br />

uzrunvelyofili misi moswavlesTan Sesabamisoba. Sesabamisoba maSin dasturdeba, roca<br />

moswavles an garkveul jgufs individualurad maTi xasiaTidan gamomdinare vusadagebT,<br />

anu, rodesac <strong>maswavlebeli</strong> moswavles aRqmis misTvis dominanturi arxis gamoiyenebisaken<br />

ubiZgebs, an moswavleTa garkveul jgufs sistematurad aZlevs specialur davalebebs,<br />

romelTa meSveobiTac erTi da imave miznis misaRwevad sxvebisgan gansxvavebul swavlis process<br />

sTavazobs.<br />

406<br />

ganmartebani<br />

masStabi<br />

zogjer obieqtis, nabeWdis da saswavlo procesSi gamosayenebeli sxva modelis masStabi<br />

icvleba – izrdeba an pataravdeba. masalis masStabi, Sesabamisad, SeiZleba iyos gazrdili,<br />

Semcirebuli an normaluri.<br />

mniSvneloba<br />

saswavlo procesis sxva maxasiaTeblebis msgavsad, masStabic erT-erTi maxasiaTebelia da<br />

xels uwyobs Semswavlelis interaqcias garemosTan, romelsac saswavlo gegmis avtori da<br />

<strong>maswavlebeli</strong> akontroleben. am maxasiaTebelze dakvirveba gvexmareba, pasuxi gavceT kiTxvas:<br />

ramdenad srulad viyenebT swavlebis procesSi masStabiT manipulirebis SesaZleblobebs?<br />

magaliTad, Semcirebuli masStabis modelebiT SegviZlia abstraqtulad warmodgenili<br />

Sinaarsi xatovani formiT gadmovceT, riTac im moswavleebs davexmarebiT, romlebsac uWirT<br />

abstraqtuli azrovneba. skolis kedlebs miRma arsebuli garemo (nakaduli, qalaqi, xeoba),<br />

SegviZlia klasSi didi naxatebis saxiT SevitanoT (3 futi 4 futze) da saklaso oTaxis mTel<br />

kedelze ganvaTavsoT. samuSao furclebis zomis SecvliT, standartuli davalebebis did<br />

dafaze SesrulebiT, asawyobi asoebisa da cifrebis gamoyenebiT, maswavlebels SeuZlia standartuli<br />

saswavlo procesis gaxaliseba da gamravalferovneba.<br />

Sesabamisoba<br />

masStabs gansakuTrebuli yuradReba dawyebiT safexurze unda mieqces, radgan dawyebiT<br />

klasebis moswavleebisTvis didi mniSvneloba aqvs nabeWdis zomas da furcelze erTeulTa<br />

raodenobas.


s w a v l i s g a m o c d i l e b a - S e j a m e b a<br />

mocemuli Semajamebeli savarjiSo dagvexmareba, swavlis process moswavlis<br />

TvaliT SevxedoT, SevafasoT swavlebis erTi dRe an gakveTilebis erTi cikli da vn-<br />

axoT, moswavleze orientirebuli swavlebis misaRwevad maqsimalurad viyenebT Tu<br />

ara SesaZleblobebs.<br />

1. informaciis wyaro: standartuli Seqmnili<br />

2. gamoyenebuli<br />

resursebi:<br />

teqsti<br />

<strong>maswavlebeli</strong><br />

Tanatolebi<br />

mSoblebi<br />

interviuebi<br />

dakvirveba<br />

audiovizualuri<br />

onlainis<br />

momsaxureba<br />

eleqtroaparatura<br />

cnobari<br />

warmosaxva<br />

gamocdileba<br />

3. piradi relevantoba: warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

4. konkurencia: konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

5. zedamxedveloba: zedamxedveloba<br />

damoukidebloba<br />

xelSemwyobi<br />

Sesabamisi<br />

6. TviTgamoxatva Aar xdeba xdeba Sesabamisia<br />

7. abstraqciis xarisxi: konkretuli xatovani abstraqtuli<br />

8. kognituri done: gaxseneba<br />

9. etapobrivi<br />

dakonkreteba:<br />

Sinaarsi<br />

qceva<br />

procedurebi<br />

produqti<br />

daskvniTi nawili<br />

10. dajgufeba da<br />

interpersonaluri<br />

sirTule:<br />

wvdoma<br />

analizi<br />

gamoyeneba<br />

sinTezi<br />

Sefaseba<br />

ar aris <strong>maswavlebeli</strong> moswavle SeTanxmeba<br />

dabali<br />

maRali<br />

saSualo<br />

Sesabamisi<br />

s w a v l i s g a m o c d i l e b a -<br />

S e j a m e b a<br />

407


11 informaciis<br />

408<br />

sirTule:<br />

12 aRqmis arxebi:<br />

moswavleTa<br />

Zalisxmeva<br />

moswavleTa<br />

motoruli unarebis<br />

gamoyeneba<br />

moswavlis<br />

saqmianobis Sedegi<br />

dabali<br />

maRali<br />

mxedvelobiTi<br />

smeniTi<br />

ZiriTadi<br />

kunTebis<br />

monawileobiT<br />

xma<br />

metyveleba<br />

Sesruleba<br />

13 masStabi: normaluri<br />

gazrdili<br />

saSualo<br />

Sesabamisi<br />

SexebiT/<br />

kinesTetikuri<br />

Sesabamisi<br />

mcire kunTebis<br />

monawileobiT<br />

pasiuri<br />

wera<br />

Sesabamisi<br />

Semcirebuli<br />

Sesabamisi


s w a v l i s g a m o c d i l e b a - s a v a r j i S o<br />

swavlis process Semdegi cameti maxasiaTebeli aqvs:<br />

informaciis wyaroebi<br />

personaluri relevantoba<br />

zedamxedveloba<br />

abstraqciis xarisxi<br />

etapobrivi dakonkreteba<br />

informaciis sirTule<br />

masStabi<br />

gamosayenebeli resursebi<br />

konkurencia<br />

TviTgamoxatva<br />

kognituri done<br />

dajgufeba da interpersonaluri<br />

sirTule<br />

aRqmis arxebi<br />

swavlis procesis zemoCamoTvlili maxasiaTeblebi saswavlo gegmaSi an<br />

sagakveTilo procesSi sxvadasaxva saxiT SeiZleba gamoviyenoT. SemoxazeT, rom-<br />

eli saxiT gvxvdeba igi qvemoT moyvanil citataSi an situaciaSi:<br />

informaciis wyaroebi<br />

1. `sakvanZo sityvebis mosaZebnad leqsikons gamoviyenebT~.<br />

standartuli Seqmnili orive<br />

2. `amerikis revoluciis Sesaxeb qveTavis kiTxvisas, airCieT erT-erTi imdroindeli<br />

istoriuli figura da hkiTxeT partniors, ratom iyo mis mier arCeuli<br />

piri konkretul poziciaze. yuradRebiT iyaviT, rom partniorebma erTsa da<br />

imave istoriul pirze ar isaubroT~.<br />

standartuli Seqmnili orive<br />

3. `van gogis Sesaxeb filmis naxvis Semdeg gamoiyeneT azrovnebis induqciuri<br />

meTodi da SeajereT mosazrebebi van gogze, rogorc mxatvarze. daiwyeT im masalis<br />

gamoyenebiT, romelsac filmSi naxavT~.<br />

standartuli Seqmnili orive<br />

4. `dRevandeli gakveTilis Temaa globaluri ekonomika, kerZod, ra mniSvneloba<br />

aqvs globalur ekonomikur procesebSi monawileobas~.<br />

standartuli Seqmnili orive<br />

personaluri relevantoba<br />

1. moswavleebi, romlebic biznesis samarTals swavloben, monawileoben saswavlo<br />

sasamarTlo procesSi.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

2. meeqvseklaseli moswavleebi miwisqveSa sarTulze tutanhamonis samarxis konstruqcias<br />

ageben.<br />

s w a v l i s g a m o c d i l e b a<br />

- s a v a r j i S o<br />

409


410<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

3. saSualo safexuris moswavleebi saqalaqo samTavrobo Sexvedraze skolis<br />

warmomadgenlebad airCies. Sexvedras eswrebian xelisuflebis warmomadgenlebi,<br />

sxvadasxva organizaciis xelmZRvanelebi, sameurveo sabWoebis wevrebi,<br />

kafeteriis momsaxure personali, avtobusebis mZRolebi.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

4. saswavlo wlis bolos sabavSvo baRis aRsazrdelebi Seadgenen ilustrirebul<br />

`wigns~ daDam dawesebulebis momaval aRsazdelebs mouTxroben, ra elodebaT<br />

da ras iswavlian pirvel wels.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

5. saSualo safexuris moswavleebi dizainis gakveTilze Seqmnian da gaaformeben<br />

skolis speqtaklis afiSebsa da programebs.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

6. sabazo safexuris moswavleebisgan Semdgari ansambli weliwadSi sam koncerts<br />

Seasrulebs.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

7. umaRlesi buRalteriis Semswavleli studentebi awarmoeben institutTan<br />

dakavSirebuli klubebis saqmis warmoebas.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

8. meeqvseklaselebi weren da aformeben pirvelklaselTaTvis gadasacem wignebs.<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

9. moswavleebs geometriaSi davalebad aTi amocana aqvT<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

10. qimiis gakveTilze airebis bunebis Sesaswavlad moswavleebi cdebs atareben.<br />

miznis struqtura<br />

warmosaxviTi simulaciuri realuri<br />

1. jgufSi 4 moswavle muSaobs. Mmoswavleebi statiis analizs weren, Semdeg erTmaneTs<br />

ukiTxaven, saukeTesos arCeven da oTaxSi saukeTeso namuSevrisTvis<br />

gankuTvnil adgilze aTavseben.<br />

konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

2. moswavleebma romanis erTi Tavi unda waikiTxon, daweron ganxilva da gamoTqvan<br />

varaudi, rogor SeiZleba ganviTardes movlenebi momdevno TavSi. bolos,<br />

namuSevrebi maswavlebels unda gadascen.<br />

konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

3. moswavleebi 4 kacian jgufebad muSaoben, rom maTematikis davalebasTan dakavSirebiT<br />

SeTanxmebas miaRwion. isini im amocanaTa sias, romlebzec ver Tanxmdebian,<br />

maswavlebels gadascemen, romelic maTi amoxsnis gzas mTel klass<br />

aCvenebs. Semdeg jgufebi imuSaveben klasis mier mniSvnelovnad miCneul erTerT<br />

unarze. roca yvela wevri davalebas Seasrulebs, jgufi wamaxalisebel<br />

qulas miiRebs maswavlebelsa da jgufs Soris winaswar SeTanxmebuli prizis


mosapoveblad.Yyvela jgufs aqvs qulebisa da prizis miRebis Sansi.<br />

konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

4. gamokiTxvis dros moswavleebs individualurad iZaxeben maswavleblis mier<br />

dasmul SekiTxvebze sapasuxod.<br />

konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

5. mesameklaselebi gakveTilebis damTavrebis Semdeg saswavlo centrSi damatebiTi<br />

unarebis ganviTarebaze muSaoben.<br />

konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

6. romanis Seswavla randenime etapad xdeba: jer moswavleebi erTi Tavis Semajamebel<br />

savarjiSos Seasruleben da varauds gamoTqvamen Semdeg TavSi movlenebis<br />

ganviTarebasTan dakavSirebiT. meore dRes isini oTxwevrian jgufebs<br />

qmnian, romelTagan erT-erTs momzadebuli aqvs mocemuli Tavis ucxo sityvaTa<br />

ganmartebani. meore moswavles momzadebuli aqvs sadiskusio kiTxvebi<br />

jgufisTvis. mesames _ Sedarebebis, metaforebisa da sxva mxatvruli xerxebis<br />

magaliTebi, meoTxe ki mdivan-Semmowmebelia. jgufSi muSaobis dasrulebis<br />

Semdeg individualurad abareben namuSevrebs Sesafaseblad. abareben aseve<br />

werilobiT mosazrebebs ukve Semdgari jgufuri Sexvedrisa da momavali<br />

Sekrebis prioritetuli sakiTxis Sesaxeb.<br />

konkurentuli individualisturi TanamSromluri<br />

zedamxedveloba<br />

gaecaniT zemoT motanil 6 magaliTs da gaarkvieT: <strong>maswavlebeli</strong> pirdapir<br />

zedamxedvelobas axorcielebs, xelSemwyobis funqcias asrulebs Tu moswavleebs<br />

damoukideblad amuSavebs. SesaZlebelia erTze meti pasuxic.<br />

1. zedamxedveloba damoukidebloba xelSewyoba<br />

2. zedamxedveloba damoukidebloba xelSewyoba<br />

3. zedamxedveloba damoukidebloba xelSewyoba<br />

4. zedamxedveloba damoukidebloba xelSewyoba<br />

5. zedamxedveloba damoukidebloba xelSewyoba<br />

6. zedamxedveloba damoukidebloba xelSewyoba<br />

TviTgamoxatva<br />

daadgineT, winamdebare magaliTebSi eZlevaT Tu ara moswavlebs sakuTari unikalurobis<br />

gamoxatvis saSualeba.<br />

1. meoreklaselebi eqskursiaze fermas stumroben. klasSi dabrunebis Semdeg maT<br />

sTxoven, eqskursiis STabeWdilebebi werilobiT gadmoscen da daasuraTon.<br />

411


412<br />

diax ara<br />

2. saSualo safexuris moswavleebs avtomeqanikis kursze karbiuratoris Seqmnas<br />

sTxoven, risTvisac saWiro masalis minimalur raodenobas aZleven.<br />

diax ara<br />

3. meoTxeklasel moswavleebs mzis sistemis modelis Seqmnas sTxoven<br />

diax ara<br />

4. moswavleebi ikvleven CrdiloeT amerikaSi kolumbis mogzaurobamde (1492) arsebul<br />

kulturebs. maT unda daweron, daxaton an isaubron, maTi azriT, ramdenad<br />

zianis momtani aRmoCndeboda kolumbis mogzauroba am kulturebisTvis.<br />

diax ara<br />

abstraqciis xarisxi<br />

1. moswavleebs sTxoven, gamosaxon wylis molekula wyalbadsa da Jangbads Soris arsebuli<br />

bmebis meSveobiT. Semdeg Seqmnan molekulis diagrama da daweron misi formula.<br />

konkretuli xatovani abstraqtuli<br />

2. moswavleebi weren gamoxmaurebas wakiTxul Txzulebaze.<br />

konkretuli xatovani abstraqtuli<br />

3. moswavleebi CxirebiTa da kubebiT qmnian orniSna ricxvebis modelebs. Semdeg isini<br />

Cxirebsa da kubebs xataven da erTmaneTs umateben.<br />

konkretuli xatovani abstraqtuli<br />

4. moswavleebi Taxvis, daTvis da irmis fitulebis bewvis sixSiris Sesamowmeblad samecniero<br />

muzeumSi midian.<br />

konkretuli xatovani abstraqtuli<br />

etapobrivi dakonkreteba<br />

1. `dawereT moxseneba TqvenTvis saintereso pirovnebis biografiis Sesaxeb~.<br />

ar aris moswavlis SeTanxmebiT maswavleblis m i e r<br />

mier<br />

2. `es Tavi bolomde waikiTxeT. upasuxeT bolos mocemul SekiTxvebs da SeamowmeT<br />

pasuxebi~.<br />

ar aris moswavlis eTanxmebiT aswavleblis m i e r<br />

mier<br />

3. mimdinare Tema aRmoCenebs exeba, amoirCieT mecnieri an periodi, romelsac ufro<br />

Rrmad SeiswavlidiT. male gveqneba mosamzadebeli Sexvedra, sadac Tqvens Temebs<br />

ganvixilavT, visaubrebT, rogor unda CaataroT kvleva da rogor warmoadginoT<br />

Sedegebi klasis da/an Cems winaSe.<br />

ar aris moswavlis SeTanxmebiT maswavleblis m i e r<br />

mier


literatura<br />

swavlis gamocdileba<br />

Anter, J., and J. Jenkins. "Differential Diagnosis—Prescription Teaching: A Critical Appraisal." Review<br />

of Educational Research 49 (Fall 1979): 517- ' 555.<br />

Aronson, E. The Jigsaw Classroom. Beverly Hills: Sage Publications, 1978.<br />

Bates, J. "Extrinsic Reward and Intrinsic Motivation: A Review with Implications for the Classroom."<br />

Review of Educational Research 49 (Fall 1979): 557-576.<br />

Berlak, A., et al. "Teaching and Learning in English Primary Schools." School Review (February 1975):<br />

215-243.<br />

Bloom, B. Taxonomy of Educational Objectives, Handbook I. New York: David McKay, 1956.<br />

Bruner, J. Toward a Theory of Instruction. Cambridge: Harvard University Press, 1966.<br />

Bussis, A. M., E. A. Chittenden, and M. Amarel. Beyond Surface Curriculum: An Interview Study of Teachers'<br />

Understandings. Boulder, Colo.: Westview Press, 1976.<br />

Colarusso, C. Diagnostic Educational Grouping: Strategies for Teaching. Bucks County (Pennsylvania) Public<br />

Schools, March 1972.<br />

Dale, E. "Cone of Learning." Unpublished paper, University of Ohio.<br />

Davis, O. L. (ed.). Perspectives on Curriculum Development. Washington, D.C.: Association for Supervision<br />

and Curriculum Development, 1976.<br />

Deutsch, M. "An Experimental Study of the Effects of Cooperation and Competition upon Group Process."<br />

Human Relations 2 (1949): 199-231.<br />

Dunn, R., and K. Dunn. Teaching Students Through Their Individualized Learning Styles: A Practical Approach.<br />

Reston, Va.: Reston Publishing Co., 1978.<br />

Gehlbach, R. D. "Individual Differences: Implications for Instructional Theory, Research and Innovation."<br />

Educational Researcher 8 (April 1979): 8-14.<br />

Gower, R. R., and H. Resnick. "Theory and Research: Evaluation Results." Project funded by Office of<br />

Career Education, U.S. Office of Education, August 1979.<br />

Gregorc, A. F., and H. B. Ward,, "A New Definition for Individual." MASSP Bulletin (February 1977).<br />

Hunt, D. E. Matching Models in Education. Monograph No. 10. Ontario, Canada: Ontario Institute for<br />

Studies in Education, 1971.<br />

Hunt, D. E., and E. V. Sullivan. Between Psychology and Education. Hinsdale, 111.: Dryden Press, 1974.<br />

Johnson, D. W., and R. T.Johnson. Learning Together and Alone. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall,<br />

1975, 1987.<br />

Johnson, D. W., L. Skon, and R.Johnson. "Effects of Cooperative, Competitive, and Individualistic<br />

Conditions on Children's Problem-Solving Performance." American Educational Research Journal<br />

17 (Spring 1980): 83-94.<br />

Johnson, D. W., R. T.Johnson, E.J. Holubec. Advanced Cooperative Learning. Edina, Minn.: Interaction<br />

Book Company, 1988.<br />

413


Tavi 15<br />

Joyce, B. R. A Guide to the Teacher-Innovator: A Program to Prepare Teachers. Washington, D.C.: American<br />

Association of Colleges for Teacher Education, 1969.<br />

--------. Selecting Learning Experiences. Washington, D.C.: Association for<br />

Supervision and Curriculum Development, 1978.<br />

Rich, H. L., and A. J. Bush, "The Effect of Congruent Teacher-Student Characteristics on Instructional<br />

Outcomes." American Educational Research Journal 15 (Summer 1978): 451-458.<br />

Rosenholtz, S. J., and B. Wilson. "The Effect of Classroom Structure on Shared Perceptions of Ability."<br />

American Educational Research Journal 17(Spring 1980): 75-82.<br />

Sharam, S. "Cooperation Learning in Small Groups." Review of Educational Research 50 (Summer 1980):<br />

241-272.<br />

Slavin, R. E. "Cooperative Learning." Review of Educational Research 50 (Summer 1980): 315-342.<br />

Toepfer, C. F., Jr. Brain Growth Periodization Research. Washington, D.C.: Association for Supervision and<br />

Curriculum Development, 1981.<br />

Tyler, R. Basic Principles of Curriculum and Instruction. Chicago: University of Chicago Press, 1949.<br />

Winne, P. H. "Experiments in Relating Teachers' Use of Higher-Level Cognitive Questions to Students'<br />

Achievement." Review of Educational Research 49 (Winter 1979a).<br />

--------. "Aptitude-Treatment Interactions in an Experiment on Teacher<br />

Effectiveness." American Educational Research Journal 14 (Fall 1979b): 389-410.<br />

414


16<br />

Sefaseba


avTentikuri Sefaseba saskolo reformis troas cxenia.<br />

grant uiginsi<br />

Sefaseba<br />

modiT, saintereso monacemis analiziT daviwyoT: TiTqmis ar arsebobs korelacia skola-<br />

Si miRebul niSnebsa da cxovrebaSi miRweul warmatebas Soris iseTi indikatorebis mixedviT,<br />

rogoricaa: xelfasi, Tanamdeboba, statusi, gavlena, bedniereba da sxv. (Samson da sxvebi<br />

1984).Aam marTlac gansacvifrebeli aRmoCenis mixedviT Tu vimsjelebT, ra azri aqvs Sefasebis<br />

sistemas? is, rac mogvianebiT warmatebis sawindari xdeba, arc testiT izomeba da arc Sefasebis<br />

Cveneuli sistemiT (iqneb, rasac vaswavliT, arc is unda iswavlebodes!).<br />

saubaria swavlis Sefasebasa da Sefasebis<br />

arsebuli sistemebis arasaxarbielo Sedegebze,<br />

ris safuZvelzec 1990-ian wlebSi Sefasebis<br />

alternatiuli gzebis Zieba daiwyo.<br />

swored Sefasebisa da swavlebis mWidro kav-<br />

TiTqmis ar arsebobs korelacia skolaSi miRebul<br />

niSnebsa da cxovrebaSi miRweul warmatebas<br />

Soris.<br />

Siris gamo gaxda es moZraoba swavlebaze da mis Sedegebze moqmedi mZlavri berketi.<br />

swavlebis Tanamedrove inovaciaTa Soris Sefaseba, SesaZloa, swavlebis procesis gaumjobesebis,<br />

maswavlebelTa repertuaris gafarToebisa da modernizebis yvelaze mZlavr berketad<br />

miviCnioT. Sefasebis sistema moqmedebs imaze, Tu ras vaswavliT, rogor vaswavliT, ra<br />

dros vuTmobT calkeul Temebs da ra aqtivobebis Sesrulebas vTxovT moswavleebs yoveldRiurad.<br />

is gvaiZulebs, swavlebis mkafio miznebi davsaxoT da gavlenas axdens imazec, ramdenad<br />

mkafiod esmiT moswavleebs is, rasac akeTeben, ramdenad koncentrirebulni da motivirebulni<br />

arian.<br />

maswavlebels didi dro ar dasWirdeba Sefasebis iseTi sistemis dasanergad, romelsac<br />

am TavSi aRwerili Taviseburebebi eqneba. ganaTlebis reformaSi moswavleTa saqmianobis Sefasebis<br />

mniSvneloba klebulobs, radgan sayovelTaod cnobili xdeba standartizebuli testebis<br />

naklovanebebi (aseve ecema maswavleblis saqmianobis Sefasebis mniSvnelobac. mraval<br />

StatSi saxelmwifo kanoniT licenzireba, sertificireba da ganmeorebiTi sertificireba<br />

uSualod ukavSirdeba gamovlenili unarebis Sefasebas.) standartuli testebis avtorebi<br />

uars amboben iseT sakiTxebze, romelic ar axdens jgufTa Soris diskriminacias; amis mizezi<br />

is gaxlavT, rom normaluri ganawilebis mrudi normaze dafuZnebuli standartuli testebisTvis<br />

kultia da Seqmnis mizans daxarisxebasa da ranJirebas pasuxobs. amrigad, standartul<br />

testebSi codnis `gasazomad~ kargi sakiTxebisa da amocanebis SerCeva mniSvnelobiT meore<br />

adgilze dgas, radgan pirvelxarisxovani moswavleTa daxarisxebaa. amgvari midgoma miuRebeli<br />

xdeba im sazogadoebisTvis, romelic mogviwodebs, rom moswavleebi XXI saukunisTvis<br />

movamzadoT.<br />

`avTentikur~, `alternatiul~ an `saqmianobis~ Sefasebad wodebuli axali midgomis mizania<br />

gaamdidros standartuli testebi da gardaqmnas swavlebis praqtika. am TavSi ganvixilavT,<br />

ra wvlilis Setana SeuZlia am procesSi Sefasebas da swavlebisa da swavlis ra Sedegebs<br />

unda velodeT. Cveni mizania: (1) CamovayaliboT kargi Sefasebis Taviseburebebi, (2) SemogTavazoT<br />

kargi Sefasebis modelebi da (3) dagexmaroT, gaamdidroT sakuTari repertuari kargi<br />

SefasebisTvis saWiro gzebiT.<br />

417


Tavi 16<br />

418<br />

Sefasebis karg sistemas Semdegi maxasiaTeblebi aqvs:<br />

1. is efuZneba swavlis mniSvnelovan da kargad mofiqrebul miznebs.<br />

2. swavlebis dasawyisSive gvTavazobs warmatebis naTel kriteriumebs da modelebs.<br />

3. SeZlebisdagvarad iyenebs realur cxovrebiseul amocanebs an maT modelirebas.<br />

4. moswavleebs rTavs TviTSefasebaSi, erTobliv kritikasa da miznebis dasaxvaSi.<br />

5. iyenebs monacemTa Segrovebis mraval xerxs.<br />

6. inaxavs karg angariSebs.<br />

7. Seesatyviseba teqnikurad gamarTul kriteriumebs.<br />

8. moqmedebs informaciuli angariSis sistemebi.<br />

am rva maxasiaTeblis ganxilvis garda, Cven Semdeg sakiTxebsac SevexebiT:<br />

1. saerTo saswavlo jgufebi da Sefaseba: maswavlebelTa jgufma, romlebic erTsa da<br />

imave klasTan muSaobs an erTsa da imave masalas aswavlis (an orive pirobas akmayofilebs),<br />

erTad unda imuSaos Sefasebis saerTo davalebebis/amocanebis Seqmnaze.<br />

2. Sefasebis gavlena swavlebaze: moswavlis codnis Sefasebas talRiseburi gavlena<br />

aqvs mTel skolaze. is moqmedebs saswavlo gegmaze, swavlebis mimarTulebaze da,<br />

kidev ufro mZlavrad, moswavlis motivaciasa da yuradRebaze.<br />

3. standartebi: Sefasebis kargi sistema xels uwyobs swavlas imiT, rom sanimuSo saqmianobis<br />

maRal standartebs awesebs yvela moswavlisTvis. is uzrunvelyofs ukukavSirs<br />

standartTan progresis mniSvnelovan niSnulebze. Sefasebis sistemam unda<br />

gamoxatos calkeuli moswavlis saqmianobis xarisxi universaluri standartis Sesabamisad.<br />

Sefasebis miznebi<br />

mniSvnelovania, rom maswavleblebsa da moswavleebs kargad esmodeT Sefasebis azri. rogori<br />

gasakviric unda iyos, xSirad moswavlem ar icis konkretuli Sefasebis mizani, sanam<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ar auxsnis (rac iSviaTad xdeba). Cveni dakvirvebiT, TiTze CamosaTvleli gvyavs<br />

is maswavleblebi, romlebic moswavleebs Semajamebel da diagnostikur testebs Soris gansxvavebas<br />

uxsnian. `testis mizania gavigoT, ra iswavleT~ - mxolod amis Tqma sakmarisi ar aris,<br />

radgan moswavleebma ar ician, rogor gamoviyenebT testirebis Sedegebs. (davajgufebT maT,<br />

rom vaswavloT Tu ara? mSoblebisTvis movamzadebT angariSs saerTo progresis Sesaxeb Tu<br />

ara? ganvsazRvravT Tu ara mTeli klasisTvis xelaxla asaxsnel Temebs Tu ara?).


1. Semajamebeli debulebebis momzadeba<br />

2. moswavleTa sertificireba<br />

3. mkafiod axsna<br />

4. swavlebis Sesaxeb gadawyvetilebebis<br />

mi Reba<br />

5. ukukavSiri moswavleebTan<br />

6. ukukavSiri maswavleblebTan<br />

7. progresis Sesaxeb angariSi mSoblebisa<br />

da sazogadoebisTvis<br />

Sefasebis miznebi<br />

Sefaseba<br />

¤ imis Sesaxeb, zogadad ramdenad kargad<br />

gaarTves Tavi moswavleebma kursis an Temis<br />

miznebs.<br />

¤ codnis sferoSi kompetenturobisTvis.<br />

¤ praqtikis sferoSi kompetenturobisTvis.<br />

¤ winsvlis kandidatobisTvis.<br />

¤ ra saxis codnaa mniSvnelovani.<br />

¤ xarisxiani samuSaos ra kriteriumebi da<br />

sta ndartebi gvaqvs.<br />

¤ rodis daviwyoT swavleba.<br />

¤ romeli unarebis ganviTarebaze vizrunoT.<br />

¤ romel moswavleebs romeli unarebi da<br />

qveunarebi vaswavloT xelaxla.<br />

¤ Rirsebebis, naklovanebebis da interesebis<br />

Sesaxeb.<br />

¤ swavlebis efeqtianobis Sesaxeb.<br />

¤ saswavlo gegmis efeqtianobis Sesaxeb.<br />

¤ zemoxsenebul erT-erT an yvela punqtze.<br />

8. saswavlo gegmis imgvarad srulyofa, rom yvela moswavles SevTavazoT mniSvnelovani,<br />

maRali donis azrovnebis amocanebi.<br />

9. moswavleTa daxarisxeba, ranJireba an<br />

Sedareba<br />

10. moswavleTa an moswavleTa jgufebis<br />

no rmebis dadgena.<br />

11. adgilis gansazRvra<br />

12. warmatebis prognozireba<br />

¤ xarisxisa da jildosTvis.<br />

¤ monawileTa SezRuduli raodenobis programebze<br />

dasaSvebad.<br />

¤ erovnuli jgufebis mimarT SefardebiTi<br />

miRwevebisTvis.<br />

¤ sxva erovnebis warmomadgenlebis mimarT<br />

SefardebiTi miRwevebisTvis.<br />

¤ kursebis, klasebis an doneebis mixedviT<br />

¤ calkeul kursSi.<br />

¤ skolaSi.<br />

¤ samsaxurSi.<br />

sqema 16.1: Sefasebis miznebi<br />

419


Tavi 16<br />

moswavleTa Sefasebis mravali mizani arsebobs (16.1 cxrilSi mxolod 12 maTgania aRwerili).<br />

zogjer maswavleblebi tests erTdroulad ori an meti mizniT iyeneben, magaliTad<br />

niSnebis dasawerad da swavlebis naklovanebebis dasadgenad. amgvari mravaldaniSnulebiani<br />

testebi, Cveulebriv, araefeqtiania, radgan Sefasebis sxvadasxva formebs sxvadasxvagvari<br />

moTxovnebi aqvs (Bloom da sxvebi, 1981). swored am gansxvavebebis gamo maswavlebelma naTlad<br />

unda gansazRvros Sefasebis mizani. am TavSi cxrilSi moyvanil me-4-8 miznebs ganvixilavT,<br />

romlebic fokusirebulia saswavlo gadawyvetilebebsa da moswavleebTan ukukavSirze.<br />

420<br />

axla ki ganvixiloT kargi Sefasebis rva maxasiaTebeli. daviwyoT miznebiT.<br />

kargi Sefasebis daxasiaTeba<br />

swavlebis arsebiTi, gaazrebuli miznebi<br />

kargi Sefasebis winapirobaa naTlad avuxsnaT moswavleebs, ra unda icodnen da risi gakeTeba<br />

unda SeeZloT (aseTi azrovneba detalurad iyo ganxiluli me-14 TavSi). moswavleebisTvis<br />

dasaxuli miznebis miRwevis mniSvn-<br />

moswavleebisTvis dasaxuli miznebis miRwevis<br />

mniSvnelobis axsna swavlebis nawili unda iyos.<br />

elobis axsna swavlebis Semadgeneli nawili<br />

unda iyos.<br />

swavlebis miznebis axsna mxolod dasawyisia<br />

im ciklisa, romelic miznebs swavlis gamocdilebasa da SefasebasTan akavSirebs. maRali<br />

xarisxis samuSaos kriteriumebisa da Tanmxlebi Sefasebis gansazRvra naTels xdis miznebis<br />

arss.<br />

ra ufro mniSvnelovania, warmatebis kriteriumebi Tu Sefaseba? zogjer maswavleblebi<br />

ukumimarTulebiT muSaoben – moswavleebs jer SefasebisTvis Sedgenil davalebebs uxsnian,<br />

Semdeg, am davalebebis safuZvelze ayalibeben xarisxiani saqmianobis maxasiaTeblebs; Semdeg<br />

ki, erTmaneTisgan gamoyofen saqmianobis doneebs yoveli maxasiaTeblis mixedviT da sTavazoben<br />

magaliTebs. aseTi Tanamimdevroba efeqtiania maSin, rodesac maswavlebels mamotivirebeli<br />

da kompleqsuri avTentikuri davaleba aqvs SerCeuli moswavleebisTvis. Tumca, gasaTvaliswinebelia<br />

isic, rom `didi suraTis~ SedegebTan dakavSirebuli gonebis unar-Cvevebi xSirad<br />

winaswar, SefasebisTvis gankuTvnili davalebebis Sedgenamde unda ganisazRvros. amisTvis<br />

gaweuli Zalisxmeva mogvianebiT sasurveli SefasebiTi davalebis SedgenaSi dagvexmareba.<br />

warmatebis naTeli kriteriumi da misi nimuSebi<br />

moswavleebisTvis (maswavleblebisa da mSoblebisTvis) naTeli warmodgenis Seqmna imis<br />

Sesaxeb, Tu ra unda SeZlon moswavleebma, kargi Sefasebis ZiriTadi pirobaa. vgulisxmobT,<br />

kargi saqmianobis Sesaxeb realur warmodgenas da ara mxolod misi niSnebis CamonaTvals.<br />

araferia imaze sasargeblo moswavleTa Zalisxmevis koncentrirebisTvis, vidre ganmartebis<br />

TanxlebiT realuri magaliTis Cveneba, Tu rogor warmoaCens konkretuli nimuSi moswavleebisTvis<br />

misaRwevad dasaxul Sedegebs.<br />

makrodoneze moswavleebsa da mSoblebs SeiZleba SevTavazoT sanimuSo produqtebi, romlebic<br />

moswavleTa wliuri miRwevis niSnulebs asaxavs konkretul saganSi. 16.2 cxrilSi warmodgenilia<br />

sami nimuSi, romelsac bostonis mezeris dawyebiTi skola iyenebs konkretul<br />

asakobriv safexurze kargad Sesrulebuli samuSaos standartebis gasacnobad.<br />

davalebis Sesrulebis, da Sesabamisad, kursis an calkeuli Temis Seswavlis kriteriumebi<br />

unda iyos:


Sefaseba<br />

¤ sajaro;<br />

¤ naTeli;<br />

¤ xelmisawvdomi, raTa moswavleebma SeZlon adre warmatebiT Sesrulebuli davalebebis<br />

nimuSebTan dakavSireba;<br />

¤ winaswar SeTavazebuli.<br />

samwuxarod, Sefasebisas yvelaze xSirad maxasiaTebelTa es nakrebia ugulebelyofili.<br />

miuxedavad imisa, rom es niSnulebi xarisxiani samuSaos erTian naTel suraTs gvTavazobs,<br />

moswavleebsa da mSoblebs mkafio warmodgenas ver uqmnis xarisxis arsis Sesaxeb. am funqcias<br />

rubrikebi asrulebs.<br />

rubrikebi: arsi da raoba<br />

termini rubrika, anu qulaTa rubrika gulisxmobs organizebul prezentacias (xSirad matricis<br />

formiT), romelSic gansazRvrulia mocemuli naSromis Semowmebis kriteriumebi da<br />

Sesabamisi qulebi. 16.2 cxrilSi naCvenebia rubrikis nimuSi.<br />

kargi naSromis kriteriumebia: teqstis wyoba, winanadadebis struqtura, sityvebis gamoyeneba<br />

da formati. es niSnebi mocemulia matricis marcxena mxares. yovel kriteriums sami qvedanayofi<br />

aqvs, romelic ganmartavs davalebis Sesrulebis sam gansxvavebul dones. maT Soris<br />

ori carieli adgilia datovebuli moswavlis namuSevris quliT Sesfaseblad. am matricis<br />

mixedviT yoveli kriteriumi 5-baliani sistemiT fasdeba.<br />

wera – qvemoT moyvanili nimuSi gviCvenebs, Tu risi dawera unda SeeZlos saSualo skolamdels<br />

wlis bolosTvis.<br />

421


Tavi 16<br />

kiTxva da mosmena – qvemoT moyvanili nimuSi aris nawyveti wignidan `bnel bnel tyeSi~<br />

jiun meizerisa da jo qoulis avtorobiT da gviCvenebs, risi mosmena da gaazreba unda See-<br />

Zlos skolamdels sabavSvo baRis dasrulebis Semdeg. mas unda SeeZlos Semdegi wignebis gaazrebac:<br />

Caps for Sale, Farmer in the Dell, Blueberries for Sale, If you Made a million, Stone Soup, The<br />

Hungry Crocodile, and Why Mosquitoes Buzz in People’s Ears.<br />

bnel bnel tyeSi, bneli bneli biliki iyo. bnel bnel bilikze bneli<br />

bneli saxli idga. bnel bnel saxlSi, bneli bneli kibe iyo. bneli<br />

bneli kibis bolos, bneli bneli oTaxi iyo. bnel bnel oTaxSi, bneli<br />

bneli karada idga. bnel bnel karadaSi, bneli bneli yuTi ido. bnel<br />

bnel yuTSi, bneli bneli moCveneba imaleboda.<br />

wera – qvemoT moyvanili nimuSi gviCvenebs saSualo meoreklaselis mosalodnel dones<br />

saswavlo wlis bolosTvis.<br />

kiTxva – qvemoT mocemuli nimuSi aris nawyveti ezopes wignidan `qalaqeli da sofleli<br />

Tagvi~. meoreklasel moswavles wlis dasasruls Tavisuflad unda SeeZlos qvemoT moyvanili<br />

nimuSis sworad, Tavisuflad kiTxva da gageba. aseve unda SeeZlos Semdegi wignebis wakiTx-<br />

ibeWdeba nebarTviT: nawyveti wignidan Curriculum Exemplars for Writing and Reading. The Mather Elementary School, Boston<br />

Massachusetts, 1994.<br />

422


Sefaseba<br />

vac: Amelia Bedelia, Angel Child, Dragon Child, Blueberries for Sale,If you Made a Million,Stone Soup.<br />

The Hungry Crocodile, and Why Mosquitoes Buzz in People’s Ears.<br />

xaliCebi lamazi, naTeli ferebis iyo. yovel oTaxSi lamazi<br />

skamebi, magidebi da lampebi idga. yvelaze lamazi samzareulo iyo.<br />

sofleli Tagvi aqeT iqiT darboda. samzareulo sisufTaviT brwyinavda.<br />

Tagvis Tvalwin uamravi saWmeli iyo.<br />

wera – qvemoT moyvanili nimuSi gviCvenebs saSualo mexuTeklaselis mosalodnel dones<br />

saswavlo wlis bolosTvis.<br />

sqema 16.2: komunikaciis standartebis nimuSi.<br />

423


Tavi 16<br />

kiTxva - qvemoT mocemulia nawyveti skot o delis wignidan `lurji delfinis kunZuli~.<br />

meoreklasel moswavles wlis dasasruls Tavisuflad unda SeeZlos qvemoT moyvanili nimuSis<br />

sworad, Tavisuflad kiTxva da gageba. aseve unda SeeZlos Semdegi wignebis wakiTxvac:<br />

Bridge to Terabithia, Roll of Thunder, Hear My Cry, Sarah, Plain and Tall, Stone Fox, Vampire Bat<br />

Girls’Club, Witch of Banneker School, Shiloh, and The Land I Lost.<br />

`diunidan cotaTi moSorebiT, gorakTan axlos, gareuli ZaRlebis<br />

xrova davinaxe. isini mravlad iyvnen da wriulad miaxlovdebodnen.<br />

wris SuaSi ramo iyo. zurgze mwoliare, yelSi Rrma Wriloba<br />

hqonda. gaunZrevlad iwva.<br />

rodesac xelSi aviyvane, mivxvdi, rom mkvdari iyo. mas sxva Wrilobebic<br />

hqonda. gareul ZaRlebs daeglijaT. didi xnis mkvdari<br />

iyo, misi nafexurebidan Canda, rom gorakamde verc mieRwia.<br />

misgan cotaTi moSorebiT ori ZaRli iwva. erT-erTis gverdiT<br />

misi gadatexili Subi egdo. me ramo waviyvane da sofels ma-<br />

Sin mivaRwieT, rodesac mze ukve karga xnis Casuli iyo. ZaRlebi<br />

fexdafex momdevdnen, magram rodesac is qoxSi davawvine da<br />

xelketiT gamovedi, dabal goraks CorTiT dauyvnen. didi ruxi<br />

ZaRli grZeli xveuli balniTa da yviTeli TvalebiT, rogorc Cans,<br />

maTi winamZRoli iyo da sul bolos midioda.<br />

bneldeboda, magram gorakamde mainc mivdie. maT uCumrad daixies<br />

odnav ukan. or goraks Soris patara xeobaSi manam mivdevdi,<br />

sanam mesame goraks ar mivaRwie, romelic frialo kldes ufro<br />

hgavda. kldis erT-erTi kidis bolos gamoqvabuli iyo. ZaRlebi<br />

saTiTaod Sevidnen gamoqvabulSi~.<br />

424<br />

sqema 16.2 gagrZeleba<br />

matricis gacnobis Semdeg, moswavlem da mSobelma ukve ician, Tu ras moelis <strong>maswavlebeli</strong><br />

da rogoria kargi namuSevris standartebi. maT kidev ufro mkafio warmodgena SeeqmnebaT,<br />

Tuki kargad Sesrulebuli eses nimuSs SevTavazebT, sadac moniSnuli iqneba sasurveli kriteriumebi.<br />

16.3 cxrili Sefasebis kidev erT rubrikas gviCvenebs, romelic biologiis davalebas<br />

exeba.


organizeba<br />

winadadebis<br />

struqtura<br />

leqsika<br />

gramatika da<br />

orTografia<br />

formati<br />

1 2 3 4 5<br />

Zalian cota an<br />

TiTqmis araferia<br />

dawerili. narkvevi<br />

araorganizebulia,<br />

bundovani da<br />

araTanamimdevruli. ar<br />

Seesabameba saTaurs.<br />

winadadebaTa<br />

struqtura<br />

gaumarTavia.<br />

xSiria Secdomebi<br />

sityvebis SerCevasa da<br />

SewyobaSi.<br />

xSiria Secdomebi<br />

marlTwerasa da<br />

punqtuaciaSi.<br />

daudevari formatia.<br />

ar aris gamoyenebuli<br />

mindvrebi da<br />

abzacebi. xelnaweri<br />

araTanmimdevrulia.<br />

narkvevi dausrulebelia.<br />

ar aqvs Sesavali, ZiriTadi<br />

da daskvniTi nawilebi.<br />

Tanamimdevrulobis<br />

mcdeloba SeiniSneba,<br />

magram araadekvaturia.<br />

aris struqturuli<br />

Secdomebi winadadebis<br />

wyobaSi. winadadebis<br />

agebuleba da struqtura<br />

erTferovania.<br />

SigadaSig vxvdebiT<br />

Secdomebs sityvebis<br />

SerCevasa da SewyobaSi.<br />

SigadaSig vxvdebiT<br />

Secdomebs marlTwerasa<br />

da punqtuaciaSi.<br />

mindvrebsa da abzacebis<br />

gamoyenebaSi SigadaSig<br />

Secdomebia. saTauri ar<br />

aris an Seusabamoa.<br />

cxrili 16.3: eses Sesafasebeli rubrika*<br />

cifrebi marjvena svetSi Sefasebis sqemas miuTiTebs.<br />

narkvevi kargad aris<br />

organizebuli. moicavs<br />

Sesaval, ZiriTad da<br />

daskvniT nawilebs.<br />

Tanamimdevrulia<br />

da logikurad<br />

gamarTuli.<br />

winadadebebi<br />

dasrulebulia.<br />

maTi struqtura<br />

mravalferovania.<br />

sityvebi sworad<br />

aris SerCeuli da<br />

gamoyenebuli.<br />

marlTwera da<br />

punqtuacia<br />

gamarTulia.<br />

formati daculia.<br />

saTauri Sesaferisia.<br />

daculia. kaligrafia,<br />

mindvrebi da abzacebi<br />

uSecdomoa.<br />

biologia I: dakvirveba ucnob organizmze<br />

Sefaseba<br />

Tqven muSaobT biologiis laboratoriaSi. gTxoven ucnob organizmze dakvirvebas<br />

da misTvis damaxasiaTebeli struqturebis SeZlebisdagvarad srul aRweras. aseve<br />

yoveli struqturis savaraudo funqciaze sakuTari varaudis gamoTqmas. dakvirvebisa<br />

da Sesabamisi angariSisTvis sami dRe gaqvT. Tqvens gankargulebaSia Semdegi masalebi:<br />

moxarSuli safuari, bambis boWkoebi, mikroskopi da slaidebi.*<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Archibald, D., and F. M. Newmann. Beyond Standardized Tests: Assessing Authentic Academic Achievement<br />

in Secondary School. Reston, Va.: National Association of Secondary School Principals, 1988, p.11. Source: Adams County School # 12,<br />

11285. Highline Drive, Northglenn, Colo.80203<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Bob Grandgenett, Biology Instructor, West Hancock High School, Britt, Iowa. “Observation of Unknown.”<br />

X6<br />

X5<br />

X4<br />

X4<br />

X1<br />

425


Tavi 16<br />

426<br />

3 2 1<br />

dakvirveba vrceli da kritikuli saSualo minimaluri da<br />

arasruli<br />

varaudi funqciebis<br />

Sesaxeb<br />

sruli, logikuri da<br />

gamosadegi<br />

masalis gamoyeneba yvela masala<br />

gamoyenebulia<br />

laboratoriuli<br />

samuSao<br />

monacemTa<br />

prezentacia<br />

saxeli<br />

sruli, magram<br />

alogikuri an<br />

gamousadegari<br />

masala gamoyenebulia<br />

erTis garda<br />

damoukidebeli damoukidebeli,<br />

mcireodeni<br />

daxmarebiT<br />

sruli,<br />

organizebuli,<br />

saxeldebuli<br />

sruli,<br />

organizebuli,<br />

arasrulad<br />

saxeldebuli<br />

cxrili 16.4: Sesafasebeli rubrika biologiis davalebisTvis.<br />

arasruli, alogikuri<br />

da Seusabamo<br />

masala ar aris<br />

gamoyenebuli<br />

damokidebuli<br />

arasruli,<br />

araorganizebuli<br />

am magaliTiT cxadi xdeba, rom laboratoriuli samuSao 5 kriteriumis mixedviT Sefasdeba,<br />

esenia: 1) dakvirvebis eqstensiuroba, 2) varaudebis sisrule, 3) masalebis gamoyeneba,<br />

4) damoukidebloba laboratoriuli samuSaos Sesrulebisas da 5) monacemTa kompetenturi<br />

prezentacia. Tumca, SesaZloa, aseTma rubrikebma ver Secvalos molodinTa Setyobinebis<br />

savsebiT TviTkmari instrumentebi. magaliTad, am davalebaSi ra kriteriumiT unda ganisaz-<br />

Rvros prezentaciis organizebuloba da misi Sesabamisoba 1 an me-2 donesTan? ra gansxvavebaa<br />

srul da arasrul hipoTezas Soris? umaRlesi standartis misaRwevad mzaobisTvis moswavleebs<br />

mainc dasWirdebaT am kriteriumebis dadebiTi da uaryofiTi magaliTebi. Cveni mizania<br />

ara am rubrikis kritika, aramed imis xazgasma, rogor SeiZleba iqces srulyofili rubrika<br />

kargi swavlebis gzamkvlevad.<br />

igive SeiZleba iTqvas 16.4 cxrilSi mocemul magaliTze, romelSic moswavleebs amerikis<br />

SeerTebuli Statebis konstituciaSi ganxorcielebuli garkveuli cvlilebebis codnis<br />

demonstrirebas sTxoven konkretul sasamarTlo procesebSi maTi gamoyenebis gziT.


ganxilvis diapazoni saqmis yvela aspeqti<br />

saTanadodaa<br />

ganxiluli.<br />

gamoxatvis meqanizmi ramdenime meqanikuri<br />

Secdoma, idea naTladaa<br />

gamoxatuli.<br />

gamoxatvis xarisxi mTlianobaSi efeqturi<br />

stili, naTeli<br />

fokusireba da aRwera.<br />

informaciis siRrme aucilebeli wyaroebis<br />

adekvaturi Seswavla.<br />

adekvaturoba SemTxvevebi Sesatyvisad<br />

aris SerCeuli<br />

da cvlilebebs<br />

misadagebuli.<br />

1 2 3<br />

yvela aspeqti<br />

srulad aris<br />

ganxiluli, zogi<br />

ufro zedmiwevniT,<br />

zogi – naklebad.<br />

uSecdomo;<br />

gamoxatvis meqanizmi<br />

exmianeba ideebs.<br />

stili da xarisxi<br />

exmianeba ideebs.<br />

gamoyenebuli<br />

wyaroebis siuxve;<br />

koncefciebi,<br />

qveteqstebis<br />

Seswavla.<br />

Sesatyvisi<br />

SemTxvevebi<br />

logikurad aris<br />

misadagebuli<br />

konkretuli<br />

uflebebisTvis.<br />

Sefaseba<br />

proeqtis yvela aspeqti<br />

dabalansebulad,<br />

SesaniSnavad aris<br />

ganxiluli.<br />

azris gamoxatvis<br />

saukeTeso meqanizmi.<br />

kargad SemuSavebuli<br />

ideebi da maT<br />

efeqtianad gadasacemad<br />

saukeTesod SerCeuli<br />

stili.<br />

saqmis Seswavla mraval<br />

wyaroze dayrdnobiT,<br />

koncefciebisa da<br />

uflebaTa Sedegebis<br />

srulyofili<br />

gamoyeneba.<br />

saukeTesod SerCeuli<br />

SemTxvevebi; logikurad<br />

misadagebuli<br />

cvlilebis yvela<br />

an umravlesi<br />

uflebisaTvis.<br />

SeniSvna: am proeqtma SeiZleba semestruli testi Caanacvlos. testirebisTvis gamoyofili<br />

dro SeiZleba davuTmoT informaciis gacvlas, calkeul qeisebze da zogadad proeqtze<br />

msjelobas da mosazrebebs proeqtis damuSavebis srulyofis Sesaxeb.<br />

cxrili 16.5: rubrika qeisis Sefasebis proeqtisTvis*<br />

sayuradReboa, rom kriteriumSi `ganxilvis diapazoni~ yvelaze dabali quliT fasdeba<br />

`saqmis yvela aspeqtis saTanadod ganxilva~. es imas niSnavs, rom davaleba dausruleblad<br />

iTvleba, sanam yvela mocemuli aspeqti detalurad ar iqneba garCeuli. (Cven mogvianebiT<br />

davubrundebiT am sakiTxs, radgan es imis maCvenebelia, rom maswavlebels sakmaod maRali<br />

standartebi aqvs da davalebas dausruleblad miiCnevs manam, sanam is standartebs ar akmayofilebs).<br />

ufro maRali qulebi (2 da 3) `zedmiwevniT~ da `dabalansebul~ ganxilvaSi iwereba.<br />

zedsarTavebi `Sesatyvisi~ da `safuZvliani~ moswavleebs unda avuxsnaT, raTa msgavsi rubrikebi<br />

maTTvis sasargeblo gaxdes. igive SeiZleba iTqvas `informaciis siRrmis~ kriteriumTan<br />

gamoyenebuli zedsarTavebis `adekvaturisa~ da `uxvis~ Sesaxeb.<br />

Sefasebis rubrikis meoTxe magaliTi (16.5 cxrili) aRebulia meeqvse klasis sxvadasxva<br />

saswavlo gegmidan.<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Terry Crane, P.O.Box 57, Rockville, Iowa 50469. Government Assessment Project Rubric.<br />

427


Tavi 16<br />

428<br />

mizani<br />

moswavle gamoamJRavnebs dagrovil codnas SemoqmedebiT da analitikur weraSi.<br />

codnis gamomJRavneba<br />

klasis Canawerebis, individualuri kvlevis, literaturisa da audio-vizualuri<br />

prezentaciebis safuZvelze miRebuli informaciis gamoyenebiT, moswavle mSoblebs<br />

uwers werils, romelSic aRwers sakuTar mogzaurobas konkretul qveyanaSi,<br />

misi kulturis damaxasiaTebeli aspeqtebis aRniSvniT:<br />

y<br />

xelovneba, arqiteqtura, literatura<br />

y mTavroba<br />

gamogonebebi da teqnologiuri miRwevebi<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

molodini<br />

pirobebi:<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

socialuri, ekonomikuri da politikuri sistemebi<br />

rigiTi adamianebis yoveldRiuri cxovreba<br />

religia da zneobrivi Sexedulebebi<br />

geografiis mniSvneloba am kulturis ganviTarebisTvis<br />

am kulturis dacemis mizezi<br />

gamarTuli gramatika, marTlwera da punqtuacia;<br />

werili iwereba klasSi;<br />

werilis saboloo varianti ibeWdeba skolaSi kompiuterze;<br />

moswavle SeniSvnebis Caweris Sesatyvis unars gamoiyenebs da SeZlebs mosaz-<br />

rebebis gamoxatvas Sesatyvisi formatiT;<br />

moswavles SeeZleba SeniSvnebis analizi da gamoyeneba, codnis Semoqmedebi-<br />

Tad gamovlena, sakuTari ganwyobis, Sexedulebis gamoxatva.<br />

cxrili 16.6 rubrika meeqvse klasis sxvadasxva saswavlo gegmisTvis<br />

ibeWdeba nebarTviT. Taken from a “Cross Curricular Sixth-Grade Exhibition” developed by Penny Knox at Los Naranjos School,<br />

Irvine, California.


