18.06.2013 Views

Raconto longo de Giacometo - Associazione culturale amici per la ...

Raconto longo de Giacometo - Associazione culturale amici per la ...

Raconto longo de Giacometo - Associazione culturale amici per la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

el b ·l!id<br />

<strong>de</strong><strong>la</strong>(I/S!iJqOPfP qrf./D 11<br />

urumItr lonrjrr <strong>de</strong> GIACOmGrO


el brivido<br />

<strong>de</strong><strong>la</strong><br />

castagnara granda<br />

raconto <strong>longo</strong> <strong>de</strong> <strong>Giacometo</strong><br />

a cura<br />

di Mans. Francesco Canel<strong>la</strong><br />

Tipografia Antoniana · Padova


Per oltre trent'anni Parroco di Tencaro<strong>la</strong><br />

dal 1966 Vicario Foraneo <strong>de</strong>l Vicariato di Selvazzano<br />

<strong>per</strong> venticinque anni col<strong>la</strong>boratore <strong>de</strong> "l a Difesa <strong>de</strong>l Popolo "<br />

Don ANGELO BERTOLIN<br />

profuse nell'aposto<strong>la</strong>to con generosità senza limite<br />

le sue doti mirabili di mente e di cuore<br />

tino a ca<strong>de</strong>re Improvvisamente sul<strong>la</strong> breccia<br />

<strong>la</strong> sera di domenica 18 aprile 1971<br />

Una Parrocchia mo<strong>de</strong>llo pur nel tumultuoso sviluppo<br />

una chiesa parrocchiale fra le più belle<br />

una partecipazione funebre anzi una apoteosi di popolo mai vista<br />

TE S TI MON IA NO<br />

il pieno successo <strong>de</strong>l suo <strong>per</strong>sonalissimo ministero parrocchiale<br />

di pietà preghiera esempio impegno consiglio carità<br />

cosi come gli scritti senza numero e <strong>la</strong> fama <strong>la</strong>rghissima di " <strong>Giacometo</strong>"<br />

DO C UMENT ANO<br />

l'acutezza <strong>de</strong>ll'ingegno e l'estro inesauribile di autentico artista<br />

seminatore simpaticissimo a piene mani<br />

di sana leUzia e di consigli santi


I<br />

PARTE l


On consegio. T osi; dopo che gavì ocià e S1èho <strong>la</strong> vostra<br />

« Carolina)) (e serchève<strong>la</strong> ne<strong>la</strong> vostra categoria : nè più alta, nè<br />

più bassa! . " On bo.5.ro, come podaràlo mantegnt:rc n3 ... baronessa?<br />

! .. . ) non stèghe mai dire: « Tesoro, dirne <strong>de</strong> 51 ... , se<br />

no mi mc tràgo a' negàre! . .. )). Non bisogna, e no se pOe<br />

butarse massa zò, senza mortificare <strong>la</strong> dignità dt: orno che Dio<br />

ga messo in ncaltri! ... Disìghe pitosto: « Senti, Ferucia, mi<br />

no te me <strong>de</strong>spiàsi.. . Se te ghc 5tè, se sposemo presto... Se<br />

no, mi ghe ne cato almanco on ... sentenàro come ti ... e anca<br />

<strong>de</strong> mègio». Non stè mai farve capire che andè a carità dt: amort:<br />

. . . se no i xè afari seri . . . e -più tardi, invesse <strong>de</strong> ( babbo »<br />

i ve ciamarà: Il màmo! . .. ».<br />

El documenta rio continua a girare ... E c05sì Giassinto ga<br />

sposà con <strong>de</strong>coro <strong>la</strong> so Cristina, e i ga ciamà a sto mondo, quatro<br />

creature, bele cofà el sole!<br />

El più birbo <strong>de</strong> tuti xè sta cl primo: A rduino. Dopo el san tc1<br />

Batèsemo, co' i lo ga portà a casa, cl ga vcrto i océti ... cl se<br />

ga vardà ·torno, e ve<strong>de</strong>ndose in mezo ai Sambugari, cl ga pcn·<br />

sà: « Mi me torna conto dc tomarc in mczo ai Angioleti! ... »<br />

c el xè svolà drito in Paradiso ... El xè sta on gran dolore, ma<br />

confortà da<strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>; c, l'ano drio, da l'arivo <strong>de</strong> A mdio ... Squasi<br />

sinquc chili, a peso .. . ncto; testa a pcro . .. (eh, ma dopo cl se<br />

suga!); facia <strong>la</strong>rga, man gran<strong>de</strong> ... : tuta so pare, nato e spuàto.<br />

Quator<strong>de</strong>se mesi dopo, in Contrà <strong>de</strong>le Pantegàne, xè sbarcà <strong>la</strong><br />

Dorolinda: copia parfeta <strong>de</strong> so fra<strong>de</strong>leto Amelio; precisi come<br />

dO giosse <strong>de</strong> acqua.<br />

I putèi i v.ien su ben! . .. « I eresse cofà <strong>la</strong> u<strong>la</strong>ta, sti mostrld!<br />

... )1 dise Giassinto con compiacensa.<br />

Ghe sta drio so nona, <strong>la</strong> vecia Giustina Sambugara, <strong>la</strong> vedova<br />

<strong>de</strong>l poro Archime<strong>de</strong>, parché so mare vera, <strong>la</strong> Cristina non<br />

pOe <strong>la</strong>tarli ... Infati, dopo ·<strong>la</strong> nassita <strong>de</strong><strong>la</strong> (( Linda)l <strong>la</strong> levatricemadre<br />

(ossia <strong>la</strong> comare - suoccra) ghe ga trovà a<strong>la</strong> sposa <strong>de</strong> Gias-<br />

40<br />

sinto, on stato <strong>de</strong> profondo esaurimento ncrboso, causà da 'nemìa<br />

acuta, e agravà da crisi <strong>de</strong> malinconia <strong>de</strong>pressiva ... ecc.<br />

« Maria Vergene, benedctal ... T uri 5ti mali, in te on colpo<br />

solo!? . .. )/ se <strong>la</strong>menta Giassioto, co' 1c man sui ,aigi.<br />

« Eh 51, SI! . .. Serti òmani, che conosso mi ... , egolisti e<br />

materialisti! ... i dovaria avere più riguardo ..• più cura <strong>de</strong><strong>la</strong><br />

so dona ! ... Ciò, luri non ghe ne porta le conseguensc! ... » se<br />

sfoga velenosa, <strong>la</strong> Il comaròna Il. Ma so zènaro ghe scavessa cl<br />

discorso :<br />

« Sentìl .. . pati ciàri e <strong>amici</strong>ssia 10nga! ... Questi i xè afari<br />

che vu no' i ve riguarda! . . . Lassè che se rangia chi che ghe<br />

[oca! .... Pitosto; consegième: cassa gòi da farghe a<strong>la</strong> Cri­<br />

. ,<br />

SUoa .•• • ».<br />

Desso <strong>la</strong> xè <strong>la</strong> suocera che <strong>la</strong> gà el cortèlo pal mànego! . . .<br />

E <strong>la</strong> parte in pichiata . ..<br />

« Prima <strong>de</strong> tuto bisogna mètar<strong>la</strong> a riposo assoluto; po' dopo<br />

ghe vale cibo bondànte e <strong>de</strong> sustànsia . . . n.<br />

« Brodo ristreto <strong>de</strong> galina vedova; bistcche al sangue .. . ; bisteche<br />

<strong>de</strong> cavàlo ... ; fegato ai ferii medaglioncini di sarvèi . .. ;<br />

animè:e <strong>de</strong> vedèo ... ; vin vedo <strong>de</strong> botilia ... )I.<br />

« Beh, mi credo che -se <strong>la</strong> me magoa tuta sta roba b me fa<br />

'03 sumànsa ... 'na ingiaràda ... c <strong>la</strong> crepa <strong>de</strong> indigestion ! " .<br />

Vardè che scherzo! . .. La gavarà -le bisteche sanguinose ... e1<br />

fega to . .. , i sarvei, le medàgie, cl vin .. . : ma, le aneme dc ve-<br />

&0 ... . pove vago a catarle?! ... >l.<br />

.( Mi:!, da qualsiasi beàro! ... n.<br />

(t Go capìo, e dopo?! ... )).<br />

,( Dopo? ... Ve<strong>de</strong>mo! ... Riposo? . . ; 10 go dito! Cibo bondante?<br />

