17.06.2013 Views

DIZIONARIO ITALIANO SARDO-ASUNESE

DIZIONARIO ITALIANO SARDO-ASUNESE

DIZIONARIO ITALIANO SARDO-ASUNESE

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>DIZIONARIO</strong> <strong>ITALIANO</strong> <strong>SARDO</strong>-<strong>ASUNESE</strong><br />

-E-e sf. quinta lettera dell’alfabeto Asunese;<br />

seconda vocale con diverse pronunce<br />

e cong. e, i<br />

ebanista sm. ebanista<br />

ebanisteria sf. ebanisteria<br />

ebano sm. bot. (Diospyros ebenus) ébanu<br />

ebbene cong. ebbenis, edduncas, ellu<br />

ebbio sm. bot. (Sambucus ebulus) samucu<br />

ebbrezza sf. imbriaghera, cottura,<br />

musconadura, tzonca, pispanta<br />

ebbro agg. imbriagu, imburracciau, cottu,<br />

burràcciu, ciuccu, inciariu, ammusconau<br />

ebdomadario sm. semaneri, domeri<br />

ebetaggine sf. tontesa, xrimpesa<br />

ebete agg. mf. tontu, pruppu, managu<br />

ebetismo sm. tontidadi, tontesa<br />

ebollire vi. buddì<br />

ebollizione sf. buddidura, buddimentu<br />

ebreo agg. sm. ebreu<br />

ebrietà sf. imbriaghera, imbriagadura, cottura<br />

eburneo agg. de marfì, de avoriu<br />

ecatombe sf. motroxu, mattantza<br />

eccedente agg. sobrau, in prusu, de prusu<br />

eccedenza sf. sobra, avanzu<br />

eccedere vt. vi. sobrai, esagerai<br />

eccehomo lat. (persona malridotta, malconcia)<br />

mallaccónciu, mallipigau, afraddoccu, bastrasciu<br />

eccellente p. pres. agg. mf. eccellenti, primorosu<br />

eccellenza sf. eccellèntzia, primori<br />

eccellere vi. estremai, propassai<br />

eccelso pp. agg. eccelsu, diosu, sobera(n)u<br />

eccentricità sf. stravanadura, perreria<br />

eccentrico agg. stravanau, strambótticu,<br />

concorredda<br />

eccepire vt. nai (fai) contras<br />

eccepito pp. agg. nau contras, oppostu<br />

eccessivamente avv. sobradamenti,<br />

eccessivamenti, forasa de mesura<br />

eccessivo agg. eccessivu, avantzosu, sobrau,<br />

smannau<br />

eccesso sm. eccessu, sobradura, fora de mesura<br />

eccetera md. eccètera, sighend’a nai<br />

eccetto prep. scetti, fetti, forasa de, forasa chi,<br />

eccettu, a patti, sravu<br />

eccettuare vt. eccettuai, bogai<br />

eccettuato pp. agg. eccettuau, bogau<br />

eccezionale agg. ispantosu, primorosu<br />

eccezionalità sf. primori<br />

eccezionalmente avv. a primori<br />

eccezione sf. eccetzio(n)i<br />

1<br />

ecchimosi sf. med. pistadura, mraccu, mraga,<br />

sanguni pistau<br />

eccidio sm. motroxu, mattantza, boccidroxu,<br />

distrossa, stragu<br />

eccitabile agg. scallentadori, inzulladori<br />

eccitabilità sf. scallentadura, inzulladura<br />

eccitamento sm. scallentamentu, inzullamentu<br />

eccitante p. pres. agg. mf. scallentadori,<br />

alluttadori, inzulladori, chi faidi arrettai<br />

eccitare vt. scallentai, alluttai, arrettai,<br />

avvalottai, inzullai<br />

eccitato pp. agg. scallentau, alluttau, arrettau,<br />

arrettu, abbiollau<br />

eccitatore sm. scallentadori, alluttadori,<br />

insulladori, arrettadori<br />

eccitazione sf. scallentamentu, inzullamentu ,<br />

arrettamentu, arrettùmini, , pampori,<br />

fracchesasa<br />

ecclesiastico agg. ecclesiàsticu, de crèsia<br />

ecco avv. mi’, mi nci, ajà, la’, ca’, ne’, eccu, mi<br />

ndi<br />

eccome escl. avv. ellu nou, gei ddu creu, e<br />

cumenti puru, la’ no<br />

echeggiamento sm. arretumbu, torraboxi<br />

echeggiare vi. arretumbai, torrai sa boxi<br />

echinorino spinoso sm. itt. tacca de fundu<br />

eclettico agg. ecrétticu, eclétticu<br />

eclettismo sm. ecrettismu, eclettismu<br />

eclissare vt. vi. eclissai, scuriai<br />

eclissato pp. agg. eclissau, cuau<br />

eclissi sf. eclissi, ecrissi, cuadura<br />

eco sf. torraboxi, arrembombu, arretro(n)u<br />

economato sm. economau<br />

economia sf. economia, masserìtzia<br />

economicamente avv. economicamenti<br />

economico agg. económicu, barattu<br />

economizzare vi. economizai, cincinnai, aorrai<br />

economizzatore sm. stuggiadori, aorradori,<br />

arrispramiadori<br />

economo sm. ecónomu, stuggiadori, aorradori,<br />

arrispramiadori<br />

ecumenico agg ecuménigu<br />

eczema sm. med. tzerra, sfogu, semu<br />

ed cong. vds. e<br />

edace agg. pappadori, pasteri<br />

edema sm. med. edema, tumori moddi, unfrori<br />

edematoso agg. med. edematosu, unfrau<br />

eden sm. eden, paradisu, xellu<br />

edera sf. bot. (Hedera helix) èdera, edra


edera terrestre sf. bot. (Glecoma hederacea)<br />

folladedda, folla de funtaneddasa, ebra de<br />

funtaneddasa<br />

ederella sf. bot. (Hedera canariensis) ebra de<br />

puddasa<br />

edicola sf. edìculla<br />

edicolante smf. edicullanti<br />

edificare vt. frabbicai, pesai<br />

edificatore sm. frabbicadori, pesadori<br />

edificazione sf. pesadura, frabbicadura,<br />

fràbbicu<br />

edificio sm. fràbbicu, palàtziu, edifìtziu<br />

edile agg. mf. de fràbbicusu<br />

edilizia sf. edillìtzia<br />

edisaro sm. bot. (Hedysarum coronarium) assudda,<br />

pis’e colloru<br />

editare vt. imprentai<br />

edito agg. prubbicau, istampau, imprentau<br />

editore sm. imprentadori, editori<br />

editto sm. bandu, prego(n)i, edittu<br />

edizione sf. editzio(n)i, imprentadura<br />

Edoardo sm. Eduardu<br />

edonismo sm. prexeri, gosu<br />

edonista smf. cadrampulleri, gosadori<br />

edotto agg. sabiau, avvéttiu<br />

educando sm. gióvunu de educai (de pesai)<br />

educare vt. educai, imparai, pesai<br />

educativo agg. educadori<br />

educato pp. agg. educau, grabbosu, studiau<br />

educatore sm. educadori, imparadori<br />

educazione sf. educatzio(n)i, imparu<br />

dulcorare vt. indurciai<br />

edulcorato pp. agg. indruciau<br />

edulcorazione sf. indruciadura<br />

edule agg. mf. bell’a pappai<br />

efebo sm. giovuneddu, piccioccheddu<br />

efedra sf. bot. (Ephedra nebrodensis) scovitta<br />

efelide sf. anat. piga, neu, gentilla<br />

effe sf. effa<br />

effemeride sf. ceravàllu<br />

effeminare, -arsi vt. rifl. affeminai,<br />

s’incaghinerai<br />

effeminatezza sf. affeminadura, affeminamentu<br />

effeminato pp. agg. affeminau, pedrufémmi(n)a<br />

efferatezza sf. cruellidadi, mallu coru<br />

efferato agg. cruelli, disappiadau, de mallu coru<br />

effervescente agg. chi faidi bubburuccasa<br />

effervescenza sf. su fai bubburuccasa<br />

effettivamente avv. effettivamenti, deaderusu,<br />

aberu<br />

effettivo agg. effettivu, fittia(n)u<br />

effetto sm. effettu<br />

effettuare vt. fai, effettuai, crumpì<br />

effettuato pp. agg. fattu, effettuau, crumpìu<br />

effettuazione sf. fattura, crumpimentu<br />

efficace agg. efficaci, brofettosu<br />

efficacemente avv. efficacementi, cun effettu,<br />

cun brofettu<br />