1 – jer ara moswavle<br />

2 – zogjer <strong>maswavlebeli</strong><br />

3 – xSirad<br />

4 – yovelTvis<br />

dakvirvebis kategoria:<br />

Sefaseba<br />

unari TariRi TariRi TariRi demonstrireba<br />

moswavle iyenebs weris,<br />

gramatikis, marlTweris,<br />

punqtuaciis ZiriTad<br />

meqanizmebs.<br />

moswavles SeuZlia<br />

Canawerebis warmoeba<br />

sxvadasxva wyaroebidan<br />

(saxelmZRvanelo,<br />

literatura,<br />

enciklopedia) da maTi<br />

gamoyeneba wyaros rolSi.<br />

moswavles SeuZlia<br />

mecnieruli wyaroebis<br />

gamoyeneba codnis<br />

SemoqmedebiTad<br />

demonstrirebis, sakuTari<br />

ganwyobisa da Sexedulebis<br />

gamoxatvisTvis.<br />

moswavles SeuZlia<br />

ganmartebiTi eses<br />

warmodgena da ZiriTadi<br />

formatis dacva.<br />

moswavles SeuZlia<br />

teqsturi programebis<br />

gamoyeneba.<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

1 2 3 4<br />

komentarebi:<br />

429


Tavi 16<br />

sayuradReboa, rom am proeqtis yoveli kriteriumis Sefaseba oTxjer xdeba, samjer<br />

konkretul TariRebSi, xolo erTxel `demonstrirebis~ dros. Sefasebis aseTi formis mixedviT<br />

sinamdvileSi moswavle samjer qmnis saboloo produqts (wers werils) da yovel jerze<br />

aqvs ukukavSiri namuSevris xarisxis Sesaxeb. am ukukavSiris gamoyeneba maT SeuZliaT demonstrirebamde<br />

aucilebeli unarebis dasaxvewad da arsebuli codnis gasaRrmaveblad. moswavleebs<br />

SeuZliaT namuSevrebi saxlSi waiRon da Sefasebis rubrikis mixedviT mSoblebTan<br />

erTad imuSaon. es mSobelTa informirebisa da saswavlo procesSi CarTvis gansakuTrebiT<br />

efeqtiani saSualebaa.<br />

aRwerili davalebebi da rubrikebi zrdadia moswavleTa mier daxarjuli droisa da interdisciplinarobis<br />

xarisxis mixedviT. eses daweras moswavlem SesaZloa erTi saRamo moandomos.<br />

biologiur dakvirvebas SeiZleba sami laboratoriuli saaTi dasWirdes, xolo konstituciis<br />

cvlilebebTan dakavSirebul amocanas – daaxloebiT ori kvira. davalebis Sesruleba<br />

gulisxmobs metyvelebis xelovnebis, kvlevis unarebis, socialuri kvlevebis analitikuri<br />

codnis (TviT cvlilebebis) CarTvas. mSoblebisadmi werilis miweras, sadac aRwerili iqneba<br />

konkretuli qveynis kultura, mTeli semestri dasWirdeba da masSi CarTuli iqneba gramatika,<br />

forma, organizeba, weris, SeniSvnebis Caweris unari, socialuri kvlevebi da teqnologiuri<br />

unarebi. yvela davalebas saerTo aqvs is, rom rubrikebis saSualebiT gansazRvrulia<br />

naSromis xarisxis struqtura.<br />

430<br />

rubrikis SemuSaveba<br />

kargi rubrika SeiZleba Tabaxis erT furcelze daetios, magram kargi rubrikis damatebaa<br />

moswavleTa namuSevrebis nimuSebi, romlebic maT rubrikis raobis gagebaSi daexmareba.<br />

kargad SemuSavebuli rubrika ganmartavs nimuSis xarisxis konkretul donesTan Sesabamisobas.<br />

moswavleTa namuSevrebi Sefasebulia oTxi kategoriis mixedviT: gamoucdeli, axalbeda,<br />

praqtikosi da eqsperti. aseve mocemulia detaluri axsna, Tu ra principebiT moxvda namuSevari<br />

konkretul kategoriaSi.<br />

nimuSebSi mocemulia kargi namuSevris kriteriumebic. sami analitikuri kriteriumi –<br />

gageba/gaazreba, msjeloba da gadmocema – kargad Sesrulebuli davalebis gzamkvlevis rols<br />

TamaSobs da moswavleebisTvis mniSvnelovan Sedegebsac moicavs. yoveli nimuSi analitikur<br />

kriteriums gvTavazobs.<br />

amocanis gaazreba<br />

¤ esmis amocanis kiTxva<br />

¤ arCevs amocanis relevantur informacias<br />

¤ grafikuli an dasuraTebuli prezentacia adasturebs amocanis zust interpretacias<br />

¤ SeuZlia amocanis sakuTari sityvebiT gadmocema


azrovnebis strategiebi da maTematikuri procedurebi<br />

¤ arCevs Sesatyvis strategiebs<br />

¤ iyenebs arsebul codnasa da gamocdilebas<br />

¤ gadmoscems azrovnebis process Tanamimdevrulad da logikurad<br />

Sefaseba<br />

¤ amocanis amosaxsnelad irCevs Sesatyvis da yvelaze efeqtian maTematikur proceduras<br />

¤ xedavs amocanis amoxsnis ramdenime xerxs<br />

¤ SeimuSavebs sisworis da sizustis Semowmebis sistemas<br />

gadmocema<br />

¤ Sedegebs naTlad, Tanamimdevrulad da akuratulad warmoadgens<br />

¤ iyenebs maTematikuri komunikaciis instrumentebs (cxrilebi da pirobiTi niSnebi)<br />

yoveli kriteriumi aRwerilia imis mixedviT, Tu rogor Sedegs miaRwevs gamoucdeli, damwyebi,<br />

praqtikosi da eqsperti. 16.6 cxrili matricis formiT gvTavazobs rubrikis nimuSs.<br />

am Tavis danarTSi mocemulia sanimuSo davalebaTa tipuri nakrebi moswavleTa namuSevrebisa<br />

da maTi ranJirebis ganmartebiT. nimuSebi gviCvenebs, rogori gaazrebuli analizi<br />

sWirdeba rubrikis sworad gamoyenebas.<br />

miuxedavad nimuSebis maTematikuri Sinaarsisa, msgavsi nakrebi SeiZleba gakeTdes nebismieri<br />

disciplinis da disciplinis farglebSi nebismieri unaris an koncefciisTvis. Cven<br />

vemxrobiT im azrs, rom aseTi nakrebebi maswavlebelTa gundma unda gaakeTos.<br />

rubrikebisa da avTentikuri amocanebis dakavSirebis procesi<br />

kargi rubrika Semdegi kriteriumebiT ganisazRvreba:<br />

1. kargad Sesrulebuli samuSaos Riad da zustad Camoyalibebuli kriteriumi, romelic<br />

aRwers imas, Tu ra aris mniSvnelovani da arCevans, romelic pirdapir kavSir-<br />

Sia imasTan, ra gvinda rom icodes an ra unda SeZlos moswavlem.<br />

2. debulebebi, romelic gansazRvravs moswavlis saqmianobis doneebs (es debulebebi<br />

xSirad rubrikis msgavsad matricad aris organizebuli).<br />

3. oswavlis namuSevrebis nimuSebi, romlebic gviCvenebs doneebs rubrikaSi.<br />

4. avTentikuri amocana.<br />

431


Tavi 16<br />

done gageba strategia, azrovneba, procedura gadmocema<br />

432<br />

• ar aris mocemuli amoxsnis ganmarteba,<br />

ganmarteba gaugebaria an Seusabamoa.<br />

• ar Cans strategiis an proceduris<br />

elementebi, an gamoyenebulia<br />

araswori strategia.<br />

gamoucdeli • amocana ar aris amoxsnili, an<br />

amoxsna mocemul davalebas ar<br />

Seesabameba.<br />

• maTematikuri TvalsaCinoeba (ricxviTi<br />

diagramebi, grafikebi, cxrilebi) ar aris<br />

gamoyenebuli an Seusabamoa.<br />

• ar Cans maTematikuri msjeloba.<br />

• gamoyenebulia Seusabamo<br />

koncefciebi da/an procedurebi.<br />

• maTematikur procedurebSi imdeni<br />

Secdomaa daSvebuli, rom amocanis<br />

amoxsna SeuZlebelia.<br />

• ar aris gamoyenebuli an Seusabamoa<br />

maTematikuri terminologia da pirobiTi<br />

niSnebi.<br />

2<br />

• mocemulia arasruli axsna, romelic naTlad<br />

ar aris Camoyalibebuli.<br />

• gamoyenebuli strategia nawilobriv<br />

sasargebloa, ris gamoc amocana<br />

bolomde ar aris amoxsnili.<br />

axalbeda • amoxsna ar aris sruli, rac<br />

imaze migvaniSebs, rom amocana<br />

nawilobriv aris gagebuli.<br />

• maTematikuri TvalsaCinoeba nawilobriv<br />

aris gamoyenebuli.<br />

• Cans maTematikuri azrovnebis<br />

garkveuli niSnebi.<br />

• nawilobriv aris gamoyenebuli Sesatyvisi<br />

maTematikuri terminologia da pirobiTi<br />

niSnebi.<br />

• bolomde ver arTmevs Tavs<br />

maTematikur procedurebs.<br />

4<br />

• mocemulia naTeli axsna.<br />

• sworad aris SerCeuli strategia.<br />

• Sesatyvisad aris gamoyenebuli zusti<br />

maTematikuri TvalsaCinoeba.<br />

• gamoyenebulia swori maTematikuri<br />

azrovneba.<br />

praqtikosi • amocanis amoxsna gviCvenebs, rom<br />

moswavles Rrmad esmis amocana<br />

da misi amoxsnisTvis saWiro<br />

ZiriTadi koncefciebi.<br />

• efeqtianad aris gamoyenebuli maTematikuri<br />

terminologia da pirobiTi niSnebi.<br />

• gamoyenebulia Sesatyvisi<br />

maTematikuri procedurebi.<br />

6<br />

• mocemulia amocanis amoxsnis gasagebi,<br />

efeqtiani da detaluri axsna. naCvenebia<br />

yoveli nabiji, romelic mkiTxvels<br />

uadvilebs amocanis amoxsnis gzis gagebas.<br />

• gamoyenebulia efeqtiani da rTuli<br />

strategia.<br />

• gamoyenebulia daxvewili da<br />

kompleqsuri azrovneba.<br />

eqsperti • amocanis amoxsna naTelyofs,<br />

rom moswavles Rrmad esmis<br />

amocana, aqvs maTematikuri<br />

koncefciebisa da amoxsnisaTvis<br />

saWiro informaciis gansazRvris<br />

Sesatyvisi unari.<br />

• maTematikuri TvalsaCinoeba warmatebiT<br />

aris gamoyenebuli amocanis amoxsnasTan<br />

dakavSirebuli ideebis gadmosacemad.<br />

• zustad aris gamoyenebuli amocanis<br />

amoxsnis da Sedegebis Semowmebis<br />

procedurebi.<br />

• zustad da Sesatyvisad aris gamoyenebuli<br />

maTematikuri terminologia da pirobiTi<br />

niSnebi.<br />

cxrili 16.7: Erubrika nimuSebis mixedviT*<br />

ibeWdeba nebarTviT. Kallick, Bena, and Ross Brewer.Exemplar: A Teacher’s Solution. Volume 1, nos. 4-12. Underhill, Vermont:<br />

Exemplars, 1994.


Sefaseba<br />

moswavlis SefasebiTi davalebisTvis kargi rubrikis Seqmnis bolo etapia maswavleblebs<br />

Soris sandoobis uzrunvelyofa. sandooba niSnavs, rom rubrikebi gasagebia da maswavleblebi<br />

erTsulovanni arian SefasebaSi, anu erTi da imave moswavlis namuSevars sxvadasxva <strong>maswavlebeli</strong><br />

erTnairad afasebs. sandoobis aseTi maRali done maSin miiRweva, rodesac moswavleTa<br />

namuSevrebs maswavleblebi erTad afaseben, adareben Sedegebs da msjeloben, `sando~<br />

gadawyvetilebis (Sefasebis) misaRebad. am procesis Tanamimdevroba aseTia:<br />

warmatebis<br />

kriteriumis<br />

dadgena<br />

kriteriumi<br />

saqmianobis<br />

doneebis<br />

gansazRvra da<br />

gacnoba nimuSebis<br />

SerCeva da<br />

Cveneba<br />

avTentikuri<br />

amocanis ageba<br />

maswavleblebs<br />

Soris<br />

sandoobis<br />

damkvidreba.<br />

avTentikuri Sefasebis SemuSavebis procesis dros mniSvnelovania, moswavleebma icodnen,<br />

ra codnasa da unarebs moelis <strong>maswavlebeli</strong> maTgan. sagulisxmoa, rom analitikuri kriteriumebi<br />

nimuSebSi maRali donis azrovne-<br />

bas, problemis gadaWrasa da komunikaciis<br />

unarebs moicavs. es SedarebiT dabali donis<br />

unarebis, magaliTad, gamoTvlis unaris, gamravlebis<br />

cxrilis codnisa da sxvaTa mniSvnelobis<br />

dakninebas ki ar niSnavs, aramed imis<br />

avTentikuri Sefasebisas mniSvnelovania,<br />

moswavleebma icodnen, ra codnasa da unarebs<br />

moelis <strong>maswavlebeli</strong> maTgan.<br />

xazgasmas, rom Sefasebis dros ufro arsebiTi azrovnebis strategiebia. maRali donis amocanis<br />

gadaWris unarebze mimarTuli arCevani ganapirobebs Cvens mier SeTavazebuli amocanebis<br />

Sinaarss.<br />

maswavleblebi avTentikuri Sefasebis Seqmnas SemoqmedebiT procesad miiCneven, romelic<br />

momgebiani xdeba kolegebTan da xSirad TviT moswavleebTan maRali donis interaqciis Sedegad.<br />

moswavleebisagan mosalodneli codnisa da unarebis gansazRvris Semdeg maswavleblebi<br />

erToblivad qmnian iseT amocanebs, romlebic SeZlebisdagvarad met kriteriums pasuxobs.<br />

SefasebiTi davalebebis pilotirebisas rubrikebis Seqmnaze momuSave maswavlebelTa<br />

jgufi, rogorc wesi, moswavleTa namuSevrebis did nakrebs ganixilavs da maT oTx kategoriad<br />

daaxarisxebs: cudi, damakmayofilebeli, kargi da saukeTeso. namuSevris ama Tu im kategoriaSi<br />

moxvedras ganapirobebs maswavleblebze am namuSevriT moxdenili STabeWdileba.<br />

433


Tavi 16<br />

Semdeg modis procesis yvelaze mniSvnelovani nawili: maswavleblebi xelaxla detalurad<br />

amowmeben naSromebs, oRond amjerad detalurad Camoweren yoveli kategoriis maxasiaTeblebs<br />

da rubrikis Tavdapirvel monaxazs qmnian. erT-erTi mecnieri aRniSnavs:<br />

434<br />

standartebze saubrisas Cndeba kiTxva imis Sesaxeb, Tu ramdenad naTlad unda iyos<br />

Camoyalibebuli standartebi. sakmarisia Tu ara imis Tqma, rom moswavlis namuSevarma<br />

unda warmoaCinos `detalebisadmi yuradReba~? Tu unda aRvweroT im detalebis<br />

tipi da raodenoba, romelsac moveliT? TiTqmis eWvgareSea, rom meore kiTxvaze<br />

dadebiTi pasuxi uzrunvelyofs moswavlisa da maswavleblisTvis swavlisa da swavlebis<br />

dagegmvis ukeTes gzamkvlevs, Tumca aranakleb mniSvnelovania pirvel kiTxvaze<br />

SeTanxmebac (Jamentz 1994, p. 38).<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> gamonaxavs dros da yuradRebiT gaanalizebs yoveli rubrikis dones,<br />

swavlis procesis ufro naTeli suraTi Seiqmneba. ufro advilad dagegmavs im aqtivobebs,<br />

romlebic sasurvel Sedegebs moutans.<br />

`ukudagegmareba~, rogorc mas ted saizeri (Ted Sizer 1992) uwodebs, gulisxmobs jer Sefasebis<br />

sistemis SemuSavebas, Semdeg ki – swavlis im kriteriumebs analizs, romlebic sasurvel<br />

Sedegamde miiyvans moswavles. amrigad, maswavlebelTa jgufis mier mniSvnelovani<br />

koncefciebisa da unarebis avTentikuri Sefasebis Sesaqmnelad gaweuli muSaoba SesaZlebelia<br />

ukeTesi swavlebisTvis gadadgmul nabijebad CavTvaloT. amis axsna ase SeiZleba: Sefasebidan<br />

gamomdinare, <strong>maswavlebeli</strong> ufro kritikulad afasebs TviT swavlebis processac, raTa<br />

darwmundes, namdvilad uwyobs Tu ara is xels sasurveli codnisa da unarebis ganviTarebas.<br />

moswavleTa Cabma rubrikebisa da standartebis SeqmnaSi<br />

jgufurad momuSave maswavleblebis mier standartebis, rubrikebis SemuSavebis da rubrikebis<br />

mixedviT Sesrulebis doneebis dadgenis Semdeg procesSi moswavleebic erTvebian.<br />

moswavleebs SeuZliaT mniSvnelovani roli Seasrulon mosalodneli naSromis Sesafasebeli<br />

kriteriumebis dadgenaSi da am procesSi monawileobiT ukeT gaigon miznebi da maTi miRwevis<br />

ufro meti stimuli gauCndeT. kris gustafsonma (Chris Gustafson 1994) moswavleebis monawileobiT<br />

gansazRvra Temis – `imigracia~ - standartebi:<br />

bavSvebs Temebis sia SevTavaze da vTxove, erT-erTi maTgani aerCiaT. meore dRes moswavleebi,<br />

romlebmac erTi da igive Temebi airCies, dajgufdnen da am Temebis codnis<br />

Sesafasebeli standartebis SemuSaveba daevalaT. Semdeg avuxseni, rom Cems mier<br />

nimuSad SeTavazebuli namuSevari C quliT iyo Sefasebuli. yovel jgufs unda gadaewyvita,<br />

ras daamatebdnen warmodgenili Sefasebis kriteriums ufro maRali Sefasebis<br />

misaRebad. magaliTisTvis, Cven erTad SevimuSaveT werilobiTi proeqtis Sefasebis<br />

sistema. aman metismetad ambiciuri pasuxebis uaryofis saSualeba momca.<br />

Sefasebis standartebis SemuSavebis Semdeg, TiToeulma jgufma imsjela imis Sesaxeb,<br />

Tu ra moTxovnebi unda daekmayofilebina proeqts B an A Sefasebis misaRebad.<br />

maTi rCevebi gaviTvaliswine da yoveli jgufisTvis cal-calke Camovwere Sefasebis<br />

sistema. meore dRes yvela moswavles misi jgufis mier Seqmnili Sefasebis sistema<br />

davurige.<br />

amrigad, proeqtis daweramde, yvela moswavlem icoda, rogor moxdeboda maTi proeqtebis<br />

Sefaseba. rodesac dawerili proeqtebi Sevagrove da saxlSi waviRe, yovel<br />

maTgans Sefasebis standarti hqonda mibmuli. Sedegebi moulodnelad gansxvavebuli<br />

iyo: namuSevrebi bevrad ukeTesi aRmoCnda, radgan yovelma moswavlem ukve icoda, ra<br />

unda gaekeTebina maRali qulis misaRebad; Cveni maRali standartebis Sedegi ukeTesi<br />

proeqtebi iyo; miuxedavad imisa, rom SeniSvnebi mainc damWirda, Sefaseba gacilebiT


ioli iyo. mSoblebsac SeeZloT enaxaT, rogor fasdeboda maTi Svilebis namuSevrebi.<br />

es procesi yvelasTvis Ria iyo da mis SeqmnaSi moswavleebmac Seitanes wvlili~.*<br />

rubrikebi da molodinebi<br />

Sefaseba<br />

kargi rubrikebi da moswavleebisTvis Sefasebis kriteriumebis winaswar gacnoba arsebiTia<br />

samgvari molodinis gadacemisTvis, esenia: `es mniSvnelovania; Sen es SegiZlia; danebebis<br />

saSualebas ar mogcem~. moswavleTa namuSevrebis Sedarebis naTeli kriteriumis gareSe,<br />

SeuZlebeli iqneba dabali moswrebis moswavleebTan nayofieri ukukavSiris damyareba. Tu<br />

<strong>maswavlebeli</strong> ver gamonaxavs dros aseTi ukukavSirisTvis da ar daexmareba warmatebis misaRwevad<br />

mis efeqtian gamoyenebaSi, moswavlem SeiZleba sakuTari uunarobis Sesaxeb gamoitanos<br />

daskvna.<br />

usamarTlobaa, moswavles xarisxis gaumjobeseba mosTxovo, Tu mas warmodgenac ki ar aqvs,<br />

ras gulisxmobs xarisxi. gamudmebiT laparaki imaze, rom isini raRacas ise ver asruleben,<br />

rogorc saWiroa, saqmes ver Svelis. naTeli rubrikebi mniSvnelovani standartebis gaTvaliswinebiT<br />

da moswavleTa monawileobiT, garkveulwilad Seamcirebs maT ukmayofilebas,<br />

romelsac kris gustafsoni waawyda SefasebiTi proeqtis Sesrulebisas. gakveTilis Semdeg<br />

moswavlem mas aseTi SekiTxviT mimarTa: `ver gavige, ratom miviRe es niSani~. msgavsi problema<br />

awuxebs moswavleTa umravlesobas.<br />

zemoT aRwerili procesis warmatebisTvis<br />

masSi maswavlebelTa koleqtivis TanamSromloba<br />

aris saWiro. arsebiTad, Cven vcdilobT<br />

`SevqmnaT profesiuli kultura, sadac maswavleblis<br />

mier moswavlis namuSevris anal-<br />

usamarTlobaa, moswavles xarisxis gaumjobeseba<br />

mosTxovo, Tu mas warmodgenac ki ar aqvs,<br />

ras gulisxmobs xarisxi.<br />

izi mosalodneli da dafasebulia~ (California Assessment Collaborative, in Jamenetz 1993). aseve<br />

mniSvnelovania skolis administratoris an direqtoris rolic maswavleblebisTvis rubrikebis<br />

Sesaqmnelad dagegmvis gaadvilebaSi, droisa da sxva resursebis uzrunvelyofaSi.<br />

administratori, rogorc `skolis kulturis mSenebeli~ (Saphier and King 1985) arsebiT<br />

rols asrulebs avTentikuri Sefasebis SeqmnaSi da swavlebis gaumjobesebis mizniT mis danergvaSi.<br />

Cven ganvsazRvreT rubrika da misi Seqmna. vTqviT, rom kargad SemuSavebul rubrikas unda<br />

erTvodes moswavlis mier Sesrulebuli davalebebis nimuSi, romelic rubrikis cxrilis<br />

Sevsebas gagviadvilebs. axla ganvixiloT, rogor unda SevadginoT is davalebebi, romelTa<br />

meSveobiTac SevafasebT, Tu ra icis moswavlem da risi gakeTeba SeuZlia.<br />

realuri cxovrebiseuli gamocdilebis amsaxveli da mastimulirebeli<br />

davalebebi<br />

marzanos, pikeringisa da makTaisis (Marzano, Pickering, and McTighe 1993) azriT, avTentikuri<br />

Sefaseba gulisxmobs, rom `moswavlem codna da unarebi iseve unda gamoiyenos, rogorc<br />

skolis miRma `realur cxovrebaSi~ iyenebs~. `Sefaseba avTentikuria, Tu Cven uSualod<br />

vakvirdebiT/vswavlobT moswavlis saqmianobas Sesatyvisi inteleqtualuri amocanebis<br />

amoxsnisas~, amatebs viginsi (Wiggins 1993). amrigad, testi moswavlisagan moiTxovs iseTi<br />

amocanis amoxsnas, romelic realisturia, kompleqsuri da, SeZlebisdagvarad, aris miaxloe-<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Gustavson, C. “A Lesson From Stacey.”Educational Leadership 52, no. 2: 22-23. Copyright © 1994 by ASCD.<br />

yvela ufleba daculia.<br />

435


Tavi 16<br />

buli skolis gareT moswavlis saqmianobasTan. `amocana momxmareblis, moqalaqis, muSakis an<br />

konkretuli sferos profesionalis gamocdilebis asli an misi imitaciaa~ acxadebs ana jonsoni<br />

(Ann Johnson, workshop handout, 1992).<br />

Sefasebis procesSi avTentikuroba wamyvan rols asrulebs, radgan avTentikuri davalebebi<br />

iseve aerTianebs kompleqsur saqmianobas, rogorc realuri cxovrebiseuli problemebi<br />

da mets stimuls aZlevs moswavleebs. amrigad, avTentikuri davalebebi ganaTlebis<br />

efeqtianobis ufro saimedo sazomia, Tu ganaTlebas moswavleTa nayofieri cxovrebisTvis<br />

momzadebis saSualebad ganvixilavT. am SemTxvevaSi, Cven vafasebT ara konkretuli maTematikuri<br />

davalebis an istoriuli movlenis codnas,<br />

avTentikuroba arsebiTia Sefasebisas.<br />

aramed ufro rTuli davalebebis kompleqsurad<br />

gadaWris unars, romelic maRali donis azrovnebas<br />

da codnis integracias moiTxovs. aseTi davalebebi<br />

avTentikuria, radgan isini realuri cxovrebiseuli davalebebis pirdapiri modeli<br />

an imitaciaa. maT Sesasruleblad, im unarebsa da codnas veyrdnobiT, romlebsac realuri,<br />

ufro didi problemebis gadasaWrelad viyenebT xolme cxovrebaSi.<br />

qvemoT mocemuli kriteriumebi bavSvebisTvis Seqmnili davalebebis SefasebaSi dagexmarebaT<br />

(aRebulia Jamentz 1993):<br />

436<br />

¤ aRZravs Tu ara davaleba moswavlis interessa da motivacias?<br />

¤ moiTxovs Tu ara davaleba moswavlisgan misi mniSvnelobis gaanalizebas?<br />

¤ waaxalisebs Tu ara davaleba gonebis mniSvnelovani unar-Cvevebis demonstrirebas?<br />

¤ waaxalisebs Tu ara davaleba gamoxatvis mravalgvar formebs?<br />

¤ xom ar Seicavs davaleba SemTxveviT iZulebas?<br />

¤ afasebs Tu ara davaleba garkveuli drois ganmavlobaSi miRweul winsvlas?<br />

¤ moiTxovs Tu ara davaleba sxvebTan TanamSromlobas?<br />

¤ davalebaSi pasuxis siRrmezea gamaxvilebuli yuradReba Tu mis moculobaze?<br />

¤ ikvlevs da gansazRvravs Tu ara davaleba moswavlis, erTi SexedviT, uxilav Zlier mxareebs?<br />

¤ ras ufro afasebs davaleba swavlasa da Zalisxmevas Tu Tandayolil talants?<br />

¤ davalebis standartebi mxolod mocemuli disciplinisTvis aucilebeli codnis,<br />

unar-Cvevebis farTo speqtrs moicavs, Tu interdisciplinur unarebsac?<br />

¤ icnobs Tu ara moswavle davalebis Sesrulebamde misi warmatebiT Sesrulebis kriteriumebs?<br />

¤ sworad aris Tu ara gansazRvruli davalebis standartebi?<br />

¤ exmianeba Tu ara davalebis standartebi skolis, raionis an qveynis miznebs?<br />

¤ esadageba Tu ara davaleba qulebis sistemas?<br />

¤ aris Tu ara davaleba mravalganzomilebiani, rac moswavles zog aspeqtSi siZlierisa,<br />

xolo zogSi sisustis gamovlenis saSualebas aZlevs?<br />

¤ aris Tu ara Sefaseba ise agebuli, rom moswavlisa da maswavleblis swrafi da sasargeblo<br />

ukukavSiri uzrunvelyos?<br />

¤ iZleva Tu ara davaleba varjiSis, gameorebisa da xelaxla amoxsnis SesaZleblobas?


Cveni azriT, am siis pirveli sami maxasiaTebeli gansakuTrebiT mniSvnelovania.<br />

Sefaseba<br />

am TavSi ukve ganvixileT warmatebuli Sefasebis sistemis sami aucilebeli elementi: (1)<br />

swavlis mniSvnelovani da kargad gaazrebuli miznebi, (2) kargad Sesrulebuli saqmianobis<br />

naTeli kriteriumebi, (3) kriteriumebis Sesatyvisi avTentikuri amocanebi. aseve ganvixileT<br />

maswavleblebis mier kriteriumebis Seqmnisa da maTi rubrikebis saSualebiT gamoxatvis procesebi.<br />

ganvixileT procesi, romlis drosac maswavleblebi amuSaveben rubrikebs Sefasebis<br />

mizniT da uzrunvelyofen ukukavSirs moswavlis namuSevarTa nimuSebis Seswavlis safuZvelze.<br />

droa, gadavideT meoTxe elementze – moswavlis TviTSefasebaze.<br />

moswavlis CarTuloba TviTSefasebaSi, kolaboraciul<br />

kritikasa da miznebis dasaxvaSi<br />

Sefasebis aqti swavlis aqtic unda iyos; es imas niSnavs, rom moswavleebi mudmivad unda<br />

iyvnen CarTulebi TviTSefasebaSi da sakuTari Zalisxmevis mimarTulebis SecvlaSi. amas<br />

safuZvlad unda daedos maT mier sakuTari namuSevrebis ganxilva, TanatolebTan da maswavleblebTan<br />

damyarebuli ukukavSiri. Sefaseba rom swavlis aqtic gaxdes, saWiroa moswavlem<br />

TviTSefaseba SeZlos, sakuTari naSromi kriteriumebis mixedviT Seafasos. amisTvis man<br />

aucileblad unda icodes kriteriumebi, Secdomisa da misi gamosworebis gzebis moZebna,<br />

fiqri imaze, rac Seasrula da ukeT Sesrulebis gzebis dasaxva. amgvari samomavlo qmedebebis<br />

gansazRvra moswavlisagan formalur mizanTa dasaxvas moiTxovs, rac imas niSnavs, rom <strong>maswavlebeli</strong><br />

moswavleebs uSualod aswavlis miznis dasaxvis teqnikasac. es teqnika ki moswavleebs<br />

miznebis da maswavleblisa da TviTSefasebis Sedegad miRebuli ukukavSiris integraciis<br />

saSualebas aZlevs.<br />

Savelsoni da misi kolegebi (Shavelson 1992)<br />

miuTiTeben `swavlebasa da testirebas Soris<br />

arsebul simetriaze. es imas niSnavs, rom kargi<br />

Sefaseba imavdroulad swavlebis sasargeblo<br />

aqtivobacaa, xolo kargad swavlebis aqtivoba, Tavis mxriv, karg Sefasebas uzrunvelyofs~.<br />

mravali gamorCeuli moazrovne (magaliTad, Wolf gamouqveynebeli naSromi, 1992; Zessoules<br />

and Gardner 1991) am ideis 1 mxardasaWerad iyenebs frazas _ `Sefaseba, rogorc swavlis momenti~.<br />

am debulebis miRma arsebuli Sexedulebis mixedviT Secdoma swavlis SesaZleblobaa da ara uunarobis<br />

dasturi. swavla procesia, droTa ganmavlobaSi codnisa da unarebis myari akumulireba<br />

da ara movlena. Sesabamisad, miRweva xangrZlivi progresis kontinuumia da Sefaseba gvexmareba<br />

am kontinuumSi moswavlis adgilis gansazRvraSi da ara Rirsebis an sisxartis SkaliT SefasebaSi.<br />

Sefaseba moswavles codnis gzaze mogzaurobaSi sakuTari adgilsamyofelis, samomavlo gegmebis<br />

gansazRvraSi exmareba da ara imis dadgenaSi, kargi moswavlea Tu ara. swored es mosazrebebi dgas<br />

`Sefaseba, rogorc swavlis momenti~ Sexedulebis ukan da isini asaxulia Semdeg debulebebSi:<br />

Sefasebis aqti swavlis aqtic unda iyos.<br />

`iSviaTad Tu aRniSnaven imas, rom testebi arasakmaris informacias gvaZlevs swavlis<br />

Sesaxeb. moswavlis saqmianobis nimuSis Sesaxeb monacemTa nakrebi Sefasebis meorexarisxovan<br />

miznebs ufro metad emsaxureba vidre ZiriTads – moswavleebi da maswavleblebi<br />

namuSevris xarisxis windaxeduli kritikosebi gaxados. . .…moswavleebs iS-<br />

1 sxvebi miiCneven, rom Sefaseba swavlis SesaZleblobaa, radgan, rodesac moswavle saintereso da rTuli<br />

davalebis Sesrulebisas manamde uxilav urTierTkavSirebs amCnevs. swavla moswavlesa da davalebas Soris an<br />

moswavleebs Soris interaqciis funqcias iZens da es imitom xdeba rom <strong>maswavlebeli</strong> moswavleTa azrovnebis<br />

aqtiuri Suamavalia (Baron 1989, gv. 315).<br />

437


Tavi 16<br />

438<br />

viaTad aqvT Sesrulebuli samuSaoebis safuZvelze naswavlis gamoyenebis saSualeba.<br />

arsebiTad, saskolo Sefaseba iSviaTad iZleva kargad Sesrulebuli samuSaos standartebisa<br />

da strategiebis sajaro ganxilvis SesaZleblobas. da mainc, yvelam kargad<br />

icis, rom mniSvnelovani samuSaos Sesasruleblad saWiroa Zalisxmeva, gadaxedva,<br />

kolaboracia, sajaro ganxilva da msjeloba warumateblobis, riskisa da ostatobis<br />

Sesaxeb.<br />

arsebuli testebis gadakeTebisas unda gvaxsovdes, rom saskolo Sefaseba erT-erTi<br />

epizodia, romlis saSualebiTac moswavleebi swavloben weras, eqsperimentis Catarebas<br />

an kvlevis warmoebas, Sefasebam maT unda ubiZgos lampertis (Lampert) mier aRweril<br />

`zigzagisebur bilikze~. ufro konkretulad ki, Sefaseba:<br />

¤ unda iyos namdvili: moswavlisTvis unda moicavdes seriozuli da Tanamimdevruli<br />

muSaobis dapirebas.<br />

¤ unda Sedgebodes muSaobis ganmeorebiTi periodebis Semcveli seriebisgan, sadac aseve<br />

gaTvaliswinebuli iqneba TviTCaRrmavebis, Tanaklaselebis, maswavleblis, Semfaseblis<br />

reaqciebze dafiqrebis dro.<br />

¤ moswavles unda aZlevdes sakuTari meTodebisa da drois gamoyenebis saSualebas, raTa<br />

Seafasos gunduri Sexedulebebi da gansazRvros, ra aris kritikaSi misaRebi da ra<br />

sWirdeba niSnis gamosasworeblad.<br />

¤ moswavles unda aZlevdes saSualebas, rom kritika da refleqsia Tavis sasikeTod<br />

gamoiyenos saboloo naSromSi (Wolfe 1992).<br />

es rekomendaciebi imaze miuTiTebs, rom maswavlebelma klasSi dro da adgili unda gamoyos,<br />

imisTvis, rom moswavleebma erTmaneTis namuSevrebi gaakritikon da Seafason. es Tanam-<br />

Sromloba da kritika damaxasiaTebelia e.w. `portfolios kulturisTvis, anu garemosTvis,<br />

sadac xSirad da sajarod ganixilaven kargi namuSevris raobas da masze daxarjuli drois<br />

moculobis mniSvnelobas~. amrigad, maswavleblis movaleobaa, rac SeiZleba xSirad Seqmnas<br />

kargi namuSevris sajaro ganxilvis SesaZlebloba.<br />

aseT ganxilvebSi `moswavleebic monawileoben im kriteriumebis dadgenaSi, romelTa mixedviTac<br />

Sefasdeba naSromebi~ (Wolfe 1992). amgvarad, isini swavloben iseTi Taviseburebebis<br />

mniSvnelobas, rogoric aris saintereso problebis wamoWris unari. Sefasebis Tanamedrove<br />

sistema maswavlebels akisrebs pasuxismgeblobas da ara testirebis kampanias, radgan Sefaseba<br />

sistematurad aris Caqsovili swavlebaSi. raki moswavlis ganviTarebisa da winsvlis procesi<br />

fasdeba da ara mxolod erTjeradi saqmianoba, Segrovebuli monacemebi warmogvidgens<br />

rogorc processa da strategias, aseve produqtsac, romelSic mTavari moswavlis TviTSefasebaa.<br />

magaliTad, meaTe klasis geometriis gakveTilze yovel moswavles amocanis amoxsnis sxvadasxva<br />

gziT Semowmeba evaleba. kviraSi orjer, gakveTilis dawyebisTanave moswavle Tavis<br />

davalebas Tanaklasels aZlevs, romelic kiTxulobs da naSroms logikuri Tanamimdevrobis,<br />

sisrulis da dinamiurobis (dinamiuroba/kiTxvadoba gulisxmobs akuratulobas da abreviaturebis<br />

da anotaciebis sworad gamoyenebas) kriteriumebis mixedviT akritikebs. <strong>maswavlebeli</strong><br />

periodulad uCvenebs moswavleebs aseTi kritikis nimuSebs. moswavleebi yovel jerze<br />

icvlian Semfasebel partniors.<br />

merveklaselTa Sesamowmeblad <strong>maswavlebeli</strong> avalebs maT, Tavad Seafason sadiskusio<br />

jgufebSi Sesrulebuli rolebis xarisxi (romelic moicavs Sejamebas, sakiTxis wamoWras,<br />

daZabulobis ganmuxtvas). is moswavleebs uxsnis, rom TviTSefaseba daexmareba gaarkvios,


Sefaseba<br />

SeuZliaT Tu ara maT gansxvavebuli rolebis TamaSi. am gziT <strong>maswavlebeli</strong> cdilobs gamoavlinos<br />

is moswavleebi, romelTac meti muSaoba da daxmareba sWirdebaT. yoveli roli axsnili<br />

da TvalsaCinod aris naCvenebi maswavleblis mier, moswavleebi varjiSoben da `irgeben~<br />

am rolebs Sedgenili davalebebis meSveobiT. Semdeg <strong>maswavlebeli</strong> sTxovs, axal sadiskusio<br />

jgufSi monawileobas. maT unda daimaxsovron da Camoweron sakuTari da jgufis sxva wevrebis<br />

mier gaTamaSebuli rolebi. isini warmatebas aRweven, Tu pretenzias ganacxadeben ori an meti<br />

rolis Sesrulebaze da jgufis danarCeni wevrebic mxars dauWeren maT pretenzias. <strong>maswavlebeli</strong><br />

xvdeba im moswavleebs, romlebmac samze naklebi roli moirges da Semdegi diskusiisTvis<br />

damatebiTi rolebis arCevaSi exmareba. moswavle, romelic ufro meti rolis Sesrulebaze<br />

acxadebs pretenzias, vidre misi jgufi adasturebs, wers im rolebis damadasturebel<br />

magaliTebs, romlebsac sxvebma mxari ar dauWires. <strong>maswavlebeli</strong> sakuTar dakvirvebasac awarmoebs<br />

imis Sesaxeb, ra rolebs asruleben calkeuli moswavleebi instruqciis dawyebamde.<br />

TviTSefasebam SeiZleba gazardos moswavleTa CarTuloba, kriteriumTa codna da sasikeTod<br />

imoqmedos xarisxis gansazRvrazec. uotersi, makmuleni, da gleidi (Waters, MacMullen,<br />

and Glade 1992) moswavleebs periodulad portfoliodan TavianTi saukeTeso namuSevrebis<br />

gamocalkevebas sTxovdnen. isini gvixsnian, rom `aseTi koleqciis Seqmna moswavleebs TavianTi<br />

saukeTeso namuSevrebis mudmivi gadasinjvisa da analizis SesaZleblobas aZlevs.<br />

isini arCeven im namuSevars, romelic ukeT warmoaCens maT, grZnoben winsvlas, [da] adgenen<br />

im sastarto xazs, saidanac unda gaagrZelon winsvla~. es koleqciis Taobaze konkretuli<br />

maswavleblisa da moswavlis Sexvedris safuZvelsac qmnis. es Sexvedrebi miznebis dasaxvaSi<br />

moswavleTa CarTvis da sakuTar swavlaze erTgvari mesakuTreobis gancdis Camoyalibebis<br />

araCveulebrivi saSualebaa.<br />

monacemTa Segrovebis mravalgvari saSualebebi<br />

1983 wels flemingma da Cembersma (Fleming and Chambers) aRmoaCines, rom yvela klasSi<br />

moklepasuxebian testebSi faqtebis codnis Sefaseba dominirebda. is Sefasebis yvelaze<br />

gavrcelebuli meTodi iyo amerikis skolebSi. gudledis (Goodlad 1984) gamokvlevebma daadastura,<br />

rom zepir gamokiTxvas – maswavleblis kiTxvasa da moswavlis pasuxs amerikis skolebSi<br />

gakveTilis drois 80 procenti eTmoba. ra Tqma unda, swavlebisas zepir gamokiTxvasac da<br />

faqtebis codnaze agebul testsac Tavisi adgili aqvs, magram Sefasebis repertuaris simwire<br />

(swavlebis repertuaris simwiris msgavsad) SesaZleblobas uspobs maswavlebels warmatebiT<br />

aswavlos yvela moswavles. wignSi ganxiluli swavlebis yvela sxva sferos msgavsad, arc Sefasebis<br />

saukeTeso gza arsebobs; arsebobs moswavlis Sefasebis formebis repertuari.<br />

<strong>maswavlebeli</strong> unda cdilobdes, rom moswavleTa Sefasebis farTo repertuari hqondes.<br />

Sefasebis formebi moswavleTa swavlis stilis, 21-e saukunis saswavlo gegmis Sesatyvisi<br />

unda iyos, radgan am saukuneSi moswavleebma fiqri, problemebis gadaWra, komunikacia da<br />

TanamSromloba unda iswavlon. cxadia, SefasebisTvis moklepasuxian testebze, esseebsa da<br />

werilobiT angariSze (Tumca es ukanasknelnic Tavis Rirseul adgils SeinarCuneben) gacilebiT<br />

meti forma iqneba saWiro.<br />

Cven ganvixilavT Sefasebis ramdenime instruments da swavleba/swavlis Sesatyvis stils.<br />

yovel instruments Tavis adgili aqvs moklepasuxiani testis, essesa da werilobiTi angariSis<br />

CaTvliT. magram momaval maswavlebels Sefasebis sxvadasxva instrumentebis Seqmnisa<br />

da gamoyenebis unaric unda hqondes. 16.7 sqemaze naCvenebia Sefasebis instrumentTa mTeli<br />

repertuari da maTi urTierTkavSiri.<br />

439


Tavi 16<br />

440<br />

TandaTan ufro kompleqsuri, mravalsafexuriani da mravaldisciplinaruli<br />

moswavleTa<br />

produqtebis<br />

Seswavla<br />

saqmianobaze<br />

dakvirveba<br />

testebi<br />

rituali<br />

uSualo<br />

Sesruleba<br />

kompiuteruli<br />

simulacia<br />

mokle pasuxi<br />

ese<br />

kompleqsuri<br />

proeqtebi/<br />

gamofena<br />

namuSevris<br />

nimuSebi<br />

problemis<br />

gadaWra<br />

zepiri<br />

weriTi<br />

angariSi<br />

zepiri<br />

weriTi<br />

multimediuri<br />

interviu<br />

weriTi<br />

zepiri<br />

realur konteqstSi<br />

CarTuli verbaluri/<br />

weriTi kompleqsuri<br />

mravalsafexuriani<br />

problema<br />

sqema 16.8: Sefasebis instrumentebi moswavlis saqmianobis Sesaxeb monacemebis Sesagroveblad.