.. ; lo go dito! ... Ah! ... cco : cambiamento <strong>de</strong> ana e<br />

svago! .. . ».<br />

« Beh ! ,'aria '<strong>la</strong> pòe cambiar<strong>la</strong> ogni volta che <strong>la</strong> vole . . . basta<br />

che <strong>la</strong> vena i balconi! . .. Mi son forte <strong>de</strong> palmòni e no go<br />

paura <strong>de</strong>l fredimento. Pitosto spieghcme: cosa xèlo sto svàco? ... n.<br />

41


Come: gera pre:visto, Giassinto se: ga comosso; e! ghe: xè andà vis+<br />

sin, col fassol e:to in man, a sugarghe le làgreme.<br />

« Non vogio che te piansi, tosoro ... che te: rovini que:i ociéti<br />

beli ! . . . Te contentarò! . . . E xè stà come: s'e! gav e:sse: firmà <strong>la</strong><br />

resa incondissionata!<br />

. . . Riva e! giorno tanto sospirà! ... l'ultima domenega <strong>de</strong><br />

magio. Ame!io e <strong>la</strong> Linda i camina davanti, bei com'e! sole! Da<br />

drio incé<strong>de</strong> maestosa <strong>la</strong> Cristina, co' in testa on gran capèlo blu,<br />

a<strong>la</strong> "corsara U<br />

• • Anca Giassinto ga dovesto comprarse on capèlo<br />

novo .. . par non sfigurare; cl xè <strong>de</strong> tinta verdòn; e lu 10 ga arichio<br />

co' on magnifico rissa, ch'cl ga cavà da<strong>la</strong> cba <strong>de</strong>l màzaro<br />

da rassa ...<br />

Chi no se comòve osservando i putèi che va in ciesa par <strong>la</strong><br />

Prima Comunion?! ... Epure, quei viliacru <strong>de</strong> Bistrojòn, ve<strong>de</strong>ndo<br />

passare e! nostro picolo corteo, i ga scominsià a bu,fonare<br />

sigando:<br />

« Ocio, ai pulsini! . . . Sa-ra i pulsini, che passa <strong>la</strong> pbja! ...<br />

Ocio, che riva <strong>la</strong> pojana! . .. » e i vardava e! capèlo <strong>de</strong><strong>la</strong> Cristina,<br />

<strong>la</strong>rgo cofà na giostra» .. .<br />

In ciesa, tuta ben, tuto belo ... Don Rugibto ga sup:lrà se stesso,<br />

nda predica, comovendo tutti ...<br />

L'inci<strong>de</strong>nte xè capità a l'Agnus Dei ... La Linda (xèlo stà cl<br />

caldo, xè<strong>la</strong> stà l'emossion, xè stà par via <strong>de</strong>l vostito, che <strong>la</strong> tegneva<br />

impasturà e squasi sensa respiro! . . . ) <strong>la</strong> Linda se ga voltà,<br />

bianca cofà <strong>la</strong> zèra ... col visèto tuto im<strong>per</strong>là <strong>de</strong> subre fredo ...<br />

Par fortuna, proprio in te quel momento Suor Rosa-Mistica<br />

ga intonà e! canto: "Eco, quel dolce ùtantc!" . . . ».<br />

« Mama . '. mama!... Mc vien afàno! ... » e <strong>la</strong> pico<strong>la</strong><br />

piànze ...<br />

« Proprio '<strong>de</strong>sso!! . . . Tien saldo ... manda zo! ... ».<br />

Ma, guai ad opòrse e contrariare le legi dda natura!<br />

On <strong>la</strong>mpo! . . . La Cristina ga intuio . .. 'na rovina!<br />

« El vestito bianco, no!! . . . » <strong>la</strong> ga esc<strong>la</strong>mà. E con mossa ful-<br />

58<br />

«Oclo. ai pulsinil ... Sara i pulsini che passa <strong>la</strong> poja! Ocio. che riva <strong>la</strong><br />

pojana! . .. » e i vardava il capelo <strong>de</strong>l<strong>la</strong> Cristina, <strong>la</strong>rgo colà na giostra.<br />

59


cc Carof ... T asi, e scolta! ..• T e ricorda gnente ? I ... ».<br />

c( Come no ?1 ... Come posso <strong>de</strong>smentegare eI nostro primo<br />

incontro ... cossi timido ... COSSI impaciato ... cossf pudico? I ...<br />

Proprio par questo e! xè sta cosSI be<strong>la</strong>i .. . l tosi d'inquò co' <strong>la</strong><br />

so pressa i rovina ruttol ... Ma noaltri semo sempre i stessi; non<br />

xè vero, cara? 1 .. .<br />

.. "Sf, tesoro! ... ". E ghe xè stà on ritorno <strong>de</strong> nama cOSSI potente,<br />

che po<strong>de</strong>va ciapar foga anca <strong>la</strong> castagnara! .. .In te que<strong>la</strong><br />

ga sonà <strong>la</strong> campa ne!a <strong>de</strong> "cm'orll <strong>de</strong> note" ... e a<strong>la</strong>ra i se ga<br />

alsà e i xè andai in leto recitando il Deprafundi par i Povari<br />

Morti.<br />

84<br />

PARTE ]]


CAPITOLO I<br />

TE GIUTEMO NOALTRI!<br />

D. Pacifico, da quel hon prete ch'e! xè, e! fa <strong>la</strong> Dotrina ogni<br />

giorno par siè mesi continui; e tanto i tosi come le putèle le studia<br />

con amore; e i ghe fà fare sempre be<strong>la</strong> figura sia davanti al<br />

Vescovo bene<strong>de</strong>to, sia davanti al Vicario. Ormai le scole comunali<br />

le xè finie, e <strong>la</strong> Dotrina <strong>la</strong> va a gran carica ... E que<strong>la</strong> sera<br />

tornava a casa <strong>de</strong> gran cariera anca Amelio e <strong>la</strong> Linda ... ; iu fà<br />

<strong>la</strong> usta, e <strong>la</strong> pico<strong>la</strong>, <strong>la</strong> quinta . ..<br />

- Te dago ... diese metri <strong>de</strong> vantagio! ... Ve<strong>de</strong>mo chi riva<br />

prima a<strong>la</strong> "castagnara"! ... Prontiii: uno, due, tr . .. viaaaa! ...<br />

Co' do salti da canguro el toso spassa so sorda, che, rossa 10vasà,<br />

<strong>la</strong> protesta:<br />

- No valel ... no vale! ... Imbrogiòn: te SI partio prima!<br />

Ma el picolo contrasto se chièta -subito. Sentà mia banchéta,<br />

a piè <strong>de</strong><strong>la</strong> castagnara, ghe xè so papà; el se alsa, r- sori<strong>de</strong>ndo el<br />

ghe disc:<br />

- Cossa ghe xè da ra<strong>de</strong>gàre ?! ... vegni qua che go na gran<br />

be<strong>la</strong> novità da dirve ... Eco, ti, el me ometo, séntate qua; e ti,<br />

Linda, par <strong>de</strong> qua ... come quando che geri putei ... Dunque<br />

<strong>la</strong> be<strong>la</strong> novità! ...<br />

87


Atimo dc stupore, . . . <strong>de</strong> meravegia ... <strong>de</strong> sgomento! ... A<strong>la</strong><br />

Cristina no ghe par vero . . . Noi xè mai stà cossi! . .. Ne! silensio<br />

se ga sentlo batare tre colpi sul so<strong>la</strong>ro <strong>de</strong> to<strong>la</strong> : (I 111m . •. tum<br />

lum! . .. )).<br />

La Cristina ga tentà <strong>de</strong> fare <strong>de</strong>! spirito:<br />

I( Oh! ... eco el tÌlm tàm <strong>de</strong> me nona! . . . Corri, va I:ì ... Va<br />

a imbC':arau: <strong>la</strong> veda ! ... ll.<br />

« T e podaressi par<strong>la</strong>re anca con pili rispeto . .. )', ga osservà<br />

gelido Giassinto; e a<strong>la</strong> tosa : « Linda, pòrtaghe q ue1a squc<strong>la</strong> <strong>de</strong> acqua<br />

col limòn, a to nona, cara! ... l), e cl se ga butà <strong>la</strong> giacheta<br />

sule spalc, e eI xè an dà fora a ciapare aria ... sbaten do <strong>la</strong> porta.<br />

On momento dopo, da<strong>la</strong> carezà in fondo al campo, se ga sentio<br />

lo scato e <strong>la</strong> paca <strong>de</strong> on sportèlo <strong>de</strong> otòmobile che se sara ... e<br />

po' cl sfr itegare <strong>de</strong><strong>la</strong> frission . . . e finalmen te <strong>la</strong> m:achina che parte<br />