efficacia sf. efficàcia, effettu, brofettu<br />

2<br />

efficiente agg. efficienti, capassu<br />

efficienza sf. attùlliu, efficèntzia, capassidadi<br />

effigiare vt. figurai, pintai<br />

effigie sf. màgini, figura, bisura, pintura<br />

effimero agg. de u(n)a dì, effìmeru, chi dura<br />

pagu<br />

efflorescenza sf. med. isfogu, tzerra<br />

effluvio sm. fragu, odori, nuscu, profumu<br />

effondere vt. spai(n)ai, spratzinai<br />

effusione sf. carignu, affettu; spai(n)adura,<br />

spratzinadura<br />

effuso pp. agg. spai(n)au, spratzinau<br />

egemone agg. smf. ghia, dominadori, printzipalli<br />

egemonia sf. primatzia, primori, ghia, cumandu<br />

egida sf. égida, iscudu<br />

egli pr. pers. issu<br />

egoismo sm. egoismu<br />

egoista agg. smf. egoista, interessosu<br />

egregiamente avv. egregiamenti<br />

egregio agg. egrégiu<br />

egretta sf. orn. (Egretta garzetta) menga bianca,<br />

garza bianca<br />

eguagliare vt. agguallai, fai parisi, essi parisi,<br />

apparixai<br />

eguale agg. ugualli, parisi, matessi<br />

egualizzare vt. agguallai<br />

egualmente avv. su matessi, su própiu,<br />

ugualmenti<br />

eh escl. eh, ajà, àija, ajò<br />

eiaculare vt. vi. sbarrai, si ndi ‘enni<br />

eiaculazione sf. sburru, sburrada, sburradura,<br />

sburramentu<br />

eiezione sf. vds. deiezione<br />

elaborare vt. traballai cun incuru, cumponni<br />

elaborato pp. agg. sm. traballau cun incuru,<br />

cumpostu; traballu dillicau<br />

elaborazione sf. traballu, cumpositzio(n)i,<br />

faimentu, stùdiu<br />

elargire vt. giai, offérri, arregallai<br />

elargito pp. agg. giau, offettu, arregallau<br />

elargizione sf. giaidura, arregallu<br />

elasticità sf. ellasticidadi<br />

elastico sm. lastricu, elasticu<br />

elaterio sm. bot. (Ecballium elaterium) malloneddu<br />

aresti<br />

elce sf. bot. (Quercus ilex) ìllixi<br />

elceto sm. illixedu, bosch’e illixi<br />

elefante sm. zool. ellefanti<br />

elefantiaco agg. elefantìacu, pagu lestru<br />

elegante agg. elleganti, bestìu be(n)i, cuncodrau,<br />

allepputziu, ammudau, gallosu<br />

elegantemente avv. elegantementi, cun galla<br />

elegantone agg. accr. elleganto(n)i , gallosu<br />

eleganza sf. ellegàntzia, ammudu, gallosìa<br />

eleggere vt. elliggi, votai<br />

eleggibile agg. eliggìbilli<br />

eleggibilità sf. eliggibillidadi<br />

elegia sf. elegia<br />

elementare agg. mf. ellementari


elemento sm ellementu<br />

elemosina sf. allimùsi(n)a, mindìgu<br />

elemosinare vt. vi. limusinai, pedì, mindigai<br />

elemosiniere smf. limusineri, allimusineri<br />

Elena sf. Alleni, Ellena<br />

elencare vt. allistai, ellencài<br />

elencazione sf. ellencu<br />

elenco sm. ellencu, lista<br />

Eleonora sf. Lionora<br />

elettivo agg. ellettivu<br />

eletto pp. agg. ellìggiu, su mengiusu<br />

elettorato sm. elettorau<br />

elettore sm. ellettori, elliggidori<br />

elettricista smf. ellettricista<br />

elettricità sf. ellettricidadi, sa currenti<br />

elettrico agg. elléttricu<br />

elettrificare vt. ellettrificai<br />

elettrificato pp. ag. ellettrificau<br />

elettrificazione sf. elettrificatzio(n)i<br />

elettrizzare vt. ellettrizai<br />

elettrone sm. ellettro(n)i<br />

elettronica sf. ellettrónica<br />

elettronico agg. ellettrónicu<br />

elevare vt. atziai, pesai<br />

elevatezza sf. attària, attesa<br />

elevato pp. agg. atziau, attu, pesau<br />

elevatore sm. atziadori, pesadori<br />

elevazione sf. atziada, pesada<br />

elezione sf. elliggidura, elliggimentu<br />

eliantemo sm. bot. (Tuberaria guttata) mudregu<br />

marinu<br />

elica sf. éllica, furrighedda<br />

Elicona sm. Elicona<br />

elicotterista smf. ellicotterista<br />

elicottero sm. ellicótteru<br />

elicriso sm. bot. (Helichrysum italicum) scova de<br />

santa Maria<br />

elidere vt. ellìdi, bogai<br />

eliminare vt. bogai, bocciri<br />

eliminato pp. agg. bogau, boccìu, elliminau<br />

eliminazione sf. bogadura, boccidura, motti,<br />

elliminazio(n)i<br />

elioterapia sf. med. lcura de su soli<br />

eliotropio europeo sm. bot. (Heliotropium<br />

europaeum) ebr’e solli, girasolli<br />

Elisabetta sf. Ellisabetta<br />

elisione sf. ellisio(n)i, bogadura<br />

elisir sm. ellisìr, spìritu, licori<br />

ella pr. pers. issa, fostei, fosteti<br />

elle sf. ella<br />

elleborina sf. bot. (Epipactis species) orchidea<br />

aresti<br />

elleboro sm. bot. (Helleborus serratifolium)<br />

sebadìllia<br />

ellera sf. bot. vds. edera<br />

elmintiasi sf. med. bremisi<br />

elmo sm. ermu, elmu<br />

elogiare vt. bantai, allabantzai, sciorai<br />

3<br />

elogiativo agg. bantadori, allabantzadori,<br />

scioradori<br />

elogiatore sm. bantadori, allabantzadori,<br />

allabantzeri, scioradori, lisadori<br />

elogio sm. allabantza, bàntidu<br />

eloquente agg. foeddadori, ellocuenti<br />

eloquenza sf. ellocuèntzia, parlantina<br />

elsa sf. mà(n)iga de sa spada<br />

eludere vt. straviai, tranzi, scanzai<br />

elusivo agg. fuidori, straviadori, trantzidori<br />

emaciare, -arsi vt. rifl. Illangiai, stasì, slangiri, si<br />

spacciai, torrai malli<br />

emaciato pp. agg. stasiu, suspìu, illangiau,<br />

marrìu<br />

emaciazione sf. stasidura, allaccanadura<br />

emanare vt. vi. bogai, bessì, pregonai,<br />

appregonai<br />

emanato pp. agg. bogau, bessìu, pregonau,<br />

appregonau<br />

emanazione sf. bessidura, pregonadura<br />

emancipare vt. emantzipai, emancipai, strobì,<br />

scabulli<br />

emancipato pp. agg. emantzipau, emancipau,<br />

strobìu, scabùlliu<br />

emancipatore sm. emantzibadori, strobidori<br />

emancipazione sf. emancipatzio(n)i,<br />

emantzibadura<br />

emarginare vt. ponni a u(n)a patti, stesiai,<br />

scartai<br />

emarginato pp. agg. postu a u(n)a patti, stesiau,<br />

scartau<br />

emarginazione sf. stesiadura, scartadura<br />

ematoma sm. med. sànguni pistàu, guro(n)i de<br />

sànguni, gellu, lidori, pistadura, mraccu<br />

ematuria sf. med. pisciadura de sànguni, sànguni<br />

in su piciacciu (locciu)<br />

embargo sm. impedimentu, proibidura,<br />

imbargu<br />

emblema sm. embrema, sìmbullu<br />

emblematico agg. embremàticu, emblemàticu<br />

embolia sf. med. embollìa<br />

embolo sm. med. émbullu<br />

embrice sm. téulla pra(n)a<br />

embrione sm. tzéurra, embrio(n)i, fedu<br />

emendamento sm. smenda, curreggidura<br />

emendare vt. smendai, curreggi<br />

emergente p. pres. agg. mf. emergenti, chi bessit<br />

a pillu<br />

emergenza sf. apprettu, abbisóngiu<br />

emergere vi. bessì a pillu, stuppai, spuntai<br />

emerito agg. distintu, famau, minescidori<br />

emerocalla, -ide sf. bot. (Hemerocallis fulva) lillu<br />

arrùbiu<br />

