Untitled - Iverieli
Untitled - Iverieli Untitled - Iverieli
xolo odes warvidodes mociqulni TviToeulTa kerZoTa, maSin ineba Semdgomad wmidamanca RuTismSobelman warslva iveriad... maSin miugo mas ufalman da hrqva: `dedao, sitkboebao soflisao, kma ars Sroma ege Seni da gulsmodgineba siyvarulisaTvis mxolodSobilisa Zisa Senisa da aw viTxov me Sen mier, raTa daadgre aqave ierusalems, vidremde migiyvanebde Sen didebasa Sina mamisa Cemisasa da yovladwmidisa sulisasa CemTana ganuSoreblad. xolo nacvlad Sensa ubrZane mociqulsa andrias da simeons erdgulTa mowafeTa CemTa da igini warvidnen, sadaca genebos, da hqadagon saxeli Cemi~ 85 ... da misca maT dedaman RuTisaman xati TÂsi86 , akurTxna da warmoavlinna igini iveriad nacvlad TÂsad, raTa hqadagon ZeÁ misi da amis mizezisaTvis ewodebis iveriasa (ese igi sruliad saqarTvelosa) wilxdomili eri da qveyana misi~ (gv. 141-142). Teimurazi sxvadasxva wyaroze dayrdnobiT qmnis mocemuli epizodis vrcel redaqcias: 1) batoniSvilis naSromis mixedviT, RvTismSobeli saqarTveloSi andria mociqulTan erTad simon kananels gzavnis. Teimurazi leonti mrovelis `mefeTa cxovrebas~ mihyveba da wers, rom wm. andria da wm. simoni erTad qadagebdnen kolxeTsa da afxazeTSi: `qvemosa Sina saqarTvelosa, kolxidad, adgilsa mengrelTa da afxazTasa, qalaqad nikofsiad~; ` 85 Sdr.: `maSin rqua yovladwmidaman mociqulsa andrias: `Svilo andria, didad uCns sulsa Cemsa, romel queyanasa mas nawilsa Cemsa ara qadagebul ars saxeli Zisa Cemisa. odes warvemarTe qadagebad Zisa Cemisa queyanasa mas, wilad Cemda xuedrebulsa, maSin gamomecxada saxieri Ze Cemi da RmerTi, da mibrZana, raTa Sen warxÂde da warasueno saxe Cemi da saxierisa Zisa Cemisa queyanasa, Cemda wilxdomilsa, raTa me viyo ganmgebel cxovrebisa maTisa, xeli aRupyra da Sevewio maT, da aravin mterTagani mZle eqmnas maT~ (qca I: 38). 86 Sdr.: `rqua mas mociqulman: `yovladwmidao, neba saxierisa Zisa Senisa da Seni iyavn yovelsa Jamsa~ maSin yovladwmidaman moiTxova ficari, daibana piri da daidva pirsa zeda TÂssa. da gamoisaxa xati eseviTari, romel wiaRTa TÂsTa etÂrTa ganÃorcielebuli CCÂli, yovlad saxieri sityua RmrTisa, romel aw yovelTa mier saxilvel ars xati yovladwmidisa awyuerisa RvTismSobelisa. da misca igi mociqulsa andrias~ (qca I: 38). 133 2) aseve `mefeTa cxovrebis~ kvalad, teqstSi ar ixsenieba mataTa mociquli, romelic andria pirvelwodebulTan da simon kananelTan erTad qadagebda saqarTveloSi; 3) Teimurazi arafers ambobs RvTismSoblis xatis xelTuqmnelobaze, arc mis gamosaxvaze luka maxareblis mier, riTac cvlis mesxuri gadmocemis cnobili epizodis Sinaarss da sruliad axleburad gadaiazrebs awyuris xatis Temas. Tavdapirvelad avtori wers, rom deda RvTisam Tavisi xati andria pirvelwodebulsa da simon kananels gadasca, Semdeg ki teqstSi mxolod wm. andrias ixseniebs. yvelaze mniSvnelovani ki isaa, rom andria mociquli xats awyuris nacvlad biWvinTaSi avanebs 87 : `xolo odes miiqca