... (chi fusse stà ben atento, gavaria sendo anche cl passéto<br />

leziero <strong>de</strong> 'na parsona che vale ·fa r<strong>la</strong> franca, e no tirare .J'atension<br />

. .. ; e po' el vèrzarse in sbocheo dc<strong>la</strong> portiera <strong>de</strong> casa . .. ;<br />

e 00 dialogo sofegà: «( Sito qua, tesoro I ? . .. Aria <strong>de</strong> burisca<br />

stassera. . . règo<strong>la</strong>te! ... ». « Ciào, mametal. . . Son tanto felicei!!<br />

. .. ).<br />

Nc<strong>la</strong> càmera <strong>de</strong> su, distesa nel gran leto (indove che xè morto<br />

e! poro Archime<strong>de</strong>), da tre ani ( giace <strong>la</strong> pia col tremolo )l . •. , come<br />

che dice il poeta Manzoni Alessandro. Anzi, no xè gnentc vero<br />

che <strong>la</strong> sia distesa, ma <strong>la</strong> xè sentà in untòne . . . par podère respirare<br />

megio ... Ansi par mantegner·<strong>la</strong> su, ne<strong>la</strong> posission giusta,<br />

Giassinto ga rissoho cl problema co' 'na trovata geniale (e ve <strong>la</strong><br />

suggerisso! . . . ) : soto <strong>la</strong> schina dc<strong>la</strong> veeia, ansi soto ai cussini<br />

indove che <strong>la</strong> posa, cl ghe gà messo da 5achi picni <strong>de</strong> scanaréi<br />

in<strong>de</strong>formabili !! . ..<br />

Pora Giustina, COffie se ga riduta que<strong>la</strong> dona ? . . La xè semprc<br />

stà 'na s-cianta ... te pòi imaginarte '<strong>de</strong>sso ... dopo tre ani<br />

dc lero <strong>de</strong>gente ininteròto continuol ... La <strong>de</strong>sgr:mia xè ca pità<br />

on me"wdj" che <strong>la</strong> gera andà a darghe da magnare oltrighe pestàe<br />

108<br />

ai pita rèli ... Giassinlo <strong>la</strong> gOl c:nà 10nga dcstesa e srosa vita coi<br />

pitareli tornavia; <strong>la</strong> ga sen tà sul cariolòn e <strong>la</strong> ga menà casa ...<br />

(Credo ansi che <strong>de</strong>riva da questo fato, quel <strong>de</strong>tto popo<strong>la</strong>re, lievemente<br />

impreca tivo: « to nona in cario<strong>la</strong>! ... che <strong>la</strong> canta e <strong>la</strong><br />

si6Ia!) .. I). Ma <strong>la</strong> Gi ustina gheva poca vogia di siolàre!_ .. El<br />

dottor "cavatappi" (SOlO via i lo ciamava cosSI parché cl gera piu<br />

brào a vènare botitic:, che a cavar <strong>de</strong>nti! . .. ) eI dotare ga giano­<br />

JJicà: « 'Na trombòi<strong>de</strong> fu lminante incoronaria <strong>de</strong><strong>la</strong> vena aItèrica<br />

<strong>de</strong>l sarvèo <strong>de</strong>stro lesionan te <strong>la</strong> "pia madre" c provocante <strong>la</strong> emiplegia<br />

sinistra, con parèsi <strong>la</strong>terale <strong>de</strong>i organi ciclomotori! . . . ».<br />

'( Maria 55 . .. . quanti mali in te on colpo so<strong>la</strong>i . .. Me mare<br />

xè sempre stà ben! . . . SI, <strong>la</strong> gaveva qualche giramento <strong>de</strong> testa,<br />

(a gaveva cl sangue grosso _ .. : ciò, <strong>la</strong> gera <strong>de</strong> pasto <strong>la</strong> dona! ... ».<br />

{(Cos'à!a magnà?! ... I).<br />

I( Vè<strong>de</strong>o, signor dotore: gèri sera, bacalà in tòcio co' <strong>la</strong> polentina<br />

; stamatina bacalà in salàta, ossia bianco mentecato a<strong>la</strong> visenlina<br />

. e polenta bustolà; inquò <strong>de</strong> mezodi, bacalà in salsa co' le<br />

sar<strong>de</strong>le, e polenta tenara ... )).<br />

« Eco, '<strong>de</strong>sso tuto xè eiato; tuto se spiega: <strong>la</strong> ga fa to 'na bacaUte,<br />

con ingropamento <strong>de</strong>l canale digerente, e questo ga brocà<br />

el flu sso sanguigno al sarvèo, ecetara, ecetara. Giasso! . .. gran<br />

giasso su<strong>la</strong> testa ... ».<br />

n DISelO, datore, <strong>de</strong> tacarghe <strong>de</strong>1e sanguéte che magna e1 sangue<br />

guasto? ! ... c <strong>de</strong> farghe on salàsso? Il.<br />

« Sito ti el datore '<strong>de</strong>s50, o sògio mi?! ... Giasso, go dito, e<br />

bastal ____ •<br />

« Che ·<strong>la</strong> se riprenda, dotare ?! ... ».<br />

« Mah! ... Spcremo! . .. Bondi:» .<br />

E invesse <strong>la</strong> se ga ripreso! Ciò, ma <strong>la</strong> me xè rcstà offesa, co'<br />

mezo corpo paralizà : meza viva c meza morta ... ; co l'odo drito<br />

verto e qudo sanco sarà; co <strong>la</strong> boca in parte ... La move solo <strong>la</strong><br />

man drita, co' <strong>la</strong> quale <strong>la</strong> bragagna <strong>la</strong> corona <strong>de</strong>l S_ Rosario; e<br />

cl piè drito col quale ogni tanto <strong>la</strong> peada, par dar segno <strong>de</strong> vita . . .<br />

109


urte" ... e se ve<strong>de</strong>va i maoni bia nchi andare su e zò ... su e<br />

zò ... con ritmo rego<strong>la</strong>re, anca parché quda sca rp<strong>la</strong> <strong>de</strong> vestiti n<br />

che le gà 'dosso ... cl xè tuto par aria .. . DO tosi i ghe rond;lva<br />

torno aIe "colombine". Uno <strong>de</strong>i dò, co'l ga visto cl Prete che<br />

vegneva vanti co' <strong>la</strong> ... massima pru<strong>de</strong>nsa, el se ghe ga rivolto<br />

sfaciatamente: (( ... Dài! ... Farsa, Coppi! ... I). E li se gà<br />

tuti slontanà ri<strong>de</strong>ndo e sganassando ...<br />

De primo impeto D. Pacifico voleva sigarghe drio: ,( Ciò,<br />

toco <strong>de</strong> futuro eavaròn! .. . chi xè che te ga ioscgnà lé ducassiooe<br />

... <strong>de</strong> darghe impasso a<strong>la</strong> zente che va par <strong>la</strong> so strada?! ...<br />

Ghe xè poco da bufonarc! . . . Coppi?! ... mi, co' g heva <strong>la</strong> to<br />

età . . . gavar<strong>la</strong> b.1tuo anca Coppi!... Ben, Coppi ... magari,<br />

proprio no! ... ma par ti, sbaslo, sa rfa pronto anca '<strong>de</strong>sso! ... )) .<br />

Ma , iovesse, ricordandosi Chi ch'cl gaveva in compagnia, el se<br />

ga content:" <strong>de</strong> menare <strong>la</strong> testa, e po' cl ga dito:<br />

(,Signore! ... non stè badarghe ... : sal : i xè tosi ... piu spavaldi<br />

che cativi; piu spi ritosi ( ... almanco i cre<strong>de</strong> <strong>de</strong>' essarlo 1)<br />

che inteligenti ... ; e po' non i lo fà par malissia .. ma, COSSI,<br />

pa r farse vedare da quele q uatro sizampoléte ... Signore, <strong>de</strong>smenteghemo<br />

tuta e benedimo anca questi ... An si mi, poro<br />

vccio, Ve prego par luri; " Lalldau, pl<strong>la</strong>i, DominI/m, <strong>la</strong>llJau<br />

nonun Domini ... I).<br />

• ••<br />

La Linda se gaveva alsà dO-ore-di . .. e <strong>la</strong> gaveva disposto tuta<br />

a ma ravegia! ... Scoà, sca rpià, spolvarà ... , <strong>la</strong>và, peten:" c cambià<br />

so nona, ché que<strong>la</strong> vCCI!ta pareva 00 gelsomln. Sistema <strong>la</strong><br />

caffiara : prima <strong>la</strong> ghe ga dà aria (pn r via che dove che dorme<br />

malài, e specialmente veci . . . l'aria <strong>la</strong> xè . .. pesante): dopo <strong>la</strong><br />

ga cambià cl covertore, e <strong>la</strong> ghe ga messo questo belo; c co' on<br />

bel tapéo a fiori <strong>la</strong> ga sconto quei do sachi dc totani-sc;ma rei<br />

che tegneva in sen lòn <strong>la</strong> vecia ...<br />

126<br />

l<br />

• ... Dà!! ... forsa, Coppi! ... ". E li se ga tutl slontanà ri<strong>de</strong>ndo e<br />

sganassando ...<br />

127


el xè vitima <strong>de</strong> l'ambiente! .. . )) . El prete se alsa s<strong>de</strong>gnà, e rosso<br />