weriTi testebi<br />

mokle pasuxebi<br />

Sefaseba<br />

swavlebis praqtikaSi jer kidev gamoiyeneba moklepasuxiani testebi, Tumca maTi mniSvneloba<br />

realurad Zalze mcirea. miuxedavad `araavTentikurobisa~, moklepasuxiani testebi<br />

inarCunebs mniSvnelobas faqtobrivi codnis Semowmebis TvalsazrisiT. isini sasargebloa,<br />

Tu gvsurs moswavles ukukavSiri SevTavazoT faqtobrivi codnis Sesaxeb da ganvsazRvroT<br />

samomavlo miznebi.<br />

arapopularobis miuxedavad, moklepasuxiani testebi SeiZleba zepiric iyos. is moswavlis<br />

Sefasebis individualizaciis saSualebaa, misi meSveobiT SesaZlebelia moswavleebma erTmaneTic<br />

Seafason.<br />

rodesac kargi Sefasebis maxasiaTeblebs moklepasuxiani testirebis drosac viyenebT, moswavleebma<br />

ician warmatebis kriteriumebis arsi (magaliTad, yvela qveynisa da dedaqalaqis<br />

uSecdomod codna). SesaZloa, maT Tvalyuri adevnon sakuTar progress, Sefasebis es monacemebi<br />

gaiTvaliswinon da zustad dagegmon, ra da rogor iswavlon kriteriumebis dasakmayofileblad.<br />

esse<br />

esse zepirad an weriT sruldeba. is moswavlisgan maRali donis azrovnebas da garkveuli<br />

drois manZilze dagrovili informaciis gamoyenebas moiTxovs. esseSi moswavlem unda daicvas<br />

da gaamyaros sakuTari Sexeduleba sxvadasxva argumentebiT an aCvenos mizez-Sedegobrivi<br />

kavSiri movlenebsa da pirobebs, an qmedebebsa da Sedegebs Soris.<br />

essem mniSnelovani roli unda Seasrulos Sefasebis procesSi, magram zepiri prezentaciebi<br />

ufro xSirad unda gamoviyenoT da imave kriteriumebiT unda SevafasoT – organizeba,<br />

argumentebis damajerebloba, winadadebis struqtura da a.S. qerim da samaram (Curry and Samara<br />

1994) zepiri prezentaciis gzamkvlevi SeimuSaves:<br />

Sesavali – momxsenebeli ecnoba auditorias; aRwers Temas; xsnis proeqtis mizans;<br />

msjelobs mosalodnel Sedegebze;<br />

dasawyisi – zogadad aRwers Temas; xazs usvams sakvanZo sakiTxebs da iwvevs audito-<br />

rias;<br />

Sua nawili – ZiriTad sakiTxebs detalebiT amyarebs; gzadagza ajamebs; gardamaval<br />

debulebebs ukavSirebs ZiriTad mosazrebebs; auditorias rTavs Sinaarsis ganxil-<br />

vaSi;<br />

Sejameba – mimoixilavs ZiriTad sakiTxebs; msmenels mouwodebs qmedebisken/sTxovs<br />

koncefciebis/Sexedulebebis/poziciis gamoxatvas.<br />

Jestikulacia – mxedvelobiTi kontaqti aqvs auditoriis yovel wevrTan; Sesa-<br />

tyvisad uWiravs Tavi; aqvs bunebrivi Jestikulacia/gamoxatva, saubris mkafio/kar-<br />

gad SerCeuli tempi;<br />

vizualuri saSualebebis gamoyeneba _ ZiriTadi sakiTxebis xazgasasmelad; monacv-<br />

leobiT, SezRudulad iyenebs.<br />

441


Tavi 16<br />

es gzamkvlevi SeiZleba moswavlemac gamoiyenos da maswavlebelmac, rogorc moswavleebisTvis<br />

saqmianobis Sesaxeb ukukavSiris kriteriumi. man SesaZlebelia maformirebeli gzamkvlevis<br />

rolic Seasrulos zepiri moxsenebebis momzadebisas.<br />

442<br />

problemis gadawyveta<br />

ganaTlebisken mimarTul ZalisxmevaSi realur, cxovrebiseuli situaciebis amsaxvel<br />

rTul problemebs SeiZleba SevxvdeT, rogorc saxelmwifo, ise raionul doneze. 16.8 cxril-<br />

Si motanilia magaliTi akademiuri progresis erovnuli Sefasebis sapilote kvlevis monacemebidan<br />

_ maRali donis saazrovno unarebis Sefasebis teqnika sabunebismetyvelo sagnebsa<br />

da maTematikaSi (NAEP 1987).<br />

amgvari davalebebi, rogorc wesi, mimzidvelia xolme moswavleebisTvis maTi pirovnuli<br />

relevanturobis gamo. isini scildeba sityvasTan dakavSirebul tradiciul problemebs.<br />

am SemTxvevaSi moswavle Tavad qmnis moqmedebaTa erTgvar gegmas an movlenaTa faqtobrivi<br />

Sedegebis Sefasebis sqemas. mniSvnelovania, rogorc sakuTari gadawyvetilebis (problemis<br />

gadaWris) axsna, aseve faqtobrivi pasuxi.<br />

Sefasebis es forma moswavlis SesaZleblobaTa diapazons avlens. am SemTxvevaSi maT<br />

moeTxovebaT monacemTa cxrilis interpretacia, qulebis analizi da ranJireba, mTlianad<br />

saqmianobis Sefasebis wesis dadgena da misi axsna.<br />

Sesruleba<br />

saqmianobis Sefaseba Tavs uyris moswavlis Sesaxeb monacemebs TviT saqmianobis (`keTebis~)<br />

procesSi (magaliTad, problemis gadaWra, mecnieruli eqsperimentis Catareba, naxazis Seqmna)<br />

da, amgvarad, Tavidan gvaridebs metyvelebis unarebis SesaZlo efeqtebs, rac ase mniSvnelovania<br />

tradiciuli testirebisas. es monacemebi informacias gvawvdis rogorc imis Sesaxeb,<br />

Tu rogor Seasrula moswavlem operacia, ise saboloo Sedegze.<br />

pirdapiri dakvirveba<br />

moswavlis saqmianobaze uSualo dakvirvebas mravali dadebiTi mxare aqvs, Tumca drois da<br />

fulis danaxarjebi xels uSlis mis gavrcelebas. moswavlis saqmianobaze uSualo dakvirveba<br />

maswavlebels konkretulad sasurveli cvladis Sefasebis saSualebas aZlevs (damabneveli<br />

cvladebis gverdis avliT, rogorc magaliTad, weriTi testirebis dros xdeba xolme). magaliTad,<br />

gvainteresebs, esmiT Tu ara moswavleebs cvladebis mniSvneloba mecnierebaSi da<br />

SeuZliaT Tu ara am codnis gamoyeneba eqsperimentis dagegmvis da Catarebis dros. amisTvis<br />

SesaZlebelia aseTi davaleba SevTavazoT.


triatloni: monacemTa interpretacia<br />

moswavleebma unda Seiswavlon sportis sam saxeobaSi monawile xuTi bavSvis monacemebi<br />

da gansazRvron gamarjvebuli. maT unda Camoayalibon monacemTa gamoTvlisa<br />

da interpretaciis sakuTari xedva da axsnan, ratom SearCies konkretuli `gamarjvebuli~.<br />

maT sifrTxile unda gamoiCinon interpretaciisas, radgan dabali qulebis<br />

mqoneT ukeTesi Sedegebi aqvT 50-iardiani distanciis garbenisas, xolo uaresi – badros<br />

tyorcnisa da mZleosnobisas.<br />

moswavlis Sefasebis furceli<br />

jom, saram, xosem, zabim da kimma olimpiuri TamaSebis mowyoba gadawyvites da unda<br />

SearCion SejibrebaTa saxeebi. jos da xoses mZleosnobasa da badros tyorcna surT,<br />

saras, zabis da kims ki, sirbilSi Sejibri. amitom maT samive saxis Sejibrebis Catareba<br />

gadawyvites. samive TamaSi TanabarmniSvnelovania. erT dRes, gakveTilebis Semdeg<br />

maT Sejibri Caatares, mSoblebi msajebi iyvnen da qulebs iwerdnen.<br />

qvemoT mocemulia bavSvebis Sedegebi:<br />

bavSvis saxeli<br />

jo<br />

xose<br />

kimi<br />

sara<br />

zabi<br />

badros tyorcna<br />

40 iardi<br />

30 iardi<br />

45 iardi<br />

28 iardi<br />

48 iardi<br />

mZleosnoba<br />

205 futi<br />

170 futi<br />

130 futi<br />

120 futi<br />

140 futi<br />

Sefaseba<br />

50-iardiani garbeni<br />

9.5 wami<br />

8.0 wami<br />

9.0 wami<br />

7.6 wami<br />

8.3 wami<br />

pasuxebi (a) vin iqneba samive TamaSis erTpirovnuli gamarjvebuli?<br />

dasabuTeba<br />

(b) axseniT sakuTari gadawyvetileba.<br />

Seamowme, srulad warmoaCine Tu ara mosazreba.<br />

cxrili 16.9: problemis gadaWris unaris Sesafasebeli davaleba<br />

Savelsonma da baqsterma (Shavelson and Baxter 1992) Seadgines davaleba, sadac moswavlem<br />

unda gaarkvios, sami markis qaRaldis xelsaxocidan romeli ufro met wyals Seiwovs. am<br />

davalebis amosaxsnelad, moswavleebs samive markis xelsaxocis erTi da igive zomis nimu-<br />

Si urigdebaT. maT samive xelsaxoci bolomde unda gaJRinTon wyliT. Semdeg unda gazomon<br />

ibeWdeba nebarTviT. Archibald, D and F.M.Newmann. Beyond Standardized Tests: Assessing Authentic Academic Achievement in<br />

Secondary School. Reston, Va.: National Association of Secondary School Principals, 1988, pp.15-16. NASSP servisebisa da/an programebis<br />

Sesaxeb damatebiTi informaciisTvis dagvikavSirdiT (703) 860-0200.<br />

443


Tavi 16<br />

yoveli xelsaxocis mier Sewovili wylis raodenoba ori xerxiT: xelsaxocis awonviT an misgan<br />

gamowuruli wylis awonviT. Tu mxolod erTi saswori aqvT, yuradRebiT unda iyvnen, rom<br />

erTi xelsaxocidan gamowuruli wylis narCeni SecdomiT meore xelsaxocs ar miaTvalon.<br />

444<br />

qaRaldis xelsaxocebis Sefasebis forma<br />

moswavle damkvirvebeli qula<br />

1. qaRaldis xelsaxocis dasvelebis meTodi<br />

a) WurWeli b) wveTebi g) langari d) aranairi meTodi<br />

2. gaJRenTa a)ki b)ara g)kontrolirebuli (wylis erTnairi rao-<br />

3. Sedegis gansazRvra<br />

a) xelsaxocis awonva<br />

b) wylis gamowurva/misi awonva an moculobis dadgena<br />

g) Sewovili an gamowuruli wylis gazomva<br />

d) gaJRenTvisTvis saWiro wylis wveTebis raodenobis daTvla<br />

denoba samive xelsax-<br />

e) ararelevanturi gazomvebi (mag. wlis Sewovis dro, wveTebis gavrcelebis<br />

manZili, sisqis gazomva da a.S)<br />

v) sxva<br />

4. gaJRenTvis da/an gazomvis Tvalyuris devneba ki ara odnav sveli<br />

(-/+)<br />

5. swori Sedegi<br />

Sefaseba<br />

A<br />

B<br />

C<br />

D<br />

F<br />

meTodi<br />

ki<br />

ki<br />

ki<br />

ki<br />

Seusabamo<br />

gaJRenTva<br />

ki<br />

ki<br />

kontrolirebuli<br />

ara<br />

ara<br />

Sedegis<br />

gansazRvra<br />

ki<br />

ki<br />

ki<br />

Seusabamo<br />

ararelevanturi<br />

ocze)<br />

sofrTxile<br />

gazomvisas<br />

ki<br />

ara<br />

ki/ara<br />

ki/ara<br />

ki/ara<br />

cxrili 16.10: qaRaldis xelsaxocebis Sefasebis forma<br />

Pswori pasuxebi<br />

orive<br />

erTi an orive<br />

erTi an orive<br />

erTi an orive<br />

erTi an orive<br />

aseTi davalebebisTvis SedarebiT advilia oqmis Sedgena, sadac aisaxeba, moswavli saqmianobis<br />

sxvadasxva aspeqtebi (Tanabari zomis nimuSebis SerCeva, yuradRebiT gazomva da awonva,<br />

Sedegebis Cawera. ix. cxrili 16.9). `rac mTavaria, Sefasebis sqemam unda moicvas moswavlis<br />

mier gamoyenebuli procedura da, Sesabamisad, misi saqmianoba unda daaxasiaTos, rogorc<br />

procesis, ise Sedegis TvalsazrisiT~, acxadeben Sevelsoni da baqsteri.<br />

ibeWdeba nebarTviT. Shavelson, Richard J., Gail P. Baxter, and Jerome Pine. “Performance Assessment in Science.“ In Applied Meausurement<br />

in Education 4, no. 4, Hillsdale, N. J.: Lawrence Erlboum Associates, 1991, p. 353.


Sefaseba<br />

mravali moswavlis farTomasStabiani standartizebuli Sefaseba (qaRaldis xelsaxocebis<br />

amocanis msgavsi) ufro Zviria da met dros moiTxovs, vidre tradiciuli testireba qaRaldisa<br />

da fanqris gamoyenebiT. saklaso oTaxi yoveli aseTi davalebisTvis unda gadavawyoT,<br />

xolo damkvirvebelma calkeuli moswavleebi unda Seafasos. siZviris miuxedavad, Savelsonis<br />

da baqsteris kvlevam cxadyo, rom amgvarad warmarTuli Sefasebis procesi utyuar Sedegebs<br />

gvaZlevs. 2<br />

es forma moswavleTa saazrovno unarebis imdenad pirdapir da realistur monacemebs<br />

gvTavazobs, rom mniSvnelovania SerCevis meTodiT moswavleTa yovelwliuri Sefasebis TvalsazrisiT.<br />

miuxedavad imisa, rom uaxloes momavalSi siZviris gamo ver SevZlebT pirdapiri<br />

dakvirvebiT moswavleTa codnisa da unar-Cvevebis Sefasebas, SerCeviTobis es meTodi saimedo<br />

statistikur monacemebs mogvcems.<br />

calkeul maswavleblebs SeuZliaT pirdapiri dakvirvebis gamoyeneba moswavleTa saqmianobis<br />

Sesafaseblad. magaliTad, maTematikis gakveTilze maswavlebels, albaT, sul orjer dasWirdeba<br />

dakvirveba moswavleze qveSmiweriT gayofis Sesrulebisas, rom mis codnaSi darwmundes.<br />

kompiuteruli simulacia<br />

moswavlis saqmianobaze dakvirveba ufro martivi da ekonomiuri rom gavxadoT, SegviZlia es<br />

saqmianoba kompiuterul simulaciad vaqcioT. am SemTxvevaSi realur saqmianobaze dakvirvebis<br />

msgavsad Tavidan avicilebT weriTi testirebis damabnevel cvladebs da konkretulad imas<br />

SevafasebT, risi Sefasebac gvsurs. (es meTodi gamarTlebulia im SemTxvevaSi, roca moswavlem<br />

icis kompiuterTan muSaoba).<br />

Savelsonma (1992) SeimuSava davaleba, romelSic moswavlem saidumlo yuTebis SigTavsis<br />

dasanaxad elementi, naTura da sadenebi wredSi unda SeaerTos.<br />

Jerri - Page #1<br />

Notes Box B has a Bulb in it<br />

sqema 16.11: kompiuteruli simulacia SefasebisTvis.<br />

2 aseve aRniSnaven, rom `saqmianobaze mravali faqtori moqmedebs, gansakuTrebiT, amocanis specifikuroba codnis<br />

TvalsazrisiT da amocanaze muSaobis procesSi moswavleTaTvis sakuTar saqmianobaze Tvalyuris devnebis<br />

moTxovna. zogi amocana Tavisi arsiT imTaviTve ufro rTulia. kidev ufro mniSvnelovania, rom moswavleTa<br />

nawils erTi davalebis Sesruleba ufro uadvildeba, nawils ki - meoris. Sesabamisad, davalebaTa garkveul<br />

nawils ganzogadeba sWirdeba, raTa moswavleebma erTnairi TavdajerebulobiT SeZlon maTze muSaoba~ (gv. 358).<br />

445


Tavi 16<br />

446<br />

moswavleebi eleqtruli wredis Sesaswavlad `makintoSis~ kompiuters iyenebdnen.<br />

isini mausis meSveobiT aerTebdnen wreds, raTa gaegoT, ra iyo saidumlo yuTebSi [ix.<br />

sqema 16.10].<br />

xdeboda naTuris gamosxivebis intensivobis simulacia realur gare<br />

wredSi. moswavleebi survilisamebr mraval wreds aerTebdnen. maT<br />

aseve SeeZloT erTi dasrulebuli wredis ekranze gamotana SedarebisTvis.<br />

amocanis Sesrulebamde <strong>maswavlebeli</strong> moswavleebs acnobda pasuxebis<br />

Caweras, sadenis waSlas, samuSaos Senaxvas an ukve Sesrulebuli<br />

samuSaos naxvas (gv. 355).*<br />

fizikaSi, qimiasa da maTematikaSi SemuSavebulma aseTive kompiuterulma davalebebma<br />

cxadyo, rom es moswavleTa saqmianobis Sefasebis saxaliso da moqnili gzaa. aseTi Sefasebis<br />

kidev erTi upiratesobaa is, rom moswavlem da maswavlebelma SeiZleba maTTvis xelsayrel<br />

dros dagegmon amgvari davalebis Sesruleba.<br />

saSinao davalebis rveulis Semcvlelebi<br />

da bolos, moswavlis saqmianobis Sesaxeb uSualo monacemebis Tavmoyris kidev erTi meTodia<br />

davalebis rveuli, sadac is sakuTar qmedebebs da fiqrebs iwers. Savelsoni (1992, gv. 352)<br />

aqebs am meTods, radgan is iafia da `moswavleebs sakuTari Tavis weris saSualebiT gamoxatvis<br />

saSualebas aZlevs, rac mniSvnelovani unaria~. gamocdil maswavlebels swrafad SeuZlia<br />

rveulis Sefaseba. moswavlis unari gasagebad weros, damabnevel cvladad iqceva, Tuki Sefasebis<br />

mizani mxolod mecnierul azrovnebas ukavSirdeba.<br />

moswavlis naSromis Semowmeba<br />

zepiri, weriTi da multimediuri angariSebi<br />

angariSi weris, metyvelebisa da komunikaciuri unarebis gamomJRavnebis saSualebaa. am<br />

unarebis mqone moswavleebi angariSis saSualebiT maT warmoCensac SeZleben, xolo naklebad<br />

daxelovnebulebs, warmosaCenic naklebi eqnebaT.<br />

moxsenebis daweramde, moswavlem Tavi unda mouyaros da daalagos is informacia, romlis<br />

safuZvelzec apirebs moxsenebis daweras. Semdeg unda dagegmos misi warmodgenis forma, rac<br />

gulisxmobs Sesavlis, hipoTezebis, daskvnis Tanamimdevrobis dagegmvas.3 Txzulebis saSualebiT<br />

<strong>maswavlebeli</strong> amowmebs moswavlis azrovnebisa da komunikaciis unars, imas, Tu rogor<br />

gaigo man moxsenebis momzadebisTvis saWiro informacia. moxseneba, rogorc produqtiuli<br />

Sefasebis erT-erTi forma, xels uwyobs rogorc moswavlis, ise maswavleblis komunikaciis<br />

unaris ganviTarebas.<br />

moxsenebis saSualebiT moswavle avlens ZiriTadi codnis aTvisebas da asrulebs ufro<br />

inteleqtualur samuSaos, vidre ubralod faqtebis citirebaa. amrigad, moxseneba informaciis<br />

miRma msjelobas da iseTi operaciebis Catarebas moiTxovs, rogoricaa kavSirebis<br />

damyareba, daskvnis gakeTeba Sesatyvisad SerCeuli faqtebis safuZvelze, gaazrebuli da<br />

safuZvliani prognozis an hipoTezebis daSveba, mosazrebis gamoTqma, varaudebis gamovlena<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Shavelson, Richard J., Gail P.Baxter, and Jerome Pine. “Performance Assessment in Sciencee. “In Applied Measurement<br />

in Education 4, no. 4, hillsdale, N.J.: Lowerence Erlbaum associates, 1991, P. 357.)<br />

3 kvlevebma cxadyo, rom TviT monaxazis Sedgenisa da gadaxedvis procesi qmnis Txzulebaze muSaobis garkveul<br />

safexurebs. moxsenebis wera, iseve rogorc SemoqmedebiTi weris sxva formebi, organizebuli procesi ar aris<br />

`vwer, rac vici, rom gavigo, ras vfiqrob~ (Henry Glassie in Passing the Time in Bellymenone, an anthropological study of Irish<br />

village life.)


Sefaseba<br />

da originaluri kavSirebis damyareba. (Sesatyvisi gamocdilebiTa da xelmZRvanelobiT azrovnebis<br />

amgvar operaciebs, SesaZloa, dawyebiTi klasebis moswavleebmac warmatebiT gaarTvan<br />

Tavi.) amrigad, moxseneba Tavisi bunebis gamo SegviZlia swavlebis organizebisa da saazrovno<br />

unarebis mZlavr instrumentad miviCnioT. Sesabamisad, moxsenebis dawera `swavlis<br />

epizodi unda iyos~ (Wolf 1993).<br />

moxsenebis weris unari Tandayolili ar aris, misi gamomuSaveba swavlebiT SeiZleba, risTvisac<br />

maswavlebelma moswavleebs moxsenebis weris procesis Semadgeneli komponentebi unda<br />

gaacnos. Sefasebasa da moxsenebis daweris swavlebas Soris kavSiri nayofieri saqmianobis<br />

modelia – moswavleebs winaswar vacnobT kargi naSromis Seqmnis zust kriteriumebs.<br />

swored aseve, zepiri an multimediuri moxsenebis Seqmnisas, magaliTisTvis unda gamoviyenoT<br />

yofili moswavleebis saukeTeso moxsenebebi da gavaanalizoT maTi dadebiTi mxareebi.<br />

analizi gulisxmobs moxsenebis im konkretuli adgilebis xazgasmas, sadac Cans kargi naSromis<br />

kriteriumebi. magaliTad: `xedavT, es winadadeba rogor ajamebs wina oTxi abzacis Ziri-<br />

Tad azrs? zustad amas veli Tqveni moxsenebebidanac, rodesac Sevavseb kriteriumebis furclis<br />

grafas `Semajamebeli winadadeba~. SegiZliaT ipovnoT msgavsi winadadeba moxsenebis<br />

meore nawilSi?~ axla ganvixiloT multimediuri moxsenebis magaliTi: `yuradReba miaqcieT,<br />

ganwyobis Sesaqmnelad rogor aris gamoyenebuli musika moxsenebis dasawyisSi, xolo Semdeg<br />

jazidan nawyveti ganwyobis Sesacvlelad. ecadeT, Tqvenc moZebnoT Tqveni moxsenebis<br />

ZiriTadi ideis Sesatyvisi musika~.<br />

moswavlesa da maswavlebels Soris SeiZleba aseTi dialogi warimarTos:<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: ras ityvi am moswavlis mier vizualuri masalis gamoyenebis Sesaxeb?<br />

moswavle: me SevamCnie, rom yovel ZiriTad ideas axlda gansxvavebuli vizualuri<br />

gaformeba, sqema Tu naxati.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>: marTalia, da zustad msgavs CanarTebs velodebi Senganac. vizualuri<br />

masala zustad unda esadagebodes Sen mier Camoyalibebul<br />

Sexedulebas. Seni azriT, Sesabamisi iyo Tu ara vizualuri gaformeba<br />

am SemTxvevaSi?<br />

moswavle: rodesac man axsnis paralelurad sqema warmoadgina, es arc ise kargi<br />

Sexameba iyo – ubralod feradad dabeWdili sityvebi iyo. magram<br />

rodesac amboxebis fotosuraTi gamoiyena, naTlad aCvena Zaladobrivi<br />

ganwyoba.<br />

demonstrireba<br />

demonstrireba rTuli samuSaoa, romlis drosac moswavle maRali donis azrovnebis<br />

unarebs avlens. meeqvse klaselTa mier konkretuli qveynis kulturis Sesaxeb zemoxsenebuli<br />

werilis dawera codnis demonstrirebaa. aseTi samuSaos warmatebiT Sesasruleblad<br />

moswavleebs mTeli wlis ganmavlobaSi uwevT saWiro codnisa da unarebis ganviTareba.<br />

moswavleebs rubrikebis saSualebiT winaswar uxsnian warmatebuli samuSaos<br />

kriteriumebs. amasTan, saboloo versiis Seqmnamde, isini ramdenime sacdel variantze<br />

muSaoben.<br />

ted saizeri (Ted Sizer) umaRlesi skolis xedvasTan dakavSirebiT aRniSnavs, rom codnisa<br />

da unarebis demonstrireba aris rogorc skolis damTavrebis piroba, ise saSualo skolaSi<br />

moswavlis oTxwliani swavlis mizani. damamTavrebeli klasis yovelma moswavlem unda SeZlos<br />

codnis demonstrireba minimaluri standartebis Sesabamisad.<br />

447


Tavi 16<br />

demonstrireba fakultetis wevrTa im dialogis Zlieri stimulia, romelic skoladam-<br />

Tavrebulis unarebs exeba. es unarebi umeteswilad moicavs maRali donis azrovnebas da komunikaciis<br />

unar-Cvevebs - `SeuZlia varaudis daSveba da Sexedulebis argumentireba naTeli<br />

magaliTebiT~. skoladamTavrebulis unar-CvevebTan dakavSirebuli aseTi miznebi maswavleblebs<br />

sakuTari sagnis swavlebis gansxvavebulad dagegmvas aiZulebs. isini aseve uwyobs xels<br />

fakultetebs Soris komunikacias da saswavlo gegmis integracias. `skolis damTavreba codnis<br />

demonstraciiT~ bunebrivad aerTianebs skolas da xels uwyobs swavlebis struqturis<br />

daxvewas mniSvnelovani Sedegebis misaRwevad (Saphier and D’Auria 1993).<br />

codnis demonstrirebis mniSvneloba da sirTule gansxvavdeba skolebis mixedviT. sid<br />

smitma (Sid Smith) da misma fakultetma bostonis saSualo skolaSi, mniSvnelovni nabiji gadadges,<br />

rodesac savaldebulo gaxades codnis demonstrireba – orgverdiani Sexedulebis<br />

dawera moswavleTa survilisamebr arCeul sakamaTo sakiTxze. `amiT safuZveli Caeyara sa-<br />

Sualo skolebis valdebulebas, gadaewyitaT, ra unda scodnoda da SesZleboda moswavles sa-<br />

Sualo skolis atestatis misaRebad. es iyo skolis Zalisxmevis pirveli nabiji yvela moswavlisTvis<br />

codnisa da unarebis sajaro demonstrirebis moTxovnis TvalsazrisiT~ (Smith 1993,<br />

gv. 17). yvela skoladamTavrebulisTvis codnis gamovlenis moTxovna da misi rogorc kompetenciis<br />

da qulebis TvalsazrisiT Sefaseba, yvelasTvis amaRlebs arsebul standartebs.<br />

mocemuli midgoma amyarebs rogorc skolis rwmenas, rom yvela moswavles SeuZlia maRali<br />

standartebis miRweva, aseve am standartebis misaRwevad saWiro mizandasaxulobas.<br />

16.11 cxrilSi Sejamebulia arCibaldisa da niumenis (Archbald and Newman) mier warmodgenili<br />

moTxovnebi codnis demonstrirebis mimarT.<br />

am moculobis mravalaspeqtiani portfolios Sedgenas fakultetis wevrTa Zalisxmevis<br />

mravli weli sWirdeba, rom Temebi, standartebi, Sesafasebeli rubrikebi da Sesrulebis procedurebi<br />

Camoyalibdes. skolam kargad uwyis am samuSaos sirTule, Tu mas ukve Camoyalibebuli<br />

aqvs skolis damTavrebisTvis saWiro moTxovnebi. cxadia isic, rom Sefasebis am sistemisTvis<br />

moswavleTa momzadebas skolis fakultetebis integracia da erToba sWirdeba. aseTia<br />

avTentikuri Sefasebis sistemis aucilebeli piroba.<br />

448<br />

kargi Canawerebi<br />

Canawerebs SesaZloa hqondes kiTxvaris, cnobaris, Jurnalis, calkeuli Canawerebis an<br />

portfolios saxe. mTavaria, rom Canawerebis forma Sefasebis meTodologiisa da Sesafasebeli<br />

codnisa da unarebis Sesatyvisi iyos.<br />

kiTxvari da cnobari<br />

dawyebiT klasebSi maswavleblebi tradiciulad iyenebdnen kiTxvarebs, raTa Tvali adevnon<br />

moswavleTa codnisa da unarebis ganviTarebas (gamravlebis cxrili, marTlweris unarebi<br />

an wignierebis ganviTareba). 16.12 cxrilSi motanili kiTxvari warmoadgens CanawerTa<br />

warmoebis instruments, sadac <strong>maswavlebeli</strong> iniSnavs moswavlis garkveuli qcevis ganviTarebis<br />

safexurebs.<br />

kiTxvari im ideis matarebelia, rom mniSvnelovani akademiuri qceva droTa ganmavloba-<br />

Si viTardeba da SesaZlebelia Sefasdes kontiniumis – `ganviTarebadi~ da `ganviTarebuli~<br />

_ saSualebiT. miuxedavad imisa, rom aseTi siebis umravlesoba wera-kiTxvis Sesafaseblad<br />

gamoiyeneba, SemuSavda maTematikur da sabunebismetyvelo sagnebSi kompetenciebis Sesafasebeli<br />

kiTxvarebic.


demonstrirebis moTxovnebi<br />

valden III–is saSualo skolaSi, rasini viskonsini<br />

portfolio. saswavlo wlis pirveli semestris ganmavlobaSi Sedgenili portfolio<br />

unda `asaxavdes da aanalizebdes skolis damamTavrebeli moswavlis cxovrebas~.<br />

misi moTxovnebia:<br />

1. werilobiTi avtobiografia, aRweriTi, introspeqtuli da analitikuri. Sesa-<br />

Zlebelia daerTos skolis Canawerebi da monawileobis amsaxveli sxva indikatorebic.<br />

2. samuSaos asaxva, ufrosklaselis cxovrebaSi muSaobis gamocdilebis mniSvnelobis<br />

analizi. SesaZlebelia daerTos reziumec.<br />

3. aranakleb ori sarekomendacio werili, romelsac moswavlis mier SerCeuli<br />

adamiani dawers.<br />

4. monacemebi kiTxvis Sesaxeb, romelic moicavs bibliografias, saWiroebis Sem-<br />

TxvevaSi anotacias da moxsenebas ori mciretaniani wignis Sesaxeb. SesaZlebelia<br />

kiTxvis testirebis qulebis darTvac.<br />

5. ese eTikis Sesaxeb, romelSic aRwerilia mosazrebebi eTikis Sesaxeb da moswavlis<br />

sakuTari eTikuri kodeqsi.<br />

6. xelovnebis nimuSi, werilobiTi moxseneba xelovnebaze an ese mxatvruli standartebis<br />

Sesaxeb, romelic asaxavs xelovnebis konkretuli dargis nimuSis<br />

xarisxs.<br />

7. werilobiTi analitikuri moxseneba masmediis Temaze, ra an vin akontrolebs<br />

masmedias, masmediis miznebi da Sedegebi. SesaZlebelia daerTos masmediasTan<br />

dakavSirebuli konkretuli gamocdilebac.<br />

8. werilobiTi Sejameba da mecnierebaSi/teqnologiebSi moswavlis sakurso naSromis<br />

Sefaseba; mecnieruli eqsperimentebis werilobiTi aRwera, sadac naCvenebi<br />

iqneba mecnieruli meTodis gamoyeneba; analitikuri ese (magaliTebiT) mecnierebisa<br />

da teqnologiis socialur Sedegebze; da ese kompiuteris bunebisa da<br />

gamoyenebis Sesaxeb Tanamedrove sazogadoebaSi.<br />

proeqti. damamTavrebeli klasis yovelma moswavlem biblioTekaSi arsebul wyaroebze<br />

dayrdnobiT unda daweros moxseneba, romelSic gaaanalizebs amerikis istoriul<br />

movlenas an Temas. analizSi Sesaxlebelia gamoyenebuli iyos SedarebiTi<br />

midgoma. prezentaciis dros moswavle mzad unda iyos amerikis istoriis Sesaxeb<br />

Tematuri kiTxvebisTvis.<br />

cxrili 16.12: demonstrirebis moTxovnebi valden III–is saSualo skolaSi<br />

Sefaseba<br />

ibeWdeba nebarTviT. Archibald, D., and F. M. Newmann. Beyond Standardized Tests: Assessing Authentic Academic Achievement<br />

on Secondary School. Reston, Va.: National Association of Secondary School Principles, 1988, pp. 24-25<br />

449


Tavi 16<br />

450<br />

prezentacia. portfolios zemoT mocemuli 8 komponenti da proeqti moswavlem<br />

unda warmoadginos zepirad da werilobiT.aucilebelia eqvsi damatebiTi zepiri<br />

prezentaciac. SesaZlebelia damxmare dokumentebis an sxva masalebis gamoyeneba.<br />

Sefaseba emyareba prezentaciis dros codnisa da unarebis demonstrirebas qvemoT<br />

CamoTvlil sferoebSi.<br />

9. maTematikuri codnisa da unarebis demonstrireba xdeba kursis Sefasebebis,<br />

testirebis Sedegebis da samuSao furclebis safuZvelze; aseve prezentaciis<br />

dros dasmul SekiTxvebze pasuxiT.<br />

10. mmarTvelobis Sesaxeb codna warmoCenili unda iyos Semdeg sakiTxebze msjelobiT:<br />

mTavrobis miznebi da daniSnuleba, individisa da xelisuflebis kavSirurTierToba;<br />

politikuri institutebis idealebi, funqciebi da problemebi;<br />

SerCeuli Tanamedrove sakiTxi an politikuri movlena. SesaZlebelia<br />

damxmare masalebis gamoyenebac.<br />

11. personaluri gamocdilebis demonstrireba moswavlisgan moiTxovs prezentaciis<br />

mofiqrebasa da organizebas sazogadoebaSi zrdasrulis sasicocxlo<br />

moTxovnilebebze pirovnuli srulyofilebis, socialuri unarebisa da praqtikuli<br />

kompetenciebis kuTxiT; aseve msjelobas sakuTari yoveldRiuri sasicocxlo<br />

unarebis (janmrTeloba, saojaxo ekonomika, meqanika da sxv.) Rirsebebsa<br />

da naklovanebebze da interpersonalur urTierTobebze.<br />

12. geografiis codnis demonstrireba unda moxdes disciplinis ZiriTadi principebisa<br />

da sakiTxebis momcveli prezentaciiT; reliefis ZiriTadi formebis,<br />

adgilebisa da saxelwodebebis gansazRvriT; geografiuli informaciis mecnieruli<br />

da socialuri mniSvnelobis gaazrebiT.<br />

13. komisias aseve unda waredginos skoladamTavrebulis mier fizikuri normativis<br />

warmatebiT Sesrulebis damadasturebeli sabuTi.<br />

14. inglisuri enis codnis (weriTi da zepiri) demonstracia virtualurad yvela<br />

portfoliosa da proeqtSi vlindeba. SesaZlebelia kompetenciis damadasturebeli<br />

sxva damatebiTi masalebis warmodgenac.<br />

cxrili 16.12: gagrZel eba


kiTxva<br />

y (motivacia)<br />

y<br />

y<br />

gamoxatavs survils, Tavad hqondes wigni an iTxovos sxvisgan<br />

rCevs wignis an moTxrobis wakiTxvas<br />

y Tan aqvs wigni, romelsac Tavisufal dros kiTxulobs<br />

y<br />

wasakiTx wignebs irCevs teqstis sirTulis gauTvaliswineblad<br />

y uyalibdeba sxvadasxva literaturuli Janrisa Tu avtoris mimarT damokidebuleba<br />

y (mosmena)<br />

y<br />

sul ufro xangrZlivad usmens xmamaRla wakiTxul moTxrobebs<br />

y moTxrobas ismens ise, rom ar awyvetinebs<br />

y<br />

(teqstis gaformeba)<br />

y Txzulebis kiTxvis dros esmis rTuli punqtuacia (brWyalebi, abreviatura<br />

da a.S)<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

y<br />

iZens xatovani gamoTqmebis Sesaxeb codnas<br />

(lingvistika)<br />

ucxo sityvebis SemTxvevaSi miniSnebaTa yvela sistemas dabalansebulad da<br />

integrirebulad iyenebs (mag., konteqsti, suraTi, aso/bgeriT miniSneba)<br />

kiTxvisas daSvebul Secdomebs Tavadve asworebs<br />

siZneleebis dros iyenebs sxvadasxva strategiebs (mag., bolomde wakiTxvis<br />

Semdeg xelaxla gadaikiTxavs winadadebas [xelaxla wakiTxvis strategia],<br />

ucnob sityvas Caanacvlebs nacnobi sityviT da a.S.<br />

xelaxla kiTxulobs, damatebiTi informaciis mopovebis, ukeT wv-<br />

domis an ubralod siamovnebis miRebis mizniT<br />

nacnob masalas kiTxulobs xmamaRla da eqspresiulad, mniSvnelobis<br />

ukeT aRsaqmelad<br />

cxrili 16.13: Sefasebis kiTxvari<br />

erTjeradad<br />

gamovlenili<br />

Sedgenilia kembrijis sajaro skolis maswavleblebis mier, kembriji masaCusetsi<br />

ganviTarebadi<br />

Sefaseba<br />

Tavisuflad<br />

gamovlenili<br />

451


Tavi 16<br />

aseTi kiTxvarebi SefasebisTvis sasargeblo komponentia, radgan maswavlebels, moswavlesa<br />

da mSobels kompaqturi formiT acnobs moswavlis mier codnisa da unarebis<br />

dauflebis dones da gansazRvravs samomavlo miznebsac. Tumca am monacemebis moswavleebisTvis<br />

gaziarebisas garkveuli sifrTxilec gvmarTebs – cxrilis carieli ujrebis<br />

danaxvam zogierTi maTgani SeiZleba daafrTxos, radgan CaTvlis, rom usazRvrod didi<br />

moculobis masala jer kidev asaTvisebeli aqvs.<br />

452<br />

Jurnalebi da epizoduri Canawerebi<br />

moswavlis saqmianobis aRwera xSirad ufro mosaxerxebelia epizoduri Canawerebis<br />

saSualebiT. aseTi Canawerebi dakvirvebis mraval aspeqts moicavs, dawyebuli moswavlis<br />

socialuri qceviT, damTavrebuli monawileobis an wakiTxuli wignis interpretaciis unariT.<br />

hili da ruptiki (Hill and Ruptic 1994) Canawerebis warmoebis iseT formebs aRweren,<br />

rogoric aris sxvadasxvagvari saqaRaldeebi, baraTebi, kompiuteri, webovani qaRaldebi<br />

da a.S.<br />

rac ufro xSirad iwers <strong>maswavlebeli</strong> moswavlis Sesaxeb informacias, miT ufro nayofieria<br />

qcevaze dakvirveba. epizoduri Canawerebis warmoeba ufro efeqtiania individualuri<br />

da gamorCeuli movlenis Casawerad. 16.13 cxrili individualuri, originaluri<br />

Canawerebis magaliTs gviCvenebs.<br />

16.14 cxrilSi naCvenebi Canaweris forma gamovlenili unarebis aRricxvisTvis gamoiyeneba,<br />

Tumca masSi epizoduri SeniSvnebisTvisac aris adgili.<br />

dakvirvebis Sesaxeb Canawerebis formis arCevamde maswavlebelma unda gadawyvitos,<br />

ris Sefaseba surs. Canawerebis meqanizmi siadvilis, sicxadis, xelmisawvdomobisa da Sesatyvisobis<br />

kriteriumebs unda pasuxobdes.<br />

portfolio<br />

portfolio aris `moswavlis namuSevrebis mniSvnelovani nakrebi, romelic konkretul<br />

sferoSi mis Zalisxmevas, progressa da miRwevebs asaxavs~ (Stiggins and Conklin 1992). is<br />

maswavleblisTvis moswavlis saqmianobaze dakvirvebisa da misi srulyofis Sesaxeb monacemTa<br />

erTgvari bazaa. portfolio moswavlis xelSesaxeb namuSevarTa nakrebic aris, romelic<br />

nebismier Sefasebaze da Seqebaze ukeT warmoaCens moswavlis miRwevebs mSoblebisTvis<br />

da TviT moswavleebisTvis.<br />

`SerCevis meqanizmi aris is niSani, romelic portfolios saqaRaldis an namuSevar-<br />

Ta sxvagvari nakrebisgan gamoarCevs. miznis an miznebis mixedviT portfolioSi Sesuli<br />

namuSevrebi asaxavs am miznis mimarTulebiT progress. is moswavlis yvela namuSevris<br />

garkveuli mizniT Tavmoyrili erTgvari qveerTobaa (Mitchell 1992, gv. 107). portfolio<br />

imiT aris mniSvnelovani, rom moswavle TviTSefasebis safuZvelze Tavad arCevs, ra `moxvdeba~<br />

masSi da ra ara.<br />

maswavlebels gadamwyveti funqcia akisria, radgan is sTavazobs moswavleebs kiTxvebs,<br />

romelTa mixedviTac namuSevrebi unda aarCion. ruT miCeli gvTavazobs kiTxvebs, romlebic<br />

SesaZlebelia aseTi arCevanis gakeTebisas moswavleebis dasafiqreblad gamoviyenoT:<br />

1. ratom airCie maincdamainc es naSromi? riT gamoirCeva is Seni sxva namuSevrebisgan?<br />

2. ras xedav am naSromSi gansakuTrebuls?