emerso pp. agg. appillau, bessiu a pillu, stuppau,<br />

spuntau<br />

emesso pp. agg. bogau, ghettau<br />

emetico agg. cacciadori, eméticu, vomitadori<br />

emettere vt. bogai, ghettai<br />

emiciclo sm. mesuxriccu


emicrania sf. med. dollor’e conca<br />

emigrante p. pres. agg. smf. emigranti<br />

emigrare vi. emigrai, disterrai<br />

emigrato pp. agg. sm. emigrau, disterrau<br />

emigrazione sf. emigratzio(n)i, disterru<br />

eminente agg. mf. eminenti, primorosu, attu<br />

eminenza sf. eminèntzia, attesa<br />

emiplegia sf. med. paràllisi, gutta<br />

emiplegico agg. med. guttosu, parallizau a<br />

mettadi<br />

emisferico agg. emisféricu, mesu tundu, mesu<br />

xriccu<br />

emisfero sm. emisfériu<br />

emissario sm. emissàriu, mandatàriu<br />

emissione sf. bogadura, ghettadura, emittidura,<br />

emissio(n)i<br />

emittente agg. mf. emittenti, emittidori<br />

emme sf. emma<br />

emoftalmia sf. med. sànguni me is ogusu,<br />

ogus’arrubiusu<br />

emolliente agg. mf. ammoddiadori<br />

emolumento sm. paga, pagamenta<br />

emorragia sf. med. emorragia, flussu de sànguni<br />

emorragico agg. med. emorràgicu<br />

emorroidi sf. pl. med. mure(n)asa<br />

emostatico agg. med. chi frimma su sanguni<br />

emotività sf. timidesa, timorìa<br />

emotivo agg. timerosu, tìmidu<br />

emottisi sf. med. sànguni de ‘ucca<br />

emozionante p. pres. agg. mf. impressionanti,<br />

cummoventi<br />

emozionare vt. emotzionai, impressionai,<br />

cummóvi<br />

emozionato pp. agg. emotzionau, impressionau,<br />

cummóviu<br />

emozione sf. emotzio(n)i, impressio(n)i,<br />

cummotzio(n)i<br />

empetigine sf. med. tzerra, pappìngiu,<br />

scraffìngiu<br />

empiema sm. med. empiema, guro(n)i cun<br />

materia<br />

empietà sf. empiedadi, coru mallu<br />

empimento sm. umpridura, pre(n)idura,<br />

pre(n)imentu<br />

empio agg. ìmpiu, mallu, cruelli<br />

empire vt. umprì, prenni<br />

empireo sm. empireu, xellu<br />

empirico agg. empìricu, pràticu, pràtigu<br />

empito pp. agg. umprìu, pre(n)u<br />

empito sm. ìmpetu, fùria<br />

empitura sf. pre(n)idura, umpridura<br />

emporio sm. mercau, empóriu, bottega manna<br />

emulare vt. emullai, disputai, copiai<br />

emulato pp. agg. emullau, disputau, copiau<br />

emulatore sm. copiadori, emulladori<br />

emulazione sf. emullatzio(n)i, disputa<br />

emulo agg. émullu, copiadori<br />

emulsione sf. emulsio(n)i<br />

encefalo sm. anat. xrobeddu<br />

4<br />

enciclica sf. encìclica<br />

enciclopedia sf. enciclopedia<br />

encomiabile agg. de allabantziai, minescidori,<br />

de bantai<br />

encomiare vt. allabantziai, bantai<br />

encomiastico agg. allabantziadori, bantadori<br />

encomio sm. allabantzia, bàntidu<br />

endecasillabo agg. sm. endecasìllabu, versu de<br />

ùndixi sìllabasa<br />

endice sm. nialli, ou buidu<br />

endivia sf. bot. (Cichorium endivia) indìvia<br />

endovenoso agg. aintr’’e i ve(n)asa<br />

energetico agg. chi giaidi frotza, briu<br />

energia sf. energia, briu, frotza<br />

energicamente avv. energicamente, cun frotza<br />

energico agg. enérgicu, fòtti<br />

energumeno sm. energùmenu, spiridau<br />

enervare vt. innebriai<br />

enfasi sf. énfasi, frotza in su nai<br />

enfatico agg. barrosu, enfàticu<br />

enfiagione sf. unfradura, unfrori, abbumbadura<br />

enfiare vi. unfrai<br />

enfiato pp. agg. unfrau<br />

enfiatura sf. unfradura<br />

enfiore sm. unfrori<br />

enfisema sm. med. unfror’ a is prumo(n)isi<br />

enfiteusi sf. enfitéusi, contrattu de peso(n)i<br />

enigma sm. enigma, mistériu<br />

enigmatico agg. misteriosu, arcanu<br />

enne sf. enna<br />

enologo sm. enóllugu, maist’e bi(n)u<br />

enorme agg. enormi, mannu-mannu<br />

enormità sf. enormidadi, sobradura<br />

ente sm. enti<br />

enterelesi sf. med. mall’e su misereri<br />

enterite sf. med. strato(n)isi, scadriggiadura de is<br />

istinti(n)asa<br />

enteroclisma sm. med. piretta<br />

enterocolite sf. med. inframmatzio(n)i de is<br />

istintinasa<br />

entità sf. entidadi<br />

entrambi agg. pr. ambadùsu, tott’e i dusu, s’unu<br />

e s’atru<br />

entrante p. pres. agg. mf. intradori, be(n)idori<br />

entrare vi. intrai<br />

entrata sf. intrada, intradia, àidu, arrenda,<br />

ingiassu, genna<br />

entratura sf. intradura<br />

entro prep. avv. aintru, aintru de<br />

entusiasmante agg. scallentadori, appassionanti<br />

entusiasmare vt. scallentai, entusiasmai<br />

entusiasmato pp. agg. scallentau, entusiasmau,<br />

prexau<br />

entusiasmo sm. scallentamentu, prexu<br />

entusiasta agg. mf. scallentau, prexau, alluttau<br />

enucleare vt. bogai<br />

enula bacicci sf. bot. (Inula crithmoides) ebra<br />

pudèscia<br />

enumerare vt. contai, numerai


enumerazione sf. contadura, numeratzio(n)i<br />

enunciare vt. nomenai, spiegai, nomonai<br />

enunciato sm. nomonau, affrimau<br />

enunciazione sf. nomonada, affrimatzioni<br />

enuresi sf. med. pisciadura<br />

enzima sm. med. frommentu<br />

epa sf. brenti, scraxu, matza, ‘udda<br />

epàtico agg. de su figau<br />

epatite sf. med. su mall’e sa figu<br />

epica sf. épica<br />

epicarpo sm. croxu, croxollu<br />

epico agg. épicu<br />

epidemia sf. med. epidèmia<br />

epidemico agg. epidémicu, contagiosu<br />

epidermide sf. anat. peddi, cutis, pilloncu<br />

epifania sf. pasch’e is tres gurreisi<br />

epigastrio sm. anat. s’enn’e s’ànima<br />

epiglottide sf. anat. su cumenz’a s’utturu<br />

epigono sm. sighidori<br />

epigrafe sf. arrétullu, scrittura de tumbas o<br />

targasa<br />

epigramma sm. cumponimentu poéticu,<br />

epigramma<br />

epilessia sf. med. mallacaducu<br />

epilettico agg. med. cun su mallacaducu,<br />

epilétticu<br />

epilobio sm. bot. (Epilobium hirsutum) fror’e àcua<br />

epilogo sm. accabbu, agabbada<br />

episcopale agg. mf. de munsannori<br />

episcopato sm. obispau, episcopau<br />

episcopio sm. eccl. episcópiu, pallàtziu obispalli,<br />

cùria<br />

episodico agg. casualli<br />

episodio sm. episódiu, casu, fattu<br />

epistassi sf. med. sànguni de su nasu m.<br />

epistilio sm. (architrave) incroamentu,<br />

croimentu, crai de croi<br />

epistola sf. littra<br />

epistrofeo sm. anat. moll’e su tzugu<br />

epitaffio sm. epitàffiu, iscritzio(n)i me is làpidisi<br />

epitelio sm. anat. peddi<br />

epiteto sm. nomìngiu, tìtullu<br />

epoca sf. àpiga, tempusu<br />

epopea sf. epopea<br />

eppure avv. eppuru, e cun tottu<br />

epulone sm. pappadori, satzago(n)i, picchetteri,<br />

pasteri<br />

epurare vt. limpiai, cerri, seberai, prugai<br />

epurato pp. agg. limpiau, seberau, cérriu, prugau<br />

epuratore sm. limpiadori, seberadori, cerridori<br />