mociquli andria iveriad, xati igi dedisa RuTisa vedrebiTa muneburTa erTaTa dauteva mun biWvintas; xolo biWvintisa RuTismSoblisa xati, romelica asvenies awca quemosa saqarTvelosa Sina, maxlobelad quTaisis qalaqisa, monastersa samitropolitos genaTlias (ese igi gelaTs), romelica ars friad mravliTa simdidriTa Semkul Rirssaxsovarisa me- ` 87 biWvinTa qristianobis erT-erTi uZvelesi keraa saqarTveloSi. bi- WvinTis episkoposi stratofile eswreboda nikeis pirvel msoflio krebas (325 w.). amave saukunisaa biWvinTis uZvelesi taZari, romlis adgilzec V saukuneSi samnaviani bazilika aages. VI-VII saukuneebSi biWvinTa gavlenas kargavs, magram afxazeTis samefos Seqmnam misi mniSvneloba isev gazarda. X-XI saukuneSi aSenda biWvinTis RvTismSoblis didi jvar-gumbaTovani taZari, romelic 1519 wlamde warmoadgenda afxazeTis kaTalikosis saydars (diasamiZe 2001: 90-116). wm. andria pirvelwodebulis qadagebis marSrutSi biWvinTa gviandel periodamde ar figurirebs. yvelaze adreuli gadmocemebi XVII saukuneSia Cawerili frangi mogzauris Jan Sardenisa da kaTolike misioneris don qristoforo de kastelis mier. am gadmocemebis mixedviT, biWvinTis taZari andria pirvelwodebulma aago da misive saxels atarebda. wminda mociqulis sikvdiliT dasjis dros ki eklesiis win aRmarTuli marmarilos svetidan mduRare wylis nakadi gadmoiRvara, romelic mxolod wmindanisadmi locvavedrebiT SeuCerebiaT. am saswaulis gamo andrias svets did pativs miagebdnen (bubulaSvili 2007: 187). 134
fisa bagrat meoTxisagan, sruliad iveriis TÂTmpyrobelisa, daviTian-bagratovanisa, ityvian mas xatsa, romel igi ars romelica mociqulman andria moasvena TÂT da anu ars igi ueWvelad originali xatisa misgan gardamoxatuli~ (Teimuraz batoniSvili 1848: 145-146). Sesabamisad, icvleba mesxuri gadmocemis geografiac da movlenebis epicentri awyuridan biWvinTaSi gadadis. swored biWvinTaSi sZlevs xati warmarTul kerpebs. marTalia, es ar xdeba apolonisa da artemidas bomonSi, magram kerpTa Semusrvis saswauli TiTqmis sityva-sityviT misdevs `axal qarTlis cxovrebas~: mesxuri gadmocema istoria iveriisa `Seasvenes xati yovladwmidisa RvTismSoblisa Sua kerpTa maT- Ta da dabeWdes karsa zeda, da mcvelni daadginnes da iwyes locvad mRudelTa maT sicruvisaTa. da wmidaman iloca qristes mimarT WeSmaritisa RvTisa Cuenisa. da viTarca ganTena da ganaRes kari sakerposa, ixilnes yovelni kerpni maTni queyanad daTxeulni da saxed mtuerisa Semusrvilni. xolo xati yovladwmidisa RvTismSoblisa brwyinvida, viTarca mze, didebiTa da pativi- Ta... da yovelman erman madlobisa xma aRmouteves da Tques, viTarmed: `did ars RmerTi qristeaneTa, romelsa mociquli an- 135 `dasdva mociqulman TÂT winaSe kerpTa maT xati igi sauflo, gamovides gare da daxSes gare karni da dabeWdes beWdiTa da daadginnes mcvelni mrgvliv bomonisa mis da zRudisa da karTa da ilocvida mociquli Ramesa mas Sina vidre gaTenebadmde... egreTve kerpTa igi mRdelni evedrebodes kerpTa TÂsTa... xolo ganTena ra... ganaxvnes karni da ixilnes yovelni igi kerpni Semusrvilni da dawvlilebulni da xati dedisa RuTisa ganbrwyinvebuli, viTarca mze... ixila ra erman sakvirvelebaÁ, hrwmenaT qristesi... da etyodes mociqulsa: `namdvil igi ars RmerTi, qadagebuli Sen mier~. dria qadagebs~. ...da sixaruliT naTels-iRes yovelTa...