,<br />

Invasa ...<br />

({ No, no! ... mi non so cossa fàrghene <strong>de</strong>l to compatimento!<br />

E se son vecio, no son gnancora insiminlo <strong>de</strong>l tuto! . .. Ma, come?<br />

! ... el to ·Paroco d vien in casa tua ... par avisarte, a quatTo<br />

OCI, In segreto .. . <strong>de</strong> on <strong>per</strong>icolo che minacia to fio<strong>la</strong> ... , c invesse<br />

<strong>de</strong> ringrassiarme che te verzo i nei .. . te me salti su. cofà<br />

'na gata! ... E te parl i <strong>de</strong> calunic, e te me acùsi <strong>de</strong> legeressa e <strong>de</strong><br />

scoltàre le pàciole <strong>de</strong>le paciolòse dclc fémene? l ... l) .<br />

« Reverenda, non voleva oféndar<strong>la</strong>! ... Ma resta d fato che<br />

<strong>la</strong> me Desy <strong>la</strong> xè sempre stà odià e malvista ... ; e s'd vole saverlo,<br />

son stà mi, proprio mi, a dirghe <strong>de</strong> non notarse a<strong>la</strong> Assione<br />

Catolica, par non trovarse piti in mezo a quel s-ciapo <strong>de</strong> madalene<br />

pentite ... )) .<br />

« Te ghè da savère che qu<strong>de</strong> " madalene pentite" le xè le megio<br />

putèle che ghemo in parochia, le piti inteligenti e le piu generose!<br />

. . . E to fio<strong>la</strong> gavar<strong>la</strong> tanto da imparare da lore; e prima<br />

<strong>de</strong> tuto: ad amare <strong>de</strong> piu cl Signore e a freq U!':ntare <strong>de</strong> piu <strong>la</strong><br />

Clesa . .... I<br />

l).<br />

« Oh, ben, reverenda; non ghe xè miga solo che <strong>la</strong> so ciesa!<br />

... )).<br />

« E a chi ghe <strong>la</strong> dèto da intendare ... che andè a confessa rve<br />

dai Capussini . . . a Messa al Santo ... e ai Ves<strong>per</strong>i a ... Abano-<br />

T arme (nel "Duomo", se capisse)?! ... E po', no go vogia <strong>de</strong><br />

questionare! ... T e fasso 'na doma nda so<strong>la</strong>. Ti, prima, iriverentemente,<br />

te ghè paragonà to fio<strong>la</strong> ... a<strong>la</strong> Madona! Dunque: se<br />

to fio<strong>la</strong> morisse in te sto momento, sito sicura che <strong>la</strong> 'n daTia in<br />

Paradito?! . . . Pénsaghel)).<br />

La dona <strong>la</strong> xè restà colpia! par via che vardandose nel<br />

specio <strong>de</strong><strong>la</strong> Morte ... non se ga miga tanta vogia <strong>de</strong> schers3.re!<br />

E a1ora, par non dichiarare <strong>la</strong> resa incondissionata, <strong>la</strong> ga cambià<br />

argomento :<br />

134<br />

({ Quanto ab machina, SI, xè vero ghe xè on distinto Signor,<br />

ansi on dotare ... )).<br />

({ Dotar Mostacèa! ... I) .<br />

({ ... on dotore <strong>de</strong> Mi<strong>la</strong>n, molto serio, e rispetoso ... , che ghe<br />

ofre on passagio, quando che <strong>la</strong> fà -le ore straordinarie nel Scato­<br />

Uficio indove che {a <strong>la</strong>vora .. . , e <strong>la</strong> <strong>per</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> corrièra . . . Cossa ghe<br />

xè <strong>de</strong> male?! ... Mi ansi go caro, pitosto che <strong>la</strong> me tornasse in<br />

bicicreta ... col terrore che <strong>la</strong> me vegna invest<strong>la</strong> da qualche machina!<br />

... Reverenda, non bisogna fare giudissi temerari! ... ».<br />

D. Pacifico xè stufo, e imbotonandose el paletò, el concra<strong>de</strong>:<br />

« Ben, ben! . .. Mi go fa to el me dovere! ... Avisà, te si avisà:<br />

sàpiate regolàrel ... tien i oci verti! ... che non suceda che .. .<br />

on giorno o l'altro non te vegni ti in serca dc mi! ... Ciao! .. .<br />

Sia lodato Gesu Cristo! ... )).<br />

Quando D. Pacifico ga verto el portonsln <strong>de</strong>i Sambugari par<br />

tornare casa, cl se ga trovà davanti <strong>la</strong> sagoma imponente e atrètica<br />

<strong>de</strong> on carbunièro ...<br />

135


{( Come se ciàme<strong>la</strong>?! " , eh!", te lo domando par via dci<br />

"stato libaro " ! '" )) ,<br />

« Bertil<strong>la</strong> Salgàro dci fu Bèrico e <strong>de</strong> Zigolina Savatòn , , , nata<br />

a Pogiana dc Sgrann.òn", casalinga! '" )),<br />

« Basta, basta! ' " T e auguro che 'sto incrocio <strong>de</strong> Sambugari<br />

coi Salgàri, soto cl siéJo <strong>de</strong> Sicilia, cl riessa puito! '" E '<strong>de</strong>sso,<br />

va drento da<strong>la</strong> to "bedda malri"!", Quda, eh"" bisognaria<br />

métarghe le manéte! ... T e spiegarò . . . Ciaol ,., Te speto! ' . , )) ,<br />

E cl parco xè montà in se<strong>la</strong> ." , eI ga sostà on momento in<br />

"sorpàsst:" ch'cl pareva on monumento equestre, e po' lentamente<br />

d xè partio, , .<br />

« C'è <strong>per</strong>messo!? , ., Si può salutare l'augusta genitrice?! , , .<br />

Ciao, mama! . ,. l) .<br />

« Varda chi che se ve<strong>de</strong>!! . Come mai, Amelio, 'sta sorpresa?!<br />

... n,<br />

« Son qua! . . , Stèo ben tuti?,. c me nona?, . . come sta<strong>la</strong><br />

?! ' . , )),<br />

"Cossi e cossi! . ,. Cossa vuto, .. ; ciò, ani xC: tanti .. . c<br />

dopo <strong>la</strong> parai se, non <strong>la</strong> xè piu stà eia! . ' . Trent'ani <strong>de</strong> manco<br />

ghe voria!, . . )l .<br />

« Ci5.pa, mama! .. , meti via 'sta roba ; mI vago a darghe on<br />

saludin ! . . . », c co' do salti che ga fa to tremare <strong>la</strong> casa, el toso<br />

cl xè an dà in dmara <strong>de</strong> su. , ,<br />

...<br />

Nd paese <strong>de</strong> X ... se festegi:l, come Patrona, <strong>la</strong> Madona Ausiliatrice;<br />

i gà anca <strong>la</strong> so statua re<strong>la</strong>tiva, ma co' <strong>la</strong> Madona <strong>de</strong><br />

D. Bosco <strong>de</strong> Torin ... non le se somcgia par gnc:nte! .,. Non le<br />

pare gnanca cugine! .. , T uti sa che 'sta festa bene<strong>de</strong>ta casca eI<br />

24 magio! . ,. "Il Piall': mormorò: non passa lo strani.:ro , .. ". E<br />

invesse, <strong>la</strong> doménega drio (ché se fà <strong>la</strong> festa esterna) bisogna vé-<br />

/38<br />

Ne l paese di X .. , si festeg<strong>la</strong>. come Patrona, <strong>la</strong><br />

trice." che <strong>la</strong> xè una <strong>de</strong>le prime", anzi <strong>la</strong> prima<br />

dopo il disgelo invernale,<br />

Madona Ausilia·<br />

sagra <strong>de</strong><strong>la</strong> zona,<br />

139


dare quanti" straniui" . . . specialmente roba <strong>de</strong> gioventli ... che<br />

va a que<strong>la</strong> sagra!<br />

I motivi psicologichi <strong>de</strong> tuto sto fenomeno turistico sagraiolo<br />

li xè stà studiai dal benemerito Gomitata, e i se poi ridure a tre:<br />

l'' 'na corente <strong>de</strong> simpatia verso quel caro e pacifico paese . .. ;<br />