epurazione sf. limpiadura, seberu, cérrida,<br />

prugadura<br />

equamente avv. giustamenti<br />

equanime agg. giustu<br />

equatore sm. ecuadori<br />

equatoriale agg. de s’ecuadori<br />

equazione sf. ecuatzioni, contu<br />

equestre agg. de cuaddusu<br />

5<br />

equilatero agg. ecuilàteru, chi te(n)idi<br />

laus’uguallisi<br />

equilibrare vt. ecuillibrai, billanciai<br />

equilibrato pp. agg. echillibrau, ecuillibrau<br />

equilibratore sm. ecuillibradori<br />

equilibrio sm. ecuilìbriu, sellembru<br />

equilibrista smf. ecuillibrista<br />

equino agg. cuaddi(n)u<br />

equipaggiamento sm. acchipaggiu, frunimentu<br />

equipaggiare vt. acchipaggiai<br />

equipaggiato pp. agg. acchipaggiau,<br />

ecchipaggiau, fruniu<br />

equipaggio sm. acchipàggiu<br />

equiparare vt. agguallai, paragonai, cumparai<br />

equiparato pp. agg. agguallau, paragonau,<br />

cumparau<br />

equiparazione sf. aggualamentu, parago(n)i,<br />

cumparàntzia<br />

equipollente agg. mf. chi balli su propiu tanti<br />

equiseto sm. bot. (Equisetum arvense) ebra de<br />

centu nousu<br />

equità sf. giustesa, giustidadi<br />

equitazione sf. ecuitatzio(n)i, setzi a cuaddu<br />

equivalente p. pres. agg. mf. ecuivallenti, chi balli<br />

su propiu tanti<br />

equivalenza sf. chi balli su propiu tanti<br />

equivalere vi. su balli su propiu tanti, essi che a<br />

pari<br />

equivocare vi. sballiai, faddir, comprendi malli<br />

equivoco sm. sbàlliu, faddi(n)a<br />

equo agg. giustu<br />

era sf. era<br />

eradicare vt. srexinai, disrexinai, stoddi,<br />

sfundai, bogai<br />

erariale agg. de s’eràriu, erarialli<br />

erario sm. eràriu, càmera<br />

erba sf. ebra<br />

erba acetina sf. bot. (Fumaria officinalis)<br />

fumàdigu, casucottu<br />

erba aglio sf. bot. (Teucrium scordium) scódriu<br />

erba amara sf. bot. (Chrysanthemum balsamita)<br />

folla de santa Maria, ebra de santa Maria<br />

erba bacaia sf. bot. (Ononis natrix) ebra<br />

appiccigosa<br />

erba barona sf. bot. (Thymus serpillum) vds. timo<br />

erba bicchierina sf. bot. (Convolvulus cantabrica)<br />

mellamida<br />

erba bozzolina sf. bot. (Nigella damascena) frori<br />

de passio(n)i vds. anche damigella, nigella<br />

erba brusca sf. bot. (Rumex acetosa) lampatzu<br />

erba calderina sf. bot. (Senecio vulgaris) pedrufexi<br />

erba calenzuola sf. bot. (Euphorbia helioscopia)<br />

allua budra<br />

erba cali sf. bot. ebra de cristallu, soda<br />

erba canfora sf. bot. (Artemisia alba) cànfura<br />

erba canina sf. bot. (Cynodon dactylon) vds.<br />

gramigna<br />

erba cannella sf. bot. (Apium nodiflorum) lau de<br />

arriu, lau de cuaddus


erba caprina sf. bot. (Prasium majus) intretzu<br />

erba cardellina sf. bot. vds. erba calderina<br />

erba cedrina sf. bot. (Aloysia citriodora)<br />

marialluisa<br />

erba cedrina sf. bot. vds. cedronella<br />

erba cicutaria sf. bot. (Erodium cicutarium) ebra<br />

de agullasa<br />

erba cimicina sf. bot. (Geranium robertianum)<br />

agullasa de santa Maria<br />

erba cinquefoglie sf. bot. (Paronynchia argentea)<br />

ebr’e cincu didusu<br />

erba cipollina sf. bot. (Allium schoenoprasum)<br />

cibuddedda aresti<br />

erba codina sf. bot. (Alopecurus pratensis) coa de<br />

topi<br />

erba connina sf. bot. (Chenopodium vulvaria) ebr’e<br />

cunnu<br />

erba cornacchia sf. bot. (Sisymbrium officinale)<br />

allaussa<br />

erba correggiola sf. bot. (Atriplex hastata) ebr’e<br />

ferru<br />

erba corsa sf. bot. (Daphne gnidium) truiscu<br />

erba cristallina sf. bot. (Mesembryanthemum<br />

crystallinum) ebra cristalli(n)a<br />

erba da calli sf. bot. (Sedum telephium) axina de<br />

colloru<br />

erba da gatti sf. bot. (Teucrium marum) vds.<br />

gattaria<br />

erba da piaghe sf. bot. (Arum maculatum) vds.<br />

aro<br />

erba da porri sf. bot. (Chelidonium majus) ebr’e<br />

tzerrasa<br />

erba da vetro sf. bot. (Suaeda maritima; S.<br />

fruticosa) tzibba<br />

erba dei cenciosi sf. bot. (Clematis vitalba) vds.<br />

clematide<br />

erba del cucco sf. bot. (Silene cucubalus) li(n)u<br />

màscu, ebra sonajolla<br />

erba di san Giovanni sf. bot. (Sedum telephium)<br />

vds. sedo<br />

erba famina sf. bot. (Juncus bufonius) tzinniga<br />

erba fragolina sf. bot. (Sanicula europaea)<br />

fragulledda<br />

erba franca s. bot. (Frankenia laevis) ebra stèrria<br />

erba galletta sf. bot. (Lathyrus cicera) vds.<br />

cicerchia<br />

erba gamberaia sf. bot. (Callitriche palustris)<br />

ebr’e àcua<br />

erba laurina sf. bot. (Daphne laureola) lau mascu<br />

erba lepre sf. bot. (Trifolium arvense) pei de<br />

léppuri<br />

erba lombrica sf. bot. (Scorpiurus muricata)<br />

assudda budra<br />

erba Luisa (Luigia) sf. bot. (Lippia citrodora)<br />

marialluisa<br />

erba luiula sf. bot. (Oxalis corniculata) allelùia,<br />

ebra de axedu, coraxedu, travulleddu stérriu<br />

erba luna sf. bot. (Lunaria annua) folla de prata<br />

6<br />

erba mazzolina sf. bot. (Dactylis glomerata)<br />

accucchixedda<br />

erba medica sf. bot. (Medicago sativa) ebra<br />

médica, travullu furisteri<br />

erba miseria sf. bot. (Tradescantia virginiana)<br />

misèria, arricchesa<br />

erba mora (morella) sf. bot. (Solanum nigrum)<br />

tamattiga aresti<br />

erba moscata sf. bot. (Salvia sclarea) luccàia,<br />

luccàia manna<br />

erba mula sf. bot. (Scolopendrium hemionitis) fìllixi<br />

ladu m<br />

erba pignola sf. bot. (Sedum album) ebra grassa,<br />

sempiribiu biancu<br />

erba prota sf. bot. (Achillea ligustica) agrullentu,<br />

pàdrumu<br />

erba puzza sf. bot. (Dittrichia viscosa) vds. erba<br />

vischio<br />

erba puzzolana sf. bot. (Chenopodium vulvaria)<br />

ebra pudèscia, cado(n)i pudésciu, cado(n)i<br />

budru<br />

erba roberta sf. bot. (Geranium robertianum) vds.<br />

erba cimicina<br />

erba rogna sf. bot. (Echium plantagineum) vds.<br />

erba viperina<br />

erba rossa sf. bot. (Cyperus rotundus) mamm’’e<br />

séssini vds. anche cipero<br />

erba ruggine sf. bot. (Ceterach officinarum)<br />

doradìllia<br />

erba rugginina sf. bot. (Asplenium trichomanes)<br />

frèccia, sfratzia de arra(n)a<br />

erba ruota sf. bot. (Lamium amplexicaule) folla<br />

tunda<br />

erba saetta sf. bot. (Sagittaria sagittifolia) ebra de<br />

nébriusu<br />

erba sardonia sf. bot. (Ranunculus sceleratus) ebra<br />

de arrana(s)a<br />

erba sardonica sf. bot. (Oenanthe crocata) lau de<br />

cuaddu<br />

erba scodellina sf. bot. (Cotyledon umbilicus-<br />

Veneris) vds. ombelico di Venere<br />

erba serponi sf. bot. (Helicodiceros muscivorus)<br />

acciappamusca, pappamusca<br />