3. am naSromis weris dros, ra iyo SenTvis gansakuTrebulad mniSvnelovani?<br />

4. ra iswavle am naSromze muSaobis dros?<br />

5. ras izamdi, am naSromis ganvrcobis saSualeba rom gqonoda?<br />

6. ra saxis naSromis dawera ginda momavalSi?<br />

Sefaseba<br />

7. axla, rodesac Seni naSromebs gadaxede da am kiTxvebs upasuxe, SegiZlia gamoyo<br />

romelime konkretuli meTodi an interesis sfero, romelzec momavalSi isurvebdi<br />

muSaobas? daasaxele es meTodi/sfero. (gv. 110)<br />

es kiTxvebi gviCvenebs rogor amzadebs portfolio safuZvels miznebis dasaxvisa da<br />

TviTSefasebisTvis. bolo SekiTxva ki, faqtobrivad, moswavles miznebis dasaxvas sTxovs.<br />

portfolio mSobelTa CarTulobis<br />

mZlavr saSualebasac gvTavazobs. SesaZlebelia<br />

is maswavlebelma periodulad gaugzavnos<br />

mSoblebs gasacnobad. Semdeg sTxo-<br />

portfolio mSobelTa CarTulobis mZlavr sa­<br />

Sualebas gvTavazobs.<br />

vos misweron (an sxva fromiT Seatyobinon) maswavlebels imis Taobaze, Tu ra SeamCnies,<br />

moewonaT an ram daafiqraT Svilis namuSevrebTan dakavSirebiT. ketrin hovardsi (Kathryn<br />

Howard) 16.15 cxrilSi mocemul formas iyenebs mSoblebis CarTvis mizniT.<br />

TviTSefasebasa da miznebis dasaxvaSi moswavleTa CarTvis unari portfolios nebismier<br />

saganSi Sefasebis sasurvel instrumentad aqcevs. naiTi (Knight 1992) da sxvebi gvidastureben<br />

rogor exmareba moswavleebs TviTanalizsa da miznebis dasaxvaSi sakuTari<br />

saukeTeso namuSevrebis Senaxva da demonstrireba.<br />

TviTanalizisa da refleqsiis klimatis Seqmnas Tavisi `danaxarjebi~ aqvs. erT-erTi<br />

avtori wers:<br />

portfolio Tavgzas girevs. is moswavlesTan intimur da xSirad SemaSfoTeblad<br />

subieqtur saubars moiTxovs. es namuSevris erT-erTi saxeobaa. maswavleblebi,<br />

romlebic moswavleebs sakuTar winsvlaze dakvirvebas sTxoven, iZulebuli arian<br />

TxovniT an moTxovniT daiyolion urCebi. moswavleTa naxevarze meti Seusrulebel<br />

davalebas `kargavs~. kidev ufro sayuradReboa is, rom maswavleblebi xSirad<br />

didi Zalisxmevis Sedegad Tu axerxeben moswavleTa namuSevrebis wakiTxvas da mis<br />

arsSi wvdomas. amitom, Cndeba rTuli kiTxvebi: `ratom unda Seviwuxo Tavi? ra<br />

azri aqvs portfolios safuZvelze Sefasebas?~ pasuxi aseTia: es aris integrirebuli<br />

da zusti informacia imis Sesaxeb, rogor da ras swavlobs moswavle (Wolf<br />

1992).<br />

453


Tavi 16<br />

epizoduri Canawerebi<br />

454<br />

cxrili 16.14: epizoduri Canawerebis ori magaliTi<br />

ibeWdeba nebarTviT. Hill, Bonnie Campbell, and Cynthia Ruptic. Practical Aspects of Authentic Assessment. Norwood, Mass.:<br />

Christocher-Gordon Publishers, 1994, pp.59-60. Copyright © 1994 by Christocher-Gordon Publishers. yvela ufleba daculia.


epizoduri Canawerebi<br />

cxrili 16.14: gagrZeleba<br />

Sefaseba<br />

455


Tavi 16<br />

moswavle<br />

Sesabamisi done instr<br />

uqciuli<br />

strategiebi:<br />

mTliani Sinaarsi<br />

naxatebiT<br />

miniSneba<br />

paterni<br />

sakvanZo<br />

sityvebi<br />

pirveli aso<br />

gaSifvra<br />

konteqstis<br />

miniSneba<br />

ubrundeba<br />

gamotovebul<br />

adgilebs<br />

xelmeored<br />

kiTxulobs<br />

Tavisuflad<br />

kiTxulobs<br />

gamoTqmiT<br />

kiTxulobs<br />

sityva-sityviT<br />

igebs<br />

SeuZlia<br />

interpretacia<br />

iyenebs naswavl<br />

strategiebs<br />

komentarebi<br />

456<br />

kiTxvis Sesaxeb Canawerebi<br />

TariRi: 12/8 TariRi: 12/17 TariRi: TariRi: TariRi: TariRi:<br />

saxelwodeba: saTauri: saTauri: saTauri: saTauri: saTauri:<br />

damouk<br />

idebeli<br />

gaSifvra: + mudmivad<br />

√ zogjer<br />

cxrili 16.15 kiTxvis Sesaxeb Canawerebi<br />

ibeWdeba nebarTviT. Hill, Bonnie Campbell, and Cynthia Ruptic. Practical Aspects of Authentic Assessment. Norwood. Mass.: Christopher-Gordon<br />

Publishers, 1994, pp. 110, 112. Copyright © 1994 by Christopher-Gordon Publisher. yvela ufleba daculia.


varaudis doneze<br />

gageba<br />

Tavisuflad faqtobrivi<br />

gageba<br />

komentarebi aTvisebuli unarebi<br />

da strategiebi<br />

TariRi da<br />

saTauri<br />

cxrili 16.15 gagrZeleba<br />

gaSifvra: + Zalian kargi<br />

saSualo<br />

- muSaoba sWirdeba<br />

Sefaseba<br />

457


Tavi 16<br />

458<br />

moswavle<br />

mkiTxveli<br />

TariRi<br />

gTxovT, gaecnoT Tqveni Svilis yvela namuSevars, maT Soris monaxazebsa da komentarebs.<br />

Tqvens winaSea namuSevris yvela `etapi~ - dawyebuli monaxazidan, damTavrebuli<br />

saboloo produqtiT. yovel maTgans axlavs maswavleblis da moswavlis komentarebi<br />

Temis da weris procesis Sesaxeb. aseve, naxavT kiTxvarebs, sadac moswavle Tavad afasebs<br />

weris sust da Zlier mxareebs.<br />

Cven gvjera, rom moswavleebi yvelaze ukeT TviTon afaseben sakuTar namuSevars,<br />

Tumca kiTxvarebi maT namuSevris naklovanebebsa da Rirsebebze dafiqrebaSi exmarebaT.<br />

saqaRaldis gacnobis Semdeg daelaparakeT Svils namuSevrebis Sesaxeb. amasTan,<br />

gTxovT ramdenime wuTi dauTmoT Semdeg kiTxvebze pasuxs:<br />

y Tqveni Svilis nawerebidan, romeli metyvelebs yvelaze ukeT mis SesaZleblobebze?<br />

ras geubnebaT is?<br />

y<br />

y<br />

y<br />

reblad?<br />

Tqveni azriT, ra Rirseba aqvs Tqveni Svilis nawerebs?<br />

Tqveni azriT, romel aspeqts unda mieqces yuradReba misi SesaZleblobebis gasaviTa-<br />

y ra zogadi rCevebi SegiZliaT SemogvTavazoT mTeli klasis weriTi unarebis ganviTarebisTvis?<br />

y sxva ra komentarebi an rCevebi gaqvT?<br />

madlobas mogaxsenebT, rom dro ar daiSureT sakuTari Svilis weriTi unarebis<br />

ganviTarebisTvis.<br />

cxrili 16.16: mSobelTa mier portfolios ganxilva da refleqsia*<br />

judiT uoren liTlma (Judith Warren Little) erT-erTi intervius dros ganacxada (Sparks<br />

1993), rom personalis ganviTarebis yvelaze mZlavri saSualeba iqneboda maswavlebelTa jgufis<br />

oTaxSi Sekreba da moswavleTa namuSevrebis gacnoba. misi azriT, moswavlis faqtobrivi<br />

saqmianobis Rirsebebis SedarebiTa da masze msjelobiT, maswavleblebi standartebis Sesaxeb<br />

sakuTar warmodgenas ganiviTareben; amas garda, isini CaerTvebian msjelobaSi imis Sesaxeb,<br />

Tu swavlis romeli strategiebi gamoiyenon moswavleTa specifikuri unarebis ganviTarebisTvis.<br />

Cveni gamocdileba cxadyofs, rom msgavs situaciaSi maswavleblebi erTad ayalibeben<br />

swavlis strategiebs. moswavleTa naSromebis koleqtiuri Semowmebisas maT Soris avTentikuri<br />

da nayofieri saubrebi imarTeba, rac maTi namdvili TanamSromlobis sawindari xdeba.<br />

moswavleTa namuSevrebis portfolioebi organizebuli formis nedli masalaa amgvari kolegialuri<br />

muSaobisa da saswavlo gegmis ganviTarebisTvis. safuZvliani iqneba vivaraudoT,<br />

rom moswavleTa portfolioebis gamoyenebas maswavlebelTa Soris kolaboraciuli muSaobis<br />

xelSewyoba SeuZlia. es namdvilad sasargeblo gamocdileba iqneba im skolebisTvis, romlebic<br />

kolaboraciuli kulturis Seqmnas cdiloben.<br />

* ibeWdeba nebarTviT. The Free Press, a division of Simon & Schuster from Kathryn Howard in Testing For Learning: How New Approaches<br />

to Evaluation Can Improve American Schools by Ruth Mitchell. Copyright © 1992 by Ruth Mitchell, p. 112.


teqnikuri gamarTulobis kriteriumebi<br />

Sefaseba<br />

Sefasebis teqnikuri gamarTuloba gulisxmobs validobas (namdvilad afasebs Tu ara imas<br />

risi Sefasebac gvinda?) da saimedoobas (igive Sedegs an qulebs miviRebdiT Tu ara ganmeorebiTi<br />

Sefasebisas?). rTuli saqmianobis Sesafaseblad validoba Zalze mniSvnelovani kriteriumia.<br />

nebismieri SefasebiTi davaleba moswavlisagan qcevaTa farTo speqtrs moiTxovs:<br />

miTiTebebis wakiTxva an mosmena, informaciis Tavmoyra iseTi wyaroebidan, romelic iniciativas<br />

da Seupovrobas moiTxovs, informaciaze dayrdnobiT kognituri qmedeba da bolos<br />

Sedegis gamoxatva werilobiT, zepirad an sxva formiT. rac ufro rTulia aseTi davaleba,<br />

miT ufro hgavs jaWvs, romelSic susti rgoli misi gawyvetis mizezi SeiZleba gaxdes. sir-<br />

Tules Sefasebis swavlebisa da swavlis SesaZleblobad gamoviyenebis faqti qmnis. Sefasebis<br />

niSnulebi `daostatda/jer ar miuRwevia ostatobisTvis~ miRwevis garkveuli mniSvnelovani<br />

donis aRmniSvnelia da ar unda Seicavdes moswavlis qcevis iseT xelSemSlel cvladebs,<br />

romelsac kavSiri ara aqvs gasazom sididesTan. magaliTad, sabunebismetyvelo mecnierebebSi<br />

codnis Sesamowmeblad eses gamoyenebam, romelic TavisTavad sasargeblo gamocdilebaa, SesaZlebelia<br />

bundovani gaxados mikroskopis gamoyenebasTan dakavSirebuli moswavlis codnis<br />

Sesaxeb monacemebi.<br />

qvemoT mocemulia is kiTxvebi, romelzec dadebiTi pasuxi unda gvqondes teqnikurad<br />

gamarTuli Sefasebis dros. am kiTxvebiT vamowmebT Sefasebis kriteriumebs, motanili davalebis<br />

sidides, obieqturobas, saimedoobas da validobas, esenia:<br />

¤ gansazRvruli gvaqvs Tu ara testirebamde da testirebis Semdeg sazomebi? (moswavlis<br />

qceva swavlebis dawyebamde unda Sefasdes, raTa gavigoT, xom ar icis man ukve masala<br />

an misi nawili.)<br />

¤ swavlaSi winsvlis Sesamowmeblad swavlebis dasrulebidan garkveuli drois Semdeg<br />

meordeba Tu ara Sefaseba?<br />

¤ sakmarisia Tu ara kiTxvebis/sakiTxebis raodenoba imisTvis, rom SemTxveviTma Secdomam<br />

xeli ar SegviSalos moswavlis codnisa da unarebis SemowmebaSi?<br />

¤ obieqturadaa Tu ara Sefaseba Sedgenili, gavlenis da damabneveli faqtorebis gare-<br />

Se?<br />

¤ obieqturad, mikerZoebis, gareSe da guldasmiT xdeba Tu ara Sefaseba?<br />

¤ zustia Tu ara Sefaseba?<br />

¤ Sefasebis meqanizmi Seesabameba Tu ara swavlis sxvadasxva stilis moswavleebs da asaxavs<br />

Tu ara maT mravalgvar inteleqts? iTvaliswinebs Tu ara Sefaseba kulturul<br />

Taviseburebebs? 4<br />

informaciuli Setyobinebis sistemebi<br />

Sefasebis erT-erTi funqciaa mSoblebisa<br />

da sazogadoebis informireba moswavlis<br />

winsvlis Sesaxeb. Sefasebis gamarTuli sistema<br />

mSoblebs mniSvnelovan informacias awvdis<br />

Svilebis skolaSi moRvaweobis Sesaxeb – ra<br />

iswavles da ra unarebi ganiviTares. cifrebiT an asoebiT gamoxatuli Sefaseba maT aseT in-<br />

4 madlobas vuxdiT lin stuarts (Lynn Stuart) am mosazrebisTvis.<br />

Sefasebis erT­erTi funqciaa mSoblebisa da<br />

sazogadoebis informireba moswavlis winsvlis<br />

Sesaxeb.<br />

459


Tavi 16<br />

formacias ver awvdis. es ucnobi kriteriumebis nakrebis mixedviT maTi Svilebis Sefasebis<br />

bundovani indikatorebia. metic, is normaluri ganawilebis mrudze maTi Svilebis `mdebareobas~<br />

asaxavs; mxolod imas uCvenebs, ramdenad warmatebulad gaarTva moswavlem Tavi sxvebTan<br />

SedarebiT da ara mis realur codnas.<br />

moswavlis moRvaweobis Sedegebi mSoblebisTvis unda moicavdes portfolios, kiTxvarebs,<br />

rubrikebs da calkeul komentarebs. am saxiT miwodebuli angariSi xels Seuwyobs mSoblebis<br />

aqtiur CarTulobas Svilis swavlebis procesSi.<br />

aRiarebulia, rom bavSvebi ukeT swavloben, rodesac mSoblebi skolis Tanamoazreebi da<br />

partniorebi arian. es SeuZlebelia, Tu mSoblebs ar eqnebaT informacia imis Sesaxeb, ra da<br />

rogor unda iswavlon maTma Svilebma. swored aseve ukukavSiri da avTentikuri Sefasebis<br />

safuZvelze warmodgenili angariSi mSobels specifiur informaciasa da gasaRebs sTavazobs,<br />

raSi da rogor daexmaros Svils. niSnebis sistemaze agebuli verc erTi Sefaseba ver qmnis<br />

warmatebuli swavlisTvis ase mniSvnelovan ojaxisa da skolis TanamSromlobas.<br />

niSnis sistemaze uars mxolod imitom ar amboben, rom umaRles saswavlebelSi Casabareblad<br />

aucilebelia skolis niSnebis furclis wardgena. saSualo skolaSi klasis ranJireba<br />

da niSnebiT Sefaseba mxolod umaRlesi saswavleblis moTxovnis gamo grZeldeba. marTlac<br />

asea es Tu ara? am kiTxvaze pasuxis gacema alfi konma (Alfie Kohn 1995) scada:<br />

460<br />

`Cems bolodroindel naSromze muSaobisas - `dasja jildoTi~ - werili mivwere<br />

harvardis da braunis misaRebi komisiis Tavmjdomareebs, sadac vekiTxebodi: `ganixilavdnen<br />

Tu ara ganacxads iseTi skoladamTavrebulisgan, romelsac niSnebiT<br />

Sefasebis nacvlad Sesrulebuli samuSaos xarisxis mixedviT hqonda Sefaseba?~ pasuxad<br />

momweres, rom isini siamovnebiT iReben aseT studentebs, radgan am SemTxvevaSi<br />

maT gacilebiT meti informacia aqvT moswavleze, vidre mSrali quliT - 3.6<br />

– Sefasebisas. saxelmwifo skolebSi es sakiTxi kidev ufro rTulad dgas, sadac<br />

fsevdoargumenti aseTia: `iZulebulebi varT bavSvebs swavlis interesi movuspoT,<br />

radgan umaRlesi saswavlebeli ase iTxovs~. Tu CauRrmavdebiT, saqme kidev ufro<br />

rTulad aris (Kohn 1995).<br />

asoebiTa da cifrebiT Sefasebis dasacavad wamoyenebuli meore argumentis mixedviT am<br />

SemTxvevaSi ufro advilia saboloo qulis gamoyvana da sxvadasxva skolebis efeqtianobis<br />

Sedareba.<br />

amJamad, mSoblebi arcTu did interess iCenen angariSebisa da rubrikebis mimarT. maTi<br />

umravlesoba asoebiT Sefasebis simartiviT kmayofildeba, radgan ufro SeCveulebic arian<br />

da mTavar kiTxvaze pasuxic aqvT: `rogor swavlobs Cemi Svili?~ asoebiT Sefaseba mokle pasuxebs<br />

gvaZlevs: `kargad swavlobs~ (Cemi Svili `A~ Sefasebas iRebs); `saSualod swavlobs~<br />

(`B~ Sefasebas iRebs); `cudad swavlobs~ (`C~ da `D~ Sefasebebs iRebs). amgvar monacemebze<br />

mSoblebic swrafad da martivad reagireben: jildo an Seqeba kargad swavlisTvis da dasja<br />

an akrZalva cudad swavlisTvis. aseTi angariSi gamoricxavs mSobelTa CarTulobas Svilis<br />

ganaTlebis procesSi. mxolod Svilis namuSevris zedmiwevniT Semowmebis da calkeul `etalonTan~<br />

(sasurvelis specifikur kriteriumebTan) SedarebiT SeiZleba dainaxos mSobelma<br />

Svilis daxmarebis gza.<br />

avTentikuri angariSis am moTxovnasTan dakavSirebiT gasaTvaliswinebelia realuri faqtorebic:<br />

dro, martoxeloba, or adgilze momuSave mSoblebi. maT Svilis winsvlis Sesaxeb<br />

informaciis miReba swrafad surT da, Sesabamisad, maTTvis mizanSewonilia angariSis iseTi<br />

sistemebi, romlebic ar iqneba daxunZluli Svilis namuSevrebis mravalferovani nimuSebiTa<br />

da rubrikebiT. maswavlebelma mcire droSi unda SeZlos moswavlis sakvanZo namuSevrebis<br />

wardgena da xarisxiani naSromis kriteriumebis axsna. mSoblebi saTanadod daafaseben maswavleblis<br />

aseT Zalisxmevas da dros ar dainaneben swavlaSi Svilebis dasaxmareblad.


Sefaseba<br />

maswavleblebisa da mSoblebisaTvis amgvari informaciuli, magram drois TvalsazrisiT<br />

efeqtiani sistemis standartebis aRwerisas viginsi (Wiggins 1996) wers:<br />

droTa ganmavlobaSi mniSvnelovani xdeba imis garkveva, aqvs Tu ara jons SesamCnevi<br />

winsvla avTentikuri standartebis da ara im niSnebis mixedviT, romelTa werac eadvilebaT<br />

maswavleblebs. arc calkeuli qula da arc niSani adekvaturi ukukavSiri ar<br />

aris. sasargeblo angariSi moswavlis saqmianobas mis calkeul elementebTan kavSir-<br />

Si aRwers: siuzani warmatebiT asrulebs laboratoriul samuSaos, magram uWirs testebi;<br />

is Zalian akuratulad da keTilsindisierad asrulebs saSinao davalebebsac.<br />

jemis garkveulwilad uWirs laboratoriuli samuSao, magram sagnis codnas avlens;<br />

testebs advilad arTmevs Tavs, Tu droulad asrulebs, saSinao davalebac kargad<br />

gamosdis, Tumca daudevar Secdomebsac uSvebs xolme.<br />

Semdeg is iseTi angariSebis modelebs warmogvidgens, romlebic detalurad aRwers moswavlis<br />

saqmianobas. am procesSi is samgvar monacemebs gamoyofs: miRwevis done, namuSevris<br />

xarisxi da progresi:<br />

miRwevis done moswavlis saqmianobis srulyofilebaze mianiSnebs. namuSevris xarisxi<br />

moswavlis mier Sesrulebuli produqtis xarisxis sazomia. progresi ukumimarTulebiT<br />

izomeba. is SeiZleba mravalwliani kontinuumis gaswvriv sqemis saxiT warmovidginoT,<br />

ase rom me-3 klasels ecodineba sakuTari miRwevebi me-5 da (zogjer) me-<br />

12 klasis standartebis mimarTac, zustad ise, rogorc es gvxdeba saqmianobis iseT<br />

sferoebSi, rogoricaa: yvinTva, Wadraki da orkestri.<br />

Sedeg mas mohyavs SesaniSnavi magaliTi, romelic naCvenebia 16.17 cxrilSi.<br />

rac ufro muqia toni, miT ufro xSirad saqmianobs moswavle am doneze. es formati mSoblebsac<br />

da moswavleebsac saSualebas aZlevs erTi SexedviT gansazRvros moswavlis SesaZleblobebis<br />

zeda zRvari da misi saqmianobis doneTa diapazoni. doneTa am zolebis qvemoT mocemulia<br />

moswavlis progresis Sesaxeb mokle komentarebi klasis warmatebasTan mimarTebaSi.<br />

marjvniv mocemulia davalebebis saxeebi da raodenoba da maTi Sesrulebis dros gamovlenili<br />

susti da Zlieri mxareebi. es informacia Tavmoyrilia erT furcelze da vizualuradac<br />

mkafiod asaxavs moswavlis saqmianobas.<br />

angariSis furclis ukana mxareze axsnilia moswavlis saqmianobis cxra donis mniSvneloba.<br />

is moicavs yovel doneze moswavlis saqmianobis, rubrikebisa da maswavleblis komentarebis<br />

nimuSebs. amgvarad, viginsma moswavlis Sefasebis angariSis sistemis kriteriumTa nakrebi<br />

SeimuSava:<br />

¤ moswavlis saqmianobis dayofa elementebad da ara erTi mTlianis (mag., `metyvelebis<br />

xelovneba~) aRwera.<br />

¤ damoukidebeli angariSis Seqmna moswavlis miRwevis donis, namuSevris xarisxis da<br />

progresis Sesaxeb (16.17 sqemaze mocemuli nimuSi Tanamimdevrulobis Sesaxebac gvawvdis<br />

informacias).<br />

¤ safuZvlad udevs saqmianobis yoveli donis zusti aRwera sxvadasxva klasisTvis, romelic<br />

mocemulia mSoblebisaTvis gankuTvnil broSurebSi.<br />

angariSTa aseTi sistemis Seqmnas uamravi Zalisxmeva da dro sWirdeba, gansakuTrebiT ma-<br />

Sin, Tu is moicavs broSuras mSoblebisTvis, sadac aRwerili iqneba saqmianobis magaliTebi<br />

yovel doneze da maswavleblis komentarebi imis asaxsnelad, rogor pasuxobs naSromi an magaliTi<br />

mocemul dones. sanam raRac axalsa da sasargeblos ar gamovcdiT, mis saWiroebas ver<br />

vxvdebiT da rac ufro sasargebloa, miT ufro vrwmundebiT, rom mis gareSe cxovreba Seu-<br />

Zlebelia. zogierTma kritikosma, SesaZloa, aseTi pozicia gulubryvilod miiCnios, radgan<br />

461


Tavi 16<br />

sjeraT, rom adamianTa umravlesoba yovelT-<br />

mSoblebisTvis gankuTvnil angariSTa sruvis iol gzas irCevs: Sefasebis tradiciul<br />

lyofil sistemas sakuTari bazris Seqmna Seu­ sistemas. Cveni azriT, mSoblebs, rogorc<br />

Zlia.<br />

wesi, damatebiTi monacemebis mopoveba surT,<br />

rom Svilebs warmatebul saqmianobasa da<br />

maRali standartebis miRwevaSi daexmaron. aseTi monacemebi mxolod maSin gaxdeba xelmisawvdomi,<br />

rodesac Sefasebisa da angariSis sistemebs avTentikuri fesvebi eqneba.<br />

moswavle: jon do<br />

saqmianobis done: wera: semestri (2/93 – 6/93)<br />

462<br />

A B C D E F G H I<br />

tonis simuqe miRebuli Sefasebis sixSiris proporciulia<br />

saqmianobis done: wera: weli (9/92-6/93)<br />

A B C D E F G H I<br />

tonis simuqe miRebuli Sefasebis sixSiris proporciulia<br />

progresi weraSi: 4/5 (kargi Sedegia klasis fonze)<br />

namuSevris xarisxi: 3/5 (damakmayofilebelia: saSualo<br />

maCvenebelze odnav dabalia)<br />

namuSevris xarisxis Tanamimdevruloba: 2/5 (saSualo<br />

maCvenebelze bevrad dabalia)<br />

klasis maCveneblebi: wera<br />

klasis done: wera 5/93<br />

A B C D E F G H I<br />

klasis saqmianoba: wera 5/93<br />

1. SefasebaTa kriteriumi (Sefasebis saSualo maCvenebeli<br />

xuTive ZiriTadi kriteriumis mixedviT): 3.6 (5dan)<br />

2. yvelaze rTuli kriteriumi: `namuSevris gadaxedva<br />

srulyofilebis misaRwevad~: 2.6 (5-dan)<br />

sqema 16.17: angariSi metyvelebis xelovnebaSi<br />

semestrSi Sesrulebuli samuSao<br />

4 Txzuleba, leqsebi<br />

6 analitikuri naSromi<br />

1 kvleviTi naSromi<br />

4 testi wakiTxuli masalis<br />

mixedviT<br />

wera<br />

Janri<br />

Rirseba: damajerebeli<br />

naklovaneba: analitikuri<br />

mniSvnelovani progresi:<br />

aRweriTi<br />

Sefasebis kriteriumebi<br />

Rirseba: cocxali ideebi (3.6)<br />

naklovaneba: gramatika (2.3)<br />

miRweva: koncentrireba<br />

(2.4-dan 3.2-mde)<br />

yvela kriteriumi<br />

Sefasebulia 5 baliani<br />

sistemiT: 5 umaRlesi<br />

Sefasebaa<br />

frCxilebSi mocemulia<br />

moswavlis saSualo Sefaseba<br />

mSobels SeuZlia naxos<br />

nimuSebis nakrebi da Seadaros<br />

moswavlis namuSevarTa<br />

nimuSebi donisa da xarisxis<br />

maCveneblebTan, aseve weraSi<br />

eqvsive Janris nimuSebi,<br />

SefasebisTvis gamoyenebuli<br />

xuTive kriteriumi da<br />

saqmianobis doneebis aRwera.<br />

sqolio: ibeWdeba nebarTviT. Wiggins, Grant. “Honesty and Fairness: Toward Better Grading an Reporting.” In thomas Guskey,<br />

Ed.,1994 A.S.C.D. Yearbook. Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum Development, 1996. pp. 173-174. Copyright ©<br />

1996 by the Association for Supervision and Curriculum Development. yvela ufleba daculia.


inglisuri wera<br />

Sefaseba A<br />

iyenebs furcelze aRniSvnebs.<br />

akopirebs `sityvebs~ myisieri garemos<br />

simboloebidan.<br />

Sefaseba B<br />

kargad uWiravs fanqari/pasta.<br />

wers sakuTar saxels.<br />

Sefaseba F<br />

narativi Seicavs Sesavals, gavrcobasa da<br />

gadawyvetas logikuri TanamimdevrobiT.<br />

rTuli winadadebebi – mTavari da<br />

damokidebuli: iyenebs orives, moqmedebiT<br />

da vnebiT gvars.<br />

asworebs marTlweris, punqtuaciuri,<br />

gramatikuli Secdomebis umravlesobas<br />

sxvebis nawerebSi.<br />

Sefaseba H<br />

leqsika adasturebs, rom esmis sityvis<br />

orazrovneba da sxva niuansebi.<br />

mniSvnelobas zustad gamoxatavs.<br />

SeuZlia sakuTari naSromis redaqtireba<br />

da gadaxedva leqsikis, teqstis wyobisa da<br />

Sinaarsis dasaxvewad.<br />

Sefaseba I<br />

Tavisuflad wers rogorc mokle pasaJebs,<br />

ise vrcel naSromebs kargad nacnob Temebze.<br />

ostaturad da efeqtianad SeuZlia gavrcoba<br />

standartuli, tradiciuli formebis miRma.<br />

wyaro: Victoria, Australia, K-12 `English Profiles`.<br />

adaptirebulia nebarTviT.<br />

xsnis aRniSvnebis mniSvnelobas.<br />

naweri adasturebs, rom esmis nabeWdsa da<br />

naxats Soris gansxvaveba.<br />

nawerSi Cans gamoyenebuli leqsika.<br />

iyenebs mTavrul asoebs da sxva pirobiT<br />

simboloebs. . .<br />

leqsikuri da gramatikuli struqturebis<br />

speqtri.<br />

esmis gansxvaveba narativsa da weris sxva<br />

formebs Soris.<br />

iyenebs arsebul wyaroebs weris<br />

gasaumjobeseblad.<br />

Sefaseba<br />

teqstis wyoba da Sinaarsi akuratulia da<br />

Seesabameba mizans, situaciasa da mkiTxvels.<br />

iyenebs figuralur gamoTqmebs, metaforebs<br />

mniSvnelobis gaRrmavebis mizniT.<br />

SeuZlia sxvebis namuSevrebis redaqtireba<br />

da gadaxedva ise, rom inarCunebs namuSevris<br />

ZiriTad azrs.<br />

iyenebs analogiebs, simboloebsa da ironias.<br />

weris dros ayalibebs damajerebel<br />

argumentebs.<br />

sqema 16.17 gagrZeleba: angariSi metyvelebis xelovnebaSi<br />

463


Tavi 16<br />

464<br />

saswavlo gundebi da Sefaseba<br />

Semajamebeli mosazrebebi<br />

momaval da moqmed maswavleblebs iSviaTad vaswavliT Sefasebis instrumentebs, Tumca<br />

vamtkicebT, rom swored Sefasebis instrumentebis (nebismieri formiT: weriTi testebi,<br />

saqmianoba, gamofena, ese da a.S.) Sesaqmnelad saWiro azrovneba udevs safuZvlad karg swavlebas.<br />

Sefasebis kriteriumebis detaluri konceptualizacia, dagegmva da Sefasebis amocanebi<br />

maswavlebels `ukudagegmvis~ saSualebas aZlevs (Sizer 1992, gv. 102). efeqtiani swavla iwyeba<br />

moswavleTa SexedulebebiT da maswavleblis mier imis cxadad warmodgeniT, ra unda icodnen<br />

da ra unda SeZlon moswavleebma swavlebis Sedegad. amrigad, swavlebis miznebi yvelaze naTlad<br />

Sefasebis amocanebSi da mis kriteriumebSi Cans. arsebiTad, mizans ver ganvsazRvravT<br />

srulyofilad, Tu misi Sefaseba ar ganvsazRvreT.<br />

am TvalsazrisiT, sxvadasxvagvari maRali xarisxis Sefasebis amocanebis dagegmva profesionali<br />

<strong>maswavlebeli</strong>s arsebiTi unaria. Tu swavleba CvenTvis umniSvneloa, SegviZlia sxvebs<br />

mivceT Sefasebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis ufleba, magram Tu profesionalebi varT,<br />

moswavleTa da saswavlo gegmis cvlilebebis Sesabamisad Sefasebis sakuTari sistemis Seqmnisa<br />

da misi mudmivi gaumjobesebis unari unda gamovimuSaoT.<br />

ar gadaamlaSoT!<br />

Sefasebis sakuTari sistemebis variaciulobisa da avTentikurobis mcdelobisas alfi<br />

koni (Alfie Kohn 1995) gvafrTxilebs:<br />

`ar gadaamlaSoT! aseTia pirveli rCeva avTentikuri Sefasebis gzaze. rac ufro mets<br />

fiqrobs moswavle imaze, Tu rogor asrulebs davalebas, miT ufro naklebad ainteresebs,<br />

ras asrulebs. es rCeva Sefasebis yvelaze mravalferovani, azriani, moswavleze<br />

orientirebuli midgomebis SemuSavebisasac ki unda gaviTvaliswinoT.<br />

mTeli im drois manZilze, romelsac moswavle saklaso oTaxSi sxvadasxva saqmianobas<br />

andomebs, unda davicvaT kiTxvisgan `rogor vakeTeb?~ miuxedavad imisa, vityviT Tu<br />

ara uars moswavlis saqmianobis `gazomvaze~, potenciuri problema TviTSefasebisa<br />

(`ras gamoavlens es Sefaseba, gonieri var Tu suleli?~) rCeba. kargad unda gvesmodes<br />

nebismieri saxis Sefasebis mniSvnelobis gadaWarbeba. ara mxolod imitom, rom<br />

Sefaseba uZluria asaxos moswavlis realuri saqmianoba, aramed imitomac, rom Sefasebis<br />

mniSvnelobis xazgasmas moswavleTa yuradReba saqmianobaze gadaaqvs da Sinagani<br />

motivacia ecema~.*<br />

swavlebis Sefaseba, Zala da ganviTareba<br />

Sefasebis procesis kontroli swavlebis procesis kontrols gulisxmobs. aseT kontrolis<br />

pasuxismgeblobis didi wili komerciuli testebis damkvidrebazea. swored maT misca<br />

sazogadoebam skolis, maswavleblisa da bavSvebis saqmianobis Sesaxeb angariSis wardgenis<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Kohn, Alfie. “From DeGrading: Basic Questions About Assessment and Learning.” Audiotape 95-3213. Alexandria,<br />

Va.: Association for Supervision and Curriculum Development, 1995.


ufleba. obieqturobisa da neitralurobis<br />

mizniT sajaro skolebma testebs dauTmo<br />

ufleba `gadaewyvitaT~, risi swavleba da<br />

swavla Rirs.<br />

Sefaseba<br />

Sefaseba yvelaze mZlavri saSualebaa imisa,<br />

rom moswavleebs, mSoblebsa da sazogadoebas<br />

gavagebinoT, ra aris maswavleblisTvis umniSvnelovanesi<br />

swavlebaSi.<br />

Sefaseba yvelaze mZlavri saSualebaa imisa,<br />

rom moswavleebs, mSoblebsa da sazogadoebas<br />

gavagebinoT, ra aris maswavleblisTvis umniSvnelovanesi swavlebaSi. ufro mZlavri, vidre<br />

TviT kursis silabusi, wlis dasawyisSi gansazRvruli miznebi, angariSebi. SefasebiTa da angariSiT<br />

yvela igebs ra aris maswavleblisTvis namdvilad faseuli. male Sefaseba molodinTa<br />

yvelaze potenciuri matarebeli gaxdeba. swored amitom Sefasebis sistema profesionalebma<br />

unda Seqmnan, romlebic pasuxismgeblebi iqnebian gansazRvron, ra unda iswavlon moswavleebma<br />

da mWidrod iTanamSromleben mSoblebTan da sazogadoebasTan.<br />

maswavleblebma kolegebTan erTad detalurad unda SeimuSaon moswavlis xarisxiani<br />

saqmianobis kriteriumebi da modelebi. britaneTis Sefasebisa da testirebis jgufis ZiriTadi<br />

rekomendacia swored es gaxlavT (Hein citirebulia Perrone-s mier 1991, gv. 127). isini<br />

gvTavazoben process, romlis drosac<br />

`maswavlebelTa jgufebi sxvadasxva doneebze – klasi, skola, raioni – ikribebian da<br />

msjeloben Sedegebeze, adareben Sefasebis standartebs gansakuTrebiT, rTul, Tavisufal<br />

sakiTxebze da saqmianobis sazomebze. aseTi zomieri sqema Sefasebas standartebis<br />

erTian nakrebad aqcevs da maswavlebelTa mudmivi profesiuli aqtivobis<br />

sagani gaxdeba. profesionalebi ara marto skolebis mixedviT Seadareben moswavleTa<br />

miRwevebs, aramed sakuTar miRwevebsa da standartebs kolegebis miRwevebTan~<br />

(Zessoules and Gardner citirebulia Perrone-s mier 1991, gv. 69).<br />

droTa ganmavlobaSi profesionali <strong>maswavlebeli</strong> sul ufro met pasuxismgeblobas<br />

grZnobs sakuTar ganviTarebaze. is mudmivad cdilobs swavlebis miznebisa da amocanebis<br />

gadaxedvas, moswavleTa saqmianobis Sefasebis sakuTari sistemis ganviTarebas. standartizebuli<br />

testebi ukana planze gadava, radgan is mxolod nawilobriv esadageba maT mier SemuSavebul<br />

saswavlo gegmas da ver afasebs moswavleTa maRali donis azrovnebisa da problemis<br />

gadaWris unars, romelic ase aucilebelia XXI saukuneSi. es Zalze didi pasuxismgeblobaa.<br />

avTentikuri Sefasebis, qulaTa rubrikebis, kargi saqmianobis modelebis da ukukavSiris<br />

sistemis Seqmna moswavleebisTvis, mSoblebisa da sazogadoebisTvis udidesi amocanaa. is<br />

maRali donis, faseuli miznebis Camoyalibebas (mag., `moswavleebi SeZleben monacemTa interpretacias<br />

da daskvnebis gamotanas~) da am miznebis qcevaSi asaxvis detaluri suraTis Seqmnas<br />

moiTxovs. avTentikuri Sefasebis amocanebisa da maTTvis rubrikebis SeqmniTa da arCeviT<br />

maswavleblebi axal profesiul ganzomilebaSi gadadian. maT, rogorc namdvil profesionalebs<br />

cxovrebaSi pirvelad ekisrebaT profesiuli pasuxismgebloba, daskvnebis gamotanisa<br />

da faseuli Sedegebis pasuxismgebloba.<br />

Sefasebis amocanebisa da kriteriumebis gaumjobesebis procesSi erTad muSaoba maswavleblebisgan<br />

fiqrs, kiTxvebis dasmas, gansjas moiTxovs, rac pirovnuli da profesiuli ganviTarebis<br />

sawindaria. am process Sedegad Sefasebis ukeTesi sistemac mohyveba da moswavleTa<br />

sasrgeblo gamocdilebis safuZvelic xdeba (miuxedavad imisa, vin hyavT maswavleblad).<br />

sazogadoeba rwmundeba, rom calkeuli maswavleblis stilisa da avtonomiisgan damoukideblad,<br />

gaazrebulad Seqmnili saswavlo gegmis safuZvelze yvela moswavles SeuZlia konkretuli<br />

mniSvnelovani sakiTxebis swavla.<br />

momavlis teqnologiebi kidev ufro gaumartivebs maswavleblebs zRva masalis gaziarebas<br />

yvela saganSi da yvela doneze. gasakviri arc is iqneba, Tu es masala Cveni tradiciuli cod-<br />

465


Tavi 16<br />

nis bazis nawili gaxdeba da centraluri eleqtronuli sainformacio centris saSualebiT<br />

gaxdeba xelmisawvdomi (Saphier 1994).<br />

466<br />

Sefasebis Sedegebi<br />

Sefaseba yvelaze mZlavri saSualebaa maswavleblisTvis, rom moswavleebs, mSoblebsa<br />

da sazogadoebas sakuTari prioritetebi gaacnos. ufro specifikur doneze moswavleebs,<br />

maswavleblebsa da mSoblebs naTeli warmodgena eqmnebaT, mocemuli kursis an modulis<br />

warmatebis kriteriumebze. swored es sicxade aZlevs saSualebas moswavleebs (maswavlebelsa<br />

da mSoblebsac), rom Zalisxmeva saqmianobis kriteriumebis Sesatyvisad warmarTon. sawinaaRmdego<br />

midgomaa iseTi testireba, romlis drosac moswavleebma winaswar ar ician savaraudo<br />

sakiTxebi.<br />

avTentikur Sefasebas SesaZloa Zalze didi gavlena hqondes maswavleblis saqmianobaze da<br />

skolis Sesaxeb moswavleebis warmodgenaze. pirvel rigSi, SesaZlebelia gaizardos moswavleTa<br />

motivacia. magaliTad, Tu moswavleebs iseTi mniSvnelovani davalebis mixedviT afaseben,<br />

rogoric aris monacemebis Segroveba narCenebis gadamuSavebis danaxarjebisa da sargebelis<br />

Sesaxeb da Semdeg sakuTari mosazrebis dacva, isini sxva konteqstSi SeZenil codnasa<br />

da unarebs gamoiyeneben (SeniSvnebis Cawera, informaciis mravalgvari wyaroebis gamoyeneba,<br />

nagavsayrelisa da nagavsawvavis ekologiuri Sedegebis wvdoma).<br />

maswavleblebi iZulebulni arian, rac SeiZleba srulyofil da integrirebul swavlebas<br />

mimarTon. mravali <strong>maswavlebeli</strong> rTuli davalebis Sedgenisas sakuTar Tavs ekiTxeba: `ra<br />

cvlilebebi unda Sevitano saswavlo gegmasa da swavlebis strategiebSi, rom moswavleebma<br />

warmatebiT SeZlon am davalebebis Sesruleba?~ Tu testirebis mizania problemis gadaWris<br />

mizniT moswavleTa aRweris, analizis da kvlevis unarebis Semowmeba, maSin maswavlebelma maT<br />

am unarebis ganviTarebis Sesatyvisi gamocdileba unda SesTavazos.<br />

rTuli davalebebis Sefasebac ufro integrirebuli saswavlo gegmis Seqmnas moiTxovs. ra<br />

Tqma unda, realur cxovrebiseul situaciebTan dakavSirebuli amocanebi kros-disciplinuria.<br />

magaliTad, dasabuTebis dawera qalaqis<br />

rTuli davalebebis Sefaseba ufro integrirebuli<br />

saswavlo gegmis Seqmnas moiTxovs.<br />

sabWosTvis policiis axali ofisis dafinansebis<br />

Taobaze ekonomikis, samoqalaqo gana-<br />

Tlebis, sociologiisa da inglisuri enis<br />

integracias moiTxovs.<br />

da bolos, rogorc baroni (Baron 1991) wers, avTentikurma Sefasebam TviT swavlis procesi<br />

unda gaaumjobesos:<br />

`efeqtiani davalebebis mizania saSualeba misces moswavleebs ufro codnis siRrme<br />

gamoavlinon, vidre moculoba da kavSirebi daamyaron danawevrebul codnasa da unarebs<br />

Soris. efeqtiani davaleba moswavles mTliani suraTis warmodgenis saSualebas<br />

aZlevs. dRes moswavleTa codna Zalze danawevrebuli da daukavSirebelia. maT<br />

ar aqvT sakuTari codnis organizebis mdidari kognituri qseli, swrafad aviwydebaT<br />

naswavli. rodesac moswavles mTlian problemaze fiqris stimuli aqvs, rogorc es<br />

srulyofili kvlevis dagegmvisa da Catarebis dros xdeba, maTi codna ufro mTliani<br />

da myari xdeba~ (gv. 310).


standartebi<br />

Sefaseba<br />

1920 wels standartizebuli testebis gamoyenebis gavrcelebaze dakvirvebisas gamoCenili<br />

Jurnalisti uolter lipmani (Walter Lippmann) werda: `Cven moswavleebisa da maswavleblebis<br />

iseT Taobas aRvzrdiT, romelTac ar eqnebaT imis rwmena, rom sustebsac SeuZliaT<br />

warmatebulebi gaxdnen~. is marTali iyo.<br />

standartizebuli testebi normalur ganawilebas qmnis da ar warmoadgens im `standartebs~,<br />

romlis miRweva yvela moswavles SeuZlia. gansazRvrebis mixedviT, normalur ganawilebas<br />

yovelTvis unda hqondes qveda naxevari da am farglebSi unda iyos qveda standartuli<br />

cxra (standartuli cxra aris testirebis qulebis cxra danayofian skalaze asaxvis<br />

meTodi, sadac 5 saSualo maCvenebelia, xolo 2 – standartuli gadaxra. red. Sen.) lipmanma<br />

ganWvrita rom aseTi standartizebuli testebi aucileblad gamoiwvevda moswavleTa daxarisxebas,<br />

rasac, Tavis mxriv, Sedegad sakuTar gonebriv SesaZleblobebze dabali warmodgenis<br />

mqone warumatebeli moswavleebi mohyveboda. Sefasebis sistemis struqtura da mis miRma<br />

arsebuli Sexeduleba gonebrivi SesaZleblobebis araTanabari ganawilebis Sesaxeb, Tavisi<br />

arsiT SeuTavsebeli iyo yvela moswavlis warmatebis ideasTan da man mravali adamiani gaswira<br />

sakuTar ZalebSi daeWvebisa da warumateblobisTvis.<br />

avTentikur Sefasebas lipmani testirebis iseT formad miiCnevda, romelic yvelas aZlevs<br />

warmatebis SesaZleblobas. am SemTxvevaSi standartebi, anu finiSis xazis mdebareoba da forma<br />

yvelasTvis naTelia da perioduli ukukavSiri da TviTSefaseba yvela moswavles TviTkoreqciisa<br />

da warmatebis gzis dasaxvis saSualebas aZlevs.<br />

avTentikuri Sefaseba moswavleebs im rukas sTavazobs, romelic maT swavlebis miznebisa da<br />

standartebisaken mimavali gzebis gansazRvraSi exmareba. isini mxolod im SemTxvevaSi SeZleben<br />

aseTi rukis warmatebiT gamoyenebas, Tu daijereben, rom Secdoma swavlis SesaZleblobaa<br />

da ara maTi araadekvaturobis dadastureba (Dweck 1991). avTentikuri Sefaseba filosofiuri<br />

TvalsazrisiT srulyofil swavlas utoldeba, radgan is stimuls aZlevs saqmianobis<br />

konkretuli kriteriumis miRwevis Zalisxmevas. aseTi Sefaseba im maswavlebelTan erTad, romelic<br />

maRali da dadebiTi molodinebis Setyobinebebs sTavazobs Tavis moswavleebs, qmnis<br />

garemos, sadac skolis struqturaSi yvela moswavlis maRal doneze swavlis SesaZleblobis<br />

rwmena mefobs. Tu namdvilad gvsurs, rom yvela moswavle XXI saukunis moTxovnebisTvis movamzadoT,<br />

swored am ori komponentis gaerTianebaze unda vizrunoT.<br />

ra moxdeba Semdeg?<br />

am TavSi mocemul suraTsa da skolaTa umravlesobaSi arsebul mdgomareobas Soris Zalian<br />

didi sxvaobaa. mis Sesamcireblad saWiroa, rom maswavlebels didi dro hqondes dagegmvisTvis,<br />

arsebobdes konkretuli klasebis maswavlebelTa an safakulteto jgufebi, rac<br />

mxolod zogierT skolaSia. Cveni rCeviT, saWiroa dinjad individualurad an kolegasTan<br />

erTad dawyeba da erTdrouli muSaoba administratorebTan, raTa maT Sexvedrebze dro<br />

dauTmon swavlebis iseT sakiTxebs, rogoricaa moswavlis namuSevris Sedareba nimuSTan.<br />

gTavazobT ramdenime sasargeblo rCevas:<br />

1. Zal-Rone ar daiSuroT, rom moswavleebs cxadad gaacnoT yoveli mniSvnelovani<br />

Temisa da davalebis warmatebiT Sesrulebis kriteriumebi da nimuSebi. dro ar dainanoT<br />

imis asaxsnelad, ras niSnavs warmatebuli saqmianobis modelebi.<br />

2. waaxaliseT moswavleebi warmatebuli saqmianobis kriteriumebis gamoyenebiT regularulad<br />

CaerTon TviTSefasebasa da TanatolTa SefasebaSi.<br />

467


Tavi 16<br />

468<br />

3. gadaxedeT Sefasebisa da Canawerebis warmoebis sakuTar meTodebs. ecadeT gaamravalferovnoT<br />

repertuari. iyenebT Tu ara erTwuTian intervius an zepir prezentacias<br />

imis dasadgenad, miaRwies Tu ara moswavleebma dasaxul mizans? saWiroebis<br />

SemTxvevaSi iyenebT Tu ara pirdapir dakvirvebas an kiTxvarebs moswavlis progresis<br />

Sesaxeb Canawerebis saWaarmoeblad?<br />

4. SeiswavleT asakis Sesabamisad demonstrirebis SesaZleblobebi zemoT aRwerili<br />

meTodebis moswavleTaTvis gasacnobad.<br />

5. SeqmeniT da srulyaviT portfolio, rogorc moswavlis WeSmariti saqmianobis<br />

(TviTSefasebis CaTvliT) amsaxveli rTuli nakrebi.<br />

avTentikuri Sefaseba maSin moxdeba, rodesac maswavleblebi da administratorebi dagegmaven<br />

dros moswavleTa namuSevrebis Sesadareblad da Camoayalibeben iseT rubrikebs, romelic,<br />

maTi SexedulebiT, codnis umniSvnelovanes aspeqtebs gansazRvravs.


danarTi<br />

ibeWdeba nebarTviT. Kallick, Bena, and Ross Brewer. Exemplars: A Teacher’s Solution. Volume 1 nos. 4-12. Underhill,<br />

Vermont: Exemplars, 1994


3-5 klasi<br />

amocana<br />

gafuWebuli Rilakis dilema<br />

Sefaseba<br />

ra ubedurebaa, kalkulators Rilaki `3~ gafuWebuli aqvs. rogor amovxsni am amocanas?<br />

daasabuTeT pasuxi.<br />

23<br />

X 45<br />

konteqsti<br />

Cven viswavleT gamravleba, vivarjiSeT zepir operaciebze, visaubreT sxvadasxva strategiaze.<br />

am davalebiT mindoda gamego, icodnen Tu ara Cemma moswavleebma gamravlebis miRma<br />

arsebuli Teoria da ara mxolod operaciis sizuste.<br />

davalebis mizani<br />

am davalebiT gavigeb, ician Tu ara moswavleebma gamravlebis arsi, misi Sesruleba da ramdenad<br />

sxartad azrovneben.<br />

ras gaakeTebs moswavle<br />

moswavleTa umetesobam Tavdapirvelad amocana algoriTmis gamoyenebiT amoxsna. Semdeg<br />

sxva strategiebis gamoyenebac scades. ramdenime moswavlem sakuTari Teoriebi gadaamowma,<br />

rom maT sisworeSi darwmunebuliyo. zogi darwmunebuli iyo arCeul strategiaSi.<br />

davalebisTvis saWiro dro<br />

davalebas daaxloebiT 15-20 wuTi sWirdeba<br />

saganTa Soris kavSiri<br />

amocana maTematikuria da ar aqvs kavSiri sxva sagnebTan.<br />

rCevebi<br />

SegiZliaT es davaleba gamravlebis testSi CarToT. is amtkicebs azrs, rom algoriTmi<br />

unda gavigoT da ara davizepiroT.<br />

Sesafasebeli koncefciebi da gasaviTarebeli unarebi<br />

problemis gadaWra<br />

msjeloba<br />

komunikacia<br />

kavSiris damyareba<br />

ricxvTa Teoria<br />

gamoTvla<br />

471


Tavi 16<br />

472<br />

sanimuSo masala<br />

aranairi<br />

savaraudo pasuxebi<br />

gafuWebuli Rilakis dilema<br />

am davalebis amoxsnis Zalian bevri xerxia, ai ramdenime maTgani:<br />

22X45+45 24X45-45<br />

11.5X90 22.5X46<br />

(gamoiyene ori ricxvi, romlis jami 23-ia) X 45<br />

45 Sekribe 23-jer an 23 Sekribe 45-jer<br />

rubrikebi da niSnulebi<br />

gamoucdeli<br />

moswavle iyenebs araSesatyvis koncefciebs. fiqrobs, rom gamravlebisTvis mimatebis<br />

strategiac gamodgeba. maTematikuri msjeloba mcdaria.<br />

axalbeda<br />

amoxsna arasrulia. moswavle poulobs miaxloebiT, magram ara zust pasuxs. misi midgoma<br />

nawilobriv sasargebloa, garkveulwilad pasuxamde midis, magram sruli pasuxi ar aqvs mocemuli.<br />

praqtikosi<br />

moswavles Rrmad esmis amocana. iyenebs im strategias, romelsac amocanis amoxsnamde mihyavs<br />

da logikurad xsnis sakuTar arCevans.<br />

eqsperti<br />

moswavlem amocanis amoxsnis mravali gza icis, rac Rrma codnis maCvenebelia. mas aqvs<br />

Sesatyvisi maTematikuri koncefciis gansazRvris unari.<br />

avtori<br />

kler forsetma es davaleba vermontis StatSi merion krosis skolaSi SeimuSava. kleri<br />

vermontis maTematikuri portfolios komitetis wevria. is Statis mravali skolis konsultanti,<br />

maTematikis sakonsultacio komitetis wevri da maTematikuri portfolios samuSao<br />

jgufis wevria.


gamoucdeli<br />

Sefaseba<br />

473


Tavi 16<br />

474<br />

axalbeda


praqtikosi<br />

Sefaseba<br />

475


Tavi 16<br />

476<br />

eqsperti


6-8 klasi<br />

amocana<br />

abaJuris SefuTva<br />

Sefaseba<br />

saras dedas saras dabadebis dRisTvis nayidi lampis SefuTva surs. lampis simaRle<br />

abaJuris CaTvliT 26 duimia, xolo sigane – 8 duimi. ra zomis unda iyos is yvelaze<br />

patara qaRaldi, romliTac saras deda lampis SefuTvas SeZlebs? (miniSneba: lampa advilad<br />

tydeba, ase rom, sasurvelia, jer yuTSi Caidos.)<br />

konteqsti<br />

es davaleba SeiZleba mivceT perimetris da farTobis mcodne moswavleebs, Tumca es codna<br />

aucilebeli ar aris amocanis amoxsnisTvis. problemas ar aqvs erTi konkretuli pasuxi,<br />

moswavleebma SeiZleba gaiTvaliswinon abaJuris zoma da Tavad gadawyviton, gamoiyeneben Tu<br />

ara lampis zomis yuTs.<br />

davalebis mizani<br />

davalebiT gavigebT, aqvs Tu ara moswavles farTobisa da perimetris Sesaxeb sabaziso<br />

codna da SeuZlia Tu ara misi gamoyeneba konkretul situaciaSi. ufro maRal doneze is<br />

gviCvenebs moswavleTa msjelobas, romelic mocemul konkretul gamoTvlebs scildeba.<br />

ras gaakeTebs moswavle<br />

moswavlem unda gadawyvitos ra zomis yuTi gamoiyenos yuTis zeda da qveda nawilebis srulad<br />

dafarvis gaTvaliswinebiT. maT SeiZleba lampis nawilobriv SefuTva airCion an monaxon<br />

gzebi im zomis qaRaldis gamosaTvlelad, romelic srulad dafaravs yuTs. SeiZleba gaiTvaliswinon<br />

abaJuris sigane.<br />

davalebisTvis saWiro dro<br />

45 wuTi, romelic moicavs lampis SefuTvas amocanis amoxsnis daweris Semdeg.<br />

saganTa Soris kavSiri<br />

amocanis amoxsna SeiZleba daukavSiroT bevr praqtikul situacias, romelic samganzomilebiani<br />

figuris farTobisa da perimetris gamoTvlas ukavSirdeba.<br />

477


Tavi 16<br />

478<br />

rCevebi<br />

abaJuris SefuTva<br />

davaleba unda Sesruldes praqtikulad SesafuTi qaRaldiTa da yuTiT. SefuTva SeiZleba<br />

win uZRodes amocanis amoxsnas da amoxsnis gzebis moZebnaSi exmarebodes moswavleebs an mohyvebodes<br />

amoxsnas, raTa moswavleebma SeZlon problemis gadaWris gzis Semowmeba da saWiro<br />

cvlilebebis ganxilva.<br />

Sesafasebeli koncefciebi da gansaviTarebeli unarebi<br />

problemis gadaWris unari<br />

msjeloba da gadawyvetilebis miReba<br />

sivrciTi vizualizacia<br />

konteqstis gafarToeba<br />

cnebis `zomebi~ gageba<br />

sivrcis da perimetris gageba<br />

kavSirebis damyareba<br />

sanimuSo masala<br />

marTxkuTxa yuTi da SesafuTi qaRaldi<br />

savaraudo pasuxebi<br />

zogadi pasuxis gamosaTvlelad simaRles davamatoT 8 duimi, raTa 4 duimiT davfaroT<br />

zeda nawili wina mxridan, xolo 4-iT qveda nawili ukana mxridan. amrigad, qaRaldis sigrZe 34<br />

duimi iqneba. siganis gamosaTvlelad 4 unda gavamravloT 8-ze, yuTis yvela gverdis siganeze.<br />

amrigad, yuTis zomaa 34 duimi X 32 duimze. zogierTma moswavlem, SesaZloa, nawilobrivi SefuTva<br />

SemogvTavazos an ufro didi zomis yuTis gamoyeneba lampis usafrTxod SesafuTad. da<br />

bolos, zogierTma moswavlem SeiZleba moifiqros, rom lampis abaJuri ufro farToa, vidre<br />

misi Ziri da misi calke yuTSi SefuTva gadawyvitos.<br />

rubrikebi da niSnulebi<br />

gamoucdeli<br />

amocanis amoxsna adasturebs, rom moswavles gamoTvlebis gamocdileba aqvs, magram ar<br />

icis, rodis unda gamoiyenos is. ar iTvaliswinebs, rom lampis zeda da qveda mxare sxvadasxva<br />

zomisaa.


axalbeda<br />

abaJuris SefuTva<br />

bundovnad xsnis werilobiT an naxatiT problemis gadawyvetis gzas.<br />

praqtikosi<br />

Sefaseba<br />

adasturebs amocanis siRrmiseul wvdomas. naTlad gadmoscems msjelobas da adasturebs<br />

vizualuradac.<br />

eqsperti<br />

moswavles kargad esmis amocana da iTvaliswinebs lampis abaJuris zomasac. yovel nabijs<br />

mkafiod xsnis werilobiT da gvTavazobs amoxsnis alternatiul gzasac. iyenebs maTematikur<br />

enas da naxatebs. axsna da naxatebi martivi wasakiTxi da gasagebia. mocemulia realur cxovrebaSi<br />

gamoyenebis magaliTebic.<br />

avtori<br />

dina serafini snelvilis (jorjiis Stati) saSualo skolis me-8 klasis <strong>maswavlebeli</strong>.<br />

479


Tavi 16<br />

480<br />

gamoucdeli


axalbeda<br />

Sefaseba<br />

481


Tavi 16<br />

482<br />

praqtikosi


Sefaseba<br />

483


Tavi 16<br />

484<br />

eqperti


Sefaseba<br />

485


Tavi 16<br />

486


Sefaseba<br />

487


Tavi 16<br />

488<br />

literatura<br />

Airasian, Peter W. Classroom Assessment. New York: McGraw-Hill, 1991.<br />

Allard, Mariella, et al. Getting Started with Portfolios in Needham. Needham, Mass.: Needham Public<br />

Schools, September 1993.<br />

Archbald, D., and F. M. Newmann. Beyond Standardized Tests: Assessing Authentic Academic Achievement<br />

in Secondary School. Reston, Va.: National Association of Secondary School Principals,<br />

1988.<br />

"Assessment in STC Units." National Science Resources Center Newsletter 6, no. 1 (Spring 1993).<br />

Baker, Eva L. "Making Performance Assessment Work: The Road Ahead." Educational Leadership 51,<br />

no 6 (March 1994).<br />

Baker, Eva L., et al. CRESSTPerformance Assessment Models: Assessing Content Area Explanations. Los<br />

Angeles: UCLA Center for the Study of Evaluation, April 1992.<br />

Baron, Joan Boykoff. "Performance Testing in Connecticut." Educational Leadership 46, no. 7 (April<br />

1989).<br />

Bembridge, Teri. "A MAP for Reading Assessment." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Bloom, Benjamin S., George F. Madaus, and J. Thomas Hastings. Evaluation to Improve Learning. New<br />

York: McGraw-Hill, 1981.<br />

Bonnstetter, Ronald J. "Where Can Teachers Go for More Information on Portfolios?" Science Scope<br />

15, no. 6 (March 1992).<br />

Bracey, Gerald W. "A Critical Look at Standards and Assessments: Do They Go Together Like Love<br />

and Marriage—or Oil and Water?" Principal 73, no. 3 (January 1994).<br />

Bradley, Ann. "In Connecticut, Moving Past Paper and Pencil: Teachers Evaluated on Class Behavior."<br />

Education Week, September 13, 1989.<br />

Brandt, Ron. "On Creating an Environment Where All Students Learn: A Conversation with Al<br />

Mamary." Educatio?ml Leadership SI, no. 6 (March 1994).<br />

_____. "On Performance Assessment: A Conversation with Grant Wiggins." Educational Leadership<br />

49, no. 8 (May 1992).<br />

_____. "On Misuse of Testing: A Conversation with George Madaus." Educational Leadership 46, no.<br />

7 (April 1989).<br />

Brown, Rexford. "Testing and Thoughtfulness." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

California Assessment Program Staff. "Authentic Assessment in California." Educational Leadership<br />

46, no. 7 (April 1989).<br />

California Learning Assessment System. 1991 Performance-Based Assessment Grade 11 Science: A Criminal<br />

Investigation. Sacramento, Calif.: California Department of Education, 1993.<br />

Campbell, Jo. "Laser Disk Portfolios: Total Child Assessment." Educational Leadership 49, no. 8 (May<br />

1992).<br />

Collins, Angelo. "Portfolios: Questions for Design." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).