2" el fatto importantissimo che <strong>la</strong> xè una <strong>de</strong>le prime ... anzi <strong>la</strong><br />

prima sagra <strong>de</strong><strong>la</strong> zona, dopo el disgelo invernale; e 3" ... el reciàmo,<br />

iresistibile par le àneme romantiche ... , <strong>de</strong>le stradèle<br />

sconte ... <strong>de</strong>le folte sièse discrete ... e <strong>de</strong>le file <strong>de</strong> salgari, fermi<br />

impalài sule rive <strong>de</strong>i .fossi . .. Quanta poesia, e quanta pace! .. .<br />

Oh, qua si, che se poI capirse. '. in questo idilio Glmpestre . . .<br />

lontan dal trafico congestionà, da<strong>la</strong> confusiòn, dal strepito <strong>de</strong><strong>la</strong><br />

Strada Lugànea .. ' Anca qua, xè vero, ghe xè i sé> rumori: ma,<br />

cassa vuto!, i xè sOni cosSI inossenti, COSS I Iiégri ... : le tromocte<br />

e i cuchéti <strong>de</strong>i purèi . '. i dischi <strong>de</strong>le giostre e <strong>de</strong>i scontri ...<br />

i scopi <strong>de</strong>l tiro a segno ... , l'altopar<strong>la</strong>nte <strong>de</strong><strong>la</strong> Pesca <strong>de</strong> beneficiensa<br />

... Tute 'ste armonie smissiàe insieme le te crea on crima,<br />

'na tomosfèra ... che ren<strong>de</strong> pili ovatàto cl silensio . . .<br />

Anche i fradci 5ambugaro xè andài a<strong>la</strong> sagra <strong>de</strong> l'Ausiliatrice,<br />

co' tuti i so parmessi in rego<strong>la</strong>:<br />

(( Papà! ... 'ndémo a scoltare <strong>la</strong> predica, c a védare <strong>la</strong> procession!<br />

... i).<br />

(( Mama! ... 'ndémo a ciapàre on fià dc aria, e a wvertirse! .. . )).<br />

(( Vegnl casa prestai ... e tuti insieme. Ti, Mèlio, che te SI cl<br />

piu vedo, e te si l'omo <strong>de</strong> l'ordine prubico, tien <strong>de</strong> odo le 10u!<br />

... i).<br />

Le tose? " . 51, par via che 'sta volta ghe xè anca <strong>la</strong> Linda!<br />

Ma, ohe, cristiani! ". Non <strong>la</strong> me pare pili eia ... Cosa che voi<br />

dire on fiantin <strong>de</strong> vestidn ben fato! Parché so pare Giassinto ga<br />

mantegnlìo <strong>la</strong> paro<strong>la</strong> e el ghe ga crompà on bel tagio <strong>de</strong> stofeta<br />

celeste-<strong>la</strong>nguido; e <strong>la</strong> sartora da dona: Pe<strong>la</strong>gia (co' <strong>la</strong> lingua che<br />

euse e che tagia) <strong>la</strong> ghe ga fato saltare fora on vestito a penèlo! ...<br />

col so mato chitarin o bolèro par <strong>de</strong> sora. .. e el so co<strong>la</strong>rin, <strong>la</strong><br />

140<br />

so mata petorina, e i damani in pisso <strong>de</strong> S. Gallo (ch'.e) vegnaria<br />

essare on merIo straforato) .... 'Na belessa! E po' el ghe ga crompà<br />

'na borseta <strong>de</strong> falso cocodrilo, on paro <strong>de</strong> scarpe <strong>de</strong> falso serpente-boia,<br />

e on triangolo <strong>de</strong> velo <strong>de</strong> falso merleto <strong>de</strong> Brusselesi<br />

... No basta! ... ma, come invasà <strong>de</strong><strong>la</strong> so i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> rivinzita<br />

( . . . verso <strong>la</strong> pico<strong>la</strong> e so mare!) e <strong>de</strong> riparassione, verso quc<strong>la</strong> para<br />

Linda, bona cofà el pan . . . ma che gera stà sempre trascurà,<br />

sfrutà e dispressà, e! ghe gà comandi\. <strong>de</strong> cambiare petenadura ...<br />

«( Vogio che te te tagi quel e drésse a<strong>la</strong> /Jerginda che te strenze<br />

<strong>la</strong> testa cofà 'na corona <strong>de</strong> spini . . . , che te invécia ... e te fà so-<br />

megiàre a 'na aspiran te-munega ... a on Ancelàto <strong>de</strong> S. Eufe-<br />

. I<br />

mIa .. . . ».<br />

« Ma, papà! .. . La zente ridarà, e <strong>la</strong> dirà che - <strong>de</strong>sso che <strong>de</strong>vento<br />

vecia - ... me vien <strong>de</strong>i grigi par <strong>la</strong> testa e <strong>de</strong>vento matal<br />

... ».<br />

«( Ma no, cara! Prima <strong>de</strong> tuto ti non te SI vecia . . . ; e po' xè<br />

on dovere anca tegnerse su e rispetare <strong>la</strong> nostra parsonalità e curare<br />

anca el nostro <strong>de</strong>coro; . . . sensa scopi cativi, sensa ambission<br />

esagerate, se capisse; . . . ma par riconossenza par i doni <strong>de</strong>! Signore!<br />

... i).<br />

Insoma <strong>la</strong> paruchiera Ag<strong>la</strong>e Piodn <strong>la</strong> ghe ga tagià le còc e <strong>la</strong><br />

ghe ga fato 'na testina dclissiosa; non sgionfà cofà 'na vessiga <strong>de</strong><br />

onta, ma legermente mossa e sofice, co' dé> eascatine che ghe scon<strong>de</strong><br />

le recie, e ghe affina el viso ... E a<strong>la</strong> Sagra <strong>de</strong><strong>la</strong> Madana, <strong>la</strong><br />

Linda ghe xè andà pili che altro par darghe sodisfassion a so papà<br />

. . . La Desy, invesse, invelenà parché cl so "amore cran<strong>de</strong>stino",<br />

par motivi <strong>de</strong> <strong>la</strong>voro, el xè partlo par <strong>la</strong> Mili a-Vechia Romagna<br />

... , <strong>la</strong> ga pensà par <strong>la</strong> sagra on piano <strong>de</strong> squisita <strong>per</strong>fidia<br />

femenile ... La vale divertirse aie spale <strong>de</strong> qualchedun ... E <strong>la</strong><br />

ga za scielto <strong>la</strong> so vitima: Ernesto Piégora, <strong>de</strong>to el "molton ".<br />

141


« Congratu<strong>la</strong>menti, caro collega, <strong>per</strong> le vostre splendi<strong>de</strong> imprese<br />

siciliane, che ho visto ci tate nel<strong>la</strong> Gazzetta <strong>de</strong>ll'Arma e . . . condo.<br />

glianze <strong>per</strong> questo brutto inci<strong>de</strong>nte che coinvolge vostra sorel<strong>la</strong><br />

e . .. diciamolo pure! ... offusca <strong>la</strong> vostra fama! . . . lI.<br />

« Ma, santo Cielo, cos'è successo?! .. . Il.<br />

« Appuntato! ... Ragguagliate, ragguagliate il collega sull'ac·<br />

cadu to! ... Leggete il verbalizz..atol ... D.<br />

Amelio ga pensà che sari"a sta megio discutare el caso privata·<br />

men te. La zen te gaveva zà sganassà bastansa! . .. e COSsl el ghe<br />

ga pari? al brigadiere in te 'na récia. El brigadiere ga dito <strong>de</strong> s!<br />

co' <strong>la</strong> testa, e, bri ncando el megafono (ch'e! vegnaria essare 'na<br />

specie <strong>de</strong> imp1ria) <strong>de</strong> quelo <strong>de</strong>i scontri, el ga sl anci? sto messagio:<br />

H Cittadini! L'Arma domina <strong>la</strong> situassione! . . . L'ordine pubblico<br />

è ristabilito. Pertanto ... leviamo il coprifuoco! La sagra ri·<br />

pren<strong>de</strong>! II. E sotovosse: « r pregiudicati ci seguano in caserma! Il.<br />