erba spigorella sf. bot. (Hordeum marinum)<br />

oxrixeddu de topisi<br />

erba stella sf. bot. (Alchemilla arvensis) sisia, pei<br />

de lio(n)i<br />

erba stella sf. bot. (Plantago, coronopus) ebra<br />

stèrria, ebra longa<br />

erba strega sf. bot. (Stachys arvensis) ebra de<br />

brùsciasa<br />

erba tortora sf. bot. (Cerinthe major) succiamelli<br />

erba trinità sf. bot. (Marchantia polymorpha) tzitzia<br />

de cuccu, némulla<br />

erba turca sf. bot. (Herniaria glabra) erniària,<br />

irniària<br />

erba vaiola sf. bot. (Cerinthe major) vds. erba<br />

tortora


erba veglia sf. bot. (Dorycnium hirsutum)<br />

travulleddu<br />

erba vellutata sf. bot. (Barbula muralis) la(n)a de<br />

muru, la(n)a de pedra<br />

erba ventaglina sf. bot. (Alchemilla arvensis) vds.<br />

erba stella<br />

erba ventolana sf. bot. (Cynosorus species) coa de<br />

topi<br />

erba vescicaria sf. bot. (Colutea arborescens) tirìa<br />

aresti<br />

erba vetriola sf. bot. (Hypericum perforatum) vds.<br />

iperico<br />

erba vetturina sf. bot. (Melilotus officinalis)<br />

travull’e cuaddu<br />

erba viperina sf. bot. (Echium plantagineum) ebra<br />

de procu<br />

erba vischio sf. bot. (Dittrichia viscosa)<br />

mudrego(n)i<br />

erba zizzania sf. bot. (Lolium temulentum) vds.<br />

zizzània<br />

erbaccia sf. dispreg. ebra malla<br />

erbaggio sm. ebraggiu<br />

erbaio sm. erbaiu, forrài(n)u<br />

erbaiuolo, -ivendolo sm. bidruraiu<br />

erbeggiare vi. ebrutzai<br />

erbivoro agg. pappadori de ebra<br />

erboso agg. ebrosu<br />

erculeo agg. fotti, chi podi meda<br />

erede smf. erederu, ereu<br />

eredità sf. erèntzia, eredidadi, carrìtzia<br />

ereditare vt. eredai<br />

ereditario agg. ereditàriu<br />

ereditiero sm. eredaderi, erederi<br />

eremita smf. eremita(n)u, eremìticu, eremita<br />

eremitaggio sm. eremitàggiu<br />

eremitano agg. eremita(n)u<br />

eremo sm. eremitàggiu, eremitu<br />

eresia sf. eresia, sciallóriu<br />

eretico agg. eréticu<br />

eretto pp. agg. pesau, derettu, istrantaxu,<br />

strantaxu, erìgiu, drittu, arrettu<br />

erezione sf. pesadura, eretzio(n)i, arrettumini<br />

ergastolano sm. ergastullanu, galliottu<br />

ergastolo sm. ergàstullu, gallera a vida<br />

ergere, -ersi vt. rifl. pesai, atziai, strantaxai<br />

erica sf. bot. (Erica arborea) tùvara<br />

erica da ciocco sf. bot. (Erica arborea) tùvara ‘era<br />

erica pallida sf. bot. (Erica scoparia) scova lida<br />

erigere vt. pesai, atziai, erìggi<br />

erigero sm. bot. vds. impia<br />

eringio sm. bot. (Eryngium maritimum) coscia de<br />

donna, spinabra<br />

erisimo medicinale sm. bot. (Sisymbrium<br />

officinale) ebra de esca, allaussa<br />

erisipela sf. med. risipella<br />

eritema sm. med. arrubiori (de sa peddi), sciogu,<br />

aragadda<br />

ermafrodito agg. mascufémi(n)a, ermafroditu<br />

ermellino sm. zool. (Mustela erminea) ermellinu<br />

7<br />

ermetico agg. ermétigu, serrau, mall’a<br />

cumprendi<br />

ermo agg. poet. arrimau, sollitàriu, assollau<br />

ernia sf. med. matzicallada, èrnia<br />

ernioso agg. matzicallau<br />

erodente p. pres. agg. mf. arroiadori,<br />

arrosigadori, pappadori<br />

erodere vt. arroai, pappai, arrasigai, arraschiai<br />

erodio sm. bot. (Erodium sicatarium) ebra de<br />

frochittasa<br />

eroe sm. eroi<br />

erogare vt. spratzì, bogai, giai<br />

erogato pp. agg. spratziu, bogau, giau<br />

erogatore sm. spratzidori, erogadori<br />

erogazione sf. spratzidura, erogazio(n)i,<br />

giaidura, bogadura<br />

eroico agg. eróicu<br />

eroina sf. eroina, droga<br />

eroismo sm. eroismu, ballentìa<br />

erompere vi. stuppai, ‘essì a forasa<br />

erosione sf. arroidura, scoradura, spistoradura,<br />

scroxolladura, pappadura, spacciadura<br />

erosivo agg. arroidori, pappadori<br />

eroso pp. agg. arroiu, pappau, arrasigau,<br />

arraschiau<br />

erotico agg. eróticu, sensualli<br />

erotismo sm. erotismu, sensuallidadi<br />

erpete sm. med. , tzerra, fogu de sant’Anto(n)i<br />

erpetico agg. tzerrosu, cun su fogh’e<br />

Sant’Anto(n)i<br />

erpicare vt. apparixai sa lea cun su tragu<br />

erpicatura sf. apparixadura de sa lea cun su<br />

tragu<br />

erpice sm. tragu, érpici<br />

errabondo agg. bandulleri, bagamundu,<br />

pedrullàriu<br />

errare vi. (andare qua e là) bagamundai,<br />

arrolliai, pedrullai<br />

errare vt. (sbagliare) errai, faddiì, mascai,<br />

sballiai, sgarrai<br />

errato pp. agg. (sbagliato) errau, faddiu, mascàu,<br />

sballiau, sgarrau<br />

erre sf. erra<br />

erroneamente avv. erroneamenti, po isbagliu<br />

erroneo agg. sballiau<br />

errore sm. sbàlliu, faddi(n)a, sgarrada<br />

erta sf. artziadroxa, artziada, costera<br />

erta (stare all’) md. scoccai, billai, giai accura<br />

erto agg. trempera, strampu mallu, cost’eretta<br />

eruca sf. bot. (Eruca sativa) rughetta<br />

erudire vt. imparai, istruì<br />

erudito pp. agg. scìpiu, studiau, imparau, erudiu<br />

erudizione sf. eruditzio(n)i, istrutzio(n)i<br />

eruttare vt. bogai, ghettai, cacciai<br />

eruttato pp. agg. bogau, ghettau, cacciau<br />

eruttivo agg. ghettadori, bogadori, cacciadori<br />

eruzione sf. ghettadura, bogadura, cacciadura<br />

esacerbamento sm. axiu, aspresa,<br />

inasprimentu, fèngia


esacerbare vt. agliagai, ispreai<br />

esacerbato pp. agg. agliagau, ispreau<br />

esagerare vt. vi. esagerai, dissimullai, sobrai<br />

esageratamente avv. sobradamenti,<br />

esageradamenti<br />

esagerato pp. agg. esagerau, dissimullau,<br />

amanniau, sobrau, stravanau<br />

esagerazione sf. esageratzio(n)i, sobradura<br />

esagitare vt. avvallottai, intrullai, alloriai<br />

esagitato pp. agg. avvallottau, intrullau, alloriau<br />

esagono sm. esàgunu<br />

esalare vt. vi. morri, ispirai, spirai, esallai<br />

esalazione sf. buffidu, esalatzio(n)i<br />

esaltare vt. allabantzai, atziai, si scallentai,<br />

bantai<br />

esaltato pp. agg. allabantzau, atziau, scallentau;<br />

barrosu, bragheri<br />

esaltatore sm. allabantzadori, bantadori<br />

esaltazione sf. alabantza, atziada,<br />

scallentamentu<br />

esame sm. esàminu<br />

esametro sm. esàmetru<br />

esamina sf. vds. esame<br />

esaminando sm. candidau<br />

esaminare vt. esaminai, castiai, controllai<br />

esaminato pp. agg. esaminau<br />

esaminatore sm. esaminadori<br />

esangue agg. dissangunau, dissangrenau,<br />

dismaiau<br />

esanimare vi. dismaiai<br />

esanime agg. dismaiau<br />

esantema sm. med. sfogu<br />

esasperare vt. aspreai, fai arrennegai<br />

esasperato pp. agg. aspreau, arrennegau<br />

esasperazione sf. aspriadura, arrennegu<br />

esattamente avv. esattamenti, giustamenti<br />