~ (qca I: 41). 136 da naTelsca mas dResa mociqulman andria sulsa vidre aTas oTxassa~ (gv. 144-145). qvrivis mkvdari Zis gacocxlebis saswaulze Teimurazi mokled wers – erTi winadadebiT, raRa Tqma unda, qvrivi samZivris xsenebis gareSe: `naTelsca mas dResa Sina (e. i. kerpTa Zlevis dRes) mociqulman andria sulsa vidre aTas oTxassa da Semdgomad missa aRadgina mkvdari~ (Teimuraz batoniSvili 1848: 144-145). sruliad naTelia, rom Teimurazi mociqulTa saqarTveloSi qadagebis aRwerisas cdilobs mesxuri tradiciis ignorirebas, riTac `axali qarTlis cxovrebis~ urbnul redaqciaSi dadasturebul tendencias aviTarebs. amaze metyvelebs is faqtic, rom mociqulTa mesxeTSi mimosvlas igi gakvriT axsenebs, Tanac, nikofsiis eklesiis mSeneblobis Semdeg. didaWaras, awyursa da iq agebul eklesiebs ki Teimurazi, rogorc Cans, `sxvaTa romelTame adgilTa~ Soris gulisxmobs: `andriam da simon aRaSenesca ekklesiani nikofsias da sxvaTa romelTame adgilTa saqarTveloÁsaTa da hqadages mesxTa da javaxTaca Soris, da munca moaqcines mravalni (xolo adgilni ese mesxTa da javaxTa ars nawilni zemo qarTlisani)~ (gv. 144). wm. andria, `iveriis istoriis~ mixedviT, kolxeTisa da afxazeTis Semdeg qarTl-kaxeTSi gadadis. naSromSi amasTan erTad aRwerilia mociqulis qadageba Crdilo kavkasiis tomTa Soris. Teimurazi aRmosavleTi saqarTvelos konkretul adgilebs asaxelebs, riTac axal safexurze ahyavs urbnul redaqciaSi ganviTarebuli Tvalsazrisi. `iveriis istoriis~ es monakveTi sakmaod vrcelia, magram im Ta-
- Page 18 and 19: leonti mroveli sxva mxrivac cdilobs
- Page 20 and 21: (gv. 187). `...xolo neokesariiT gan
- Page 22 and 23: aramed cvlis pirvelwyaroSi naxseneb
- Page 24 and 25: qalaqad, gankurnebad sensa da yovel
- Page 26 and 27: ameTu arasada umrwemes gyo Sen qris
- Page 28 and 29: konkurenti cixisjvarel-jayelebi, ma
- Page 30 and 31: `mimoslvis~ qarTuli redaqciebi da `
- Page 32 and 33: da Sewirna uflisa wmidisa naTlis-Re
- Page 34 and 35: vidre mdinaredmde Woroxisa daucxrom
- Page 36 and 37: winadadeba `xolo kualad ganamtkicna
- Page 38 and 39: 2. wm. andrias misioneruli mogzauro
- Page 40 and 41: nis mesxuri gadmocemis arqetipze, a
- Page 42 and 43: Txroba manuelisa axali qarTlis cxov
- Page 44 and 45: man umalve moiwvia mociquli da sTxo
- Page 46 and 47: lis qurumebic araerTxel Seecilnen m
- Page 48 and 49: damowmebul epizodSi manuel ritori y
- Page 50 and 51: apolonisa da artemidas kerpebis Sem
- Page 52 and 53: zomebi miiRo aTabagis TviTnebobis a
- Page 54 and 55: des saswaulTa da esreT moiwines que
- Page 56 and 57: RvTismSoblisadmi wilxvdomiloba, wm.