Invesse Amelio li ga convinti <strong>de</strong> passare nda saléta privata<br />

<strong>de</strong> l'osteria, davanti <strong>la</strong> quale Giordano e <strong>la</strong> Linda i gera ancora<br />

sentiti ... e i se vardava nci oci ... e i se par<strong>la</strong>va a monosil<strong>la</strong>bi ...<br />

tanto che non i se g1l gnanca inacorto <strong>de</strong>l tragico corteo.<br />

« Appuntato! Lezzéte e ragguagliate! .. . )1 .<br />

« Ogi, domenica :z6 magio ecetera ecetera, in località ecetera<br />

ecetera . . . , mentre in parfelo ordine e serena letizia ... JJ.<br />

« Ma appuntatol ... Sorvo<strong>la</strong>te, sorvo<strong>la</strong>te <strong>la</strong> Letizia ... e venite<br />

all'ossol ... II.<br />

« Dunque ... mmm.m . '. <strong>la</strong> nominata Botese<strong>la</strong> Clorinda <strong>de</strong>ta<br />

<strong>la</strong> TOHa par via dd suo pe<strong>la</strong>gio . . . II.<br />

« Sorvo<strong>la</strong>te il pe<strong>la</strong>giol ... D.<br />

« ... proditoriamente c senza preaviso alcuno, agrcdiva a mano<br />

libua, su<strong>la</strong> prubica piassa, il suo fida nsato Ernesto Piegora, <strong>de</strong>to<br />

Moltòne, con frasi contumeliose, e vie di fato (sberle e sgrafòni).<br />

Similmente investiva <strong>la</strong> nominata Sambugaro Maria Desi<strong>de</strong>rata di<br />

Giacinto (che al Moltòne casualmente si compagnava) con ingiurie<br />

infamatorie, e con violenze manuali, provocando '<strong>la</strong> tumefaz ione<br />

154<br />

<strong>de</strong>ll'ochio e sgraf6 in facia, con <strong>per</strong>icolo di téttano, e di sfregio<br />

<strong>per</strong>manente (attendare visita e referto medico), e causando dane·<br />

giamento <strong>per</strong> sbregamento di vestito nuovo, e sfragel<strong>la</strong>mento in·<br />

sanabile di bambo<strong>la</strong>, estranea al fatto.<br />

La Sam Bugaro a sua volta è imputata dci crimine di a<strong>de</strong>·<br />

scamen to publico di altrui 6danzato, con probabile rotura di mo.<br />

rosàgio e di provocassione nei confronti <strong>de</strong>l<strong>la</strong> Botese<strong>la</strong>. Entrambe<br />

due le prevenute, inoltre, sono ree di <strong>per</strong>turbamento dci ordine<br />

prubico ... II.<br />

ti Fatto grave, caro collega! Caso complicato assai che ri·<br />

veste una molteplice casistica, con diversi capi d'accusa: publica<br />

difamassione; lesioni <strong>per</strong>sonali; danegiamenti va ri; a<strong>de</strong>scamento,<br />

e attentato al'ordine publico! . . . E potrebbe sa lt,lfe fuori anche<br />

l'abigeato <strong>per</strong> via <strong>de</strong><strong>la</strong> Piegora e <strong>de</strong>l Mohòne ... I).<br />

« Ma, caro collega - tenta Amelio - cerchiamo di ridimen·<br />

sionare! ... )).<br />

155


CAPITOLO XV<br />

SOTO COEGO! . . . SOTO COf:GO! . ..<br />

Mèlio se ga maridà co' <strong>la</strong> so Bertl<strong>la</strong> e! 27 <strong>de</strong> lugio, festa <strong>de</strong><br />

San Pantaleone Martire ... E par sposarse ai ultimi <strong>de</strong> lugio ...<br />

c in Sicilia, ghe vole <strong>de</strong>l coragio civile! ... Infati in quel giorno<br />

gera <strong>de</strong> zoba; e! prete siciiian <strong>de</strong> Ge<strong>la</strong> cl ga funsionà press'a poco<br />

come i preti nostrani. In t'e! discorso: el xè partlo dal Paradiso<br />

tarestre ... e po' dopo e1 ga paragonà <strong>la</strong> bianca spma "al<strong>la</strong> colomba<br />

noética <strong>de</strong>l Dilubio universale"; e da<strong>la</strong> colomba el xè saltà a<br />

Gesu: ({ Ciò che Dio ha congiunto, l'uomo non separi! .. . », el<br />

ga concrùso: « el glorioso martire Pantaleone, da ogni avverzità<br />

ve protegga! ... ed ogni prava cogitazione . .. (che maligno penziero,<br />

è!) allontani »).<br />

La ciesa gera piena <strong>de</strong> Salgàri e <strong>de</strong> carbunieri. Vogio dire:<br />

tuta <strong>la</strong> parente<strong>la</strong> <strong>de</strong>1a Bertil<strong>la</strong>, vegnua, in parte, anche dal continente;<br />

e i compagni d'arma <strong>de</strong> Amelio, in alta uniforme, col penàcio<br />

rosso e blu .. .<br />

E come mai nessun Sambugaro?! ... (El telegrama e1 xè ancora<br />

in giro; speté ch'el riva!).<br />

Be!a funsiòn; bel discorso; be<strong>la</strong> <strong>de</strong>sa ben preparà ... Dopo e!<br />

rito, in sagrestia se ga svolto 'sta sceneta: <strong>la</strong> Bertl<strong>la</strong> <strong>la</strong> ga oferto<br />

al prete <strong>la</strong> bomboniera e C'p. fassoleto bianco ... « Oh, grazie! .. .<br />

1156<br />

Vossia me scuzàsse : ma <strong>la</strong> signora, il fazzoletto dimentica ... )) .<br />

La Bcrtl<strong>la</strong> ri<strong>de</strong>, contenta, ch'el <strong>la</strong> gà ciamà "signora " .. .<br />

« Oh, non lo go mica dismenticato! . . . Lo go dato a posta! ...<br />

Questo sono <strong>per</strong> lui, signor! . . . Sono una costumansa d<strong>de</strong> nostre<br />

ban<strong>de</strong>! . . . Lo tenghi, lo tenghi! . . . )) .<br />

« A mmia!? . . oh, grazil'":! ... Costumanzia?! ... ban<strong>de</strong> nastre?!<br />

. . . E chi ce capisse?! ... )l. Intervien Amdio a spiegare :<br />

« Ve<strong>de</strong>, reverendo; mia moglie, veneta è! . . . E <strong>la</strong>ssu da noi le<br />

ragazze che escono spose, a simboleggiare <strong>la</strong> commozione e le<br />

<strong>la</strong>crime re:! distacco dal<strong>la</strong> casa paterna . .. rega<strong>la</strong>no fazzoletti ...<br />

I nostri parroci non ne com<strong>per</strong>ano mai! .. . Riforniti sono!)).<br />

« Bel<strong>la</strong> costumanzia! ... Ottima i<strong>de</strong>a! Al<strong>la</strong> "Cassa <strong>de</strong>l Mezzogiorno"<br />

<strong>la</strong> propongo! . .. Perché, simbolo è! ».<br />

E COSSl anca <strong>la</strong> Sertna Salgaro in Sambugaro <strong>la</strong> ga contribulo<br />

con "i<strong>de</strong>e nove" al'a<strong>de</strong>guamentO dl'": quda Regione autonoma a<br />

Statuto speciale .. .<br />

« Scusi, reverendo, . . . le sue competenze? .. ", domanda<br />

Amelio.<br />

« Quen<strong>de</strong>cemiii<strong>la</strong>! .. . E il P.U.S., compreso è! ... )) . (Par chi<br />

non conosse tute le sigle: P.U.S. vuoi dire Pia Unione Sagrestani<br />

... ).<br />

O mirabile, e inusitata scena! ". Nel stesso, preciso momento<br />

tre òmani se ga smissià ... , tre man xè sprofondà ne! scarsdòn<br />

sud-oci<strong>de</strong>ntale <strong>de</strong>le braghe; e tre portafoli xt: vegnui a<strong>la</strong> luce .. .<br />

Ma chi pagarà?! ... chi vi nzarà 'sta nobile e inaudita gara?! .. .<br />

Ne<strong>la</strong> sagrestia, esplo<strong>de</strong> on comando 5&0, cofà. 'na martelà su<br />

on déo! ...<br />

« Tenente Carciòfoli. . . Brigadiere Sambugaro!... At ...<br />

tentiii! ».<br />

I do subalterni li xè scatà sui atenti . .. col portafolio <strong>de</strong>stirà<br />

su<strong>la</strong> braghessa <strong>de</strong>stra ... Cossi, st'altro compare, d capitano Calo::ero<br />