esattezza sf. esattesa, giustesa<br />

esatto agg. pretzisu, giustu<br />

esattore sm. esattori, cuberadori, tacciàiu<br />

esattoria sf. esattoria<br />

esaudimento sm. accuntentamentu,<br />

appagnamentu<br />

esaudire vt. accuntentai, cuncedi, appagnai,<br />

satisfai<br />

esauriente agg. cumpletu, cumpretu<br />

esaurientemente avv. cumpletamenti<br />

esaurimento sm. isaurimentu; spàcciu,<br />

suspidura, consumimentu, arraffinu<br />

esaurire vt. esaurì, spacciai, si suspì<br />

esaurito pp. agg. esauriu, spacciau, suspiu<br />

esausto agg. stasiu, sbuidu, straccu, sballau,<br />

fadiau, spacciau<br />

esautorare vt. spoderai, brivai de su poderi<br />

esautorato pp. agg. spoderau<br />

esazione sf. cuberantza, livrantza, esatzio(n)i<br />

esborsare vt. sbussai, bogai de busciacca,<br />

spendi<br />

esborso sm. sbussadura, su spendi, bogai de<br />

busciacca<br />

8<br />

esca sf. esca, bremìggiu , peddi cotta, peddi<br />

morta, bucconettu<br />

esca da pesci sf. bot. (Euphorbia characias) allua<br />

escandescenza sf. perreria, tzaccu<br />

escara sf. med. crosta, scatta, semu<br />

escavatore sm. sgavadori, appalliadori<br />

escavazione sf. appalliadura, sfossamentu, fai<br />

forada<br />

esclamare vi. esclamai, isclamai, abboxinai,<br />

tzerriai, scramiai<br />

esclamativo agg. esclamativu<br />

esclamazione sf. esclamatzio(n)i, scramori<br />

escludere vt. esclùdi, escrui, bogai<br />

esclusione sf. bogadura, escruidura, esclusio(n)i<br />

esclusivamente sm. scetti, fetti, esclusivamenti<br />

esclusivo agg. escruidori, esclusivu<br />

escluso pp. agg. bogau, escruiu, esclusu<br />

esclusorio agg. escruidori<br />

escogitare vt. imbentai, inginnai, odringiai<br />

escogitato pp. agg. abbisau, imbentau,<br />

inginnau, odringiau<br />

escogitatore sm. imbentori, imbentadori,<br />

odringiadori<br />

escogitazione sf. imbentu, odrìngiu<br />

escoriare vt. scroxollai, friai<br />

escoriato pp. agg. scroxolau, friau<br />

escoriazione sf. scroxolladura, friadura,<br />

spilloncu<br />

escreato sm. srecca, sracchedda<br />

escremento sm. cascasi(n)a, cagada, checchei<br />

escrescenza sf. lùpia<br />

escretore agg. sm. seberadori, conduttu, canalli,<br />

cora, coretta<br />

esculo sm. bot. (Aesculus hippocastanum) castàngia<br />

de Ìndiasa<br />

escursione sf. bessìda, bisita<br />

escutere vt. interrogai, pregontai<br />

esecrabile, -ando agg. abburrìu, de abburrì<br />

esecrare vt. abburressi, malledixi, cundennai<br />

esecrato pp. agg. abburréssiu, malladittu,<br />

cundennau<br />

esecrazione sf. abburressimentu, spreu,<br />

cundenna<br />

esecutivo agg. esecutivu<br />

esecutore sm. faidori<br />

esecuzione sf. faidura, faimentu, esecutzio(n)i<br />

esegesi sf. cummentu<br />

eseguibile agg. de fai, fattìbilli<br />

eseguire vt. fai, esecutai, scicutai<br />

eseguito pp. agg. fattu, scicutau<br />

esempio sm. esémpiu, scramentu<br />

esemplare agg. mf. sm. esemplari; còpia<br />

esemplificare vt. spricai cun esémpius, accrarai<br />

mellusu<br />

esemplificazione sf. spricatzio(n)i, scrarimentu<br />

esentare vt. esentai, dispensai, sfranchì<br />

esentato pp. agg. esentau, dispensau, sfranchìu<br />

esente agg. mf. esenti, sfranchìu<br />

esenzione sf. esentzio(n)i, dispensa


esequie sf. pl. interru, esèchiasa<br />

esercente smf. negotzianti, buttegheri<br />

esercitare vt. esercitai, fai, umperai<br />

esercitato pp. agg. esercitau, fattu, umperau<br />

esercitazione sf. esercitazio(n)i<br />

esercito sm. esércitu, esértzitu<br />

esercizio sm. esercìtziu<br />

esibire vt. ammostai, fai biri<br />

esibito pp. agg. ammostau, fattu biri<br />

esibitore sm. ammostadori<br />

esibizione sf. ammostu, presentada<br />

esibizionismo sm. bantaxi, palleria<br />

esibizionista smf. ammostadori, bantaxeri,<br />

palleri<br />

esigente p. pres. agg. mf. esigenti, pibincu,<br />

castrapibitzirisi<br />

esigenza sf. abbisóngiu, apprettu<br />

esigere vt. esìgi, bolli, cuberai<br />

esigibile agg. esigìbilli, cuberàbilli<br />

esigibilità sf. incàsciu<br />

esiguità sf., paghesa, pitichesa<br />

esiguo agg. pagu, strintu, piticu<br />

esilarante agg. alligru, spassiosu, sciallosu, chi<br />

faid’arrì<br />

esilarare vt. alligrai, spassiai, disaogai<br />

esile agg. stinghiritzu, langinu, làngiu, fini,<br />

finigosu, mangatzu<br />

esiliare vt. esilliai, bandì, cunfinai, disterrai<br />

esiliato pp. agg. esilliau, bandìu, disterrau<br />

esilio sm. esìlliu, disterru, bandu, cunfi(n)u<br />

esilità sf. suttilesa, langiori, paghesa<br />

esimere, -ersi vt. rifl. esimi, disgaggiai, sfranchì<br />

esimio agg. esìmiu, eccellenti<br />

esistente p. pres. agg. mf. esistenti<br />

esistenza sf. esistèntzia, bivimentu<br />

esistere vi. esisti, nc’essi, bivi, campai<br />

esitante p. pres. agg. mf. dudosu, arreduttosu,<br />

stentosu<br />

esitare vi. (rendere incerto, dubbioso) dudai,<br />

arreduttai, stentai, arreselliai<br />

esitare vt. (spacciare, vendere) spacciai, bendi<br />

esitato pp. agg. (spacciato, venduto) spacciau,<br />

béndiu<br />

esitazione sf. duda, duttu, stentu, esitazio(n)i<br />

esito sm. ésitu, accabbu, arrenéscida<br />

esiziale agg. dannosu, motalli<br />

esocarpo sm. anat. vds. epicarpo<br />

esodo sm. disterru, bessida<br />

esofago sm. anat. agrue(n)a<br />

esonerare vt. discarrigai, disgaggiai, dispacciai,<br />

dispensai<br />

esonerato pp. agg. discarrigau, disgaggiau,<br />

dispacciau, dispensau<br />

esonero sm. discàrrigu, disgàggiu, esóneru<br />

esorbitante agg. mf. smannau, sobrau, fora de<br />

mesura<br />

esorbitanza sf. sobradura, esageratzio(n)i<br />

esorbitare vi. sobrai, passai sa mesura<br />

esorcismo sm. brebu, matzi(n)a, brusceria<br />

9<br />

esorcista smf. abbrebadori, brusciu<br />

esorcizzare vt. abbrebai, fai brusceriasa<br />

esordiente p. pres. agg. mf. printzipianti, novìssiu<br />

esordio sm. primìtziu, cumentzu, esórdiu<br />

esordire vi. primintziai, cumentzai<br />

esortare vt. intzullai, abbivai, contzillai, esortai<br />

esortazione sf. incoramentu, spro(n)i,<br />

esortatzio(n)i<br />

esosità sf. asurìa, asurèntzia, susuncheria<br />

esoso agg. asurìu, susuncu, strintu<br />

esotico agg. furisteri, de forasa, strangiu<br />

espandere vt. spoddiai, spraxi, alladiai, spainai,<br />

apratzinai<br />

espansibile agg. alladiadintzu<br />

espansione sf. alladiadura, spai(n)adura,<br />

spraxidura, spoddiadura<br />

espansività sf. amistàntzia, carignu,<br />

affettuosidadi<br />

espansivo agg. alladiosu, spainosu, spoddiosu,<br />

amistantziosu, amistantzieri, carignosu<br />

espatriare vi. si disterrai, ispatriai<br />