Sefaseba<br />

Corbett, William D. "Let's Tell the Good News About Reading and Writing." Educational Leadership<br />

46, no. 7 (April 1989).<br />

Costa, Arthur L. "Re-Assessing Assessment." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Crooks, Terence J. "The Impact of Classroom Evaluation Practices on Students." Review of Educational<br />

Research 58, no. 4 (Winter 1988).<br />

Culp, Linda, and Virginia Malone. "Peer Scores for Group Work." Science Scope 15, no. 6 (March<br />

1992).<br />

Curry, James, and John Samara. Workshop handouts at the National Staff Development Council<br />

Annual Conference, December 1994.<br />

Davis, Alan, and Catherine Felknor. "The Demise of Performance-Based Graduation in Littleton."<br />

Educational Leadership 51, no. 6 (March 1994).<br />

Diez, Mary E., and C. Jean Moon. "What Do We Want Students to Know? and Other Important<br />

Questions to Ask." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Doran, Rodney L., and Nicholas Hejaily. "Hands-On Evaluation: A How-To Guide." Science Scope<br />

15, no. 6 (March 1992).<br />

Doran, Rodney L., et al. "Successful Laboratory Assessment: A Performance- Based Lab Tool." The<br />

Science Teacher (April 1992).<br />

Doran, Rodney L., et al. "Authentic Assessment: An Instrument for Consistency." The Science Teacher<br />

(September 1993).<br />

Dorsey, Valerie Lynn. "Women Find Perfection in NCAA at Last." USA Today, April 1, 1992.<br />

Dweck, Carol S. "Self-Theories and Goals: Their Role in Motivation, Personality and Development."<br />

In R. Dienstbier, ed., Nebraska Symposium on Motivation (1990). Lincoln: University of Nebraska<br />

Press, 1991.<br />

Finson, Kevin, and John B. Beaver. "A Litmus Test for Performance Assessment." Science Scope 15,<br />

no. 6 (March 1992).<br />

Fleming, Margaret, and Barbara Chambers. "Teacher-Made Tests: Windows on the Classroom."<br />

New-Directions-for-Testing-and-Measurement: Testing in the Schools 19 (September 1983): 29-38.<br />

Fleener, M. Jayne, and Edmund A. Marek. "Testing in the Learning Cycle." Science Scope 15, no. 6<br />

(March 1992).<br />

Frazier, Darlene M., and F. Leon Paulson. "How Portfolios Motivate Reluctant Writers." Educational<br />

Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Gaffney, Kerry E. "Multiple Assessment for Multiple Styles." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Germann, Paul J. "A Model Method." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Glassie, Henry. Passing the Time in Bellymenone. Philadelphia: University of Pennsylvania Press,<br />

1982.<br />

Goldberg, Mark F. "Portrait of Gordon Cawelti." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Goodlad, John. Л Place Called School. New York: McGraw-Hill, 1984.<br />

489


Tavi 16<br />

490<br />

Goodman, Kenneth S., et al. eds. The Whole Language Evaluation Book. Portsmouth, N.H.: Heinemann<br />

Books, 1989.<br />

Guskey, Thomas R. "What You Assess Might Not Be What You Get." Educational Leadership 51, no.<br />

6 (March 1994).<br />

_____, ed. Communicating Student Learning. Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum<br />

Development, 1996.<br />

Gustafson, Chris. "A Lesson from Stacey." Educational Leadership 52, no. 2 (October 1994): 22-23.<br />

Hansen, Jane. "Literacy Portfolios: Helping Students Know Themselves." Educational Leadership 49,<br />

no. 8 (May 1992).<br />

Hebert, Elizabeth A. "Portfolios Invite Reflection—from Students and Staff." Educational Leadership<br />

49, no. 8 (May 1992).<br />

Henning-Stout, Mary. Responsive Assessment: A New Way of Thinking About Learning. San Francisco,<br />

Calif.: Jossey-Bass, 1994.<br />

Herman, Joan L. "What Research Tells Us About Good Assessment." Educational Leadership 49, no.<br />

8 (May 1992).<br />

_____, et al. A Practical Guide to Alternative Assessment. Alexandria, Va.: Association for Supervision<br />

and Curriculum Development, 1992.<br />

Hetterscheidt, Judy, et al. "Using the Computer as a Reading Portfolio." Educational Leadership 49,<br />

no. 8 (May 1992).<br />

Hiebert, Elfrieda H., et al. "Advancing Academic Literacy Through Teachers' Assessments." Educational<br />

Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Hill, Bonnie Campbell, and Cynthia Ruptic. Practical Aspects of Authentic Assessment: Putting the<br />

Pieces Together. Norwood, Mass.: Christopher- Gordon Publishers, 1994.<br />

Holm, Jane et al. "The Mind Is Not a Vessel to Be Filled But a Fire to Be Kindled—Plutarch: Assessment<br />

by Exhibition." Los Naranjos School, Irvine Unified School District, 1992.<br />

Jamentz, Katherine. Charting the Course Toward Instructionally Sound Assessment. San Francisco, Calif.:<br />

California Assessment Collaborative, September 1993.<br />

_____. "Making Sure That Assessment Improves Performance." Educational Leadership 51, no. 6<br />

(March 1994).<br />

Jervis, Kathe. "Daryl Takes a Test." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Jones, M. Gail. "Assessment Takes Wing." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Kallick, Bena, and Ross Brewer. Exemplars: A Teacher's Solution. Volume 1, nos. 4-12. Underbill, Vt.:<br />

Exemplars, 1994<br />

Knight, Pam. "How I Use Portfolios in Mathematics." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Kohn, Alfie. "From DeGrading to DeGrading: Basic Questions About Assessment and Learning."<br />

Audiotape 95-3213. Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum Development,<br />

1995.


Sefaseba<br />

Lewis, Melva, and Arnold D. Lindaman. "How Do We Evaluate Student Writing? One District's<br />

Answer." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Liftig, Inez Fugate, et al. "Making Assessment Work: What Teachers Should Know Before They Try<br />

It." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Livingston, Carol, et al. "Testing and Curriculum Reform: One School's Experience." Educational<br />

Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Maclver, Douglas J., and David A. Reuman. "Giving Their Best: Grading and Recognition Practices<br />

That Motivate Students to Work Hard." American Educator (Winter 1993-1994).<br />

McDonald, Joseph P., et al. Graduation by Exhibition: Assessing Genuine Achievement. Alexandria, Va.:<br />

Association for Supervision and Curriculum Development, 1993.<br />

McTighe, Jay. "Toward More Thoughtful Assessment: Principles and Practices.'" Paper presented at<br />

the National Staff Development Council Annual Conference, December 7, 1992.<br />

Maeroff, Gene I. "Assessing Alternative Assessment." Phi Delta Kappan (December 1991).<br />

Martinez, Michael E., and Joseph I. Lipson. "Assessment for Learning." Educational Leadership 46,<br />

no. 7 (April 1989).<br />

Marzano, Robert J. "Lessons from the Field About Outcome-Based Performance Assessments." Educational<br />

Leadership 51, no. 6 (March 1994).<br />

Marzano, Robert J., Debra Pickering, and Jay McTighe. Assessing Student Outcomes: Performance Assessment<br />

Using the Dimensions of Learning Model. Alexandria, Va.: Association for Supervision<br />

and Curriculum Development, 1993.<br />

Mathematical Sciences Education Board. Measuring What Counts: A Conceptual Guide for Mathematics<br />

Assessment. Washington, D.C.: National Academy Press, 1993.<br />

Meisels, Samuel J. " High-Stakes Testing in Kindergarten." Educational Leadership 46, no. 7 (April<br />

1989).<br />

_____. "The Work Sampling System: An Authentic Performance Assessment." Principal 72, no. 5<br />

(May 1993).<br />

Messick, Samuel. "The Interplay of Evidence and Consequences in the Validation of Performance<br />

Assessments." Educational Researcher 23, no. 2 (March 1994).<br />

Meyer, Carol A. "What's the Difference Between Authentic and Performance Assessment?" Educational<br />

Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Mirando, Peter A. "Microscale Assessment: Performance, Evaluation, and Chemistry." Science Teacher<br />

(January 1994).<br />

Mitchell, Ruth. Testing for Learning: How New Approaches to Evaluation Can Improve American Schools.<br />

New York: Free Press, 1992.<br />

Moran, Stephen В., and William Boulter. "Step by Step Scoring." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

National Council of Teachers of Mathematics. Assessment Standards for School Mathematics. Working<br />

draft. October 1993.<br />

491


Tavi 16<br />

492<br />

NAEP. Learning by Doing: A Manual for Teaching and Assessing Higher-Order Thinking in Science and<br />

Mathematics. Study supported by the National Science Foundation through a grant to the<br />

Center for Statistics, Office for Educational Research and Improvement, U. S. Department of<br />

Education, 1987.<br />

Nott, Linda, et al. "Scoring Rubrics: An Assessment Option." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Nuttall, Desmond L. "Performance Assessment: The Message from England." Educational Leadership<br />

49, no. 8 (May 1992).<br />

Obechki, James. Tenth Grade Science Performance-Based Assessment. Sacramento: California Department<br />

of Education, 1993.<br />

O'Neil, John. "National System of Standards, Exams Piloted." ASCD Update 34, no. 8 (October 1992a).<br />

_____. "Putting Performance Assessment to the Test." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992b).<br />

_____. "The Promise of Portfolios: Vermont Effort Reveals Benefits, Shortcomings." ASCD Update<br />

35, no. 7 (September 1993).<br />

Ostlund, Karen L. Science Process Skills: Assessing Hands-On Student Performance. Menlo Park, Calif.:<br />

Addison-Wesley, 1992a.<br />

_____. "Sizing Up Social Skills." Science Scope 15, no. 6 (March 1992b).<br />

Perrone, Vito. Expanding Student Assessment. Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum<br />

Development, 1991.<br />

Pollock Jane E. "Blueprints for Social Studies." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Pytowska, Ewa. "Success-Oriented Classroom: An Alternative Approach to Grading through Performance<br />

Assessment." Unpublished paper, Boston, 1993.<br />

Quigley, Michael E. "Grading Students: A Practice Without Theory." Critical Linkages II Newsletter<br />

1, no. 2 (April 1994).<br />

Rackow, Steven J. "Assessment: A Driving Force." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Redding, Nora. "Assessing the Big Outcomes." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Roeber, Ed, and Peggy Dutcher. "Michigan's Innovative Assessment of Reading." Educational Leadership<br />

46, no. 7 (April 1989).<br />

Roth, Wolff-Michael. "Dynamic Evaluation." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Rothman, Robert. "In Connecticut, Moving Past Paper and Pencil: Student Assessment Rates Performance."<br />

Education Week, September 13, 1989.<br />

_____. "Testing Smarts: Boston Schools Pilot Urban Assessments." Education Week, June 16, 1993.<br />

Samson, Gordon E., M. Elizabeth Graue, Thomas Weinstein, and Herbert Wahlberg. "Academic and<br />

Occupational Performance: A Quantitative Synthesis." American Educational Research Journal<br />

21, no. 2 (Summer 1984): 311-321.<br />

Saphier, Jon. "Bonfires and Magic Bullets." Carlisle, Mass.: Research for Better Teaching, 1994.<br />

Saphier, Jon, and D'Auria, John. How to Bring Vision to School Improvement. Carlisle, Mass.: Research<br />

for Better Teaching, 1993.


Sefaseba<br />

Saphier, Jon, and Matthew King. "Good Seeds Grow in Strong Cultures." Educational Leadership<br />

(March 1985): 67-74.<br />

Seidel, Steve. "How to Change Our Schools in Just One Day: An Educational Researcher's Open Letter<br />

to the President of Harvard University." The Harvard Education Letter (March-April 1994).<br />

Shavelson, Richard J., et al. "Performance Assessments: Political Rhetoric and Measurement Reality."<br />

Educational Researcher 21, no. 4 (May 1992).<br />

Shavelson, Richard J., and Gail P. Baxter. "What We've Learned About Assessing Hands-On Science."<br />

Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Shepard, Lorrie A. "Why We Need Better Assessments." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Sizer, Theodore R. Horace's School: Redesigning the American High School Boston: Houghton Mifflin,<br />

1992.<br />

Small, Larry, and Jane Petrek. "Teamwork Testing." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Smith, Sidney. "The Position Paper: English High School, Boston." In Graduation by Exhibition: Assessing<br />

Genuine Achievement Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum<br />

Development, 1993. Pp. 14- 23.<br />

Spandel, Vicki, and Richard J. Stiggins. Creating Writers: Linking Assessment and Writing Instruction.<br />

New York: Longman, 1990.<br />

Sparks, Dennis. "Dennis Sparks Interviews Judith Warren Little on Professional Development in<br />

School Reform." Audiotape. Oxford, Ohio: National Staff Development Council, 1993.<br />

Sperling, Doris. "What's Worth an 'A'?: Setting Standards Together." Educational Leadership (February<br />

1993).<br />

Stiggins, Richard. Classroom Assessment Video Training Program: Using Portfolios in Assessment and<br />

Instruction. Portland, Ore.: Northwest Regional Educational Laboratory, 1992.<br />

Stiggins, Richard J., and Nancy Faires Conklin. In Teachers' Hands: Investigating the Practices of Classroom<br />

Assessment. Albany: State University of New York Press, 1992.<br />

Strong, Richard W. "Developing a Unified Mathematics Curriculum." Workshop presented for the<br />

Catskill Central Schools, Catskill, New York, September 2, 1982.<br />

Strong, Richard W., and J. Robert Hanson. "The Authentic School: How to Integrate New Forms<br />

of Assessment into a Comprehensive Plan for School Improvement." Paper presented at a<br />

National Staff Development Council Workshop, December 7, 1992.<br />

Szetela, Walter, and Cynthia Nicol. "Evaluating Problem Solving in Mathematics." Educational Leadership<br />

49, no. 8 (May 1992).<br />

Tetenbaum, Zelda. "An Ordered Approach." Science Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Tippins, Deborah J., and Nancy Fitchman Dana. "Culturally Relevant Alternative Assessment." Science<br />

Scope 15, no. 6 (March 1992).<br />

Valencia, Sheila W., et al. "Theory and Practice in Statewide Reading Assessment: Closing the Gap."<br />

Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

493


Tavi 16<br />

494<br />

Vargas, Elena Maldonado, and Hector Joel Alvarez. "Mapping Out Students' Abilities." Science Scope<br />

15, no. 6 (March 1992).<br />

Viadero, Debra. "Teaching to the Test." Education Week, July 13, 1994.<br />

Virginia Education Association and Appalachia Educational Library. Alternative Assessments in<br />

Math and Science: Moving Toward a Target. Washington, D.C.: Office of Educational Research<br />

and Improvement, U.S. Department of Education, October 1992.<br />

Waters, Faith, Margaret MacMullen, and John Glade. Intelligent Learning: Thinking and Writing.<br />

Unionville, N.Y.: KAV Books, 1992.<br />

Weissglass, Julian. "Constructivist Listening for Empowerment and Challenge." In Sciences Education<br />

Board, National Research Council, Measuring Up: Prototypes for Mathematics Assessment.<br />

Washington, D.C.: National Academy Press, 1993.<br />

Wiggins, Grant. "Teaching to the (Authentic) Test." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

_____. "Creating Tests Worth Taking." Educational Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

_____. Assessing Student Performance: Exploring the Purpose and Limits of Testing. San Francisco:<br />

Jossey-Bass, 1993a.<br />

_____. "Honesty and Fairness: Toward Better Grading and Reporting." In Thomas Guskey, ed.,<br />

1996A.S.C.D. Yearbook. Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum Development,<br />

1996.<br />

Wiggins, Grant, et al. Standards, Not Standardization (videos and print). Geneseo, New York: CLASS,<br />

1993b.<br />

Wolf, Dennie Palmer. "Assessment as an Episode of Learning." Unpublished paper. Cambridge,<br />

Mass.: Harvard Graduate School of Education.<br />

_____. "Portfolio Assessment: Sampling Student Work." Educational Leadership 46, no. 7 (April 1989).<br />

Wolf, Dennie Palmer, et al. "Good Measure: Assessment as a Tool for Educational Reform." Educational<br />

Leadership 49, no. 8 (May 1992).<br />

Worthen, Blaine R. "Critical Issues That Will Determine the Future of Alternative Assessment." Phi<br />

Delta Kappan 74, no. 6 (February 1993).<br />

Zessoules, Rieneke, and Howard Gardner. "Authentic Assessment: Beyond the Buzzword and Into<br />

the Classroom." In Vito Perrone, ed., Expanding Student Assessment. Alexandria, Va.: Association<br />

for Supervision and Curriculum Development, 1991. Pp. 47-71.


17<br />

saswavlo gegmis<br />

Seqmna<br />

rogor SevqmnaT da mivusadagoT<br />

moswavleebs maqsimalurad efeq-<br />

tiani saswavlo gegma?<br />

uwyvetoba<br />

Tanamimdevroba<br />

integracia


saswavlo gegmis Seqmna<br />

bolo TavebSi ganvixileT saswavlo gegmis ZiriTadi parametrebi: miznebi, swavlis<br />

gamocdileba da Sefaseba. am TavSi mocemulia bolo, meoTxe parametri _ saswavlo<br />

gegmis Sedgena.<br />

swavlis miznebi gviCvenebs, Tu ra mimarTulebiT miviwevT win da risi miRweva gvsurs. swavlis<br />

gamocdileba gvaswavlis, Tu ra unda gavakeToT am miznebis misaRwevad, saswavlo gegma<br />

ki gveubneba, rogor unda movawesrigoT miznebi da swavlis gamocdileba erTiani Sedegis<br />

misaRebad.<br />

miznebi<br />

+<br />

swavlis gamocdileba<br />

+<br />

Sefaseba<br />

+<br />

dizaini<br />

=<br />

saswavlo gegma<br />

saswavlo gegmaSi xdeba miznebis, Sinaarsisa (mniSvnelovani informaciis) da swavlis gamocdilebis<br />

organizeba. kargi saswavlo gegmis Sesadgenad miznebis SerCevis, Sinaarsis gamoyofisa<br />

da swavlis Sesabamisi gamocdilebis SerCevis unari ar kmara, mTavaria, saswavlo<br />

gegmaSi am yvelafris organizeba. aseve mniSvnelovania Sesaswavli masalis xarisxi da siRrme.<br />

kargi dizaini TavisTavad axdens gavlenas. maswavlebelma unda icodes, ras niSnavs kargad<br />

organizebuli saswavlo gegma. man, rogorc saswavlo gegmis momxmarebelma, bazarze<br />

`konkurent~ saswavlo gegmebs Soris arCevanis gakeTeba unda SeZlos, saamisod ki kargisa<br />

da cudis garCeva unda icodes. saswavlo gegmis ganxorcieleba maqsimalurad moiTxovs mis<br />

miRma arsebuli dizainis gagebas – Sesatyvisia Tu ara vadebi da arCevani.<br />

zogjer Tavad maswavleblebs sTxoven saswavlo gegmis dizainis Seqmnasa da imis axsnas, Tu<br />

ras akeTeben iseT jgufebSi, rogoricaa mSoblebisa da skolis komiteti. swored amitom Cavr-<br />

TeT swavlebis parametrebSi, saswavlo gegmis Seqmnisa da organizebis Sesaxeb sabazo codna.<br />

dizaini im ufro didi Zalisxmevis erTgvari monaxazi, im gamocdilebaTa jamia, romelic<br />

moswavles mocemuli saswavlo gegmis mixedviT aqvs. is swavlebis farTo modelia da moicavs<br />

moswavlisa da maswavleblis saqmianobas, masalebsa da sivrcis mowyobas. am modelebis kargad<br />

konstruireba maswavlebels saswavlo gegmis iseTi maRali donis miznebis miRwevaSi ex-<br />

497


Tavi 17<br />

mareba, rogoricaa kritikuli azrovneba. individualuri saswavlo gamocdilebiT SeiZleba<br />

mivaRwioT viwro, moklevadian miznebs, rogoric aris magaliTad, `puritanTa tradiciebis<br />

gageba~. iseTi farTo miznebi, rogoricaa `sazogadoebaSi tradiciebis rolis gageba~, mxolod<br />

kargad agebuli saswavlo gegmis saSualebiT miiRweva.<br />

saswavlo gegmis agebis qvemoT ganxiluli aspeqtebs arsebiTi mniSvneloba aqvs misi ganxilvis,<br />

bazarze yidvisa Tu Seqmnis dros:<br />

¤ saswavlo gegmis ageba iseT safuZvelze, rogoricaa swavlis gamocdileba (aRwerilia<br />

me-15 TavSi; rTuli organizacia mravali kontrolirebadi atributiT).<br />

¤ saswavlo gegmis struqturireba sxvadasxva zomisa da xangrZlivobis organizaciebiT<br />

(swavlis gamocdileba, gakveTilebi, erTeulebi, kursebi, programebi).<br />

¤ sakvanZo koncefciebis an kiTxvebis gamoyeneba, romlebTan kavSirSic (da ara Temebis<br />

irgvliv) viTardeba ZiriTadi mosazrebebi da specifikuri faqtebi an saqmianoba.<br />

¤ ZiriTadi koncefciebis drodadro gadaxedva an gameoreba spiraliseburad ise, rom<br />

saWiroebis SemTxvevaSi maswavlebelma maTi ufro abstraqtulad da ganzogadebulad<br />

(axal konteqstebSi) da kompleqsurad gamoyeneba SeZlos. es aris uwyvetobis ZiriTadi<br />

pricnipi.<br />

¤ swavlis gamocdilebis Tanamimdevruli organizeba ise, rom yoveli axali gamocdileba<br />

naswavls emyarebodes da Semdgomi codnis safuZvels qmnides.<br />

¤ integraciis principi, romlis meSveobiT moswavle erTi dargis codnas iyenebs sxva<br />

dargSi da amyarebs kavSirebs.<br />

am principebis praqtikuli magaliTebis sruli nakrebisTvis mkiTxvels vurCevT, waikiTxos<br />

ralf taileris wigni `saswavlo gegmis da swavlebis ZiriTadi pricnipebi~ (1949). gasaocaria,<br />

ra xSirad msjeloben `taileris dasabuTebaze~ is adamianebi, romelTac es naSromi arc ki<br />

waukiTxavT. es wigni, romlidan citirebasac yvelaze xSirad mimarTaven da romelsac yvelaze<br />

iSviaTad kiTxuloben, Cveni profesiuli codnis bazis yvelaze sasargeblo nawils moicavs.<br />

498


literatura<br />

saswavlo gegmis Seqmna<br />

Gagne, R.M, and L.J. Briggs. Principles of Instructional Design. New York: Holt, Rinehart and Winston,<br />

1974.<br />

Taba, H., M. C. Durlin, M. C. Prenhul, and A. A. McNaughton. A Teacher’s Handbook for Elementary Social<br />

Studies. 2d ed. Reading, Mass: Addison-Wesley, 1971.<br />

Tyler, R. Basic Principles of Curriculum and Instruction. Chicago: University of Chicago Press, 1949.<br />

499


18<br />

saboloo miznebi<br />

interaqtiuli swavleba<br />

saswavlo gegmis arCeva da masalebi<br />

faruli saswavlo gegma


saboloo miznebi<br />

maswavlebelTa umetesobas raRac konkretulis gadacema surs axali TaobisTvis.<br />

am garkveuli, ZiriTadi miznis miRweva bavSvebTan urTierTobis safuZvelze<br />

xdeba.<br />

es miznebi mravalnairi SeiZleba iyos _ bavSvebisTvis wignis siyvarulis Canergva, kritikuli<br />

azrovnebis ganviTareba, sxva adamianebisadmi TanagrZnobis unaris ganviTareba. mniSvneloba<br />

ar aqvs, ra sagans aswavlis <strong>maswavlebeli</strong>, misi ZiriTadi mizani yovelTvis vlindeba<br />

yoveldRiuri praqtikuli swavlebis procesSi.<br />

is gamonaklisi maswavleblebi, romelTa swavlebis miRma ufro didi mizani imaleba, sakuTar<br />

Tavs usvamen kiTxvas: `yvelaze metad ras veli Cemi moswavleebisgan? wlis bolos,<br />

rodesac davSordebi maT, ra minda Tan waiRon Cveni urTierTobis gamocdilebidan?~ marTalia,<br />

aseTi miznebi yoveldRiur davalebebSi da gakveTilebSi ar Cans, magram is maswavleblis<br />

yvela moqmedebidan gamosWvivis.<br />

qvemoT moyvanilia ZiriTadi miznebis magaliTebi:<br />

`rodesac Cemi moswavleebi damtoveben wlis bolos,<br />

¤ ecodinebaT efeqtiani jgufuri muSaoba;<br />

¤ eqnebaT imis unari da motivacia, rom mTeli cxovrebis manZilze axali masala iswavlon<br />

da Seimecnon;<br />

¤ sxvebs daufiqreblad ar gakicxaven da iazrovneben kritikulad;<br />

¤ ecodinebaT konfliqtebis gonivrulad gadaWris gzebi;<br />

¤ Seimecneben dedamiwaze cxovrebis wonasworobis arss da wvlils Seitanen mis SenarCnunebaSi;<br />

¤ daafaseben dedamiwaze mcxovrebi adamianebs Soris arsebul sxvaobebs, rogoric aris<br />

kanis feri, kultura, ena da azrovnebis tipi.<br />

es TvalsaCinoebisTvis motanili miznebia da ara rekomendebuli. miuxedavad imisa, rom<br />

yvela zemoT CamoTvlili debuleba sakmaod mniSvnelovania, Zalian iSviaTia yvela maTganis<br />

miznad dasaxva, radgan Tu adamianma raime miznad daisaxa, mTeli misi mecadineoba am erTi<br />

miznis ganxorcielebisken aris mimarTuli. adamiani erTdroulad bevr mizans ver daisaxavs,<br />

dasaSvebia saSualod erTi, zogjer ori an sami miznis dasaxvac. winaaRmdeg SemTxvevaSi, Zneldeba<br />

yvela maTganis miRweva.<br />

503


Tavi 18<br />

sasurvelia, rom ZiriTadi miznebi maswav-<br />

ZiriTadi miznebis mqone calkeulma maswavlebelTa jgufs aerTianebdes. aseT SemTxvevaleblebma,<br />

SeiZleba, iseTi ram aCuqon sakuTar Si maTi realizeba ufro swrafad da advilad<br />

moswavleebs, rom mTeli sicocxle gahyveT.<br />

iqneba SesaZlebeli. aseve SeiZleba mTliani<br />

skolis gaerTianeba raime miznis garSemo.<br />

saWiroa Seiqmnas Sesabamisi ganwyoba da klimati mTels saswavlo sistemaSi da skolis SenobaSi.<br />

aseTi skolis Seqmna advilad da swrafad ar xdeba, Tumca misi Seqmna sruliad realuria.<br />

am TavSi, klasSi da gakveTilebze gamovlenil ZiriTad miznebze visaubrebT.<br />

504<br />

interaqtiuli swavleba<br />

ZiriTadi mizani gansazRvravs swavlebis mimarTulebas, safuZvels da imavdroulad maswavleblis<br />

gzamkvlevic aris. is xazs usvams calkeuli parametrebis mniSvnelobas. am nawilSi<br />

ganvixilavT rogor gansazRvravs saboloo mizani parametrebis arCevas. Cven mxolod erT<br />

saboloo mizans SevexebiT da, Sesabamisad, arCevnis mxolod erT nakrebs ganvixilavT. imedi<br />

gvaqvs, rom mkiTxveli Tavisi pirovnuli Sexedulebebidan gamomdinare airCevs parametrebis<br />

repertuars.<br />

davuSvaT, maswavleblis ZiriTadi mizania, rom wlis bolos moswavleebs aramarto esmodeT<br />

adamianTa gansxvavebuloba, aramed ufro tolerantulebi gaxdnen. am SemTxvevaSi man<br />

gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcios saklaso garemos parametrs. misTvis moswavle-<br />

Ta iseTi erTobis Camoyalibeba, romelic inkluziurobas aRiarebs, gansakuTrebiT mniSvnelovani<br />

iqneba. misi survili iqneba moswavleebs swavlis gansxvavebuli stilis Sesaxebac<br />

Seuqmnas warmodgena da gaagebinos, rogor moqmedebs is (swavlis stili) moswavleTa qcevaze<br />

da sxvadasxva amocanebis mimarT damokidebulebaze. <strong>maswavlebeli</strong> zedmiwevniT gaacnobs moswavleebs<br />

swavlis gansxvavebul stils, rogorc sakuTars, ise Tanatolebisas da sakuTar<br />

Tavsa da sxvebs Soris gansxvavebebis dafasebas da pativiscemas mosTxovs.<br />

swavlebis is modelebi, romlebic gansxvavebul moswavleTa jgufur muSaobas iTvaliswinebs,<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovani iqneba aseTi maswavleblisTvis. is xSirad gamoiyenebs<br />

sicxadis parametris calkeul strategiebsac, romelic gansxvavebul moswavleTa erTobliv<br />

muSaobas, urTierTdaxmarebas iTvaliswinebs.<br />

SesaZlebelia saswavlo Sinaarsis imgvarad struqturireba, rom man xazi gausvas adamianTa<br />

gansxvavebulobis Temas. magaliTad, aqtivobaSi `dRis ambebi~ SesaZlebelia aqcenti msoflioSi<br />

momxdar im movlenebze gakeTdes, sadac rasobrivi an eTnikuri gansxvavebebis pativiscema<br />

an upativcemuloba gamovlinda. moswavleebi am ambebs gancxadebebis dafaze gaakraven an saklaso<br />

diskusiisTvis gamoiyeneben.<br />

SesaZlebelia aqtivobaTa ise dagegmva, rom gansxvavebuli SesaZleblobebis mqone moswavleebma<br />

erTmaneTs daxmareba SesTavazon proeqtebis an davalebebis Sesrulebisas.<br />

maswavleblisTvis mniSvnelovani iqneba pirovnuli urTierTobis damyarebis parametric.<br />

<strong>maswavlebeli</strong>, romlis survilia gansxvavebulobis dafaseba da pativiscema, iseT garemos<br />

Seqmnis, sadac yoveli moswavle Tavs Rirseulad da maswavleblis mxridan aRiarebulad<br />

igrZnobs. misTvis Rirebuli iqneba samarTlianobis, pativiscemisa da aqtiuri mosmenis principebis<br />

gamoyeneba yvela moswavlesTan, gansakuTrebiT ki gansxvavebulebTan (fizikurad an<br />

gonebrivad uunaroni, swavlis uunaroni an rasobrivi umciresobebi).<br />

garda calkeuli parametrebis farglebSi arCevanisa, romelic zemoT ganvixileT, saboloo<br />

miznebi gavlenas axdens saswavli gegmis sakiTxebis da masalis arCevazec da swavlebis<br />

gzazec.


saswavlo gegma da SerCeuli masala<br />

saboloo miznebi<br />

maswavlebelma, romelsac moswavleebSi adamianuri Taviseburebebisadmi tolerantobis<br />

gaRviveba aqvs ganzraxuli, Sesabamisi cvlilebebi unda Seitanos saswavlo masalaSic. magaliTad,<br />

aseT masalad SeiZleba heklberi finis Tavgadasavlidan nawyvetis gamoyeneba, SeiZleba<br />

misi rasistul an antirasistul WrilSi ganxilvac. am dros gasaTvaliswinebelia, rom ar arsebobs<br />

cneba `pasiuri antirasistuli~ qceva. pasiuroba rasizmis pirobebSi da misi dagmoba,<br />

xmis amoRebis an Sesabamisi qmedebis gareSe, sinamdvileSi xels uwyobs rasizmis zrdas. `heklberi<br />

finis ganxilvisas amgvari diskusiis gamarTva xelsayreli iqneba im maswavleblisTvis,<br />

romlis saboloo mizania adamianuri Taviseburebebisadmi (gansxvavebulobisadmi) tolerantuli<br />

damokidebulebis Camoyalibeba.<br />

aqtiuri<br />

pasiuri<br />

rasistuli qceva antirasistuli qceva<br />

18.4 rasistuli da antirasistuli qceva*<br />

wyaro: Beverly Tatum and Andrea Ayvazian,Mount Holyoke College, South Hadley, Massachusetts<br />

am wignSi rogorc rasistuli, ise antirasistuli aqtorebi da qmedebebi rasizmis gacnobierebisa<br />

da masTan brZolis konteqstSi ganixileba.<br />

maswavleblis mier SerCeuli sakiTxavi masala mis ZiriTad mizans unda emsaxurebodes.<br />

wignebis SerCevaSi did daxmarebas gagiwevT araCveulebrivi bibliografia (Development<br />

Studies Center 1994). 1 Tu maswavleblis mizania moswavleebSi swavlis siyvarulisa da codnismoyvareobis<br />

dakmayofilebis unaris gaRviveba, is, albaT, intervius aRebis unarebs aswavlis<br />

bavSvebs, radgan swored intervius saSualebiT SegviZlia gavigoT, ra surs adamians. <strong>maswavlebeli</strong><br />

aseve moindomebs, rom moswavleebs biblioTekis, eleqtronuli da internet wyaroebis<br />

gamoyeneba aswavlos. es unarebi uSualod emsaxureba saboloo miznis miRwevas, Tumca,<br />

1 Developmental Studies Center K-8 Curriculum Materials Catalog. 2000 Embarcadero, Suite 305, Oakland, Calif . 94606)<br />

* ibeWdeba nebarTviT. Beverly Daniel Tatum and Andrea AYvazian, Mount Holyoke College, South Hadley, Massachusetts.<br />

505


Tavi 18<br />

SesaZloa saswavlo gegmiT arc ki iyos gaTvaliswinebuli. miuxedavad amisa, maswavleblis<br />

saboloo mizans, SesaZloa, uSualo gavlena hqondes e.w. `didi suraTis~ SeqmnisTvis saWiro<br />

codnasa da unar-Cvevebze.<br />

506<br />

faruli saswavlo gegma<br />

ZiriTadi miznebis gaanalizeba da klasificireba scades gouerma da skotma (Gower and<br />

Scott 1977), romlebmac saklaso oTaxSi (an nebismier adamianur urTierTqmedebaSi) arsebuli<br />

xuTgvari realoba aRweres: socialuri, pirovnuli, moraluri, politikuri da informaciis<br />

damuSavebis realobebi. es realobebi ZiriTadi miznebis klasificirebisTvisac gamodgeba.<br />

aseTi miznebi SeiZleba iyos socialuri (mag., moswavleebi swavloben konfliqtebis gadaWras<br />

araZaladobrivi meTodebiT) an moraluri xasiaTisa (mag., adamianTa gansxvavebulobis pativiscema).<br />

maswavlebels, SeiZleba, ZiriTad miznad pirovnuli ganviTareba (moswavle ar<br />

SeuSindes riskis gawevas) an politikuri Sedegebis miRweva (moswavle gaxdes garemos damcveli<br />

aqtivisti) hqondes dasaxuli. dabolos, ZiriTadi miznebi aseve SeiZleba iyos garkveuli<br />

azrovnebiTi unarebis an xerxebis ganviTareba, romelTa meSveobiT moswavle axali codniT<br />

miRebul informacias gadaamuSavebs.<br />

goueris da skotis xuTi realobis gamoyenebis kidev erTi meTodia maswavleblebis mier<br />

Seqmnili saklaso realobis gaanalizeba. <strong>maswavlebeli</strong>, ZiriTadi miznebis dausaxavadac, am<br />

xuTi realobidan Zalauneburad qmnis garkveul saklaso realobas. ganvixiloT es xuTi realoba,<br />

radgan is qmnis farul, magram damaxasiaTebel saswavlo gegmas yoveli skolis yoveli<br />

klasisTvis.<br />

saklaso realobebi<br />

socialuri realoba<br />

socialuri realoba exeba adamianTa Soris urTierTobas. Cven SegviZlia gamovikvlioT<br />

sxvadasxva Sexedulebebi jgufur dinamikis, normebis, rolebis, molodinebisa da interpersonaluri<br />

urTierTobebis Sesaxeb. socialuri realoba mudmivad arsebobs, miuxedavad imisa,<br />

vmonawileobT Tu ara masSi. moswavleebis erTiani jgufuri muSaoba qmnis Zalze gansxvavebul<br />

socialur realobas, romelic iTvaliswinebs normebs, rolebs da interpersonalur transaqcias.<br />

pirovnuli realoba<br />

yvela Cvengans aqvs pirovnuli realoba,<br />

yovel moswavles, gakveTilis msvlelobisas, rac gulisxmobs Cvens reaqciebs da grZno-<br />

pirovnuli Sinagani grZnobebi aqvs. es grZnobebs. Cveni imedebi, SiSebi, ocnebebi da miznebebi<br />

rTuli, cvalebadi da realuria.<br />

bi, garkveulwilad, obieqturi droiTa da<br />

adgiliT ganisazRvreba. yovel moswavles,<br />

gakveTilis msvlelobisas, pirovnuli Sinagani<br />

grZnobebi aqvs. es grZnobebi rTuli, cvalebadi da realuria. yoveli adamianis pirovnuli<br />

grZnobebi am adamianis pirovnul realobas qmnis.


moraluri realoba<br />

saboloo miznebi<br />

klasSi arsebuli moraluri realoba gulisxmobs iseT sakiTxebs, rogoricaa simarTle<br />

da sicrue, movaleoba, samarTlianoba, valdebuleba. isini SeiZleba gamovlenili iyos maswavleblis<br />

qcevaSi, klasis normebsa da procedurebSi, moswavleTa Sefasebebsa da arCevanSi.<br />

aseTi koncefciebi nebismier klasSi arsebobs, miuxedavad imisa, maswavlebelma icis Tu ara<br />

maTi arseboba. zogjer Tanamedrove saswavlo gegmaSi moraluri sakiTxebi saswavlo gamocdilebis<br />

wina planze dgas (Shaftel and Shaftel 1967; Lickona 1972, 1991).<br />

politikuri realoba<br />

politikuri realoba exeba iseT sakiTxebs, rogoricaa Zalaufleba, gavlena da marTva.<br />

politikuri realobis ganxilvis procesSi ismeba kiTxvebi: vis aqvs Zalaufleba? rogor<br />

xdeba gavlenis moxdena? vis mimarT da vis mier? rogor xdeba gadawyvetilebebis miReba? vin<br />

axdens gavlenas movlenaTa ganviTarebaze? rogor aiyoliebs an aiZulebs erTi adamiani (<strong>maswavlebeli</strong><br />

an moswavle) meore adamians ganaxorcielos garkveuli qceva? vin wyvets, ra moxdeba<br />

Semdeg? ra codna aqvT moswavleebs maTi rolis Sesaxeb ZalauflebasTan mimarTebaSi?<br />

informaciis damuSavebis realoba<br />

informaciis damuSavebis realoba dakavSirebulia sagnebis swavlebasTan. rogor iReben<br />

moswavleebi informacias? rogor xdeba misi mowodeba, aRqma, miReba, manipulireba, gamoyeneba?<br />

am kiTxvebze pasuxebi sakmaod gansxvavebuli iqneba Tu erTmaneTs davupirispirebT<br />

aRmoCeniT swavlasa da grafikul winmswreb aqtivobebs, sokrateseul diskusiasa da laboratoriaSi<br />

miRebul gamocdilebas, programirebul instruqciasa da TviTmarTul kvlevas.<br />

xuTive realobis bunebis aRwera konkretuli klasis mixedviT SeiZleba. periodulad icvleba<br />

xuTive realobis variaciulobis xarisxic. variaciulobaSi vgulisxmobT erTi realobis<br />

farglebSi meTodTa mravalferovnebas, drois konkretul monakveTSi sxvadasxva realobebis<br />

arsebobas konkretuli realobis WrilSi. klasis socialuri realoba, SesaZlebelia,<br />

ucvleli darCes, magaliTad, maswavleblis xelmZRvanelobiT moqmedi erTi didi jgufi; an<br />

SesaZlebelia ori socialuri realobis arseboba: maswavleblis xelmZRvanelobiT moqmedi<br />

didi jgufi da farTo demokratiuli diskusiis jgufi, aqcentirebuli interpersonalur<br />

urTierTobebze. (es is gansxvaveba ar gaxlavT, romelic swavlis gamocdilebis interpersonalur<br />

sirTuleze msjelobisas gamogvadgeba). socialuri realobebis variaciulobaze<br />

dakvirveba dRis, kviris an wlis ganmavlobaSi SeiZleba. mcire jgufSi socialuri realoba<br />

icvleba, Tu <strong>maswavlebeli</strong> uars ityvis gakveTilis pirdapiri lideris rolze da diskusiis<br />

Tanaswori monawile da damxmare gaxdeba.<br />

moraluri realoba, SesaZloa, ucvleli iyos: sazogadoebis normebi da molodinebi moswavlis<br />

mier Sesrulebuli samuSaos mimarT (kargi, sapasuxismgeblo, savaldebulo) ucvleli<br />

da upirobod savaldebuloa. SesaZloa, sxvadasxva dros gansxvavebuli moraluri realobis<br />

mowme gavxdeT, magaliTad, eTikuri sakiTxebis ganxilva rogorc saswavlo aqtivoba da maswavleblis<br />

SuamavlobiT moswavleTa jgufebis mier problemis gadaWra.<br />

aqcenti realobebis farglebSi<br />

faruli saswavlo gegma SeiZleba ganvixiloT, rogorc moswavleTa socialuri, pirovnuli,<br />

moraluri da politikuri swavleba, ganxorcielebuli im garemoSi, romelSic isini ar-<br />