Ficurlndia el ga pagà el prete con calma . .. El ghe ga d:'<br />

do rosse ... « lenite, tenlte, barrino! ... l).<br />

167


strada <strong>de</strong>i to Comandamenti. Sti piè qua non gà conossuo mai -<strong>la</strong><br />

strada d<strong>de</strong> vanilà, dci baH, <strong>de</strong>i cinemi, <strong>de</strong>i pecati . .. ma que<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

l'onore, <strong>de</strong>l <strong>la</strong>voro, <strong>de</strong><strong>la</strong> to Casa ! ... l) .<br />

Co 'ga finio el se gà trovà anca lu, Don Pacifico ... sensa saverlo<br />

co' le Jagreme ai oci! ...<br />

Sugandose le man (ch'el se gaveva 13và co' l'aq ua calda) cl se<br />

gà vissin:\ al leto .. .<br />

Il E, alora, Giustina? ... sia contenta? .. . ». E <strong>la</strong> veeia, ategiando<br />

<strong>la</strong> boea in soriso, <strong>la</strong> ga risposto:<br />

tI T anto ... tanto! ... Gr:mie ... grassie ... a tuti! ... Speto<br />

... che i ... riva ... e pa rto ... conten ta! . .. l) .<br />

Don Pacifico se gà voltà comosso, e, par darse on contegno d<br />

ghe gà dà on graton in testa a Pompilio ...<br />

( Oh, bravo cl me bersaliere! ... Veto in asilo, a<strong>de</strong>sso ? ... ».<br />

« 51, signor paroco! ... ».<br />

I( Vanti, da brào . .. dàghe on baséto a<strong>la</strong> man dd pa rco! ...<br />

Eco, cosI! ... . e '<strong>de</strong>sso saluda <strong>la</strong> nona! )l.<br />

tt Ciào, nona! ... )l.<br />

Tuti xè andà via, in ponta <strong>de</strong> piè. Poco dopo, 'na machina se<br />

gà fe rmà nda corte <strong>de</strong>i Sambugari.<br />

178<br />

CAPITOLO XVII<br />

LA NOTTE LONGA ...<br />

Da l'otomobile, fermo in corte, xè saltà fora Amelio, che subito<br />

se gà voltà par gi utarghe a <strong>de</strong>smontare a<strong>la</strong> sposeta, par via<br />

che <strong>la</strong> gaveva on pie inguselà dal sgranfo. Po' d gà impirà drento<br />

dal sportèlo <strong>la</strong> testa c meza parsona, cl gà frugnà, e d gà tirà fora<br />

do grosse valise, e le gà posàe par teta, e le spolvarine d se le gà<br />

bu tà in spa<strong>la</strong>.<br />

El gà fa to ora anca a pagare cl nolesin <strong>de</strong> l' otomobile prima<br />

che se verzesse <strong>la</strong> porta <strong>de</strong> casa.<br />

Sul a porta xè comparsa <strong>la</strong> C ristina. Là i se gà basà e strucà ...<br />

(( Ben arivati! ". " Ciao, mama! ... questa xè <strong>la</strong> Berti<strong>la</strong>! II.<br />

(( Mol to lieta ! n. « Piacer mio, mama! ... ». I( Te loare stanca , cara!<br />

... )1 . Eh, on fiantino stufaI ... II. (( Vien ... vegnl' drento a<br />

riposarve! )l .<br />

It Ma ma ... c mc nona? ... )). Amelio gà <strong>la</strong> vose che ghe trema<br />

parché e1 teme . . . che <strong>la</strong> sia za mort3 .. .<br />

I( La xè là! ... I ghe gà apena dà eI Viatico c i Ogi Santi ... )l.<br />

(t Mama, se non te <strong>de</strong>spi3se, posèmo qua 'sta roba, e an<strong>de</strong>mo<br />

subito da me nona. ' . e dopo se <strong>la</strong>vemo on fià e magnemo on<br />

bacon ! ... Xè<strong>la</strong> ancora in sentimenti ? .. ».<br />

(t Come ti! ... solo che <strong>la</strong> xè hnia ... E <strong>la</strong> vale par<strong>la</strong>re! ... mi<br />

no' capisso gnen te, ma <strong>la</strong> Linda capisse tuta! .. . )l.<br />

179


La Desy xè za pentia <strong>de</strong>l passo che <strong>la</strong> ga fato .. .<br />

Ciò, el sicilian l'è ar<strong>de</strong>nte e intrapren<strong>de</strong>nte ... E po' el val<br />

rifa rse dc l'ultimo apuntamentol ... Ve ricord r:o? .. durante<br />

l'agonia <strong>de</strong><strong>la</strong> pora Giustina ... el<strong>la</strong>mento <strong>de</strong><strong>la</strong> -soeta, ... el bagno<br />

ne<strong>la</strong> busa ... le s--ciopetae <strong>de</strong> Giordano! ... E da alora le xè<br />

stà tute dis<strong>de</strong>te ... : par le Feste el xè tornà in Sicilia ... , po' el<br />

ga dovesto ocuparse dc 'na nova zona dt: <strong>la</strong>voro, lontana ...<br />

ma, '<strong>de</strong>sso!! .. .<br />

(( Oh, ma ora, inzieme stiamo! ... Vi cium, Desy ; cotesto<br />

domo · .. <strong>per</strong> mia e <strong>per</strong> voss<strong>la</strong> inemmorabbele sarà! ... )I.<br />

Là, caro mio, i ga girà tuta cl giorno: Mino voleva fermarse<br />

nel parco <strong>de</strong>le Frassanele, indove ghe xè <strong>de</strong>le fresch e<br />

grotc e <strong>de</strong>i folti e discreti baruscari ... ma <strong>la</strong> tosa se gà oposto:<br />

Il No, no; caro! ... el xè on <strong>la</strong>go massa frequentà ... ; c se<br />

quaIchedun me ve<strong>de</strong> co' ti? .. e cl ghe lo dise a me papà?! ... l).<br />

E, sempre co' sta scusa. xè stà scartà: Teolo, Torègia, Galzignan,<br />

Valsanzibio e Arquà ... tuti i megio posti <strong>de</strong>i Colli Luganel<br />

...<br />

. . . Par restare soli, i se gà ignarà co' le usértole fra le rovine<br />

<strong>de</strong> Rocca Pendice ...<br />

Mino gà sconto <strong>la</strong> machina in mezo a;e mbine, e cl se gà<br />

tolto su da magnare, e da bevare, e na coverta par sentarse senza<br />

ciapare l'u midità; anca <strong>la</strong> Desy se ga portà drio eI so pacheto<br />

re<strong>la</strong>tivo ... Rivài in sima . i gà parlà <strong>de</strong> SpcroneUa prisoniera ...<br />

<strong>de</strong>l stu<strong>de</strong>n te che se ga trato zò ... e i B:a insieme amirà el paesagio<br />

solostante ... Dopo i se ga messo a magnare e a bevare ...<br />

Mino ga verto na botilia <strong>de</strong> vin zalo cofà l'oro e fi<strong>la</strong>nte cofà<br />

l'agio ...<br />

Il Bevete, Desy! ... Zibibbo di Pantelleria è! .. . )1 Ciò, se<strong>de</strong>se<br />

gradi, el fa! ... La tosa, scaldonà ... <strong>la</strong> ghe gà da drento <strong>de</strong><br />

gusto. On momento dopo ghe xè vegnua 'na fumada: <strong>la</strong> ga scominzià<br />

a sentirse <strong>la</strong> lengua ingropà, i ocieti picoli ... e voia<br />

<strong>de</strong> dormire ... Inspiegabilmente <strong>la</strong> se gà messo a ridare, e <strong>la</strong> gà<br />

236<br />

f<br />

,<br />

sempre continuà a dire <strong>de</strong> si a tuto quelo che st'altro' ghe diseva<br />

... E fin alrnr:nte <strong>la</strong> xè piombà nel sono cofà on tronco ...<br />