espatriato pp. agg. disterrau, ispatriau<br />

espatrio sm. ispàtriu, disterru<br />

espediente sm. trassa, pinnica<br />

espellere vt. bogai, scavullai, espulsai<br />

esperienza sf.sperièntzia<br />

esperimentare vt. sperimentai, provài<br />

esperimento sm. isperimentu, prova<br />

esperire vt. sperimentai, provai, tentai,<br />

acciappài<br />

esperto agg. spertu, abbistu, àbilli, capassu<br />

espettorante p. pres, sm. sprugadori<br />

espettorare vt. spudai, sraccheddai<br />

espettorato sm. spudu, sracchedda<br />

espettorazione sf. spudadura, sraccheddadura<br />

espiare vt. marigai, pagai<br />

espiato pp. agg. marigau, pagau<br />

espiazione sf.marigadura, iscontadura<br />

espirare vt. respirai, allidai, torraiullidu<br />

espletamento sm. agabbu, cumprimentu,<br />

spacciàda, spacciamentu<br />

espletare vt. agabbai, spacciai, cumprì, finì<br />

espletato pp. agg. agabbau, spacciau, cumprìu,<br />

finìu<br />

esplicare vt. spricai, spiegai<br />

esplicativo agg. spricadori, accraradori<br />

esplicazione sf. accraramentu, spricadura<br />

esplicitamente avv. craramenti, craru-craru<br />

esplicito agg. craru, craru e tundu<br />

esplodere vt. vi. esplodi, scoppiai, tzaccarrai<br />

esplorare vt. cumpudai, sprorai, ispricullai,<br />

spricullai, spricullittai<br />

esplorato pp. agg. cumpudau, sprorau,<br />

spricullau, spricullittau<br />

esploratore sm. sproradori<br />

esplorazione sf. spriculladura, sproradura,<br />

sproramentu<br />

esplosione sf. esplosio(n)i, tzàcchidu, scóppiu<br />

esplosivo agg. sm. esplosivu, brùvura


esploso pp. agg. iscoppiau, isparau, scioppau,<br />

tzaccau, esplodiu<br />

esponente smf. esponenti, rappresentanti<br />

esporre vt. esponni, nai, contai, spric(c)ai,<br />

ammostai, fai bì<br />

esportare vt. esportai, bogai a forasa<br />

esportato pp. agg. esportau<br />

esportatore sm. esportadori<br />

esportazione sf. esportatzioni<br />

espositore sm. espo(n)idori<br />

esposizione sf. espo(n)idura, mostra, ammostu<br />

esposto pp. agg. espostu, spric(c)au, suggettu<br />

esposto sm. espostu, dichiara, dennuntzia<br />

espressamente avv. espressamenti, apposta<br />

espressione sf. espressioni, foeddada<br />

espressività sf. espressividadi<br />

espressivo agg. espressivu<br />

espresso sm. pp. agg. espressu, esprimiu<br />

esprimere vt. esprimi, espressai, spric(c)ai,<br />

isplicai<br />

esprimibile agg. espressàbilli, esprimìbilli<br />

espropriare vt. ispropiai, sercuestai<br />

espropriato pp. agg. ispropiau, sercuestau<br />

espropriazione sf. ispropiadura, sercuestu<br />

esproprio sm. isprópiu, sercuestu<br />

espugnare vt. espugnai, conchistai, binci<br />

espugnato pp. agg. espugnau, cunchistau, bintu<br />

espugnatore sm. espugnadori, cunchistadori,<br />

bincidori<br />

espugnazione sf. espugnatzio(n)i, conchista,<br />

bìncida<br />

espulsione sf. bogada, bogadura, bogamentu<br />

espulso pp. agg. bogau, scavullau<br />

espulsore sm. bogadori, catzadori<br />

espungere vt. cancellai, scancellai<br />

espurgare vt. sprugai, prugai<br />

essa pr. pers. f. issa<br />

esse pr. pers. f. pl. issasa<br />

esse sf. essa<br />

essendoché cong. sendiu chi<br />

essenza sf. essèntzia<br />

essenziale agg. essentzialli<br />

essenzialità sf. essentziallidadi<br />

essenzialmente avv. essentzialmenti, pru de<br />

tottu<br />

essere sm. éssi, presso(n)i, essèntzia<br />

essere v. aus. essi<br />

essi pr. pers. m. pl. issusu<br />

essiccamento sm. siccadura, siccamentu,<br />

sciuttamentu<br />

essiccare vt. siccai, sciuttai, fai siccai<br />

essiccato pp. agg. siccau, sciuttau<br />

essiccatóio sm. siccadroxu<br />

essiccatore sm. siccadori<br />

essiccazione sf.sciuttadura, siccadura<br />

esso pr. pers, m. sing. issu<br />

essudato sm., sàngia, postema, matèria<br />

essudazione sf. sumidura<br />

est sm. est, orienti, levanti<br />

10<br />

estaglio sf. vds. còttimo<br />

estasi sf. incantamentu, atturdimentu, éstasi<br />

estasiare vi. incantai, ammainai, abiollai<br />

estasiato pp. agg. incantau, ammainau, abiollau<br />

estate sf. istadi, stadialli<br />

estatico agg. a bucca abetta, abbarrau, incantau,<br />

alleriau, abbrabballuccau<br />

estemporaneità sf. improvvisatzio(n)i,<br />

estemporallidadi<br />

estemporaneo agg. improvvisau, improvvisu,<br />

improvvisadori<br />

estendere vt. alladiai, spai(n)ai, spoddiai,<br />

allagrai, esténdi<br />

estensione sf. trettu, stèrria, istèrria,<br />

isterrimentu, estensio(n)i<br />

estensivo agg. estensivu, de spai(n)ai<br />

estenuante agg. mf. stasidori, allaccanadori,<br />

cantzadori, fadiadori<br />

estenuare vt. cantzai, ammotroxinai, allaccanai,<br />

fadiai<br />

estenuato pp. agg. cantzau, ammotroxinau,<br />

allaccanau, fadiau mottu<br />

estenuazione sf. fadiadura, cansàntziu,<br />

allaccanamentu, ammotroxinamentu, fracchesa,<br />

sballadura<br />

esteriore agg. mf. de forasa<br />

esteriorità sf. affacciada, affacciadura, bisura<br />

esteriormente avv. a patti de forasa<br />

esternamente avv. esternamenti, in forasa, a<br />

patti de forasa<br />

esternare vt. espressai, esternai, bogai a forasa<br />

esternazione sf. espressamentu, espressadura<br />

esterno agg. esternu, de forasa, a patt’e forasa<br />

estero agg. stràngiu, furisteri, alle(n)u<br />

esterofilia sf. mania de cosasa stràngiasa<br />

esterrefatto agg. a bucca abetta, spantau,<br />

spramau, assiccau<br />

esteso pp. agg. isténdiu, istirau, isprattu, mannu<br />

esteta smf. amantiosu de su bellu<br />

estetica sf. bellesa<br />

estetico agg. de bellesasa<br />

estimare vt. stimai, perittai<br />

estimatore sm. stimadori, amorau, espertu<br />

estimazione sf. stima, istimatzio(n)i<br />

estimo sm. stima, éstimu, pretziadura<br />

estinguere vt. estinghi, studai, annuddai<br />

estinto pp. agg. estintu, studau, annuddau,<br />

mottu<br />

estintore sm. studadori, estintori<br />

estinzione sf. studadura, spacciadura,<br />

spedridura, motti<br />

estirpare vt. irrexinai, bogai, bogai de fund’e<br />

arrexi(n)a<br />

estirpato pp. agg. isrexinau, bogau<br />

estirpazione sf. srexinadura, bogadura,<br />

stoddidura, stoddimentu, tiramenta<br />

estivo agg. istadialli<br />

estollere vt. (togliere) bogai<br />

estorcere vt. furai, pigai cun sa frotza


estorsione sf. fura, pigadura a frotza, sercuestu<br />

estorto pp. agg. aggaffau (pigau) cun sa fortza,<br />

furau<br />

estortore sm. furo(n)i, ladro(n)i, trampisteri,<br />

arrapignadori<br />

estradare vt. incarrellai , bogai a foras<br />

estradizione sf. bogadura a foras, incarrelladura<br />

estradosso sm. dossu<br />