507


Tavi 18<br />

seboben da swavloben. es SeiZleba iyos rogorc saklaso oTaxi, ise mTliani skola. aseTi<br />

swavleba SeiZleba ganxorcieldes qvecnobierad an maswavleblis mier. orive SemTxvevaSi misi<br />

ganxorcieleba xuTive realobis WrilSi xdeba.<br />

winaswar ganzraxuli swavlebisas, zogi <strong>maswavlebeli</strong> Riad da dawvrilebiT saubrobs, Tu<br />

ra ideebi aqvs socialur, pirovnul da fsiqologiur gegmasTan dakavSirebiT, ufro iSvia-<br />

Tad, moralur da politikur gegmasTan dakavSirebiT. mas naTlad gaazrebuli da Camoyalibebuli<br />

mizani aqvs, romelic CamoTvlili xuTi realobidan erT-erTs ukavSirdeba. romelime<br />

realobisadmi gansakuTrebuli yuradReba da misi xazgasma vlindeba am realobis da misi obieqturobis<br />

winaswar gaazrebaSi.<br />

maswavleblis aseTi gamokveTili realobebi vlindeba rogorc mTlian saswavlo garemoSi,<br />

ise konkretuli moswavleebisadmi mis damokidebulebasa da urTierTobaSi.<br />

508<br />

realobebis Sesabamisoba klasis an individebis moTxovnebTan<br />

xSirad <strong>maswavlebeli</strong> iZulebulia individualuri miznebi SeimuSaos im moswavlisTvis,<br />

romelsac uWirs saswavlo aqtivobebSi CarTva. es miznebi SesaZlebelia individualur ar-<br />

CevanSi an interaqciaSi gamovlindes. arsebiTad, es Zalze personificirebuli nabijia maswavleblis<br />

mxridan da Sesabamisobis maRal dones asaxavs.<br />

mravali <strong>maswavlebeli</strong> gadawyvetilebas aseTi individualuri midgomis Sesaxeb imdenad<br />

spontanurad da swrafad iRebs, rom SeiZleba arc axsovdes konkretuli moswavlis mimarT<br />

ganxorcielebuli calkeuli qceva. gamocdil maswavlebels SesaZlebelia gansxvavebuli individualuri<br />

mizani hqondes sxvadasxva moswavlis mimarT.<br />

Tu maswavlebels moswavlis mimarT socialuri mizani amoZravebs, mas endomeba, rom moswavlem<br />

konkretuli interpersonaluri unar-Cvevebi da xedva ganaviTaros. `saubari Sevwyvite<br />

da jeins aRniSnul sakiTxze sakuTari azris gamoTqma vTxove, radgan mindoda jgufs<br />

moesmina misi Tvalsazrisi. is Zalian morcxvia, sakuTari iniciativiT azrs ar gamoxatavs da<br />

gaxsna sWirdeba. minda, rom jgufSi misi statusi odnav avamaRlo~, am SemTxvevaSi maswavlebels<br />

socialuri mizani amoZravebs jeinis mimarT.<br />

Tu maswavlebels moswavlis pirovnuli ganviTarebis mizani amoZravebs, mas endomeba, rom<br />

moswavlem sakuTari SesaZleblobebi da Sinagani Rirsebebi ganaviTaros. `jimi, mainteresebs,<br />

yvelaferi kargad gaige Tu ara, Tu ver gaige, maSin gakveTilebis Semdeg erTad gadavxedoT<br />

masalas da samomavlo gegma davsaxoT~, am SemTxvevaSi maswavlebels unda, rom jimim miznebis<br />

dasaxva da sakuTari SesaZleblobebis analizi iswavlos.<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> moswavlis moralur ganviTarebas isaxavs mizand, maSin mas endomeba,<br />

rom moswavle ufro gaTviTcnobierebuli iyos iseT sakiTxebSi, rogoricaa samarTlianoba,<br />

movaleoba, pasuxismgebloba. Sarmeni Zalian niWieri da Wkviani moswavlea, misi TviTSefaseba<br />

sakmaod maRalia, amitom maswavlebelma mas naklebad warmatebuli moswavleebis daxmareba<br />

sTxova. <strong>maswavlebeli</strong> am gziT cdilobs Sarmens pasuxismgeblobis grZnoba ganuviTaros sxva<br />

moswavleebis warmatebis mimarT, rac moraluri mizania.<br />

rodesac maswavlebels moswavlis politikuri ganviTarebis mizani amoZravebs, mas surs<br />

moswavlem Zalauflebisa da gavlenis arsi gaigos. is piters sTxovs waikiTxos Tavi muSaTa<br />

moZraobaSi Suamavlobis Sesaxeb. Semdeg wakiTxulis safuZvelze klasis winaSe Suamavlobis<br />

imitirebas da saWiro unar-Cvevebis gamoyenebas sTxovs. mogvianebiT, roca piteri TanaklaselTan<br />

daZabul kamaTSi ebmeba, romelsac, rogorc wesi, Zaladobis xarjze igebs xolme,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> kamaTSi erTveba da eubneba: `piter, modi viSuamavleb. damexmare, rom safex-


saboloo miznebi<br />

urebis Tanamimdevroba ar SemeSalos~. <strong>maswavlebeli</strong> xSirad mimarTavs am xerxs im mizniT, rom<br />

piters kamaTis gadaWris alternatiuli gzebi aswavlos.<br />

aRsaniSnavia, rom am magaliTebSi xSirad maswavleblis moqmedeba spontanuri da daugegmavia,<br />

magaliTad, rogorc jeinis statusis amaRlebis SemTxvevaSi, zogjer ki winaswar gaTvlili<br />

da dagegmili, rogorc piteris magaliTSi. miuxedavad amisa, yvela magaliTs moswavlis<br />

ganviTarebis miznebisadmi individualuri midgoma aerTianebs. es miznebi garda akademiuri<br />

da saazrovno unar-Cvevebis ganviTarebisa, ganviTarebis sxva sferoebsac moicavs.<br />

garda am TavSi aRwerili xuTi realobisa, skolaSi aTasobis sxva realobaa. maswavleblebi<br />

TviT muSaobis procesSi igoneben da dgamen calkeuli moswavleebis mimarT faqiz da gaazrebul<br />

nabijebs. es nabijebi maswavleblis socialuri, pirovnuli, moraluri da politikuri<br />

miznebis gamoZaxilia, romelic iSviaTad Cans gakveTilis gegmaSi, magram calkeuli moswavleebisadmi<br />

midgomis xelsayreli momentebis SerCevaSi exmareba. aseTi <strong>maswavlebeli</strong> kompleqsurad<br />

azrovnebs da erTdroulad mravali miznis miRwevaze zrunva SeuZlia.<br />

daxvewili swavlebis am aspeqtis gageba SegvaZlebinebs sxva kuTxiT ganvixiloT maswavleblis<br />

mier calkeuli moswavlisadmi mimarTuli mokle SeniSvnebi da nabijebi. es axleburi<br />

xedva imis safuZvels Seqmnis, rom eqspertebma Sesabamisi daxmareba gauwion maswavleblebs<br />

interaqtiuli swavlebis warmoudgenlad rTul procesSi.<br />

SesaZloa es Tavi maswavleblebs calkeul moswavleebze fiqrSi da maT individualur<br />

moTxovnebTan swavlebis mizadagebaSi daexmaros.<br />

509


literatura<br />

Gower R.R, and M.B. Scott. Five Essential Dimensions of Curriculum Design. Dubuque, Iowa: Kendall<br />

Hunt, 1977<br />

Lickona, T. Educating for Character. New York: Bantam Books, 1991<br />

Lickona, T. A Strategy for Teaching Values. Pleasantville, N.Y.: Guidance Associates, 1972.<br />

Saphier, Jon and John D’Auria. The Core Value Process: Bringing Vision to School Improvemnet. Carlisle<br />

, Mass: Research for Better Teaching, 1993.<br />

Shaftel, G and F. Shaftel. Role Playing for Social Values. Englewood Cliffs, N.J: Prentice Hall, 1967.<br />

Stanford, G. Developing Effective Classroom Groups. New York, Hart Publishing, Co. 1977.<br />

Tatum, Beverly Daniel and Andrea Ayvazian. Mount Holyoke College, South Hadley, Mass.


19<br />

farTod gaRebuli<br />

WiSkari<br />

profesiuli ganviTarebis<br />

kulturis amaRleba, romelic<br />

maswavlebelTa kvalificirebis<br />

optimalur pirobebs gulisxmobs.


farTod gaRebuli WiSkari<br />

`personalis ganviTareba iseT garemos qmnis, romelic maswavlebels moazrovne, gonier<br />

da pasuxismgeblobis mqone profesionalad ganixilavs”.<br />

Wildman and Niles (1987)<br />

cxovrebaSi Zalian iSviaTad iqmneba optimaluri pirobebi, Tumca saskolo cvlileba-<br />

Ta da maswavleblis ganviTarebis Sesaxeb Catarebulma bolodroindelma kvlevebma<br />

cxadyo, rom konkretuli pirobebi xels uwyobs skolis sistemis yvelasTvis ase<br />

sasurvel gaumjobesebas. pirvel yovlisa, aRsaniSnavia, rom skolis sistemis ganviTarebis<br />

mZlavri sawyisi etapia maswavleblis SesaZleblobebis zrda codnis safuZvelze (Saphier<br />

1994). am TavSi gavaSuqebT da ganvixilavT maswavleblis swavla-ganaTlebisTvis arsebiT Svid<br />

pirobas.<br />

1. <strong>maswavlebeli</strong> Tavad aanalizebs sakuTar gamocdilebas. swored es aris is ZiriTadi<br />

piroba, romelic xels uwyobs maswavleblis profesiul ganviTarebas.<br />

2. skola exmareba maswavlebels rogorc kolegiuri struqturis, ise pirovnuli<br />

damokidebulebisa da urTierTobis xelSewyobiT.<br />

3. swavlebis Sesaxeb codnis baza agebulia iseT sferoebze, rogoricaa Sesruleba, repertuari<br />

da Sesabamisoba da ara `efeqtian qcevaze~.<br />

4. uzrunvelyofilia maswavleblis zrdisa da swavlis xelSemwyobi yvela faqtori.<br />

5. arsebobs sistemuri da sxvadasxvagvari wvdoma profesiuli codnis or saxeobaze:<br />

a) individualuri da kolegebis praqtikuli codna<br />

b) swavlebis Sesaxeb sajaro kvlevebze dafuZnebuli codna.<br />

6. profesiuli codna da informacia moswavleTa moTxovnilebebis Sesaxeb unda aisaxos<br />

maswavleblis arCevanSi swavlebis Sinaarsisa da procesis Sesaxeb.<br />

7. skolis xelmZRvanelTa qmedeba unda Seesabamebodes da xels uwyobdes zemoT CamoTvlil<br />

eqvsive pirobas.<br />

ufro vrclad ganvixiloT yoveli piroba.<br />

1. <strong>maswavlebeli</strong> Tavad aanalizebs sakuTar gamocdilebas.<br />

mravali mecnieri (Edwards 1994; Darling-Hammond and McLaughin 1995; Wildman and Niles<br />

1987) eTanxmeba im mosazrebas, rom swavlebis gaumjobeseba maswavleblis mier sakuTari gamocdilebis<br />

TviTanaliziT iwyeba. aseT cvlilebebs rom Rrma da xangrZlivi xasiaTi hqondes,<br />

<strong>maswavlebeli</strong> CarTuli unda iyos `swavlebis, Sefasebis, dakvirvebisa da refleqciis konkretul<br />

amocanaSi, romelic naTels hfens swavlisa da ganviTarebis process (Darling-Hammond<br />

and McLaughin 1995). miuxedavad amisa, pro-<br />

fesiuli ganviTareba, rogorc wesi, garedan<br />

daxmarebas efuZneba, romelic maswavlebelma<br />

unda miiRos da gamoiyenos sakuTar<br />

praqtikaSi. jon edvardsi (John Edwards<br />

1995) wers, `personalis momzadebisa da mene-<br />

mxolod gaazrebuli, cxovrebiseuli gamocdileba<br />

aqcevs adamians daxvewil profesionalad.<br />

jmentis treiningebi im gulubryvilo Sexedulebas emyareba, rom Tu maswavlebels axal<br />

codnas mivawvdiT, is SeZlebs sakuTar azrovnebisa da praqtikis Secvlas. adamianTa umravlesobisaTvis<br />

aseTi midgoma gamosavali ar aris. mxolod gaazrebuli, cxovrebiseuli gamocdileba<br />

aqcevs adamians daxvewil profesionalad. adamiani sakuTari Tavis, saqmianobisa da<br />

513


Tavi 19<br />

azrovnebis SemecnebiT swavlobs. mxolod TviTanalizis Semdeg iwyebs ganviTarebaze mizanmimarTul<br />

muSaobas~.<br />

514<br />

sakuTari gamocdilebis SeswavlisTvis aucilebelia garkveuli unarebi, kerZod:<br />

(1). dakvirvebis da analizis instrumentebi, romelic arazedapirulia (moicavs zusti<br />

informaciis miRebas, moswavleTa gamoyenebas monacemTa wyarod da bundovani azris<br />

mkafiod gamoxatvas) da 2) kognituri wvrTnis unarebi (Costa and Garmston 1994).<br />

dakvirvebis da analizis instrumentebi<br />

vaildmanma da nilsma (Wildman and Niles 1987) aRniSnes, ganaTlebis muSakTa dauZleveli<br />

tendenciuroba swavlebis zedapiruli dakvirvebis dros da daskvnebsa da realur monacemebs<br />

Soris Seusabamoba. isini akvirdebodnen `ramdenad gansxvavebulad gamoxatavdnen maswavleblebi<br />

gaocebas maT Txovnaze, gaeanalizebinaT swavlebasTan dakavSirebuli maTive aRwerebi<br />

gamoyenebul monacemTa, maTive daskvnebisa da msjelobis safuZvelze. Tavdapirvelad<br />

maswavleblebi gaocebulni iyvnen maTi debulebebis umravlesobis zedapiruli bunebiT da<br />

obieqtur monacemebTan kavSiris arqoniT~.<br />

sruli obieqturobis miRweva TiTqmis SeuZlebelia, magram TviTanalizi SeiZleba daviwyoT<br />

maswavleblis qcevisa da moswavleTa saqmianobis Sesaxeb faqtobrivi monacemebis SeswavliT.<br />

maswavlebelTa da administratorTa wvrTnis 15-wlianma gamocdilebam gviCvena, rom<br />

swavlebis Sesaxeb realuri monacemebis Segrovebis unaris gamomuSavebas sakmaod didi dro<br />

sWirdeba. vildmanisa da nilsis azriT, wvrTnisa da praqtikis 20 saaTi. pirvel yovlisa, is kvlevis<br />

survilis xelSewyobas da gansjisagan TavSekavebas moiTxovs. Semdeg saWiroa damokidebulebis<br />

Secvla, romlis safuZveli dakvirvebisa da praqtikis Sesaxeb kiTxvebis dasmis (da<br />

ara gansjis) unar-Cvevis Camoyalibebaa.<br />

maswavlebels SeuZlia Seiswavlos kavSirebi sakuTar miznebs, saswavlo aqtivobebsa da moswavleTa<br />

mier Seqmnil namuSevrebs Soris; Semdeg SeuZlia miubrundes swavlebis dros ganxorcielebul<br />

qcevebs da gansazRvros ra faqtobrivi Sedegebi hqonda Sedarebas.<br />

kognituri wvrTnis unarebi<br />

kognituri wvrTnis unarebi uzrunvelyofs im struqturasa da unarTa nakrebs, romelic<br />

maswavleblebs saklaso movlenebis Sesaxeb monacemTa analizSi exmarebaT. wvrTnis procesSi<br />

Catarebuli Sexvedrebi aris imis garantia, rom isini monacemebze iyos orientirebuli, <strong>maswavlebeli</strong><br />

daskvnebis avtori iyos da <strong>maswavlebeli</strong>c da damkvirvebelic gaecnos miznebs, aqtivobebsa<br />

da moswavlis saqmianobas Soris kavSirebs. aqtiuri mosmenisa da Taviseburebebis<br />

kvleviT maswavleblebi swavloben azrovnebis CarTvasa da analitikuri sulis SenarCunebas<br />

da ara gansjas.<br />

2. skola exmareba maswavlebels rogorc kolegiuri struqturis, ise pirovnuli<br />

damokidebulebisa da urTierTobis xelSewyobiT.<br />

TviTganaTlebisTvis aucilebelia damxmare struqturebis xelSewyoba, raTa maswavleblebma<br />

awarmoon saWiro dakvirveba, wvrTna da monacemTa analizi. amisTvis aucilebelia<br />

oTxi arsebiTi urTierTdamokidebuli faqtori:<br />

1. struqturebi. maswavleblebs SeuZliaT erTad imuSaon iseT struqturebSi, rogoricaa<br />

saswavlo jgufebi, saklaso da fakultetis Sexvedrebi da seminarebi.<br />

2. dro. aseTi struqturebis moqmedebis dro dadgenilia da/an Casmulia maswavleblis<br />

samuSao grafikSi.


farTod gaRebuli WiSkari<br />

3. administraciuli mxardaWera. maswavlebelTa profesiuli ganaTlebis aseTi mxardaWera<br />

sagrZnobi da realuri unda iyos.<br />

4. pirovnuli mxardaWera. yovel maswavlebels, skolaSi Tu mis gareT, hyavs momTxovni<br />

megobari, romelic dainteresebulia misi profesiuli zrdiT.<br />

eqsperimentebisa da maswavlebelTa TviTganviTarebis xelSesawyobad SesaZlebelia specialuri<br />

struqturebis Seqmna, magaliTad skolis masStabiT saswavlo jgufebi an safakulteto<br />

jgufebi. skolebis umravlesobaSi ukve moqmedebs Sesabamisi struqturebi: fakultetis<br />

kreba, ganyofilebis kreba, paraleluri klasebis kreba da gundis kreba. TviTganviTarebasa<br />

da winsvlas xSirad warsulis gadmonaSTebi da moZvelebuli modelebi uSlis xels. Zvel<br />

CveulebebTan brZolisas mniSvnelovania administraciisa da xelmZRvanelobis Tavdadeba.<br />

Cven dawvrilebiT visaubreT im gansakuTrebuli ideebisa da strategiebis Sesaxeb, romlebic<br />

xels uwyoben skolaSi TanamSromlobis garemos Seqmnas. Rrmad gvwams, rom am wignis<br />

mkiTxvelebic iseTive SemoqmedebiTebi arian, rogorc ganaTlebis mravali muSaki, romlebmac<br />

Zalisxmeva ar daiSures `rogor~ kiTxvaze pasuxisaTvis axali ideebis mosawodeblad.<br />

maswavlebelTa TviTganviTarebisTvis saWiro droisa da struqturebis uzrunvelsayofad,<br />

aucilebelia skolis liderTa saqmiani Tavdadeba, rac dRes savsebiT ucxoa skolis struqturuli<br />

modelisaTvis. am Tavdadebis xelSewyobis erT-erTi gza gaxlavT misi moTxovna administratorTa<br />

wvrTnisa da sertificirebis procesSi. sxva sityvebiT Tu vityviT, skolis<br />

administratorTa Sefaseba unda moxdes maTive institutSi kolegialobis xelSewyobis unaris<br />

mixedviTac.<br />

am saqmeSi mniSvnelovani komponentia pirovnuli xelSewyoba. xelSewyobaze metis gakeTeba<br />

SeuZlia iseT megobars, romelic drodadro dainteresdeba maswavleblis winsvliT da Semdeg<br />

daxmarebas SesTavazebs; es msubuqi biZgis formaa. es sasicocxlo TvisebaTa erTgvari kombinaciaa<br />

– adamiani, romelsac ainteresebs Seni winsvla, zrunavs Senze da TviTSefasebis stimuls<br />

gaZlevs. kargi xelmZRvaneli am TvisebaTa<br />

gansaxierebaa.<br />

wignis erT-erTi avtori qalaqis tipis<br />

dasaxlebaSi seminars atarebda e.w. `personalis<br />

ganviTarebis~ sakiTxebze. aseTi semi-<br />

liderma unda uzrunvelyos maswavleblis<br />

TviTganviTarebisTvis aucilebeli dro da<br />

struqtura<br />

narebis wamyvanTa umravlesobis misia, rogorc wesi, asocirdeba sistemis masStabiT wvrTnas,<br />

saswavlo gegmis danergvas an programis SemuSavebas. sakmaod iSviaTad vxvdebiT SemTxvevebs,<br />

rodesac personalis ganviTarebis sakiTxebze momuSave adamianebi individebis profesiul<br />

zrdaze zrunaven. Cveni azriT, saqmianobis saTanadod dagegmvis SemTxvevaSi am adamianebs<br />

yvelaze metis gakeTeba SeuZliaT maswavlebelTa SesaZleblobebis amaRlebis TvalsazrisiT.<br />

(ra araCveulebrivi iqneba <strong>gamocdili</strong> maswavleblebisaTvis, Tu maT winsvlis, wvrTnisa da<br />

sakuTari gamocdilebis gaziarebis SesaZlebloba miecemaT.)<br />

3. swavlebis Sesaxeb codnis baza agebulia iseT sferoebze, rogoricaa Sesruleba,<br />

repertuari da Sesabamisoba da ara `efeqtian qcevaze~.<br />

sakuTari gamocdilebisa da swavlebis Sesaxeb arsebuli codnis bazis Seswavla moiTxovs<br />

codnis raobis Sesaxeb konkretuli Sexedulebis arsebobas da mis uaryofas.<br />

Cven unda gavacnobieroT, rom maswavlebloba inteleqtualurad rTuli da momTxovni<br />

profesiaa da codnis buneba ar aris efeqtian qcevaTa CamonaTvali, romelic unda viswavloT<br />

da ganvaxorcieloT. codnis baza midgomaTa mudmivad mzardi repertuaria, romelic maTi<br />

funqciebis Sesabamisad SeiZleba dajgufdes (magaliTad, sicxade, molodinTa Setyobineba,<br />

tempis SenarCuneba). maswavleblis gadawyvetileba imis Sesaxeb ra strategia gamoiyenos<br />

konkretul bavSvTan, situaciasa an saswavlo gegmasTan gamocdilebis gavleniT mwifdeba.<br />

515


Tavi 19<br />

ar arsebobs saukeTeso strategiebi, saxelmZRvanelo wesebi an formulebi, romlebic gvikarnaxebs<br />

romeli strategia romel situaciaSi unda gamoviyenoT (Tumca zogierTi ganzogadeba<br />

da wesi axalbedebs sawyis etapze garkveulwilad exmareba). aucilebelia gvqondes<br />

unar-CvevaTa repertuari da ara mxolod erTi meTodi swavlebis yoveli sabaziso funqciis<br />

Sesasruleblad. aseve aucilebelia am repertuaris gafarToebaze zrunvac.<br />

es Sexeduleba pedagogiuri codnis bunebaze arsebiTia kolegialuri, Ria, riskis gaweviT<br />

savse garemos Sesaqmnelad. samwuxarod, pedagogikis `efeqtianobis~ Sesaxeb gabatonebuli<br />

Sexeduleba xels uSlis maswavleblis mier riskis gawevasa da swavlis survils. am Sexedulebis<br />

mixedviT arsebobs garkveuli `efeqtiani qcevebi~, romelic ganapirobebs kargad<br />

swavlebas. es efeqtiani-araefeqtiani midgoma xels uwyobs maswavlebelTa winaaRmdegobriv<br />

diskusiebs saswavlo situaciebis marTvis Sesaxeb. winaaRmdegobrivs, radgan maTi azriT<br />

SeuZlebelia gansxvavebuli gamocdilebis an Sexedulebis siswore. swavlebis efeqtianobis<br />

Sesaxeb am Sexedulebis meore Sedegi is gaxlavT, rom is arc ki uSvebs swavlebis Sesaxeb diskusiis<br />

arsebobas imis SiSiT, rom vinmes Sei-<br />

CarCoSi: maswavlebloba inteleqtualurad<br />

Zleba gansxvavebuli azri hqondes. gansxvavebuli<br />

midgomebis Sesaxeb diskusiebis Sekveca<br />

rTuli da momTxovni profesiaa.<br />

am Sexedulebis mesame Sedegia. `kargia, Tuki<br />

es gza SenTvis warmatebulia, magram es Cemi<br />

stili ar aris~, ai ris Tqma sCveviaT adamianebs. warmatebuli swavleba stilze ki ara Sesabamisobaze,<br />

bavSvisadmi, situaciisa da saswavlo gegmisadmi Sesabamisobaze aris damokidebuli.<br />

4. uzrunvelyofilia maswavleblis zrdisa da swavlis xelSemwyobi yvela faqtori.<br />

profesiuli codnis Sesaxeb Sexedulebis _ `saqmianoba-repertuari-Sesabamisoba~ _ gaziareba<br />

kolegebis mier imis safuZvels qmnis, rom maT Riad isaubron problemebze da erTmaneTs<br />

gaacnon strategiebi. miuxedavad amisa, ar arsebobs garantia, rom kolegialoba da<br />

eqsperimentebi skolis normad iqceva. raRac ufro metia saWiro.<br />

maswavleblebis kolegialuri Sexvedrebi da TviTganaTleba (1-li punqti), ra Tqma unda,<br />

xels uwyobs maT winsvlas. warmovidginoT, rom maswavleblebi iseTi pirovnebis xelmZRvanelobiT<br />

muSaoben, romelic Tavisi saqmis erTguli, patiosani muSakia da swavlebis axali<br />

strategiebis ZiebiT aris dainteresebuli. is exmareba maswavleblebs kolegebTan da moswavleebTan<br />

wamoWrili problemebis gadaWraSi. aseT SemTxvevaSi maswavleblis profesiuli<br />

zrdis Sansi kidev ufro metad izrdeba. maswavlebelTa Sexedulebebi mtkicdeba ara marto<br />

maTi yoveldRiur gamocdilebaTa da moswavleebTan urTierTobiT, aramed maTi pirovnuli<br />

rwmenis da varaudebis meoxebiTac. Sexedulebebis gadafaseba xdeba maSin, rodesac maswavlebels<br />

surs sxva TvaliT Sexedos Tavis pedagogiur Sexedulebebs da sxva mcodne adamianTan<br />

imsjelos maT Sesaxeb. saWiroa ndobiT aRWurvili piri, romelic pativiscemiT da gagebiT<br />

moekideba maswavleblis rwmenas da Sexedulebebs pedagogiuri gamocdilebis Sesaxeb. skolis<br />

struqturaSi aseTi adamianis gamoCena maswavlebelTa profesiuli zrdis garantiaa.<br />

maswavlebelTa rwmenis, faseulobebisa da varaudebis ganxilva Suqs hfens Cvens codnas am<br />

rwmenebis siZlierisa da simtkicis Sesaxeb, radgan `pirovnuli ganwyoba... maswavleblad gaxdomis<br />

safuZvelia~ (Lortie 1975). maswavlebelTa samyaro simtkices ara mxolod yoveldRiuri<br />

gamocdileba da moswavleebze zrunva ganapirobebs, aramed bavSvebis, swavlebisa da swavlis<br />

Sesaxeb maTi pirovnuli Sexedulebebi da varaudebic. cvlileba mxolod im SemTxvevaSi xdeba,<br />

rodesac maswavleblebi mzad arian am varaudebis gaziarebisa da ganxilvisaTvis. amisTvis<br />

saWiroa maswavlebels sjerodes, rom kolegebi pativiscemiT moekidebian am varaudebs da<br />

erTgvari pirdapirobac am Zveli varaudebisa da Sexedulebebis eWvqveS dayenebisTvis. am Sem-<br />

TxvevaSi, mosalodnelia Zireuli cvlilebebi maswavlebelTa praqtikaSi. edvardsi (Edwards<br />

516


farTod gaRebuli WiSkari<br />

1994) wers: `sferos sirTulisa da imis gamo, rom mravali mas Zalze piradulad miiCnevs, mniSvnelovania<br />

wavaxalisoT adamianebi, rom maT meti gaigon sakuTari msoflmxedvelobis Sesaxeb<br />

da gaacnobieron misi gavlena maTsave azrovnebasa da saqmianobaze. gamocdileba cxadyofs,<br />

rom ndobis mopoveba jgufis sifrTxiliT formirebis SemTxvevaSi xdeba da Tu aqtivobebi<br />

Riad mimdinareobs, adamianTa umravlesoba mzad aris gadaxedos sakuTar msoflmxedvelobas~.<br />

Cvens mier Camoyalibebul am struqturaSi sakuTari Sexedulebebis Seswavla TviTgana-<br />

Tlebis elementi xdeba, romelic, Tavis mxriv, maswavleblis ganviTarebis safuZvelia.<br />

amgvari TviTganaTleba kolegebTan TanamSromlobiT xdeba. profesiuli gamocdilebis Sesaxeb<br />

am Zalze faruli Sexedulebebis gamomzeureba mtkivneuli procesia. miuxedavad amisa,<br />

am saSiS teritoriaze Sesvla cvlilebisa da winsvlis yvelaze mZlavri instrumentebis mopovebis<br />

saSualebas gvaZlevs.<br />

frenk paxaresma (Frank Pajares 1992) Tavi mouyara maswavleblis Sexedulebebis Sesaxeb kvlevis<br />

yvelaze dasabuTebul Sedegebs:<br />

¤ axalbeda maswavlebelTa pedagogiuri Sexedulebebi gadamwyvet rols asrulebs maT<br />

mier codnis aTvisebasa da interpretaciaSi, xolo Semdgom swavlebis dros ganxorcielebul<br />

qcevaSi. Seuswavleli Sexedulebebi SeiZleba gaxdes swavlebis moZvelebuli<br />

da araefeqtiani praqtikis mizezi.<br />

¤ Sexedulebebi adreul asakSi yalibdeba da imdenad myaria, rom ver icvleba droiT,<br />

swavlebiTa da gamocdilebiT dasabuTebuli argumentebiT.<br />

¤ SexedulebaTa sistema exmareba adamians samyarosa da sakuTari Tavis gansazRvra-gacnobierebaSi.<br />

¤ azrovnebiTi procesebi SexedulebaTa Camoyalibebis wina pirobaa, magram SexedulebaTa<br />

struqturis damaxarisxebeli efeqti amowmebs, Tavidan gansazRvravs da formas<br />

ucvlis azrovnebisa da informaciis gadamuSavebis Semdgom procesebs.<br />

¤ Sexeduleba gadamwyvet rols asrulebs amocanis gansazRvrasa da im kognituri instrumentebis<br />

SerCevaSi, romlis saSualebiTac xdeba am amocanis interpretacia,<br />

dagegmva da gadawyvetilebis miReba; amrigad, is gadamwyvet rols asrulebs qcevis<br />

gansazRvraSi da codnisa da informaciis organizebaSi.<br />

¤ Sexedulebebi mZlav gavlenas axdens aRqmaze, magram isini realobis bunebis arasaimedo<br />

megzuri SeiZleba iyos.<br />

¤ swavlebis Sesaxeb Sexedulebebi ukve kargad aris Camoyalibebuli kolejSi Sesvlis<br />

droisTvis.<br />

SesaZlebelia, rom moswavlis swavlis Sesaxeb monacemebma da swavlebis gamocdilebis Tvi-<br />

Tanalizma iseTi kognituri disonansi Seqmnas, rom maswavleblisTvis sakuTari Sexedulebebis<br />

gadamowmebis safuZveli gaxdes? SesaZlebelia, kolegebisaTvis moswavleTa misamarTiT<br />

sakuTari miznebisa da maTi miRwevis gzebis gaziarebam axleburi xedva Camogviyalibos da<br />

repertuaris gamdidrebis survili gagviCinos?<br />

Cveni azriT, am SexedulebaTa Seswavlis gareSe nebismieri cvlileba zedapiruli iqneba.<br />

arsebiTad, SexedulebaTa arcodna sasargeblo pedagogiuri gamocdilebis gadacemis<br />

warumateblobis erT-erTi mizezic ki xdeba, miuxedavad am gamocdilebis Sesaxeb dawerili<br />

statiebisa da Catarebuli seminarebis raodenobisa.<br />

5. arsebobs sistemuri da sxvadasxvagvari wvdoma profesiuli codnis or saxeobaze:<br />

a) piradi da kolegebis praqtikuli codna<br />

517


Tavi 19<br />

518<br />

b) swavlebis Sesaxeb sajaro kvlevebze dafuZnebuli codna.<br />

individualuri praqtikuli codna<br />

edvardsis (Edwards 1994) azriT, maswavleblis ganviTarebas ganapirobebs `gaazrebuli,<br />

cxovrebiseuli gamocdileba, romelic ostaturi saqmianobis pirobaa. adamiani swavlobs sakuTari<br />

Tavis SemecnebiT, sakuTari azrovnebisa da qmedebebis gaanalizebiT. mxolod TviTanalizis<br />

Semdeg iwyebs is sakuTari muSaobis gaumjobesebas~. edvardsi sakuTari gamocdilebidan<br />

miRebul codnas, pirad praqtikul codnas uwodebs. yvela adamians gansxvavebuli da<br />

individualuri praqtikuli codna aqvs, romelic, rogorc wesi, Zalian myaria da advilad ar<br />

eqvemdebareba cvlilebas.<br />

`personalis ganviTarebis specialistebisTvis, romelTac refleqsiis xelSewyoba surT....<br />

maswavleblis mecnierul codnasTan (e.w. kvlevaze dafuZnebuli aRmoCenebi swavlebis Sesaxeb)<br />

erTad aseve mniSvnelovania maTi praqtikuli codnac. urTierTobisas isini ecdebian,<br />

waaxalison maswavleblebi, rom maT swavlebis Sesaxeb piradi Sexedulebebi gamoavlinon.<br />

amrigad, mwvrTnelsa da maswavlebels Soris urTierToba TanamSromluria, romlis mizania<br />

pirovnuli ganviTareba da ara maamebloba (Wildman and Niles 1987). azrovnebas, maswavleblis<br />

ganviTarebas optimaluri pirobebi Seeqmneba, Tu Cven `pativiscemiT movekidebiT adamianTa<br />

pirovnul SesaZleblobebsa da cxovrebisul gamocdilebas~ (Edwards 1994).<br />

avtorebis mizania, daamtkicon, rom aucilebelia codnis im udidesi maragis aRiareba, romelic<br />

maswavleblebs aqvT gamocdilebis safuZvelze da romelic xeluxlebeli da gamouyenebelia<br />

imis gamo, rom maT Caketil garemoSi uxdebaT muSaoba. Cveni azriT, sanam ar vaRiarebT<br />

maswavlebelTa pirad praqtikul codnas da ar CavayenebT mas ganviTarebis samsaxurSi,<br />

maswavleblebi ver Seicvlebian garedan miRebuli ideebis sakuTar praqtikaSi integrirebiT.<br />

dadasturebulia, rom cvlileba, TviT damokidebulebisa da Sexedulebis cvlilebac qcevis<br />

Secvlis Sedegia da ara winapiroba (Guskey 1995), gvjera, rom gamorCeuli maswavleblebis<br />

gamocdileba da maTi piradi praqtikuli codnis gamoyeneba arsebiTia personalis ganviTarebis<br />

efeqtiani kulturis CamoyalibebaSi.<br />

karieris manZilze, yvela <strong>maswavlebeli</strong> imdidrebs codnis pirad ganZTsacavs bavSvebis,<br />

saswavlo Sinaarsisa da swavlebis Sesaxeb<br />

maswavlebelTa gamocdilebiT miRebuli cod­ informaciiT. es maTi piradi praqtikuli<br />

nis udidesi rezervuari xeluxlebelia imis codnaa, romlis safuZvelia sirTuleebze<br />

gamo, rom maT Caketil garemoSi uxdebaT muS­<br />

pirovnuli reaqcia, sakuTari aRmoCenebi, eqsaoba.perimentebi.<br />

es codna gansxvavebuli xarisxiT<br />

aqvs sxvadasxva maswavlebels, imis mixedviT,<br />

ramdenad moazrovne da Semoqmedia. aseTi codna<br />

im elementebsac Seicavs, romlebic sxvebma aRmoaCines, magram ar Sesula sajaro codnis<br />

bazaSi; piradi praqtikis saSualebiT maswavleblebs sakuTari karieris manZilze mravalgzis<br />

uxdebaT maTi Tavidan gamogoneba.<br />

iseT skolebSi, sadac xels uwyoben maswavlebelTa swavlas, maT sxvadasxva arxebiT xeli<br />

miuwvdebaT sakuTar pirad da kolegebis praqtikul codnaze. es arxebia: Semswavleli jgufebi,<br />

paraleluri klasebis an fakultetis Sexvedrebi, sxva maswavlebelze dakvirveba, saCvenebeli<br />

gakveTilebi. am gziT xdeba piradi da unikaluri codnis gaziareba da fakultetis er-<br />

Toblivi codnis gamdidreba.<br />

sajaro profesiuli codna swavlebis Sesaxeb


farTod gaRebuli WiSkari<br />

calkeul maswavlebelTa pirad praqtikul codnis uzarmazar resursTan erTad, aseve unda<br />

vaRiaroT da gamoviyenoT swavlebisA strategiebisa da unarebis is udidesi baza, romelsac<br />

edvardsi (1994) sajaro codnas uwodebs. es aris wignebidan, seminarebisa da kursebis saSualebiT<br />

miRebuli zogadi codna sferos Sesaxeb. codnis bazis ararsebobis Sesaxeb farTod<br />

gavrcelebuli Sexedulebis gamo maswavlebelta umravlesobam ar icis swavlebis mZlavri<br />

strategiebis arseboba. `ukeTesi swavlebisaTvis kvlevisa~ da am wignis avtorTa mizani iyo<br />

xelmisawvdomi gagvexada swavlebis Sesaxeb es mdidari codna. aucilebelia, rom maswavleblebma<br />

gaigon am bazisa da masSi arsebuli repertuarebis arseboba da sakuTari repertuari<br />

gaafarTovon axali strategiebisa da azrovnebis axali gzebis swavliT.<br />

wignSi mocemulia repertuarTa arsi. raki universitetma da kolejma uari Tqves swavlebis<br />

Sesaxeb profesiuli codnis sacavis funqciis Sesrulebaze (rogor rolsac isini asruleben<br />

arqiteqturis, iurisprudenciisa da medicinisaTvis) aRar arsebobs iseTi adgili,<br />

sadac gavigebT pedagogikis Sesaxeb imas, rac jer ar viciT. veravin Seqmnis gonivrul kurss<br />

TviTganviTarebis Sesaxeb, Tu ar ecodineba, ra aris saswavli: am wignSi mocemulia Cveni kolegebis<br />

piradi praqtikuli codna da sajaro codnis repertuaris sqema.<br />

nebismieri praqtikosi maswavleblisaTvis, gamocdilebisa da kompetenturobis miuxedavad,<br />

wigni sakmaris masalas moicavs swavlebis Sesaxeb yoveldRiurad wamoWril sakiTxTa axali<br />

sasargeblo instrumentebisa da midgomis gzebis Sesaxeb. ufro mniSvnelovania is, rom wigni<br />

TviT codnis bazis struqturasac moicavs da aRiarebs, rom misi Semqmnelebi praqtikosebi<br />

iyvnen. misi nayofieri gamoyeneba dafuZnebulia profesiul gansjaze da ara universaluri<br />

kanonebis gamoyenebaze. profesionali maswavleblisaTvis swavlebis swavla usasrulo procesia.<br />

Tu swavlebis TamaSis saxelwodeba misadagebaa, rogorc amas 1-li Tavidan moyolebuli<br />

vacxadebT, maSin yovelma Cvenganma mudmivad unda izrunos repertuaris gamdidrebaze gansxvavebuli<br />

moswavleebis moTxovnebis dasakmayofileblad.<br />

fakultetis wevrebisTvis sistematurad da regularulad xelmisawvdomi unda iyos<br />

sajaro codnis bazis strategiaTa repertuari. es moiTxovs codnis bazis racionaluri<br />

kategoriebis mixedviT organizebul, mudmivad ganaxlebad `rukas~. aseTi sqema aqvs yovel<br />

namdvil profesionals sakuTari profesiuli codnis organizebisaTvis. swored swavlebis<br />

amgvari rukis SeTavazeba iyo am wignis daweris mizani. ruka aadvilebs konkretuli adamianis<br />

pirovnuli SesaZleblobebis ganviTarebul da naklebad ganviTarebul mxareebs da axalbeda<br />

da <strong>gamocdili</strong> praqtikosebisaTvis adgens jer kidev Sesaswavl sakiTxTa `menius~.<br />

axalbeda da <strong>gamocdili</strong> maswavleblebi sxvadasxvagvarad swavloben. damwyebs ufro metad<br />

wesebze agebuli xelmZRvaneloba sWirdeba (Dreyfus and Dreyfus 1986). maTTvis ufro sasargebloa<br />

imis codna swavlebis ra parametrebze gaamaxvilon yuradReba da ra repertuari iswavlon<br />

muSaobis pirvel wlebSi. kompetenturi <strong>maswavlebeli</strong> metwilad sakuTari gamocdilebis<br />

analizis saSualebiT swavlobs da Tavad akeTebs arCevans imis Sesaxeb, ra Seiswavlos Semdgom.<br />

is, rogorc wesi, intuiciis, aqtiur eqsperimentirebisa da dialogis Sinagani procesis<br />

meSveobiT viTardeba. urTierToba sajaro codnis bazasTan da misi gamoyeneba maswavleblis<br />

profesiuli zrdis kvalobaze icvleba. ucvleli rCeba zogierTi ram: repertuaridan axali<br />

sakiTxebis, swavlebis gansxvavebuli modelebis, disciplinis gansxvavebuli modelebis, axsnis<br />

axali instrumentebis swavlis survili. ufro farTovdeba mosazrebebi imis Sesaxeb,<br />

rogor Camouyalibos moswavleebs saklaso sazogadoebis mSeneblobisa da klasis cxovrebis<br />

Tanaziarobis survili, rogor Seuwyos xeli riskis gawevas da Tavdajerebulobas – es mudmivi<br />

sakiTxebia. arc erTma Cvenganma maT Sesaxeb imdeni ar icis, rom swavlaze uari Tqvas.<br />

wignSi mocemuli swavlebis arc erTi parametri fantaziis nayofi ar aris; yoveli maTgani<br />

nebismieri saklaso oTaxis mudmivad Tanmdevi da moswavleTa swavlaze pasuxismgebeli<br />

519


Tavi 19<br />

cvladia. maswavleblebs, faqtobrivad, ukve aqvT yoveli parametris Sesatyvisi garkveuli<br />

repertuari (mdidari an Raribi). repertuaris gamdidrebiTa da swavlebis morgebis unaris<br />

ganviTarebiT nebismieri Cvengani kidev ufro efeqtian swavlebas SeZlebs.<br />

1-li Tavis 1.2 sqemaze mocemuli Tvramet parametrad organizebuli swavlebis Sesaxeb sajaro<br />

codnis baza mudmivad mzard repertuarTa dinamikuri kategoriebis nakrebia. maRali<br />

rangis profesiuli praqtika am repertuarTan erTad Cveni SesaZleblobebis gafarToebasac<br />

moiTxovs.<br />

6. profesiuli codna da informacia moswavleTa moTxovnilebebis Sesaxeb unda<br />

aisaxos maswavleblis arCevanSi swavlebis Sinaarsisa da procesis Sesaxeb.<br />

520<br />

ganvixiloT tradiciuli debulebebi personalis ganviTarebis Sesaxeb:<br />

¤ Tu calkeuli <strong>maswavlebeli</strong> TviTon irCevs ganviTarebis kurss, maTi wvlili damakmayofilebeli<br />

iqneba da uzrunvelyofs am kursis gatarebas.<br />

¤ personalis ganviTareba skolis sistemas unda emyarebodes, fakulteti gadawyvetilebas<br />

unda iRebdes mimarTulebisa da am mimarTulebiT savali gzebis Sesaxeb.<br />

¤ centralizebuli iniciativebi winaaRmdegobisa da dauintereseblobis gamo marcxisTvisaa<br />

ganwiruli.<br />

¤ codna pirovnuli da situaciuria. gare resursebi naklebfaseulia adgilobrivi<br />

problemebis gadaWris TvalsazrisiT.<br />

gasakviria, rom bolodroindel literaturaSi personalis ganviTarebis Sesaxeb versad<br />

naxavT am debulebebis mxardaWeras, maTSi ganxilulia mTeli rigi proeqtebi, romlebSic<br />

skolis ganviTarebisken mimarTuli Zalisxmeva sasikeTo gavlenas axdens swavlaze (Joyce and<br />

Showers 1995). avtorebma aCvenes, rom personalis ganviTareba, romelic centraluri ofisidan<br />

imarTeba sakmaod efeqtiania maswavlebelTa repertuaris Secvlisa da moswavleTa miRwevebze<br />

gavlenis TvalsazrisiT.<br />

arsebiTad, maswavleblis arCevani saqmianobaSi monawileobisa da misi warmatebis garantia<br />

ar aris. fakultetis gadawyvetilebebi imis Sesaxeb, ra SeiZleba CaiTvalos personalis ganviTarebad<br />

windauxedavi da bundovani SeiZleba iyos. centralizebuli iniciativebi, rogorc<br />

joisma da Souerma aCvenes, SesaZloa Zalze efeqtiani aRmoCndes, Tu gadawyvetilebis miRebis<br />

procesi kargad aris warmarTuli da personalis ganviTarebis proeqti moicavs adekvatur<br />

dialogs, ukukavSirs da wvrTnas. unda miiRon Tu ara maswavleblebma monawileoba personalis<br />

ganviTarebis Sesaxeb arCevanis (romlis mizania maswavlebelTa swavlisaTvis optimaluri<br />

pirobebis Seqmna) miRebaSi? es sakmaod rTuli sakiTxia.<br />

zrdasrulTa swavlis Teoria cxadi da Tanamimdevrulia _ zrdasrulebs sWirdebaT, rom<br />

`gankargavdnen~ sakuTar swavlas (Knowles 1984). magram aseTi mesakuTreoba ar niSnavs uwesrigo<br />

da gaumarTlebel arCevans da arCevanis gakeTebas sicarieleSi. am wignis avtorTa azriT,<br />

dinamikurma profesiulma ganviTarebam xelmisawvdomi unda gaxados swavlebis Sesaxeb<br />

sajaro codnis baza da misi Sinaarsi, raTa adamianebi mxolod Sinagan resursebsa da gamo-


farTod gaRebuli WiSkari<br />

gonebas ar daeyrdnon zRva masalis arsebobis pirobebSi. is, Tu ra da rogor unda iswavlos<br />

maswavlebelma sajaro codnis am bazidan, mxolod da mxolod misi piradi saqmea. 1<br />

Cveni azriT, maswavleblis mier sakuTari muSaobis Seswavla mas problemebis gansazRvrisa<br />

da im kiTxvebze pasuxis moZebnis stimuls aZlevs, romelTa pasuxebis povna sajaro codnis<br />

bazaSi SeiZleba. arsebiTad, am saxis Zieba gansazRvravs TviT maT stumrobasac sajaro codnis<br />

bazaSi.<br />

am ori mosazrebis dakavSirebiT im azramde mivdivarT, rom maswavleblis arCevans ra<br />

iswavlos da ra miumatos sakuTar repertuars ganapirobebs (1) moswavleTa saWiroebebi da<br />

(2) profesiuli codnis bazaSi arsebuli xelmisawvdomi informacia.<br />

vildmani da nilsi (Wildman and Niles 1987) weren:<br />

`iseT garemoSi, sadac maswavleblebi Tavad akontroleben sakuTar azrovnebiT procesebs,<br />

maTi moqmedeba moswavleebzea orientirebuli. sawinaaRmdego suraTs vi-<br />

RebT, Tu mas garedan karnaxoben `ra~ da `rogor~ kiTxvebze pasuxs. roca <strong>maswavlebeli</strong><br />

sakuTari saWiroebebiT xelmZRvanelobs, is `rogor~ kiTxvas sakuTari azrovnebis<br />

sayrden wertilad iyenebs. `ra gavlenas axdens Cemi saqmianoba moswavleebze?~ maswavlebelTa<br />

dialogebis mosmenisas, aSkara xdeba, rom isini sakmaod did dros uTmoben<br />

calkeul moswavleebze fiqrs. swored es `moswavleze orientirebuloba~<br />

aris mniSvnelovani Tavisebureba, romelic unda gvaxsovdes, roca maswavleblis azrovnebis<br />

xelSewyobaze vzrunavT. bunebrivi interesebisa da instinqtebis ugulebelyofas,<br />