Co' <strong>la</strong> rientra in casa, <strong>la</strong> Desy' xè tuta sfogonà in facia e <strong>la</strong><br />

sfuge l'odo <strong>de</strong> so mare.<br />

(I E alora ?! . . . Tuta xè andà ben? .. Te gheto di­<br />

vertio?! ... ) •.<br />

( Si, mama, tanto! ... », gà mcnllo <strong>la</strong> tosa, (( ... ma '<strong>de</strong>sso<br />

vago in leto, parché san stufa ... le contarò domanI ».<br />

237


che ghe gavemo comprà a S. Marino! ... do, tre statuete <strong>de</strong> ceramica<br />

e alcune vedute <strong>de</strong><strong>la</strong> repubrica e 'na torta <strong>de</strong>l Titano ...<br />

che go incaricà <strong>la</strong> Marièlia <strong>de</strong> portarme a casa. Te SI furba,<br />

seto Desy! .. . te le pensi propio tute!! . . . Oh, eco qua: un<br />

fià <strong>de</strong> cipria sotofondo intorno ai od ... Ii s<strong>la</strong>rghémo con OD<br />

colpo <strong>de</strong> matita nera ... na ripassadina d(': rosseto sui làvari ...<br />

e tuta xè a posto! ... Propio .. . xè tuto a posto?! ... Ben, intanto<br />

<strong>la</strong> roba piu importante xè vedare Mino ... xè par<strong>la</strong>re co'<br />

lu .. . Sentiremo. E a<strong>la</strong> piu <strong>de</strong>s<strong>per</strong>à . .. se sposemo: in fondo<br />

in fondo go squasi disdOto ani! . . Chissà che stasera cl vegna<br />

tarme a<strong>la</strong> fabrica . . . )l.<br />

D (':cisa, franca e sicura <strong>la</strong> fà <strong>la</strong> sca<strong>la</strong> dc corsa ( .. anca se <strong>la</strong><br />

se gavaria piu volentiera tornà a butare sul 1eto!) e <strong>la</strong> se precipita<br />

in cucinino, cantando 'na canson <strong>de</strong> Dalida:<br />

« A tuti voi daròoo.. . <strong>la</strong> mia fdicitàaa! . . . ».<br />

La svòda el cicaròn <strong>de</strong><strong>la</strong> cica<strong>la</strong>ta. « Ciào, mama! Jl; e <strong>la</strong><br />

schiza fora <strong>de</strong><strong>la</strong> porta cofà on sbiànzo... So mare se <strong>la</strong> varda,<br />

anca quando che non <strong>la</strong> ghe xè piu: i( Cara <strong>la</strong> me putéa! ...<br />

Tesoro santo, cossi be<strong>la</strong>, COSSI af(':tuosa, cossi sensibile! . .. E<br />

tanto intiligente, e tanto seria, ché nessuno poi dir gn(':nt(': <strong>de</strong>l<br />

me sangue! ... E se qualchr:dun ... par<strong>la</strong>, lo fà par pura invidia,<br />

par gelosia ... par v.ia che <strong>la</strong> me Desy le fa scomparire tute<br />

'ste quatro boare! . . . Signore, déghe ogni fortuna a<strong>la</strong> me creatura,<br />

che <strong>la</strong> s(': <strong>la</strong> merita! . . . )l.<br />

[Xèle preghiere da fare, queste!? .. Par fortuna ch'el Signore,<br />

fin da que<strong>la</strong> volta ch'El ga scoltà <strong>la</strong> Marr: dt:i figli d r:<br />

Zr:b<strong>de</strong>o ... El sa rego<strong>la</strong>rse benissimo: noi ghe dà peso, e El fa<br />

quelo ch'El vole ... ] .<br />

242<br />

In fabrica .<br />

« Riverisco, cavaliere! ... l).<br />

« Oh, signorina Desy, bon giorno! ... Gi (':ri gavemo scntio<br />

<strong>la</strong> so mancansa ... Come mai? ... ))<br />

« Eh, Son sta male anca mi, cavaliere; . .. gera tanto che<br />

spetava quel giorno! Mah, forsa magiore! .. . ».<br />

« Ma, cassa ghe xè sucessor . . . ))<br />

« ••• a mi?! . . . gn(':nte! Me mama . . . <strong>la</strong> ga vudo on erolàsso<br />

... No, no, cavaliere ... gnente <strong>de</strong> grave ... <strong>la</strong> se ga zà<br />

npreso ... ».<br />

Infilsando 'na be<strong>la</strong> colàna <strong>de</strong> busie, xè nvà sera ... La Dcsy<br />

parte par prima, col so pachéto <strong>de</strong>i sOlllltnirs in Dorséta, e <strong>la</strong> se<br />

ferma davanti a<strong>la</strong> solita <strong>la</strong>ttaria a spetare el so ({gran<strong>de</strong> amore"<br />

. . .<br />

Viénlo? ... no -viénlor . . . Speta, speta c speta ...<br />

Ma que<strong>la</strong> sera d siciliàn no se ga fato védarel<br />

243


« Si, <strong>la</strong> sig.na Giglio<strong>la</strong> Fiorini: <strong>la</strong> xé on angelo col cuore<br />

d'oro! ... )l .<br />

La sirena ga rkiamà tuti al <strong>la</strong>voro. La Desy ghe ga strtto<br />

<strong>la</strong> man a<strong>la</strong> Mariélia, e questa ghe ga batuo su <strong>la</strong> spa<strong>la</strong>. Durante<br />

cl <strong>la</strong>voro, quando che le se: scontrava con l'acio, le se: sori<strong>de</strong>va ...<br />

Piu tardi, le xé andàe a confessar$(: ...<br />

Quando <strong>la</strong> Desy <strong>la</strong> xé passà in bicicreta sul ponte <strong>de</strong> Tenca·<br />

ro<strong>la</strong>, <strong>la</strong> ga vardà l'agua che score sotto, pigra e indiffa ren te.<br />

On brivido. Ma <strong>de</strong> là dal ponte <strong>la</strong> $(: ga fermà a vardare <strong>la</strong> Ciesa.<br />

El sole rosso, che stava scomparendo drlo el Monte dci Madona,<br />

l'acen<strong>de</strong>va riflessi d'oro su<strong>la</strong> Croce, alta su<strong>la</strong> fac iata; e e! faseva<br />

bril<strong>la</strong>re quel volo d'Angeli in salita I .'. Verso <strong>la</strong> Croce! . . . Anca<br />

<strong>la</strong> so vita, cosdl<br />

258<br />

CAPITOLO XXXI<br />

EL Xli RIVÀ! ... EL xt RIVÀ!<br />

Qua bisognar<strong>la</strong> intonare on cantico al'<strong>amici</strong>ssia cristiana I .'.<br />

La vera amieissia ; discreta, sincera e fed ele che te sugerisse e!<br />

ben, e te dà 'na man par farlo ... e che sémena tut'intorno<br />

serenità.<br />

'Sto genere <strong>de</strong> <strong>amici</strong>ssia non se cata miga tanto fassilmente!<br />

Ti te pooaré trovare a sentenari ... zente che, ve<strong>de</strong>ndote turbio,<br />

sòra pensiero, intavanà, i Se'! afre come conso<strong>la</strong>tori:<br />

Il T e ghé 'na bruta sièra! ... Ma, cassa gheto?!. ". Còntamd<br />

... Sfògat(: co' mi ... dime tuta quelo che te' travàgia ...<br />

Dopo te te $entiré megio! ... )1 •• E durante el to slogo i te<br />

conforta cosSI; (( Ehi ... ma fdo aposta o schérsito?! ... Ma, no<br />

credo gnanea! .. ' Ah, cOSSI e! te ga dito ?! ... Varda che faraburo!<br />

.. Ben, ben, ben! ... Questa sé massa grossa!! ... Ah ;<br />

mi, $(: fussi ti ... prima ghe spacana el muso ... e dopo ghe<br />

far<strong>la</strong> quare<strong>la</strong>!! ... D .<br />

Questi, invessc: <strong>de</strong> stuàre, i xé <strong>de</strong>i stissafoghi! ... E co' te<br />

ghe voltà le spale, li xé i primi a ridarte drio, e a sparpagnare<br />

i to segreti anca a chi no voi sentirli.<br />

La Desy confortà da J'<strong>amici</strong>ssia cossi' cordiale e disinteressà<br />

<strong>de</strong><strong>la</strong> Mariélia e dai frequenti coloqui con l'Assistente Sociale<br />

259


gorio Barbariga eI disc\'J: " El pesse sCOlllinsi" a spussare da<br />

<strong>la</strong> tes<strong>la</strong>!", La testa <strong>de</strong> 'sta casa son mi! ... e par questo vogio<br />

darve esempio <strong>de</strong> riparassion .. . n.<br />

"Ma, dormire par tera, caro?! . .. )l.<br />

« Cassa crédito che sia cosSI gr;lve, cossi difissile? .. S:mt'Alessio<br />

cl gà darmio ani c ani nd sotosca<strong>la</strong> <strong>de</strong><strong>la</strong> so cas:l. patnsSl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!