estraibile agg. chi si ndi podi bogai<br />

estraneità sf. su non c’intrai nudda<br />

estraneo agg. alle(n)u, stràngiu, furisteri, chi<br />

non c’inta nudda<br />

estraniare, -arsi vi. rifl. si strangiai, s’appartai,<br />

s’arrimai, si nd’arretirai<br />

estrarre vt. bogai, estrài; sottiai<br />

estrattivo agg. de bogadura, estrattivu<br />

estratto pp. agg. bogau, estraxiu, estrattu<br />

estrattore sm. bogadori, estraidori<br />

estrazione sf. bogadura, bogamentu,<br />

estratzio(n)i, sottiadura<br />

estremamente avv. meda, troppu, forasa de<br />

mesura<br />

estremità sf. cabudu, oru, punta, pitzu,<br />

cullàcciu<br />

estremo agg. sm. ùttimu; estremu<br />

Estremunzione sf. ollu santu<br />

estrice sf. bot. (Genista aspalathoides) vds.<br />

ginestra selvàtica<br />

estrinsecare vt. espressai, spriccai<br />

estrinsecazione sf. spriccadura, spriccatzio(n)i,<br />

espressio(n)i<br />

estrinseco agg. bogau a forasa, de forasa<br />

estro sm. (ispirazione, ghiribizzo) ispiratzio(n)i,<br />

géniu<br />

estro ( bovino) sm. zool. (Hypoderma bovis)<br />

musco(n)i<br />

estromesso pp. agg. bogau, sciulliau, postu a<br />

u(n)a patti<br />

estromettere vt. bogai, isciulliai, sciulliai, ponni<br />

a u(n)a patti, ixagarai<br />

estromissione sf. bogada, bogadura,<br />

arrimadura, ixagaradura<br />

estrosamente avv. a géniu, geniosamenti<br />

estrosità sf. pantasia, géniu, inginniosidadi<br />

estroso agg. geniosu, inginniosu, pantasiosu,<br />

strambóttigu<br />

esuberante agg. sobrau, estremau, briosu,<br />

abbistu<br />

esuberanza sf. sobradura, bivesa, biatzesa,<br />

alluttori<br />

esuberare vt. sobrai, propassai<br />

esubero sm. sobra, sobradura, propassadura,<br />

abbundànzia<br />

esulare vi. bessiri, disterrai, si strangiai,<br />

s’aillagrai<br />

esulcerare vt. agliagai, gliagai, spreai<br />

esule agg. smf. esilliau, bandiu, disterrau<br />

esultante p. pres. agg. mf. prexau, cuntentu,<br />

alligru<br />

11<br />

esultanza sf. prexu, alligria, cuntentesa<br />

esultare vi. tenni prexu, essi cuntentu, s’alligrai<br />

esumare scarraxai, bogai de asutt’e terra<br />

esumato pp. agg. scarraxau<br />

esumazione sf. scarraxadura<br />

età sf. edadi<br />

etere sm. ètere, àiri, xellu<br />

etereo agg. de s’àiri, de su xellu<br />

eternamente avv. eternamenti<br />

eternare vt. eternai, eternizai<br />

eternità sf. eternidadi<br />

eterno agg., eternu<br />

etica sf. ètica, lei moralli<br />

etichetta sf. etichetta<br />

etichettare vt. ponni s’etichetta<br />

etico agg. éticu<br />

etilico agg. etìlicu<br />

etilismo sm. alcolismu, affexadura, arcolismu<br />

etimologia sf. etimologia, origini de su foeddu<br />

etisia sf. med. tisichesa, tisichèntzia, arrennósigu<br />

etnia sf. arratza, erèntzia, arrépula, genìa, casta,<br />

eredeu, istrippa<br />

etnico agg. de s’eredeu, de sa genìa, de s’arratza<br />

ettaro sm. éttaru, dù moisi e quarra de terra<br />

ette sm. cosa de nudda, nudda<br />

etto, -ogrammo sm. ettu, tres untzasa<br />

ettolitro sm. centu litrusu<br />

ettometro sm. ettómetru, centu metrusu<br />

eucalipto sm. bot. (Eucalyptus species) ocallittu<br />

eucaristia sf. eccl. eucaristia<br />

eucarìstico agg. eucarìsticu<br />

euforbia sf. bot. (Euphorbia dendroides) allua<br />

euforbia spinosa sf. bot. (Euphorbia spinosa. E.<br />

splendens) allua de monti<br />

euforia sf. cuntentesa, alligria, prexu<br />

euforico agg. cuntentu, alligru meda, prexosu<br />

eumene sf. zool. (Vespula germanica) espi<br />

forrài(n)a<br />

eunuco sm. eunucu, ómini crastau<br />

euro sm. bentu de solli<br />

eutanasia sf. med. motti drucci, si lassai morri<br />

evacuare vt. cagai, abuidai, sfollai, sbarratzai<br />

evacuato pp. agg. cagau, abuidau, sfollau,<br />

sbarratzau<br />

evacuazione sf. cagada, sbuidadura, sbaratzu,<br />

sfollamentu<br />

evadere vi. si fuiri, sfrosai, accabbai u(n)a<br />

pràtica<br />

evanescente agg. mf. svanessiosu<br />

evanescenza sf. svanessidura<br />

evangelico agg. evangéllicu<br />

evangelista sm. evangellista<br />

evangelizzare vt. evangellizai<br />

evangelo sm. eccl. evangélliu<br />

evaporare vi. svaporai, spamporai, spaporai,<br />

svanessi<br />

evaporato pp. agg. svaporau, spamporau,<br />

svanéssiu


evaporazione sf. svaporamentu, svanessimentu,<br />

spamporamentu<br />

evasione sf. fuida, evasio(n)i<br />

evasivo agg. fuidori, straviadori<br />

evaso pp. agg. fuiu; accabbau<br />

evasore sm. sfrosadori, evasori<br />

evellere vt. srexinai, bogai de fund’e arrexi(n)a,<br />

stoddi, scadrancai<br />

evenienza sf. accuntéssiu, evenièntzia,<br />

abbisóngiu, s’incasu<br />

evento sm. accadéssiu, accuntéssiu, fattu<br />

eventuale agg. mf. eventualli<br />

eventualità sf. eventuallidadi, accasu<br />

eventualmente avv. eventualmenti, imprevia,<br />

po casu<br />

eversione sf. sciusciadura, idorroccadura,<br />

avvalottadura, attruppelliadura, trumbullu<br />

eversivo agg. sciusciadori, attruppelladori,<br />

avvalottadori, sciumbulladori<br />

eversore sm. sciusciadori, attruppelliadori,<br />

avvalottadori, sciumbulladori<br />

evidente agg. mf. evidenti, craru, pallesi<br />

evidentemente avv. evidentementi, craramenti,<br />

gei ddu creu<br />

evidenza sf. evidèntzia, craresa<br />

evidenziare vt. evidentziai, ponni in craru<br />

evidenziato pp. agg. evidentziau<br />

evidenziatore sm. evidentziadori, mracadori<br />

evincere vt. dedusi, evìnci<br />

evirare vt. crastai, mallai<br />

evirato pp. agg. crastau, mallau<br />

eviratore sm. crastadori, malladori<br />

evirazione sf. crastadura, malladura<br />

evitabile agg. evitàbilli<br />

evitare vt. evitai, straviai, fuì, fai de mancu<br />

evitato pp. agg. evitau, straviau, fuiu<br />

evo sm. evu, tempusu, edadi<br />

evocare vt. arregordai, arremonai, tzerriai<br />

evocato pp. agg. arregodau, arremonau, tzerriau<br />

evocatore sm. arregodadori, arremonadori,<br />

tzerriadori<br />

evocazione sf. arregodu, tzerriadura<br />

evoluto pp. agg. crésciu, ammanniau, mengiorau<br />

evoluzione sf. crescimentu, crèscia,<br />

ammanniamentu, mengioramentu<br />

evolvere vi. cresci, s’ammanniai, mengiorai<br />

evonimo sm. bot. ( Evonymus europaeus)<br />

arangieddu arrùbiu, caffei budru<br />

evviva escl. biva, bivada, evviva<br />

ex prep. bécciu, passau<br />

extremis (in) md. lat. a s’ùttimu<br />

ex-voto sm., arrascatu, do(n)u de promissa,<br />

imprommittenzia<br />

eziandio avv. ancorasa, puru, torra, tambeni,<br />

anca, ancu<br />

eziologia sf. med. càusa de u(n)a malladia<br />

12

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!