SesaZloa, arasasurveli zewola mohyves, Tuki maswavleblebs aiZuleben<br />

swavlebis maTeuli koncefciebisagan gansxvavebuli da ararelevanturi mosazrebebis,<br />

teqnikisa Tu kvlevis Sedegebis ganxilvas.<br />

Cven SeiZleba davaskvnaT, rom saWiroa, dauyovnebliv SevudgeT saqmes, vimuSavoT moswavleebTan,<br />

ganvixiloT mimdinare sakiTxebi da am konteqstidan ganvsazRvroT sabazo codnis<br />

ra nawilebi gvWirdeba. amrigad, SesaZlebelia maswavlebelTa piradi praqtikuli codnisa da<br />

sagnis Sesaxeb sajaro codnis bazis gamoyeneba. magaliTad, meeqvseklaselTa maswavleblebi<br />

aRmoaCenen, rom bevri moswavle did informacias iRebs, magram erTmaneTTan ver akavSirebs<br />

garkveul sakiTxebs. erT-erTi <strong>maswavlebeli</strong> danarCenebs SesTavazebs ufro detalurad<br />

Seiswavlon grafikuli winmswrebi aqtivobebi da praqtikulad gamoiyenon, raTa moswavleebs<br />

maTi saSualebiT aswavlon SeniSvnebis Cawera. sami maTgani grafikuli winmswrebi aqtivobebis<br />

erTdRian seminars eswreba, Semdeg ki qmnian kolegebisaTvis Semswavlel jgufs erTmaneTis<br />

saqmianobaze dakvirvebisa da ukukavSiris mizniT, rac saSualebas aZlevT erTmaneTs daexmaron<br />

grafikuli winmswrebi aqtivobebis gamoyenebis SeswavlaSi.<br />

es magaliTi gviCvenebs, rom maswavleblis mier swavlis mimarTulebis arCevas ganapirobebs<br />

meeqvseklaselTa mimdinare saWiroebebis analizi. aRsaniSnavia, rom erT-erTma maTganma<br />

pedagogikis sajaro codnis bazidan icis grafikuli winmswrebi aqtivobebis Sesaxeb da mis<br />

detalur Seswavlas sTavazobs kolegebs.<br />

1 mrCevlis an sxva adamianis pirdapiri Careva sWirdebodes arCevanis gasakeTeblad. ver avarCevT ra viswavloT,<br />

Tu ar viciT saWiro masalis arseboba. damwyebi maswavleblisTvis sasargebloa zedamxedvelis an mrCevlis<br />

xelmZRvaneloba, romelic mas strategiaTa Seswavlis Tanamimdevrobas SeurCevs klasis menejmentisa da<br />

konkretuli sagnis pedagogikuri teqnikis TvalsazrisiT.<br />

Cven <strong>gamocdili</strong> maswavleblebi gvyavs mxedvelobaSi. unda vaRiaroT, rom axalbeda maswavlebels, SesaZloa,<br />

miuxedavad imisa, rom Cveni azriT, sasurvelia axalbedebs pirdapir vurCioT saswavli sakiTxebi, problemaze<br />

orientirebuli swavlis mniSvnelobis aRniSvnac gvsurs. rogorc wesi, damwyebi <strong>maswavlebeli</strong> sakuTar<br />

problemebs mrCevelTan an zedamxedvelTan arCevs; es problemebi SesaZloa maTi profesiuli swavlis aTvlis<br />

wertili iyos.)<br />

521


Tavi 19<br />

Cven darwmunebulebi varT, rom profesiuli winsvla codnis Sida da gare wyaroebis er-<br />

TobliobiT miiRweva. swored calkeulma maswavlebelma Tu maswavlebelTa jgufma unda gaakeTos<br />

gaazrebuli arCevani imis Sesaxeb, rodis da sad gamoiyenos es ori wyaro.<br />

522<br />

amrogad, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebisTvis optimaluri piroba iqneba, Tu:<br />

¤ <strong>maswavlebeli</strong> Tavad gansazRvravs sakuTari profesiuli ganviTarebisTvis xelSemwyob<br />

sakiTxebs.<br />

¤ <strong>maswavlebeli</strong> Tavad irCevs swavlis xelis Semwyob formebs.<br />

ra Tqma unda, am arCevans unda ganapirobebdes informirebuli da sistematuri midgoma<br />

Sesaswavli sakiTxebisa da klasSi wamoWrili problemebis gadaWris gzebis Sesaxeb.<br />

1. skolis xelmZRvanelTa qmedeba unda Seesabamebodes da xels uwyobdes zemoT<br />

CamoTvlil eqvsive pirobas.<br />

ra unda gaakeTos skolis xelmZRvanelobam zemoT CamoTvlili eqvsive principis gaTvaliswinebisa<br />

da maT Sesatyvisad moqmedebis mizniT? Cven viziarebT xelmZRvanelobis am amocanisadmi<br />

midgomis edgar Sainiseul (Edgar Schein 1985) formulas. misi azriT, kulturuli<br />

normis warmatebuli Secvlisas (romelic maSin xorcieldeba, roca skola kargi saswavlo<br />

garemo xdeba zrdasrulebisTvis) axali normis mimarT xelmZRvaneloba Semdegnairad moqmedebs:<br />

¤ acxadebs<br />

¤ aCvenebs<br />

¤ agebs<br />

¤ icavs<br />

¤ ajildoebs<br />

`gacxadeba~ nebismier garemoSi Semdegi normebis dacvis mniSvnelobas niSnavs: kolegialuri<br />

qceva, TviTganaTleba, sajaro codnis bazis xelmisawvdomoba da maswavleblis Tavisufali<br />

arCevani. rogorc wesi, skolis liderebi saswavlo wlis dasawyisSi acnoben TanamSromlebs<br />

am normebs da xels uwyoben maT dacvas. mniSvnelovania axali normis Sesatyvisi leqsikis<br />

mudmivi gamoyeneba. saWiroa is skolaSi dialogis ganuyofeli nawili gaxdes.<br />

`aCvene~ gulisxmobs xelmZRvanelis mier axali normis Cvenebas. man SeiZleba TviTgana-<br />

Tleba, kolegebis jgufSi swavla an sajaro codnis baza (informaciis moZieba, seminari an<br />

konferencia) airCios axali normis detalurad Seswavlis mizniT.<br />

`ageba~ gulisxmobs struqturebisa da jgufebis Seqmnas da erToblivi muSaobisaTvis<br />

saWiro drois gamoyofas. magaliTebisaTvis SegiZliaT ixiloT kingisa da safieris naSromi<br />

(King and Saphier, ibeWdeba). erT-erTi gza SesaZlebelia iyos mudmivi Semcvleli maswavleblis<br />

daqiraveba mxolod im maswavlebels Semcvlelad, romelic kolegebis saqmianobas akvirdeba.<br />

aseTi Semcvleli SeiZleba iyos kompetenturi, pensiaze gasuli <strong>maswavlebeli</strong>, romelic<br />

sakuTar gamocdilebas SesTavazebs moswavleebs da maT codnas gaafarTovebs saswavlo<br />

gegmaSi arasaskolo Temebis CarTviT. kidev erTi magaliTia maswavlebelTa erTad momuSave<br />

tradiciuli jgufebi (Tanner, Canady, and Rettig 1995). gakveTilebis cxrilis ise dagegmva, rom<br />

xeli SevuwyoT maswavlebelTa erTad swavlis dros, did energias gamoaTavisuflebs maTi<br />

profesiuli ganviTarebisaTvis.<br />

`dacva~ erT-erTi umniSvnelovanesi normaa, radgan roland bartis (Ronald Barth, Personal<br />

Communication 1984) TqmiT, skolaSi yovelTvis moiZebneba cvlilebebis xelSemSleli `anti-


farTod gaRebuli WiSkari<br />

sxeulebi~. maswavleblebi, romlebic riskis fasad gadawyveten SexedulebaTa sakuTari sistemebis<br />

gaziarebas, daculi unda iyvnen sarkazmis, dacinvis da gakicxvisagan. am funqciis<br />

Sesruleba mxolod `mcveli direqtoris~ an fakultetis xelmZRvanelis sazrunavi ar aris,<br />

magram maT unda Cauyaron safuZveli.<br />

`dajildoeba~ mravalgvarad SeiZleba: xelmZRvaneli xelmisawvdoms xdis resursebs<br />

fakultetis im wevrebisTvis, romlebic riskaven, Riad saubroben da TviTganaTlebis qcevas<br />

gvTavazoben personalis ganviTarebis mizniT; mowonebas gamoxatavs; kolegebisaTvis codnisa<br />

da gamocdilebis gaziarebis SesaZleblobebs qmnis im maswavleblebisTvis, romlebmac<br />

raRac axali iswavles.<br />

roca Cveni sazogadoeba seriozulad moekideba maswavlebelTa ganaTlebas, anu roca Cveni<br />

moqalaqeebi da profesionalebi dainaxaven moswavleTa miRwevebze maswavleblisaTvis gana-<br />

Tlebis pirobebis Seqmnis gavlenas, maSin am pirobebis Seqmna skolis administratorTa wvrTnis,<br />

licenzirebis, sertificirebis, Sefasebisa da mudmivi ganaTlebis ganuyofeli nawili<br />

gaxdeba. sagulisxmoa, rom am Tavs arCevanis rolis Sesaxeb im mosazrebiT vamTavrebT, rom<br />

saWiroa mtkice saskolo kulturis gaZRolis Seswavla.<br />

Tu Cveni sazogadoebisTvis mniSvnelovania<br />

maswavlebelTa ganaTleba, maTi swavlisTvis<br />

xelsayreli pirobebis Seqmna skolis administratorTa<br />

wvrTnis, licenzirebis, sertificirebis,<br />

Sefasebisa da mudmivi ganaTlebis ganuyofeli<br />

nawili unda gaxdes.<br />

523


Tavi 19<br />

524<br />

Barth, Roland. Personal communication, 1984.<br />

literatura<br />

Costa, Arthur L., and Robert J. Garmston. Cognitive Coaching: A Foundation for Renaissance Schools.<br />

Norwood, Mass.: Christopher Gordon, 1994.<br />

Darling-Hammond, Linda, and Milbrey W. McLaughlin. "Policies That Support Professional Development<br />

in an Era of Reform." Educational Leadership (April 1995).<br />

Dreyfus, H, L., and S. E. Dreyfus. Mind over Machine. New York: Free Press, 1986.<br />

Edwards, John. "Thinking, Education and Human Potential." In J. Edwards, ed., Thinking: International<br />

Interdisciplinary Perspectives. Melbourne: Hawker Brownlow Education, 1994.<br />

Guskey, Tom. Audiotape interview with Dennis Sparks, National Staff Development Council, 1995.<br />

Joyce, Bruce R., and Beverly Showers. Student Achievement Through Staff Development. White Plains,<br />

N.Y.: Longmans, 1995.<br />

King, Matthew, and Jon Saphier. Strengthening School Culture. Carlisle, Mass.: Research for Better<br />

Teaching, in press.<br />

Knowles, Malcolm S. The Adult Learner: A Neglected Species. 3d ed. Houston: Gulf Publishing Co.,<br />

1984.<br />

Leiberman, Ann. "Practices That Support Teacher Development." Educational Leadership (April 1995).<br />

Lortie, Dan C. School-Teacher. Chicago: University of Chicago Press, 1975.<br />

Murphy, Carlene. "Study Groups Foster Schoolwide Learning." Educational Leadership 50, no. 3 (November<br />

1992).<br />

Pajares, Frank. "Teachers' Beliefs and Educational Research: Cleaning Up a Messy Construct." Review<br />

of Educational Research 62, no. 3 (Fall 1992).<br />

Saphier, Jon. "Bonfires and Magic Bullets." Carlisle, Mass.: Research for Better Teaching, 1994.<br />

Shein, Edgar. Organizational Culture and Leadership. San Francisco: Jossey-Bass, 1985.<br />

Tanner, Brenda, Robert L. Canady, and Michael D. Rettig. "Scheduling to Maximize Staff Development<br />

Opportunities." Journal of Staff Development 16, no. 4 (Fall 1995).<br />

Wildman, Terry M., and Jerome A. Niles. "Reflective Teachers: Tensions between Abstractions and<br />

Realities." Journal of Teacher Education (July-August 1987).


20<br />

maswavleblis<br />

Sexedulebebi<br />

inteleqtisa da bavSvebis<br />

swavlis unaris Sesaxeb<br />

TviT swavlis Sesaxeb<br />

maswavleblisa da swavlebis<br />

Sesaxeb<br />

skolisa da ganaTlebis Sesaxeb


maswavleblis Sexedulebebi<br />

am wignis mizania swavlebis Sesaxeb arsebuli codnis baza ufro xelmisawvdomi gaxados<br />

maswavleblisTvis. Cveni azriT, amisaTvis saWiroa swavlebis mravalmxrivi<br />

sistemis Seqmna, romelic mzamzareul receptebze ar iqneba agebuli. aseTi sistema<br />

swavlebis praqtikas kategoriebisa (romelsac Cven parametrebs vuwodebT, mag., sicxade) da<br />

qvekategoriebis (gaaqtiureba da Sejameba) saxiT awesrigebs. SesaZloa, savsebiT marTebulad<br />

ikiTxoT: ra adgili ukavia am wignSi Tavs Sexedulebebis Sesaxeb, romlis mizania TiToeuli<br />

parametris farglebSi arsebuli strategiaTa repertuarisa da azrovnebis formebis gamoxatva?<br />

pasuxi aseTia: wigni `<strong>gamocdili</strong> <strong>maswavlebeli</strong>~ TviT maswavleblis swavlasac exeba da,<br />

imedi gvaqvs, misTvis resursis rolsac iTamaSebs. bavSvebis, swavlebisa da swavlis, skolis<br />

(adgilis, sadac zogi Tavisi nebiT dadis swavlisaTvis, zogs ki _ aiZuleben) Sesaxeb garkveuli<br />

Sexedulebebi arsebobs. darwmunebulebi varT, rom ramdenime konkretuli Sexeduleba<br />

(Cveneuli) maswavleblis swavlis Sesaxeb arsebiTia da maT gareSe <strong>maswavlebeli</strong> ver SeZlebs<br />

TviTgamoxatvas. erT-erTi aseTi Sexeduleba codnis bunebasa da TviT swavlebas exeba.<br />

Tu migvaCnia, rom swavlebis Sesaxeb codnis realuri baza ar arsebobs, saqmianobis gaumjobesebis<br />

mcdelobisas advilia, daveyrdnoT sakuTar intuicias. aseve advilia imis Tqma,<br />

rom skolebis gaumjobesebas mxolod <strong>gamocdili</strong> specialistebis moxmobiT SevZlebT. `nebismieri<br />

unariani adamiani SeZlebs amas, Tu Sinaarsi ecodineba~. es mcdari Sexeduleba swavlebis<br />

Sesaxeb codnaze xels uSlis maswavlebels iswavlos. miuxedavad amisa, is farTod aris<br />

gavrcelebuli da xSirad maRali tribunidanac ki moismenT.<br />

kidev erTi Sexedulebis mixedviT, swavlebis Sesaxeb realuri codna mxolod gamocdilebis<br />

gziT, TavisTavad dagrovili codnaa, romelic damoukideblad an sxvebTan erTad<br />

fiqris saSualebiT yalibdeba. erTaderTi Rirebuli codna TanatolebTan interaqtiuli<br />

fiqris gziT Cndeba. miuxedavad imisa, rom es Sexeduleba gamocdilebaze dafuZnebul codnas<br />

emyareba, is ugulebelyofs wina TavSi aRweril yvelsaTvis xelmisawvdom saerTo codnas da<br />

maswavleblis swavlis process arasrulyofilad warmogvidgens. ra Tqma unda, sul araraobas<br />

arasruli sjobs, magram srulze uaris Tqmis mizezi ara gvaqvs.<br />

kidev erTi mcdari Sexedulebis mixedviT, pedagogiuri codna `efeqtiani qcevebisgan~<br />

Sedgeba. es swavlebis swavlis bunebas sxvaTa miTiTebebiT ostaturad swavlebis amocanad<br />

akninebs. karg maswavleblobas mxolod `efeqtiani qcevebis~ daswavla da maTi gamoyeneba ver<br />

uzrunvelyofs. Cven sakmaod vrclad ganvixileT aseTi Sexedulebis uaryofiTi Sedegebi.<br />

meore mxriv, Tu vTvliT, rom maswavleblis Sroma inteleqtualurad kompleqsuri, rTuli<br />

da momTxovnia da sxva profesiaTa msgavsad misi codna repertuarsa da misadagebas emyareba,<br />

527


Tavi 20<br />

farTod vuRebT karebs profesiul dialogs; am SemTxvevaSi wina planze iwevs kolegebTan<br />

erTad situaciur-konkretuli sakiTxebis kvleva da saerTo codnis bazaze axali strategiebisa<br />

da azrovnebis axali gzebis SemuSaveba.<br />

aba, wuTiT dafiqrdiT: ratomaa esoden rTuli maswavlebelTa krebebze Tu sxva saxis<br />

Sexvedrebze maTi warmatebuli ideebis da gamocdilebis Riad gaziareba? Tu `efeqtianobis~<br />

paradigmisa gvjera, maSin SegviZlia CavTvaloT, rom arsebobs am sakiTxisadmi midgomis<br />

ori xerxi _ efeqtiani da araefeqtiani (an, ukidures SemTxvevaSi, naklebefeqtiani). vTqvaT,<br />

Cemi gamocdilebisagan gansxvavebul `warmatebul gamocdilebas~ miziarebT. `efeqtianobis~<br />

Sesaxeb Cemeuli warmodgenis mixedviT, usityvo daskvna aseTia: an Tqven xarT marTali, an<br />

me da uxerxul mdgomareobaSi vgrZnob Tavs, radgan meubnebiT, rogor gavakeTo is, rasac<br />

araswored vakeTeb. meore mxriv, Cveni skolis kulturaSi swavlebis sirTulis Sesaxeb arsebuli<br />

Sexedulebisa da profesiuli codnis am wigniseuli xedvis gamo, Tqvens mier SemoTavazebul<br />

`warmatebul gamocdilebas~ saintereso alternativad ganvixilav da ara miTiTebad.<br />

amrigad, warmatebuli maswavleblisTvis erT-erTi arsebiTi Sexeduleba TviT profesiuli<br />

codnis bunebas Seexeba, kerZod, imas, rom codnis buneba emyareba repertuarsa da misadagebas<br />

da ara efeqtian qcevas.<br />

wina TavSi warmogidgineT zogierTi mosazreba Sexedulebebisa da qcevis interaqciis<br />

Sesaxeb. qcevas Sexedulebebi gansazRvravs, romlebic xSirad ucnobia da cvlilebis mimarT<br />

medegi. adamianis Sexedulebebis Seswavlis gareSe SeuZlebelia gavigoT swavlebis axali midgomebis<br />

mimarT misi damokidebuleba da motivacia.<br />

modiT, swavlis Sesaxeb maswavlebelTa ramdenime ZiriTadi Sexeduleba ganvixiloT, romelic,<br />

SesaZloa, aucilebeli iyos swavlebis swavlisadmi cnobismoyvareobis gasaRviZeblad.<br />

528<br />

Sexeduleba inteleqtisa da<br />

bavSvebis swavlis unaris Sesaxeb<br />

1. `Sen SegiZlia gaxde gonieri”. swavlas pirvel rigSi Zalisxmeva da efeqtiani<br />

strategiebis gamoyeneba gansazRvravs. `inteleqti~ ar aris swavlis unaris<br />

fiqsirebuli Tandayolili SezRudva. yvela bavSvs SeuZlia rTuli akademiuri<br />

masalis maRali standartis mixedviT aTviseba (Howard 1993).<br />

aseTi Sexedulebis mqone maswavleblisgan ramdenime pirdapir Sedegs unda movelodeT,<br />

kerZod, misi azriT, misi pasuxismgeblobaa:<br />

¤ yvela moswavlisTvis sami saxis molodinis Setyobineba;<br />

¤ sakuTari gamocdilebis mudmivi Semowmeba;<br />

¤ moswavleebisTvis imis pirdapiri da arapirdapiri swavleba, rogor moaxdinon Zalisxmevis<br />

mobilizeba;<br />

¤ moswavleebisTvis efeqtiani swavlis strategiebis swavleba.<br />

umetesobis azriT, `goniereba~ Tandayolili Tvisebaa, romelic araTanabrad aris ganawilebuli<br />

da gansazRvravs moswavlis warmatebas. am Sexedulebas didi gavlena aqvs swavlebasa<br />

da swavlaze _ mxolod ramdenime moswavlea imdenad `gonebagaxsnili~, rom rTuli<br />

akademiuri masala maRali standartebis Sesabamisad iswavlos.<br />

meore mxriv, Tu maswavlebels sjera, rom TiTqmis yvela moswavles swori swavlebis pirobebSi<br />

(sakuTari unaris ganviTareba misi gamoyenebis, koncentrirebisa da kargi strategiebis<br />

meSveobiT) SeuZlia warmatebis miRweva, man, rogorc maswavlebelma, sakuTar rols unda


maswavleblis Sexedulebebi<br />

gadaxedos. es gadaxedva moicavs rogorc strategiebis, aseve akademiuri disciplinis maswavleblis<br />

rolis gaerTianebas; sxvadasxva moswavlis swavlis stilis Sesatyvisi swavlebis<br />

modificirebis valdebulebas; moswavleTaTvis maRali dadebiTi molodinebis matarebeli<br />

Setyobinebebis repertuaris ganviTarebas.<br />

zogierTma mecnierma (Gould 1983) dokumenturad daasabuTa inteleqtis Sesaxeb Cveni<br />

unikaluri da SezRuduli Sexedulebis naRvliani istoria Tavisi samwuxaro SedegebiT moswavleTaTvis.<br />

wigni ar gvaZlevs imis saSualebas, rom ufro detalurad davamtkicoT sawinaaRmdego<br />

mosazreba, kerZod, rom inteleqtis ganviTareba SesaZlebelia da rom efeqtiani<br />

Zalisxmeva da kargi strategiebi akademiuri warmatebis arsebiTi determinantebia. mkiTxvelebs<br />

mxolod am Sexedulebis momxreebs SevTavazebT (Howard 1993, 1995; Resnick 1995). Cveni<br />

azriT, gonierebis bunebis Sesaxeb Sexeduleba da misi samani (Tu usamanoba) repertuaris<br />

gamdidrebis mZlavri stimulia maswavleblisTvis. profesiuli ganviTarebiT seriozulad<br />

dainteresebul adamians SeuZlia SexedulebaTa am sistemis gamoyeneba, Tu surs sruli Tavisufleba<br />

misces sakuTar energias da yvela moswavlis warmatebuli swavlebis SesaZlebloba<br />

ganiviTaros.<br />

Sexedulebebi TviT swavlis Sesaxeb<br />

2. daswavla axali gamocdilebisa da arsebuli codnis Serwymis Sedegia.<br />

Tu <strong>maswavlebeli</strong> am Sexedulebas iziarebs, is iseT saswavlo garemos Seqmnis, sadac yvela<br />

moswavle iqneba aqtiuri, SeiZens da gamoiyenebs codnas da SeZlebs masze sakuTari azris zepirad<br />

an werilobiT Camoyalibebas. maswavleblis pasuxismgeblobaa wonasworoba daamyaros<br />

drois im monakveTebs Soris, roca moswavleebi iReben informacias da varjiSoben da roca<br />

aqtiurad qmnian, iTviseben da iyeneben informacias realur konteqstSi. es niSnavs imas, rom<br />

<strong>maswavlebeli</strong> swavlobs swavlebis sxvadasxva models da sakuTar Tavze iRebs saklaso oTaxis<br />

klimatze gavlenis moxdenas.<br />

3. swavla varirebs im xarisxiT, ra xarisxiTac kmayofildeba moswavleTa Semdegi<br />

moTxovnilebebi: CarTuloba, gavlena, kompetencia, Tavdajerebuloba.<br />

amrigad, raki <strong>maswavlebeli</strong> iseT fsiqologiur da kognitur garemos qmnis, romelsac<br />

udidesi gavlena aqvs imaze, ras da rogor Seiswavlian moswavleebi, misi profesiuli pasuxismgeblobaa<br />

gaazrebulad Seqmnas iseTi garemo, sadac yovel moswavles warmatebis miRwevis<br />

Tanabari Sansi eqneba. aseTi garemo xasiaTdeba Semdegi TaviseburebebiT: erTianoba, urTierTmxardaWera,<br />

gambedaoba da maRali donis azrovneba. <strong>maswavlebeli</strong> mxolod sakuTari<br />

disciplinis warmomadgeneli rodia, is moswavleTa <strong>maswavlebeli</strong>caa.<br />

Sexedulebebi maswavlebelsa da swavlaze<br />

4. profesiuli codnis buneba gulisxmobs `Sesrulebas, repertuarsa da Sesatyvisobas~<br />

da ara `efeqtian qcevebs~.<br />

am Sexedulebis Tanaxmad, maswavleblis swavla usasrulo procesia. man mudmivad unda izrunos<br />

repertuaris gamdidrebasa da SeZlebisdagvarad meti moswavlis Sesatyvisi swavlebis<br />

unaris ganviTarebaze.<br />

529


Tavi 20<br />

530<br />

5. maswavleblis profesiuli unari moiTxovs codnis sxvadasxva bazis sistematur<br />

da mudmiv Seswavlas.<br />

codnis es baza moicavs maswavleblis codnis mudmiv gamdidrebas iseTi sakiTxebiT, rogoricaa<br />

(1) Sinaarsi; (2) pedagogika; (3) konkretuli Sinaarsis swavlebis codna; (4) bavSvebi<br />

da maTi gansxvavebebi; (5) efeqtian organizaciebSi individTa qceva; (6) mSoblisa da sazogadoebis<br />

CarTuloba. me-2 sakiTxi `pedagogika~ moicavs saswavlo gegmis Seqmnasa da dagegmvas.<br />

zemoT CamoTvlili sakiTxebi interaqtiuli swavlebis unarTan erTad maswavleblis codnis<br />

arsebiTi Semadgenelia.<br />

amrigad, maswavlebelma ise unda gaafarToos profesiuli ganviTarebis koncefcia, rom<br />

es sferoebi moicvas da sakuTari repertuaris maTze agebis gzebi ipovos.<br />

Sexeduleba skolisa da ganaTlebis Sesaxeb<br />

6. skolis saerTo garemo did gavlenas axdens swavlaze.<br />

am Sexedulebis mqone <strong>maswavlebeli</strong>, rogorc skolis garemos Semqmneli aqtiurad unda<br />

TanamSromlobdes kolegebTan; unda iswavlos, rogor Seasrulos skolis institutis ganmamtkiceblis<br />

roli; sakuTari Tavis, rogorc skolis `sistemaze~ pasuxismgeblis xedva<br />

saklaso oTaxis miRmac unda SeeZlos. amisaTvis aucilebelia skolis urTierTobebSi kolegialobisa<br />

da urTierTdamokidebulebis damkvidreba. urTierTdamokidebuleba maswavleblisagan<br />

moiTxovs liderisa da gundis erT-erTi moTamaSis funqciis Sesrulebas da<br />

saswavlo gegmis Sedgenisa da swavlebis gamocdilebaSi avtonomiisa da erTianobis balansis<br />

xelSewyobas.<br />

lideris rolSi maswavlebli kolegebze gavlenis iniciativas iRebs misTvis faseuli mosazrebebisa<br />

da im gamocdilebis gaziarebiT, romelic skolis ganmtkicebas waadgeba. rogorc<br />

gundis wevri is TanamSromlobs kolegebTan skolis srulyofisa da calkeul moswavleTa<br />

daxmarebis mizniT, Tanaxmaa daTmos avtonomia saerTo xedvisa da SeTanxmebis safuZvelze<br />

moqmedebebisaTvis.<br />

kavSiri maswavleblis swavlasa da urTierTdamokidebulebisa da kolegialobis Sesaxeb<br />

am Sexedulebas Soris aseTia: mxolod kolegebTan regularuli interaqciiTa da erToblivi<br />

muSaobiT SeZlebs maTi codniT sargeblobasa da axali codnis Seqmnas erToblivi ZalisxmeviT.<br />

7. Cvens sazogadoebaSi rasizmi arasasikeTo gavlenas axdens feradkanian moswavleTa<br />

miRwevebze, rasac unda davupirispirdeT aqtiuri antirasistuli<br />

swavlebiT.<br />

rasizmi uxilavia TeTrkanianebisaTvis, radgan isini rogorc dominanturi jgufi<br />

`TeTrkanianTa privilegiebiT~ sargebloben (McIntosh 1993) _ maRaziebSi rigSi ar dganan,<br />

RamiT quCaSi seirnobisas policia ar aCerebT, ufro swrafad da advilad iReben sesxs an<br />

kredits da aTasobiT sxva uxilavi privilegia, romelic maT, rogorc `normalurebs~ aqvT.<br />

rasizmis kulturuli da institucionaluri manifestaciebi, rogorc stereotipi, maxinji<br />

forma an dasavleT evropisgan gansxvavebuli kulturis xarvezi skolis saswavlo prograSi<br />

darCa.<br />

amerikuli Sexeduleba inteleqtis, rogorc Tandayolilis, ucvlelisa da ganmsazRvrelis<br />

Sesaxeb problemas qmnis. is rasizms erwymis da dekadaSi erTxel naTlad gamoxatul auxsnel<br />

Sexedulebas (Jensen 1969; Murray and Herrnstein 1994) amkvidrebs, rom feradkanianebi (gansakuTrebiT<br />

afro-amerikelebi) naklebgonierni arian, vidre TeTrkanianebi. es feradkaniani


maswavleblis Sexedulebebi<br />

moswavleebisadmi maswavleblis gansxvavebul damokidebulebas iwvevs (Rist 1970) da TviT moswavleebs<br />

Soris mowyvladobis stereotips (Steele 1992) ayalibebs – realurad arasaxarbielo<br />

saqmianobas iseT situaciaSi, sadac rasa SeumCnevlad ayenebs eWvqveS unars.<br />

maswavleblebs am sakiTxebis Sesaxeb srulyofili ganaTleba sWirdebaT. Cven yvelas<br />

gvWirdeba informacia da gamocdileba, romelic feradkaniani adamianebis Sesaxeb Cveni (TavisTavad<br />

nagulisxmevi) Sexedulebisa da sazogadoebis mier am Sexedulebis ganmamtkicebeli<br />

tradiciebis introspeqciis saSualebas mogvcems. am yvelaferTan erTad, Cven kulturulad<br />

relevanturi swavlebis (ix. Tavi saklaso oTaxis klimatis Sesaxeb) danergva gvWirdeba.<br />

SesaZloa, mkiTxvelma SexedulebaTa zemoxsenebul sistemas sxva Sexedulebebic miamatos.<br />

CvenTvis misaRebia nebismieri Sexeduleba, romelic xels uwyobs maswavleblis qcevas cnobismoyvareobis,<br />

urTierTgaziarebis, codnis bazis farglebis gafarToebis da repertuaris<br />

gamdidrebis TvalsazrisiT. Cveni mizania ara SexedulebaTa saboloo nakrebis gansazRvra,<br />

aramed Semdeg kiTxvaze pasuxi: `rogor CamovayaliboT Sexeduleba, romelic xels Seuwyobs<br />

maswavleblis swavlas da daexmareba maT skolis kulturis gacnobierebaSi?~ am kiTxvaze pasuxis<br />

gareSe profesiuli swavla (da skolis progresi) aradamakmayofilebelia.<br />

Cveni wignis yvela mkiTxvels am kiTxvaze da mis pasuxze dafiqrebas vurCevT. da bolos,<br />

kidev erT mosazrebas SemogTavazebT.<br />

maswavleblis swavlasa da Sexedulebebze zemoqmedebis yvelaze mZlavri saSualeba, Sesa-<br />

Zloa, maswavlebelTa Sesavali programebi iyos. muSaobis pirveli sami wlis ganmavlobaSi<br />

yalibdeba damwyebi maswavleblis Sexedulebebi swavlebis Sesaxeb arsebuli codnis, misi<br />

bunebis, kolaboraciuli muSaobis, moswavleTa swavlis bunebis, sakuTari rolis aRqmis,<br />

skolis ekosistemaSi sakuTari adgilis Sesaxeb. SexedulebaTa Camoyalibebasa da ganmtkicebas<br />

Semdegi faqtorebi ganapirobebs: avtoritetTa mier SeTavazebuli modelebi, xelmZRvanelTa<br />

azri, kolegebis daxmareba, skolis administratorisgan miRebuli Setyobinebebi gulaxdilobisa<br />

da daxmarebis Taobaze da profesiul zrdaSi skolis Tanadgoma da mxardaWera.<br />

aqedan gamomdinare, Cveni azriT, maswavleblis ganviTarebis SesaZlo alternativebSi Sesavali<br />

programebi prioritetuli iqneboda. kerZod, Cveni azriT:<br />

1. bevr Tavdadebul xelmZRvanels gadavcemdiT zrdasrulTa ganviTarebis Sesaxeb<br />

codnas, dakvirvebisa da wvrTnis, SexvedraTa Catarebis unar-Cvevebs da, pirvel<br />

yovlisa, profesiuri swavlebis codnis safuZvlebs. maT axalbeda maswavleblisTvis<br />

kviraSi sami saaTis ganmavlobaSi xelsayreli momentebis gamoyenebis swavlebas<br />

davavalebdiT, raTa axalbedebs zemoTaRwerili Sexedulebebis CamoyalibebaSi daxmarebodnen.<br />

2. gadavxedavdiT xelmZRvanelTa (anu skolis direqtorTa) Camoyalibebis process im<br />

mizniT, rom mas kolegialobis, eqsperimentirebis da codnis bazis gafarToebis myari<br />

kultura moecva. movamzadebdiT, davexmarebodiT da SevafasebdiT liderebs<br />

amgvari xelmZRvanelobisTvis saWiro unar-Cvevebis TvalsazrisiT.<br />

531


Tavi 20<br />

532<br />

literatura<br />

Gould, Stephen Jay. Mismeasure of Man. New York: W.W. Norton, 1981<br />

Herrnstein, Richard J. and Charles Murray. The Bell Curve. New York: Free Press, 1994.<br />

Howard, Jeff “You Can’t Get There From Here”. Daedalus 24, no. 4 (Fall, 1995): 85-92<br />

_____. “The Social Construction of Intelligence”. Lexington, Mass: Efficacy, Inc., 1993<br />

Jensen, Arthur R. “How Much Can We Boost IQ and Scholastic Achievement?” Harvard Education<br />

Review XXXIX (Winter, 1969): 1-123<br />

McIntosh, Peggy. “White Privilege: Unpacking the Invisible Knapsack”. Peace and Freedom (July-<br />

August, 1989): 10-12.<br />

Resnick, Laurence. “From Aptitude to Effort: A New Foundation for Our Schools” Daedalus 124,<br />

no. 4 (Fall 1995): 55-62.<br />

Rist, Ray. “Student Social Class and Teacher Expectations: A Self-fulfilling Prophecy in Ghetto<br />

Education.” Harvard Educational Review 40, no.3 (August, 1970): 411-451.<br />

Steele, Claude. “Race and Schooling of Black Americans”. The Atlantic Monthly (April, 1992): 68-78.


indeqsi<br />

wigns orgvari saZiebeli aqvs: saxelTa saZiebeli da avtorTa saZiebeli. saxelTa saZiebel-<br />

Si warmodgenilia wignSi ganxiluli yvela sakiTxi. avtorTa saZiebelSi mocemulia wignSi<br />

moxseniebuli yvela avtori da naSromi. abreviatura `Sen.~ gverdis cifrebTan aRniSnavs<br />

sqolioSi Camotanil SeniSvnas.<br />

a<br />

abstraqcia<br />

aRwera, 19;<br />

doneebi, saswavlo gamocdilebaSi, 396<br />

administratori, skolis, 514-515, 523<br />

avTentikuri Sefaseba. ix. Sefaseba<br />

avtoriteti, ignorireba, 140-141<br />

azrobrivi xati, Semoqmedeba, 187-188<br />

azrovnebis rukebi, 191<br />

akademiuri swavlis dro, 70, 72<br />

akademiuri unarebis transferi, 223-224, 225<br />

akademiuri CarTulobis dro, 73-75<br />

alternatiuli Sefaseba. ix. Sefaseba<br />

analogiebi, gamoyeneba, 255<br />

arastruqturirebuli swavleba (swavlebis odeli),<br />

255-256<br />

araswori aRqma, Tanaziaroba, 183-185<br />

araswori qceva<br />

mizezebi da Sedegebi, 109;<br />

Sedegebi sicxadis, 112;<br />

miwodebis, 113-114, 115-116;<br />

araefeqtiani, 116-117;<br />

SerCeva, 113-114;<br />

aTi mizezi, 107;<br />

ix. aseve jiuti moswavleebi<br />

araweriTi davalebebi, 346-347<br />

artefaqtebis CanTa (TamaSi), 329-330<br />

asoebiT Sefaseba, 290-291, 292, 460-461<br />

atribuciis Teoria, 287-288, 289, 341<br />

aqtebi<br />

Tanaziaroba, 28-29;<br />

gafrTxileba, 27-28;<br />

Sewyveta, 25-27;<br />

Sesatyvisi qcevis waxaliseba, 112-113;<br />

Cabma, 28;<br />

proceduruli, 400-401;<br />

miRweva, 29;<br />

ix. aseve unarebi<br />

aqtivobebi, saklaso<br />

miznis axsna, 197-198;<br />

miznebi, 363, 368-370<br />

aqtiuri areebi klasSi, 59<br />

aqtiuri monawileoba (swavlis principi), 225<br />

aqtiuri mosmenis unari, 316-317<br />

aqtiuri moswavlis modeli, 56<br />

saxelTa saZiebeli<br />

aRiarebis aqtivobebi, 330, 331<br />

aRqmis arxebi, 232, 233, 405-406<br />

axsnis instrumentebi (swavlis principi), 344<br />

axsnis instrumentebi, repertuari, 187-192<br />

`akademiuri wiTeli perangis gadacma~, 294<br />

b<br />

bundovani terminebi, 192, 193<br />

g<br />

gacnobis aqtivobebi, 329-330<br />

gagebaze mimarTuli kiTxvebi, 180-181, 182<br />

gadasvla<br />

sacobebis Tavidan acileba, 44;<br />

kognituri, 205;<br />

ideaTa Soris, 204;<br />

axal aqtivobaze, 43-44;<br />

aqtivobis, tempis an donis cvlilebis Sesaxeb<br />

miniSneba, 204<br />

gadafarva, unarebis, 40-41<br />

gakveTilis dagegmva, 43, 370-371.<br />

ix. aseve saswavlo gegmis Sedgena<br />

gakveTilis dasruleba Sejamebis gareSe (swavlis<br />

principi), 235<br />

gameoreba (swavlis principi), 235<br />

gameoreba, 235<br />

gameorebis teqnika, 113<br />

ganmamtkicebeli cxrili, 203<br />

ganmtkiceba (swavlis principi), 227-228<br />

ganmtkicebis Teoria, 127-128<br />

garegani jildo, 228<br />

garegnoba, 315<br />

garemos msgavseba (swavlis principi), 220- 221<br />

garemoSi gamoyeneba (swavlis principi), 224<br />

gasasvlelebi saklaso oTaxSi, 59<br />

gasaSualoebuli Sefaseba, 290-291<br />

gafrTxileba (sxva saqmianobaze gadasvlamde), 43-44<br />

gafrTxilebis formebi, 27-28<br />

gonebrivi warmosaxva, 187-188<br />

grafikuli winmswrebi aqtivobebi, 189-192<br />

ganmamtkicebeli cxrili, 203;<br />

miznebis Sesaxeb fiqris saSualeba, 369<br />

`gagebis Semowmeba~, 180, 281-282<br />

`gakveTilebis Semdeg datoveba~, 114<br />

`gamocanebi~ aqtivoba, 332<br />

533


<strong>gamocdili</strong>m aswavlebeli<br />

d<br />

dabali moswrebis moswavleebi<br />

gavrcelebuli Sexeduleba, 298;<br />

standartebis da molodinebis amaRleba, 294;<br />

efeqtiani Zalisxmevis swavleba, 299;<br />

monitorigni, 295<br />

dabneva<br />

dazustebis instrumentebi, 187-192;<br />

axal da naswavl masalas Soris, 222;<br />

xelaxla swavlis jgufebi, 291, 292;<br />

meTodi `Sewyvite Cemi swavleba~<br />

prevenciisTvis, 342-343;<br />

maswavleblis reaqciaTa nakrebi, 180-182;<br />

ix. aseve sicxade<br />

dadasturebis aqtivobebi, 330, 331<br />

dadebiTi magaliTi, 251-252<br />

dadebiTi molodinis damokidebuleba, 112-113, 271-<br />

272<br />

davalebis analizi, 229<br />

davalebis resursebi, 389<br />

davalebis rveuli, rogorc Sefasebis meTodis<br />

surogati, 446-447<br />

davalebisTvis saWiro dro, 69-75<br />

dakvirvebis unari, 514<br />

damatebiTi kiTxvebi, 281-282<br />

damokidebulebis miznebi, 371<br />

daostatebis miznebi, 364-365, 367-368, 368-370<br />

daJineba (simtkice), 115-116, 272<br />

daskvna, 235, 401<br />

daskvniTi wuTebi, 75-76<br />

dasja, 114, 141-142, 143<br />

daxmareba, moTxovnisas, 336, 340-341<br />

dajgufeba, 293-296, 402-403<br />

dajildoebis sistema, 117<br />

disciplina, 107-168<br />

araswori qcevis mizezebi, 107-111;<br />

molodinebi da Sedegebi, 112-119;<br />

moswavleTa kontroli da gavlena, 119-124;<br />

modelebis Sesabameba moswavleTa<br />

saWiroebebisadmi, 157-166;<br />

disciplinis modelebi<br />

qcevis modifikacia, 126-129;<br />

logikuri Sedegebi, 140-146;<br />

pirovnuli gavlena, 136-140;<br />

realobiT Terapia, 146-151;<br />

TviTanalizi, 129-136;<br />

Semajamebeli cxrili, 166;<br />

maswavleblis efeqtianobis wvrTna, 151-157;<br />

maswavleblis roli, 158-159;<br />

savarjiSo, 171-173;<br />

simtkice da araswori qceva, 110-111;<br />

Semajamebeli gverdebi, 167-170;<br />

ix. aseve araswori qceva; jiuti moswavleebi<br />

disciplinis damrRvevi moswavleebi. ix. araswori<br />

qceva<br />

donis gansazRvra, 181-183<br />

534<br />

dro skolaSi, cneba, 69, 70<br />

dro, 69-79<br />

xanmokle periodebis efeqtiani gamoyeneba,<br />

75-76, 227;<br />

rogor aris ganawilebuli skolaSi, 69-75;<br />

tempis Sesaxeb Sexedulebebi, 76-79;<br />

swavlisaTvis gamoyofili dro, 67-68;<br />

savarjiSo, 83-86;<br />

Semajamebeli gverdebi, 81-82<br />

`damsxvreuli kvadratebi~ (aqtivoba), 331, 333<br />

`daJineba~ moswavlesTan, 280, 281-282<br />

e<br />

emociuri empaTia, 179-180<br />

emociuri asociaciebi, uaryofiTi, 221<br />

empaTia, 179-180, 185-186<br />

epizoduri Canawerebi Sefasebis mizniT, 452, 454-457<br />

erToba, gancdis Camoyalibeba, 121, 327-335<br />

sxvebis aRiarebiT, 329-330;<br />

jgufis identobis SeqmniT, 331-332;<br />

socialur unarebTan dakavSirebuli<br />

aqtivobebiT, 332-334;<br />

konfliqtis gadaWris swavlebiT, 334-335;<br />

saklaso Sexvedris strategiis gamoyenebiT,<br />

121-123;<br />

Tanamimdevruli aqtivobebis gamoyenebiT, 123-<br />

124<br />

esse, 441-442<br />

efeqtiani Zalisxmeva, miewereba, 299-300<br />

`efeqtiani qceva~, 528<br />

v<br />

varjiSi (swavlis principi), 229, 344<br />

verbaluri ganmtkiceba. ix. ukukavSiri<br />

verbaluri qceva. ix. metyveleba<br />

verbaluri Sejameba, 232-234<br />

vertikaluri sivrce saklaso oTaxSi, 59<br />

z<br />

zepiri gamokiTxva, 257-258<br />

zepiri moxseneba, 446-447<br />

zeswavla, 229<br />

zneobrivi realoba klasSi, 507<br />

zogadi azrovnebis unar-Cvevis miznebi, 365, 367, 368<br />

zogadi Sexeduleba, 277<br />

T<br />

Tavazianoba (maswavleblis), 315<br />

Tavdapirveli asociaciebi, araswori, 221<br />

Tavisufali saklaso Sexvedrebi, 121<br />

TamaSi `bingo adamianebi~, 329-330<br />

TamaSi `ipoveT adamiani, romelic~, 329-330<br />

TanagrZnoba (swavlis principi), 225<br />

Tanaziarobis aqtebi, 28-29


Tanaziarobis (aRiarebis) aqtivobebi, 330, 331<br />

Tanaziarobis toni, 225<br />

Tanamimdevroba (swavlis principi), 226-227, 344<br />

TanatolTa zewola, 289<br />

Tejirebi, 59<br />

TviTanalizis modeli, 129-136<br />

varaudebi, Rirebulebebi da miznebi, 129-130;<br />

aRwera, 124;<br />

saboloo miznebi, 133-134;<br />

fsiqologiur moTxovnebTan Sesabamisoba, 158;<br />

maswavleblis roli, 133-134;<br />

teqnika, 130-133;<br />

tipuri kandidatebi, 162<br />

TviTanalizis unari, 513-514, 515<br />

TviTgamoxatva, 395<br />

TviTinstruqtaJis swavleba, 132-133<br />

TviTkontroli. ix. TviTanalizis modeli<br />

Tqvi-gaakeTe (swavlis principi), 232-235<br />

i<br />

ignorireba, 110-111<br />

individebis pirovnuli realoba, 506<br />

individualisturi swavlis gamocdileba, 391<br />

individualuri praqtikuli codna, 527<br />

individualuri praqtikuli codna,<br />

maswavleblebis, 518-519<br />

induqciuri azrovnebis modeli (swavlebis), 252-253<br />

induqciuri swavlebis modeli, 248-249<br />

instruqcia, efeqtiani, 196<br />

instruqcia, paternebi, 257-259<br />

instruqtirebis parametrebi, 19-20<br />

inteleqti<br />

Sexedulebebi, 341, 528-529;<br />

miRwevebTan korelacia, 298-299;<br />

Teoriebi, 289;<br />

rasobrivi stereotipebi, 530-531<br />

interaqtiuli swavleba, 70, 72, 73-74<br />

interpersonaluri qcevis molodinebi, 270-271<br />

iumori, 315<br />

informaciis gadamuSavebis realoba saklaso<br />

oTaxSi, 507<br />

informaciis wyaroebi saswavlo gegmisTvis, 388<br />

k<br />

karada, 57<br />

kvlevis unaris wvrTna (swavlebis modeli), 253-254<br />

kiTxvari SefasebisTvis, 448, 451, 452<br />

kiTxvebi<br />

gaazreba, 180-181, 182;<br />

araorazrovneba, 194-195;<br />

damatebiTi, 281-282;<br />

gaxseneba, 180-181, 182;<br />

miniSnebis uzrunvelsayofad, 196<br />

kiTxvebi gameorebisTvis, 182, 183<br />

klasis SigniT dajgufeba, 295<br />

indeqsi<br />

klasisa da swavlebis menejmenti (CLAIM), 126-129<br />

varaudebi, Rirebulebebi da miznebi, 127-129;<br />

terminebis gansazRvreba, 126-127;<br />

saboloo Sedegebi, 128-129;<br />

danergva, 127-128<br />

klasTaSoris dajgufeba, 295<br />

klebadi ukugebis wertili, 225, 229<br />

kognituri ganviTareba, 205<br />

kognituri ganviTarebis safexurebi, 396<br />

kognituri problemis gadaWris interpersonaluri<br />

modeli, 133-136<br />

kognituri qcevis modifikacia, 132-133<br />

kognituri wvrTnis unarebi, 514<br />

kompiuteruli simulaciis Sefasebis meTodi, 445-<br />

446<br />

komunikacia<br />

davalebebisa da amocanebis, 296-297;<br />

saklaso rutinis, 91-92;<br />

maswavleblis molodinebis, 271-273;<br />

maswavleblis meTodebi, 277-278<br />

koncefciis daswavlis modeli (swavlebis), 251-252<br />

konceptualuri modelebi, 232<br />

konceptualuri winmswrebi aqtivobebi, 251<br />

konfliqtis gadaWra, 334-335<br />

konkurencia swavlis procesSi, 391-394<br />

konstruqtivistuli swavleba, 348-349<br />

kontaqti (swavlis principi), 221<br />

kontroli. ix. gavlena<br />

kooperaciuli swavla, formebi, 391-392<br />

kooperaciuli swavlis modelebi, 123-124<br />

kulturis TvalsazrisiT relevanturi swavleba,<br />

350-351<br />

kulturuli gansxvavebebi, 111<br />

`kvleva ukeTesi swavlebisTvis~, 519<br />

KWL (vici-minda vicode-viswavle) teqnika, 201-202<br />

l<br />

labirinTebi, 192, 193<br />

leqcia, 257<br />

leqsikuri unarebi, 226<br />

logikuri Sedegebis modeli, 140-146<br />

gansazRvreba, varaudebi, miznebi, 140-141;<br />

aRwera, 125;<br />

saboloo Sedegebi, 146;<br />

danergva, 142-143;<br />

Seusabamo gamoyeneba, 145-146;<br />

moswavleTa fsiqologiur moTxovnebTan<br />

Sesabamisoba, 158;<br />

dadebiTi programa, 144;<br />

warmatebis winapiroba, 145;<br />

maswavleblis mier Zalauflebis gamoyeneba,<br />

145-146;<br />

tipuri kandidatebi, 162-163<br />

lodinis dro, 280, 283, 284, 340<br />

535


<strong>gamocdili</strong>m aswavlebeli<br />

m<br />

magaliTebi<br />

aRwera, 430-431;<br />

nakrebebi da nimuSebi, 471-487<br />

magida, 57<br />

marSrutis dasaxva, 199<br />

martivi Tvlis teqnika, 130-131<br />

masalebi. ix. saklaso masalebi<br />

masalis amowurvis miznebi, 363, 368-370<br />

<strong>maswavlebeli</strong><br />

Sexedulebebi inteleqtis Sesaxeb, 528-529;<br />

swavlis procesi, 529;<br />

rasizmi, 530-531;<br />

skolis garemo, 530;<br />

pedagogiuri codna, 517, 527-528, 529<br />

kognituri wvrTnis unari, 514;<br />

komunikaciuri qceva, 277-278;<br />

Sexedulebebis, Rirebulebebisa da varaudebis<br />

gamoxatva, 516-517;<br />

SeniRbuli Setyobineba moswavleebisadmi, 296-<br />

297;<br />

dabali Semosavlebis mqone skolaSi, 298-299;<br />

CarevasTan gamklavebis unari, 42-43;<br />

saklaso sivrce, 56-57;<br />

saqmianobis standartebis dadgena, 273-274;<br />

rutinis standartebis dadgena, 91-92;<br />

gakveTilis moqniloba, 43;<br />

molodinebis Sesabamisoba moswavleTa<br />

SesaZleblobebTan, 118-119, 276;<br />

moswavleebTan urTierTobis meTodebi, 314;<br />

SeniSvna aqtivobidan aqtivobaze gadasvlis<br />

Sesaxeb, 43-44;<br />

aqtivobaTa tempi, 79;<br />

moswavlis araswori qceva, 167, 168;<br />

moswavleebis mier masalis wvdoma, 180, 185;<br />

rutinis gamoyeneba, 92-94;<br />

optimaluri pirobebi, 513, 521-522;<br />

saboloo miznebi, 503-504<br />

pirovnuli miznebis gansazRvra, 370-371;<br />

individualuri praqtikuli codna, 518-519,<br />

527;<br />

pirovnuli urTierToba moswavleebTan, 269,<br />

313-314;<br />

pirovnuli Taviseburebebi, 314-317;<br />

profesiuli ganviTareba, 514-515, 520-522;<br />

TviTanalizis unari, 513-514;<br />

aucilebeli simtkice, 115-117, 272, 273<br />

maswavlebelTa Sexedulebebi. ix. maswavleblebi<br />

maswavleblis efeqtianobis wvrTnis (mew) modeli,<br />

151-157<br />

kandidatebi, 163-164;<br />

gansazRvreba, varaudi, Rirebuleba da miznebi,<br />

151-152;<br />

aRwera, 125;<br />

saboloo Sedegebi, 156-157;<br />

danergva, 153-154;<br />

536<br />

warmatebis winapiroba, 155-156;<br />

principebi, 152-153<br />

maswavleblisTvis Sesavali programebi, 531<br />

menejmentis parametrebi<br />

aRwera, 18-19;<br />

susti mmarTveloba, 108;<br />

maswavleblis unari, 74-75<br />

meojaxeobis rutina, 91, 270-271<br />

mesakuTreobis grZnoba (moswavleTa mier)<br />

klasis an davalebis mimarT, 341-342;<br />

grZnobis xelSewyoba, 119-120;<br />

sivrceze, 57-58<br />

metyveleba, 192-194<br />

miznebi<br />

swavlis, 56, 289;<br />

xarisxi da raodenoba, 231;<br />

moswavleebis mier, 437-438;<br />

siCqare, 230-231;<br />

ix. aseve miznebi<br />

miznebi, 361-377<br />

damokidebulebis miznebi, 371;<br />

qcevis miznebi, 376;<br />

sicxadis, 371;<br />

masalis amowurvis miznebi, 362, 368-370;<br />

dasaxva, 361-362;<br />

CarTulobis miznebi, 363-364, 368-370;<br />

swavlis miznebi, 198-200, 420-421;<br />

daostatebis miznebi, 364-365, 367-368;<br />

moswavleTa SesaZleblobebTan Sesatyvisoba,<br />

372-373;<br />

pirveladi wyaroebi, 373-374;<br />

savarjiSo, 381-383;<br />

meoreuli wyaroebi, 374-376;<br />

Semajamebeli gverdi, 379;<br />

ix. aseve saboloo miznebi<br />

miznis dasaxva (swavlis principi), 230-231, 344<br />

miznis struqtura. ix. swavlis gamocdileba<br />

miTi intuiciis mqone maswavleblis Sesaxeb, 21<br />

miTiTebebi, efeqtiani, 196<br />

miniSneba gakveTilis sicxadis mizniT, 197<br />

miniSnebebi<br />

araorazrovneba, 194-195;<br />

rogor gamoviyenoT, 196;<br />

rodis gamoviyenoT, 189, 283-284<br />

misalmebis aqtivoba, 330-331<br />

miRwevis aqti, 29-30<br />

mnemonika (swavlis principi), 226<br />

mniSvneloba (swavlis principi), 220<br />

mniSvnelovani atributebis gamocalkeveba (swavlis<br />

principi), 222-223<br />

mniSvnelovani maxasiaTeblebi, 222-223<br />

mniSvnelovani Taviseburebebis xazgasma, 222-223<br />

modalobis testebi, 345<br />

modelireba (swavlis principi), 232, 271-272<br />

mokle pasuxebiani testi, 441<br />

molodinebi, 269-301<br />

Sesabamisi done, 117-118;


sicxade, 110, 112;<br />

miRwevebTan korelacia, 277;<br />

rubrikebis Seqmna, 434-435;<br />

standartebisagan gansxvavebuli, 274;<br />

adreul asakSi, 117;<br />

molodinTa Setyobineba, 271-273, 277-297;<br />

standartebis da molodinis Sesabamisoba, 274-<br />

276;<br />

saqmianobis, 270;<br />

savarjiSo, 305-307;<br />

Semajamebeli gverdebi, 303-304;<br />

maswavlebelTa meryeoba, 118;<br />

maswavlebelTa reaqcia, 287-288;<br />

sami mTavari gzavnili, 269-270<br />

molodini, 44-46<br />

monitoringi, 294-296<br />

mosmenis unarebi, 316-317, 331<br />

moswavle<br />

konceptualuri done, 404-405;<br />

dabneuli. ix. dabneva;<br />

gavlena. ix. moswavlis gavlena;<br />

dabali moswrebis<br />

Sexedulebebi, 298-299;<br />

standartebis da molodinebis gazrda, 294;<br />

efeqtiani Zalisxmeva, 299-300;<br />

monitoringis mqone skolebSi, 295<br />

azrovnebis wesi, 220;<br />

araswori qceva. ix. araswori qceva;<br />

ureaqcioba, 283-285;<br />

fsiqologiuri moTxovnebi, 157, 158, 326;<br />

SeniSvna, 315-317;<br />

jiuti<br />

araswori qcevis mqoneTagan gamijvna, 111;<br />

Sesatyvisi disciplinis misadageba, 165;<br />

fsiqologiuri moTxovnebi, 157, 158;<br />

disciplinis eqvsi modelis Sejameba, 124-<br />

126, 166<br />

vin ver `Caswvda~, 291, 292<br />

moswavleTa gavlena, izrdeba<br />

araweriTi davalebebis Sesrulebisas, 346-347;<br />

saklaso cxovrebaSi, 119-120;<br />

swavlis stilis gansazRvrisas, 345-347;<br />

instruqciis meTodebze, 342-343;<br />

saklaso oTaxSi TamaSis wesebze, 343-344;<br />

Sedegad mosdevs, 341-342;<br />

swavlis strategiebis gaziarebiT, 344-345<br />

moswavleTa zedamxedveloba, 394-395<br />

moswavleTa Tavisufali azrovnebis xelSewyoba<br />

(swavlis principi), 235-236<br />

moswavleTa `individualuri swavla~, 93-94<br />

moswavleTa konceptualuri doneebi, 404-405<br />

moswavleTa pasuxis dadastureba, 281-282<br />

moswavleTa piradi sivrce, 58<br />

moswavleTa pirovnuli ganviTareba, 255-256<br />

moswavleTa qvedayofa, 44<br />

moswavleTa codnis gaaqtiureba, 200-202, 203<br />

moswavlis CarTulobis dro, 70, 71, 72<br />

indeqsi<br />

motivaciuri parametrebi, 19<br />

moxseneba, 446-447<br />

moxsenebis sistema, 460-461, 462, 463<br />

multimediuri moxseneba, 446-447<br />

m. e. w. ix. maswavleblis efeqtianobis wvrTna<br />

`magiuri wre~, 56<br />

`me~-Setyobineba, 26<br />

`mzardi Zalisxmevis~ ineteleqtis Teoriis momxre,<br />

289-290<br />

`mTliani suraTis~ Sesatyvisi maswavleblis qceva,<br />

198-206<br />

`mocemuli~ inteleqtis Teoria, 289<br />

n<br />

namuSevris nimuSebi SefasebisTvis, 421, 421-424, 426,<br />

430<br />

niSnebiT Sefaseba, 460-461<br />

o<br />

ostaturi swavlis paradigma, 73, 275<br />

p<br />

pasuxebi, reaqcia<br />

Sesatyvisi meTodebi, 284;<br />

SeniRbuli Setyobinebebi, 278-280;<br />

qcevis repertuari, 279-282<br />

paternebi<br />

Sefasebis Sesaxeb moxseneba, 460-461;<br />

moswavleTa portfolios SeqmnaSi<br />

monawileoba, 452-453<br />

pativiscema (maswavleblis mier gamovlenili), 315<br />

pedagogiuri codna. ix. profesiuli pedagogiuri<br />

codna<br />

personalis ganviTareba, 520-522<br />

personalis ganviTarebaze mzrunvelni, 515<br />

pigmalionis efeqti, 276-277, 278, 298<br />

pirdapiri dakvirvebis safuZvelze Sefasebis<br />

meTodi, 442, 444-445<br />

pirdapiri swavleba, 73-75, 258-259<br />

pirveli wuTebi, 75-76, 220-221<br />

pirovnuli gavlenis modeli, 136-139<br />

varaudebi, Rirebulebebi da miznebi, 136;<br />

aRwera, 125;<br />

saboloo Sedegebi, 139;<br />

danergva, 137-138;<br />

fsiqologiur moTxovnebTan Sesabamisoba, 158;<br />

warmatebis winapiroba, 139;<br />

principebi, 137;<br />

tipuri kandidatebi, 162<br />

pirovnuli kontaqti, molodinTa gansamtkiceblad,<br />

272-273<br />

pirovnuli urTierTobis damyareba<br />

maswavleblis ZiriTadi Taviseburebebi, 314-<br />

317;<br />

savarjiSo, 321;<br />

dasabuTeba, 313;<br />

537


<strong>gamocdili</strong>m aswavlebeli<br />

Semajamebeli gverdi, 319<br />

politikuri realoba saklaso oTaxSi, 507<br />

portfolio, 452-453, 458<br />

problemis gadaWraze mimarTuli amocanebi, 442, 443<br />

proeqtis demonstrireba, 447-448<br />

profesiuli swavlebis codna<br />

Sexedulebebi, 527, 529;<br />

sajarooba, 519-520;<br />

ix. aseve individualuri praqtikuli codna<br />

proceduruli nabijebi, 400-401<br />

J<br />

Jurnalebi SefasebisTvis, 452<br />

r<br />

raodenobrivi miznebi, 231<br />

rasizmi, 530-531<br />

realobiT Terapiis modeli, 146-151<br />

gansazRvreba, varaudi, Rirebuleba da miznebi,<br />

146-147;<br />

aRwera, 125;<br />

saboloo Sedegebi, 151;<br />

danergva, 148-149;<br />

fsiqologiur moTxovnebTan Sesabamisoba, 158;<br />

warmatebis winapiroba, 150-151;<br />

principebi, 148;<br />

tipuri kandidatebi, 163-164<br />

realuroba (maswavleblis), 316<br />

relaqsaciis swavla. ix. TviTanalizis modeli<br />

relaqsaciis teqnika, 131-132<br />

repertuari, 5<br />

riskis gaweva<br />

Sexedulebebi, 336;<br />

waxaliseba, 336-339;<br />

maswavlebelTa mier, 516-517<br />

rTuli amocanis dayofa martiv nawilebad (swavlis<br />

principi), 229<br />

rubrika<br />

gansazRvreba, 421;<br />

magaliTebi, 425, 426, 427, 428-429, 432;<br />

rogor SevqmnaT, 430-431;<br />

warmatebuli rubrikis Taviseburebebi, 431,<br />

433;<br />

saimedooba, 433;<br />

standartebi, 434-435<br />

rutina, 91-94<br />

kognituri, pirovnuli da socialuri swavlis<br />

xelSewyoba, 93-94;<br />

efeqtianobis maqsimizireba, 93-94;<br />

savarjiSo, 97-103;<br />

standartebi da komunikacia, 91-92;<br />

Semajamebeli gverdi, 95;<br />

saxeebi da sasurveli Taviseburebebi, 91<br />

538<br />

s<br />

saabazano, 57-58<br />

saboloo miznebi, 503-509<br />

gavlena saswavlo gegmasa da saklaso<br />

masalebze, 505-506;<br />

gavlena swavlebis parametrebze, 504;<br />

konkretuli moswavlisTvis Sesabamisoba, 508-<br />

509<br />

sademonstracio adgilebi saklaso oTaxSi, 59<br />

saklaso aqtivobebi<br />

miznebis axsna, 197-198;<br />

miznebi, 363, 368-370<br />

saTamaSo moedani, 58<br />

saklaso aqtivobebis tempi, 76-79<br />

saklaso garemo, 325-351<br />

erTobis gancdis Camoyalibeba, 327-335;<br />

Tavdajerebuloba da riski, 335-341;<br />

swavlasTan korelacia, 326;<br />

moswavleTa kontroli da gavlena, 341-349;<br />

Semajamebeli gverdebi, 353-354;<br />

sami ZiriTadi maxasiaTebeli, 328<br />

saklaso erToba. ix. erToba<br />

saklaso TamaSis wesebi, 341-342, 342-344<br />

saklaso masalebi<br />

SerCeva, 505-506;<br />

efeqtiani gamoyeneba, 231;<br />

organizeba, 57, 58;<br />

masStabi, 406<br />

saklaso oTaxis mSvidi (fiqrisTvis gankuTvnili)<br />

nawili, 59<br />

saklaso oTaxis struqtura, disciplinis<br />

problemebi da, 109<br />

saklaso realoba, 506-507<br />

saklaso saqmianobis rutina, 91, 270-271<br />

saklaso sivrce. ix. sivrce<br />

saklaso Sexvedrebi, 332<br />

erTianobis gancdis CamoyalibebisTvis, 121-<br />

124;<br />

roli realobiT Terapiis modelSi, 149-150<br />

samarTlianoba (maswavleblis), 314<br />

samomavlo gegmebze miniSneba, 204-205<br />

samuSaos pirovnuli relevanturoba, 389-390<br />

sarkazmi, 26Sen., 30<br />

saswavlo gegmis parametrebi, 19-20<br />

saswavlo gegmis Sedgena, 497-498<br />

SerCeva, 505-506;<br />

ix. aseve gakveTilis dagegmva<br />

saqmianoba (moswavleebis)<br />

Sefaseba, 442, 444-446;<br />

Sedegebi, arasaxarbielo saqmianobis, 272-273;<br />

molodini, 269-270;<br />

mniSvnelovani cvlilebebi, 288-289<br />

saqmianobis kognituri done, 396-397<br />

saqmianobis miznis orientacia, 289<br />

saqmianobis rutina, 91, 270-271<br />

saqmianobis Sefaseba. ix. Sefaseba


saukeTeso saqmianobis aRiareba, 273<br />

sajaro profesiuli codna. ix. profesiuli<br />

swavlebis codna<br />

semantikuri rukis teqnika, 200-201<br />

sensoruli arxebi, 232, 233, 405-406<br />

sivrce, 55-59<br />

swavlebisaTvis morgeba, 55-57;<br />

savarjiSo, 63-64;<br />

rekomendaciebi gamoyenebisTvis, 58-59;<br />

moswavleTa mier mesakuTreobis gancda, 57-58;<br />

Semajamebeli gverdi, 61<br />

sineqtikis modeli (swavlebis), 255<br />

sicxade (swavlis principi), 225<br />

sicxade, 179-206<br />

kognituri empaTia, 179-180, 185;<br />

Semowmeba, 180-183;<br />

axsnis meqanizmebi, 187-192;<br />

metyveleba, 192-194;<br />

`didi suraTi~, 198-206;<br />

moswavleTa mimdinare codnis gaaqtiureba,<br />

200-202;<br />

`marSruti~, 199;<br />

akavSirebs, 202-205;<br />

ajamebs, 205-206;<br />

savarjiSo, 209-210;<br />

Semajamebeli gverdi, 207-208;<br />

skamebi, 57, 59<br />

skola<br />

administratori, 514-515, 523;<br />

maswavleblis ganviTarebaze zrunva, 514-515;<br />

garemo, maswavleblis Sexeduleba, 530;<br />

liderebi, 522-523;<br />

sivrce fizikuri varjiSisTvis, 58<br />

socialur-emociuri klimati, 325<br />

socialuri daswavlis modeli, 56<br />

socialuri problemebis gadaWris mizniT saklaso<br />

Sexvedra, 122, 123<br />

socialuri realoba saklaso oTaxSi, 506-507<br />

socialuri swavla, 93-94<br />

socialuri unarebis ganviTareba, 332<br />

specialuri adgili klasSi, 57<br />

srulyofis teqnika, 281-282<br />

standartebi<br />

molodinSi Cadebuli, 273-276;<br />

Sefasebis praqtikis, 290-291;<br />

moswavleTa SesaZleblobebisadmi misadageba,<br />

273-274;<br />

rutinis, 91-92;<br />

rubrikebi komunikaciisTvis, 425<br />

standartizebuli testireba, 417-418, 465, 467<br />

stereotipebi, 277, 278, 530-531. ix. aseve<br />

pigmalionis efeqti<br />

stimulis maZiebeli moswavlis modeli, 56<br />

susti adgilebi, 45<br />

swavlaze ganawilebuli dro, 69, 70-71<br />

swavleba transferisTvis (swavlis principi), 223-<br />

224<br />

indeqsi<br />

swavlebis (instruqciis) paternebi, 257-259<br />

swavlebis kooperaciuli modelebi, 123-124<br />

swavlebis modelebi, 247-259;<br />

winmswrebi aqtivobebis modeli, 250-251;<br />

wvdomis unaris wvrTnis modeli, 254;<br />

gansazRvreba, 247;<br />

jgufuri kvlevis modeli, 256-257;<br />

induqciuri swavlebis modeli, 248-249;<br />

induqciuri azrovnebis modeli, 252-253;<br />

kvlevis unaris wvrTnis modeli, 253-254;<br />

arastruqturirebuli swavlebis modeli, 255-<br />

256;<br />

instruqciis paternebi, 257-259;<br />

Semajamebeli gverdi, 261;<br />

sineqtikis modeli, 255<br />

swavlebis parametrebi, 17-20<br />

abstraqtuli parametrebi, 19-20;<br />

qmedebaTa parametrebi, 18;<br />

qmedebaTa paternebis parametrebi, 19-20<br />

swavlebis winmswrebi aqtivobebis modeli, 250-251<br />

swavlis gamocdileba, 387-406<br />

abstraqciis xarisxi, 396;<br />

kognituri done, 396-397;<br />

konkurencia, 391-394;<br />

dajgufeba, 402-404;<br />

informaciis sirTule, 404-405;<br />

sakiTxebis Tanamimdevroba, 226-227;<br />

pirovnuli relevanturoba, 389-390;<br />

kiTxvari, 409-412;<br />

masalebis masStabi, 406;<br />

TviTgamoxatva, 395;<br />

sensoruli arxebi, 405-406;<br />

informaciisa da resursebis wyaroebi, 388-389;<br />

struqturireba, 397-402;<br />

moswavleTa monawileoba, 225;<br />

Semajamebeli gverdebi, 407-408;<br />

zedamxedveloba, 394-395;<br />

maswavlebelTa Sexedulebebi, 529-530<br />

swavlis gamocdilebis interpersonaluri<br />

sirTule, 402-403<br />

swavlis gamocdilebis produqti, 401-402<br />

swavlis gamocdilebis Sesaxeb informaciis<br />

kompleqsuroba, 404-405<br />

swavlis gamocdilebis Sinaarsi, 398-400<br />

swavlis gamocdilebis struqtura, 397-402<br />

moswavlis Sesatyvisi qceva, 400;<br />

Sejameba, 401;<br />

Sinaarsi, 398-400;<br />

swavlis produqtis forma, 401-402;<br />

moswavlis ganviTarebis donesTan<br />

Sesabamisoba, 402;<br />

proceduruli detalebi, 400-401<br />

swavlis damxmare instrumentebi, 225-226<br />

swavlis konkretuli gamocdileba, 396<br />

swavlis miznebi, 198-199, 420-421<br />

swavlis miznebi, saklaso oTaxis mowyoba, 56<br />

swavlis miznebis orientacia, 289<br />

539


<strong>gamocdili</strong>m aswavlebeli<br />

swavlis principebi, 219-236<br />

savarjiSo, 239-241;<br />

moswavleebisTvis gaziareba, 344-345;<br />

24 principis Sejameba, 237-238;<br />

ix. aseve swavlis specifikuri principebi<br />

swavlis Jurnali, 205<br />

swavlis stili, 341-342, 345-346<br />

swavlulTa gundi. ix. xelaxali swavlebis jgufi<br />

sxeulis ena, 180-181<br />

`sityebis mimofantvis~ teqnika, 201-202<br />

`socialuri SeTanxmebis~ strategia, 112, 120<br />

t<br />

tempi, 39-46<br />

koncefciis aRwera, 39;<br />

rva qveparametri, 40;<br />

proceduruli rutinis maqsimizireba, 92-93;<br />

savarjiSo, 49-50;<br />

Semajamebeli gverdi, 47;<br />

ix. aseve tempis specifikuri qveparametrebi<br />

tempi, swavlis<br />

Sexedulebebi, 339-340;<br />

miznebi, 230-231<br />

testebi, 441<br />

testi, standartizebuli, 417-418, 464-465, 467<br />

testi, werilobiTi, 441-442<br />

tkbileulobiT dajildoebis sistema, 117 Sen.<br />

u<br />

uaryofiTi magaliTi, 251-252<br />

uzrunvelyofa, 40<br />

ukukavSiri<br />

aqtiuri mosmena, 316-317;<br />

waxaliseba, 340-341;<br />

SeniRbuli Setyobineba, 287-288;<br />

mniSvnelovani Taviseburebebi, 227, 272-273;<br />

verbaluri ganmtkiceba, 228<br />

unarebi<br />

akademiuri, 223-224, 225;<br />

aqtiuri mosmenis, 316-317;<br />

kognituri wvrTnis, 514;<br />

mosmenis, 316-317, 330-331;<br />

dakvirvebis, 513-514;<br />

urTierTgadamfaravi, 40-41;<br />

TviTanalizis, 513-514;<br />

socialuri, 332;<br />

leqsikuri, 226;<br />

ix. aseve qmedebebi<br />

urTierTdamokidebuleba, demonstrireba, 332<br />

usulo sivrce saklaso oTaxSi, 58<br />

uyuradRebo moswavleebi. ix. cudi yofaqceva<br />

f<br />

faruli saswavlo gegma, 93-94, 506-508<br />

fizikuri problemebi, araswori qcevis mizezi, 110<br />

540<br />

fragmentacia, 44<br />

fsiqologiuri moTxovnebi<br />

ierarqiuli organizeba, 159, 160, 161;<br />

daukmayofilebloba da swavlaze gavlena, 326<br />

q<br />

qcevis araorazrovneba, 194-198<br />

qcevis miznebi, 376<br />

qcevis modifikaciis modeli, 126-129<br />

aRwera, 124;<br />

fsiqologiur saWiroebebTan Sesatyvisoba,<br />

158;<br />

tipiuri kandidatebi, 161-162<br />

qmedebaTa paternebi, 19-20<br />

qulaTa rubrikebi. ix. rubrika<br />

y<br />

yuradReba, 25-32<br />

Sesatyvisi qcevis waxaliseba, 112-113;<br />

moswavleTa saWiroebisadmi misadageba, 30, 32;<br />

klasifikacia funqcionaluri orientaciis<br />

mixedviT, 30, 31;<br />

repertuari, 25, 29<br />

yuradRebis gafantva, 59<br />

`yvelganmyofoba~, 40-41, 167<br />

S<br />

Sedegebi (cudi qcevis)<br />

dazusteba, 112-113;<br />

miwodeba, 114, 115-116;<br />

araefeqtiani, 116-117;<br />

SerCeva, 114-115<br />

Sedegebi (cudi qcevis), 273<br />

Sedegebi (kargi qcevis), 117<br />

Sedegebis codna (swavlis principebi), 227<br />

Sedegebis codna (swavlis principi), 227<br />

SeTanxmebis miRwevis savarjiSoebi, 332-334<br />

Semavseblebi, 41-42, 45<br />

Sesabamisobis koncefcia, 5, 516-517;<br />

yuradRebis aqti, 30, 32;<br />

saklaso garemos struqtura, 108;<br />

saklaso Zaladoba, 42-43;<br />

saklaso oTaxis sivrce, 56-57;<br />

disciplinis strategia, 167;<br />

molodinebi, 118-119;<br />

gakveTilis moqniloba, 43;<br />

miniSneba gadasvlis Sesaxeb, 44;<br />

saboloo miznebi, 508-509;<br />

aqtivobaTa tempi, 76-79;<br />

moswavleTa piradi sivrce, 58;<br />

reaqciis teqnika, 280, 283-284;<br />

rutina, 92-93;<br />

standartebi, 273-274;<br />

swavlis gamocdilebis struqtura, 372-373,<br />

394-396, 401-406;


moswavlisa da maswavleblis urTierToba, 314<br />

Sefaseba, 417-468<br />

avTentikuri amocanebis Seqmna, 435-437;<br />

kriteriumebis SemuSaveba, 420-421, 427;<br />

nimuSTa nakrebi da magaliTebi, 471-487;<br />

miznebi, 418-420;<br />

Sedegebi mSoblebisTvis, 459-462;<br />

gadamlaSebis riski, 464;<br />

moswavleTa TviTSefasebis roli, 437-439;<br />

ix. aseve rubrikebi<br />

Sefasebis meTodebis saimedoba, 459<br />

Sefasebis meTodis teqnikuri gamarTuloba, 459<br />

Sefasebis meTodis validoba, 459<br />

Sefasebis praqtika, 290-291<br />

Sefasebis gasaSualeba, 290-291;<br />

cifrebiT da asoebiT Sefaseba, 460-461;<br />

ix. aseve Sefaseba<br />

Seqeba, 282-283, 288<br />

Secdomebi<br />

damokidebuleba, 289, 336;<br />

Sexeduleba, 338-339;<br />

reaqcia, 221, 290<br />

Secdomebi. ix. Secdomebi<br />

Sewyvetisken mimarTuli nabijebi, 25-27<br />

Sejameba, 205-206, 232-234<br />

Sinagani metyvelebis teqnika, 132<br />

Sinagani metyvelebis teqnikis modelireba, 188-189<br />

Sinagani jildo, 228<br />

`SewyviteT Cemi swavleba~ praqtika, 342-343<br />

C<br />

Canawerebi, SemTxveviTi, SefasebisTvis, 452, 454-457<br />

Careva, gakveTilis dros, 42-43<br />

CarTulobis miznebi, 363-364, 368-370<br />

CarTva (Cabma), 28, 29<br />

`CamoSorebis~ strategia, 116, 117, 139-140<br />

`Carli braunis sindromi~, 200-201<br />

c<br />

cnebis ruka, 191<br />

codna, maswavleblis. ix. individualuri<br />

praqtikuli codna;<br />

profesiuli codna<br />

codna, moswavlis<br />

codnis gaaqtiureba, 200-202, 203;<br />

naswavlisa da axalis, 202-203<br />

Z<br />

Zalaufleba<br />

avtoritaruli gamoyeneba, 140-141;<br />

Zalauflebis dabruneba, 119-120;<br />

ararseboba, rogorc araswori qcevis mizezi,<br />

110;<br />

logikuri Sedegebis modelSi, 145-146;<br />

ix. aseve moswavleTa gavlenis zrda<br />

w<br />

indeqsi<br />

werilobiTi moxseneba, 446-447<br />

werilobiTi testi, 441-442<br />

werilobiTi Sejameba, 232-234<br />

wesebi<br />

moswavleTaTvis gacxadeba, 112;<br />

saklaso TamaSis, 342-343, 344<br />

wvdomis unaris wvrTnis modeli (swavlebis), 254<br />

wyvilTan asocirebuli swavla, 221<br />

x<br />

xarisxis miznebi, 231<br />

xatebiT (TvalsaCinoebiT) swavlis gamocdileba,<br />

396<br />

xelaxali swavlebis sistema, 292-293, 340-341<br />

xelmeore testireba, 290<br />

xelmZRvaneli, 515, 521Sen.<br />

xelmZRvaneloba, sazomi, 228-229, 394-395<br />

xelmZRvanelobis xarisxi (swavlis principi), 228-<br />

229<br />

j<br />

jgufis dinamika, swavleba, 332-334<br />

jgufis identoba, Seqmna, 331-332<br />

jgufuri kvleva (swavlebis modeli), 256-257<br />

jildo Sinagani da garegani, 228<br />

jiuti moswavleebi<br />

araswori qcevis mqone moswavleTagan gamijvna,<br />

111;<br />

Sesabamisi disciplinis morgeba, 165;<br />

fsiqologiuri moTxovnebi, 157, 158;<br />

disciplinis eqvsi modelis Sejameba, 124-126,<br />

166<br />

joplinis gegma, 295<br />

h<br />

holi, 58<br />

541


a<br />

adamianuri urTierTobebis swavlebis<br />

struqturuli gamocdilebis cnobari, T. 1, gv. 333<br />

amareli, m., Amarel, M., 390<br />

andersoni, l. v., Anderson, L. W., 71<br />

andersoni, s. v., Anderson, C. W., 183<br />

arlini, m., Arlin, M., 43<br />

aronsoni, e., Aronson, E., 332<br />

aspi, d., Aspy, D., 317, 327<br />

b<br />

bairedi, v. n., Bhaireddy, V. N., 325<br />

barbi, v. b., Barbe, W. В., 345<br />

bareli, j., Barell, J., 224<br />

barTi, r., Barth, R., 522<br />

baroni, j. b., Baron, J. В., 437Sen., 466<br />

batistiCi, v., Battistich, V., 326<br />

batleri, d. l., Butler, D. L., 227<br />

baqsteri, g. p., Baxter, G. P., 443, 444<br />

baqholti, d. r., Buckholt, D. R., 166<br />

beikeri, e. l., Baker, E. L., 376<br />

beneti, b., Bennett, В., 329<br />

beneti, n., Bennett, N., 25<br />

berlaki, a., Berlak, A., 402<br />

bidli, b. j., Biddle, B. J., 283<br />

bine, a., Binet, A., 299<br />

biusi, a. m., Bussis, A. M., 390<br />

blenki, m., Blank, M., 284<br />

blumi, b. s., Bloom, B. S., 71, 73, 396, 420<br />

borkovski, j., Borkowski, J., 300<br />

bramsoni, r. m., Bramson, R. M., 341<br />

brauni, a. l., Brown, A. L., 224, 296<br />

brofi, j. e., Brophy, J. E., 27 Sen., 196, 283, 284, 285<br />

brueri, j. T., Bruer, J. Т., 337<br />

bruneri, j., Bruner, J., 396<br />

bruno-goldeni, b., Bruno-Golden, В., 131<br />

bruqsi, j. g., Brooks, J. G., 348<br />

bruqsi, m. g., Brooks, M. G., 348<br />

bulgreni, j., Bulgren, J., 190<br />

buqi, s. l., Book, C. L., 198<br />

buSi, a. j., Bush, A. J., 402, 405<br />

g<br />

gaa, j. p., Gaa, J. P., 230<br />

galvini, k. .m, Galvin, К. M., 198<br />

gamorani, a., Gamoran, A., 294<br />

ganie, r. m., Gagne, R. M., 203<br />

gardneri, h., Gardner, H., 345, 437<br />

gardneri, r., Gardner, R., 206<br />

garmstoni, r. j., Garmston, R. J., 513<br />

avtorTa saZiebeli<br />

indeqsi<br />

gaski, l. a., Guskey, T. R., 518<br />

gaueri, r. r., Gower, R. R., 405, 506<br />

geTzelsi, j., Getzels, J., 55<br />

gibsoni, j., Gibson, J., 275<br />

ginoti, h., Ginott, H., 315<br />

glaseri, v., Glasser, W., 121,122,146,150,151,160,163,166<br />

, 315, 326, 332<br />

gleidi, j,. Glade, J., 439<br />

glikmani, s., Glickman, C., 126<br />

gordoni, t., Gordon, Т., 108, 151,152, 156,166, 316, 334<br />

gordoni, v. j., Gordon, W.J., 255<br />

gregorki a. f., Gregorc, A. F., 198<br />

grei, l. a., Grey, L. A., 141, 326<br />

grehemi, s., Graham, S., 283<br />

gudi, t. l., Good, T. L., 196, 284, 285<br />

gudledi, j., Goodlad, J., 439<br />

guldi, s. j., Gould, S. J., 341, 529<br />

gustafsoni, s., Gustafson, C., 434<br />

d<br />

dakuorTi, e., Duckworth, E., 186, 187<br />

dani, k., Dunn, K., 379, 394, 405<br />

dani, r., Dunn, R„ 379, 394, 405<br />

danjelo, k., D'Angelo, K., 206<br />

dankini, m. j., Dunkin, M.J., 283<br />

darling-hemondi, l., Darling-Hammond, L., 513<br />

dauria, j., D'Auria, J., 448<br />

dafi, g., Duffy, G., 367<br />

deivi, b., Davey, В., 189<br />

deili, e., Dale, E., 390<br />

dembo, m. h., Dembo, M. H., 275<br />

dengi, b., Deng, В., 335<br />

disciplina ucremlebod, 146<br />

disciplinis problemebis gadaWra, 126<br />

diSoni, d., Dishon, D., 124<br />

diSou, m., Dishaw, M., 71<br />

dodi, a. v., Dodd, A. W., 341<br />

dreikursi, r., Dreikurs, R., 114,140,141,143,144,145,146,<br />

157,160,163, 166, 326<br />

dreifusi, s. e., Dreyfus, S. E., 519<br />

dreifusi, h. l., Dreyfus, H. L., 519<br />

dueki, s., Dweck, C., 287, 289, 467<br />

e<br />

edvardsi, j., Edwards, J., 6, 513, 517, 518, 519<br />

evertsoni, s. m., Evertson, С. M., 27 Sen., 76, 347, 348-349<br />

eiloni, b., Eylon, В., 183<br />

elsuorTi, p. s., Ellsworth, P. C., 338<br />

engeli, b. s., Engel, B. S., 72<br />

eriksoni, e., Erikson, E., 160,161<br />

543


<strong>gamocdili</strong>m aswavlebeli<br />

efeqtiani klasebis Camoyalibeba, 123, 329<br />

v<br />

vaineri, b., Weiner, В., 287, 341<br />

vaka, r. t., Vacca, R. Т., 300<br />

vaka, j. l., Vacca, J. L„ 300<br />

van hutoni, r., Van Houton, R., 131<br />

vaswavloT ufro meti, ufro swrafad, 219<br />

vebi, n. m., Webb, N. M., 234<br />

viginsi, g., Wiggins, G., 435, 461<br />

viladri, t., Viladri, Т., 232<br />

vini, p. h., Winne, P. H., 57, 195, 227, 397<br />

volfgangi, s., Wolfgang, C., 126, 131, 162, 166<br />

vudi, s., Wood, C., 327, 330, 332<br />

vulfi, d. p., Wolf, D. P., 437, 438, 447, 453<br />

z<br />

zesoli, r., Zessoules, R., 437<br />

i<br />

iageri, s., Yager, S., 334<br />

iakobsoni, j. e., Jacobson, J. E., 276<br />

iamenci, k., Jamentz, K., 434, 436<br />

igani, g., Egan, G., 317<br />

iingeri, r. j., Yinger, R. J., 363<br />

iosi, m., Joos, M., 194<br />

itoni, j., Eaton, J., 183<br />

k<br />

kagani, s., Kagan, S., 331, 341<br />

kaminsi, j., Cummins, J., 350<br />

kanteri, l., Canter, L., 113,115, 116,117<br />

kari, j., Curry, J., 441<br />

karvini, r. l., Curwin, R. L., 112, 115, 117,118, 120<br />

kaseli, p., Cassel, P., 146<br />

kaskovici, d. h., Kaskowitz, D. H., 74<br />

kenedi, r. l., Canady, R. L., 522<br />

kingi, a., King, A., 234<br />

kingi, m., King, M., 435<br />

klarki, s., m., Clark, С. M., 4, 361, 363<br />

klarki, j. h., Clark, J. H., 189<br />

klasisa da aRzrdis menejmentis programa, 126, 128,<br />

129<br />

koepeni, a., Koeppen, A., 131<br />

kolaruso, s., Colarusso, C., 108, 402, 403<br />

koleri, a., Coller, A., 71<br />

koni, a., Kohn, A., 460,464<br />

konklini, n. f., Conklin, N. F., 452<br />

konoli, p., Connolly, P., 232<br />

kosta, a. l., Costa, A. L., 235, 279, 283, 513<br />

kremini, l. a., Cremin, L. A., 291<br />

kunini, j., Kounin, J., 39, 40, 167<br />

kuperi, h. m., Cooper, H. M., 277<br />

544<br />

l<br />

lainhardti, g., Leinhardt, G., 73, 74<br />

lamperti, m., Lampert, M., 337<br />

laferti, j. s., Lafferty, J. C., 332<br />

ledermani, j, Lederman, J., 162<br />

ledson-bilingsi, g., Ladson-Billings, G., 350, 351<br />

levini, j. r., Levin, J. R., 226<br />

leiziri, d., Lazear, D., 345Sen.<br />

lendi, m., Land, M.,192, 193<br />

likona, t. a., Lickona, T. A., 507<br />

lini, m. s., Linn, M. C., 183<br />

lipmani, v., Lippmann, W., 466, 467<br />

lorti, d. s., Lortie, D. C., 516<br />

luisi, b. v., Lewis, В. V., 57<br />

m<br />

mageri, r. r., Mager, R. R., 376<br />

maiersi, i. b., Myers, I. В., 341<br />

maixenbaumi, d,. Meichenbaum, D„ 132,162,166<br />

maiheri, j. s., Mayher,J. S., 205, 232<br />

makalei, m. h., McCaulley, M. H., 341<br />

makarTi, b., McCarthy, В., 198, 199, 345<br />

makenzi, r., MacKenzie, R., 234<br />

makintoSi, p., Mcintosh, P., 530<br />

maklaxini, m. v., McLaughin, M. W., 513<br />

maklemi, g., Macklem, G., 329, 331, 332<br />

makmaleni, m., MacMullen, M., 439<br />

maknili, j. d., McNeill, J. D., 201<br />

maktigi, j., McTighe, J., 435<br />

mamCuri, s., Mamchur, C., 342, 346<br />

marqsi, r. v., Marx, R. W., 57, 195, 361<br />

marzano, r. j., Marzano, R.J., 187, 435<br />

maslou, a., Maslow, A., 159,160, 326<br />

maswavlebelTa efeqtianobis wvrTna, 108<br />

mendleri, a. n., Mendler, A. N., 112, 115, 117,118, 120<br />

mehani, h,. Mehan, H., 186<br />

milouni, m. n., Milone, M. N., 345<br />

mitCeli, r., Mitchell, R., 452<br />

miurei, s., Murray, C., 530<br />

moosi, b. s., Moos, B. S., 325<br />

moosi, r. h., Moos, R. H., 325<br />

morou, l. m., Morrow, L. M., 234<br />

mustakasi, s., Moustakas, C., 315<br />

n<br />

naiTi, p., Knight, P., 453<br />

nimuSebi: maswavleblis gadawyvetileba, 432<br />

niumeni, f. m., Newmann, F. M., 349<br />

noulsi, m. s., Knowles, M. S., 520<br />

o<br />

obraieni, p., O'Brien, P., 325<br />

ogbu, j, u., Ogbu,J, U,, 289<br />

ozibeli, d. p., Ausubel, D. P., 203, 348


oliri, p. v., O'Leary, P. W., 124<br />

ouksi, j., Oakes,J, 294, 341<br />

p<br />

palinskari, a. s., Palinscar, A. S., 296<br />

parisi, s., Paris, S., 300<br />

pauki, v., Pauk, W., 234<br />

paxaresi, f., Pajares, F., 517<br />

peki, l., Peck, L., 4, 361<br />

perkinsi, d. n., Perkins, D. N., 224, 232<br />

peroni, v., Perrone, V., 465<br />

petersoni, p., Peterson, P., 180, 361<br />

pigmalioni saklaso oTaxSi, 276<br />

pikeringi, d., Pickering, D., 435<br />

polani, m., Polanyi, M., 15<br />

pophemi, v. j., Popham, W.J., 376<br />

pradli, g. m., Pradl, G. M., 205, 232<br />

presli, m., Pressley, M., 300<br />

r<br />

raseli, d., Russell, D., 221, 235<br />

realobiT Terapia, 146<br />

rendolfi, n., Randolf, N., 315<br />

rendolfi, s. h., Randolf, С. H., 347, 348, 349<br />

resniki, h., Resnick, H., 405<br />

resniki, l., Resnick, L., 299, 529<br />

retigi, m. d., Rettig, M. D., 522<br />

riCi, h. l., Rich, H. L., 402, 405<br />

rimi, e., Rim, E., 71<br />

risti, r. s., Rist, R. C., 530<br />

robaki, f. n., Roebuck, F. N., 317<br />

roeleri, l., Roehler, L., 367<br />

rozenSaini, b. v., Rosenshine, В. V., 25, 74, 75, 179<br />

rozenTali, r., Rosenthal, R., 276<br />

roui, m. b., Rowe, M. В., 206, 280<br />

rojersi, d. m., Rogers, D. M., 115<br />

ruptiki, s., Ruptic, C., 452<br />

s<br />

saigli, p., Seigle, P., 329, 331, 332<br />

saizeri, t. r., Sizer, T. R., 434, 447, 464<br />

salivani, e. v., Sullivan, E. V., 402<br />

samara, j., Samara, J., 441<br />

samsoni, g. e., Samson, G. E., 417<br />

sarasoni, s., Sarason, S., 117,139,166<br />

saswavlo gegmisa da swavlebis ZiriTadi<br />

principebi, 454<br />

safieri, j. d., Saphier, J. D., 361, 435, 449, 466, 515<br />

svingi, s., Swing, S., 180<br />

silvesteri, r., Sylvester, R., 338<br />

sindti, v. g., Sindt, V. G., 338<br />

skineri, b. f., Skinner; B. F., 228<br />

skola marcxis gareSe, 121, 146, 335<br />

skolis kultura da cvlilebaTa sirTule, 139<br />

skoti, m. b., Scott, M. В., 506<br />

slavini, r. e., Slavin, R. E., 326, 331, 341<br />

smilaniCi, p., Smil anich, P., 329<br />

smiti, e. l., Smith, E. L., 183<br />

smiti, l., Smith, L., 192, 193<br />

smiti, s., Smith, S., 448<br />

sparksi, d., Sparks, D., 458<br />

spivaki, g., Spivak, G., 134,135,136,166<br />

stenfordi, g., Stanford, G., 123, 329, 332<br />

stiginsi, r., Stiggins, R., 452<br />

stigleri, j. v., Stigler, J. W., 6<br />

stiveni, h. v., Steven, H. W., 6<br />

stivensoni, j., Stephenson, J., 331<br />

stili, s., Steele, C., 530<br />

stolingsi, j. a., Stallings, J. A., 72, 74<br />

swavlebis modelebi, 249<br />

t<br />

taba, h., Taba, H., 248<br />

taileri, r. v., Tyler, R. W., 498<br />

taneri, b., Tanner, В., 522<br />

taneri, l. n., Tanner, L. N., 271<br />

taskeri, r., Tasker, R., 197<br />

terneri, j., Turner, J., 300<br />

toefveri, s. f., Toepfer, C. F., 396<br />

u<br />

uaildmeni, t. m., Wildman, Т. M., 513, 518, 521<br />

uaiTi, b., White, В., 232, 234<br />

ueili, m., Weil, M., 126, 249<br />

ueligi, g. g., Wehlage, G. G., 349<br />

uisleri, j. s., Whisler, J. S., 187<br />

uitholi, j., Withall, J., 325<br />

ungeri, s., Unger, C., 232<br />

uolbergi, h. j., Walberg, H. J., 325<br />

uoleni, l., Wallen, L., 166<br />

uoleni, s. .j, Wallen, C. J., 166<br />

uosiki, b., Wasik, В., 300<br />

uotersi, b., Waters, F., 439<br />

uotrosi, b., Watrous, В., 331<br />

f<br />

fiSeri, s. v., Fisher, C. W., 71, 325<br />

flemingi, m., Fleming, M., 439<br />

fogarti, r., Fogarty, R., 224<br />

fordhemi, s., Fordham, S., 289<br />

freidrixi, g. v., Freidrich, G. W., 198, 203<br />

freizeri, b. j., Fraser, B.J., 325<br />

friki, r., Frick, R., 298<br />

fulvileri, t., Fulwiler, Т., 232<br />

fursti, n., Furst, N., 179<br />

indeqsi<br />

545


<strong>gamocdili</strong>m aswavlebeli<br />

q<br />

qoldueli, j. h., Caldwell, J. H., 71, 72<br />

S<br />

Savelsoni, r. j., Shavelson, R. J., 443, 444, 445<br />

Saini, e., Schein, E., 522<br />

Sauersi, b., Showers, В., 520<br />

Safteli, b., Shaftel, В., 507<br />

Safteli, f., Shaftel, F., 507<br />

Snaideri, v., Schneider, W., 300<br />

Sou, v., Shaw, V., 329<br />

Sunki, d. h., Schunk, D. H., 230<br />

Suri, m., Shure, M., 134,135,136,166<br />

Sutci, u. k., Schutz, W. K., 160, 159, 326<br />

C<br />

Cavesi, r., Chavez, R., 326<br />

Cembersi, b., Chambers, В., 439<br />

Censi, p., Chance, P., 228<br />

Citendeni, e. a., Chittenden, E. A., 390<br />

j<br />

jenseni, a., Jensen, A., 530<br />

joisi, b. r., Joyce, B. R„ 4, 126, 249, 361, 401, 520<br />

jonsoni, d. v., Johnson, D. W., 327, 331, 343, 335, 390,<br />

391, 392<br />

jonsoni, m. s., Johnson, M. S., 314<br />

jonsoni, r. t., Johnson, R. Т., 327, 331, 334, 335, 390, 391,<br />

392<br />

h<br />

haerteli, e. h., Haertel, E. H., 325<br />

haimsi, l., Hymes, L., 166<br />

hali, b., Hull, В., 186<br />

hamondi, r., Hammond, R., 201, 298<br />

hanTeri, m., Hunter, M., 181, 219, 280, 361<br />

hani, a. l., Hahn, A. L., 206<br />

hanti, d., Hunt, D., 402, 404<br />

hanti, j. m., Hunt, J. M., 372<br />

harisoni, a. f., Harrison, A. F., 341<br />

hernStaini, r. j., Herrnstein, R. J., 530<br />

hileri, j. h., Hiller, J. H., 193<br />

hili, b. s., Hill, В. C., 452<br />

hirli, d., Hyerle, D. 190<br />

hovardi, j., Howard, J., 298, 341, 529<br />

hopfenbergi, v. s., Hopfenberg, W. S., 294<br />

horvici, p., Horwitz, P., 232<br />

houi, v., Howe, W., 315<br />

546

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!