- Page 58 and 59: amas e. gabiZaSvili aRniSnavs (Zegl
- Page 60 and 61: yvelaze niSandoblivi ki isaa, rom m
- Page 62 and 63: aRsaniSnavia, rom Zvel `qarTlis cxo
- Page 64 and 65: III. awyuruli matianis Semdgomi epi
- Page 66 and 67: 7) awyuris xatis qarTulma matianem
- Page 70 and 71: viseburebebisa da siaxlis gamo, rom
- Page 72 and 73: samma mociqulma: andria pirvelwodeb
- Page 74 and 75: gverds uvlis mociqulis mesxeTSi qad
- Page 76 and 77: 49. TamaraSvili 1995: TamaraSvili m
- Page 78 and 79: Ramaz Khalvashi APOSTLE ST. ANDREW
- Page 80 and 81: abazgia - ix. afxazeTi `abos wameba
- Page 82 and 83: leonti mroveli 6, 17, 27_33, 40, 42
- Page 84: wm. andriasa da wm. petres mowodeba
fisa bagrat meoTxisagan, sruliad iveriis TÂTmpyrobelisa,<br />
daviTian-bagratovanisa, ityvian mas xatsa, romel<br />
igi ars romelica mociqulman andria moasvena TÂT da anu<br />
ars igi ueWvelad originali xatisa misgan gardamoxatuli~<br />
(Teimuraz batoniSvili 1848: 145-146).<br />
Sesabamisad, icvleba mesxuri gadmocemis geografiac<br />
da movlenebis epicentri awyuridan biWvinTaSi<br />
gadadis. swored biWvinTaSi sZlevs xati warmarTul<br />
kerpebs. marTalia, es ar xdeba apolonisa da artemidas<br />
bomonSi, magram kerpTa Semusrvis saswauli TiTqmis<br />
sityva-sityviT misdevs `axal qarTlis cxovrebas~:<br />
mesxuri gadmocema istoria iveriisa<br />
`Seasvenes xati yovladwmidisa<br />
RvTismSoblisa Sua kerpTa maT-<br />
Ta da dabeWdes karsa zeda, da<br />
mcvelni daadginnes da iwyes<br />
locvad mRudelTa maT sicruvisaTa.<br />
da wmidaman iloca<br />
qristes mimarT WeSmaritisa<br />
RvTisa Cuenisa. da viTarca<br />
ganTena da ganaRes kari sakerposa,<br />
ixilnes yovelni kerpni<br />
maTni queyanad daTxeulni da<br />
saxed mtuerisa Semusrvilni.<br />
xolo xati yovladwmidisa<br />
RvTismSoblisa brwyinvida, viTarca<br />
mze, didebiTa da pativi-<br />
Ta...<br />
da yovelman erman madlobisa<br />
xma aRmouteves da Tques, viTarmed:<br />
`did ars RmerTi qristeaneTa,<br />
romelsa mociquli an-<br />
135<br />
`dasdva mociqulman TÂT winaSe<br />
kerpTa maT xati igi sauflo,<br />
gamovides gare da daxSes gare<br />
karni da dabeWdes beWdiTa da<br />
daadginnes mcvelni mrgvliv<br />
bomonisa mis da zRudisa da<br />
karTa da ilocvida mociquli<br />
Ramesa mas Sina vidre gaTenebadmde...<br />
egreTve kerpTa igi<br />
mRdelni evedrebodes kerpTa<br />
TÂsTa... xolo ganTena ra...<br />
ganaxvnes karni da ixilnes<br />
yovelni igi kerpni Semusrvilni<br />
da dawvlilebulni da<br />
xati dedisa RuTisa ganbrwyinvebuli,<br />
viTarca mze...<br />
ixila ra erman sakvirvelebaÁ,<br />
hrwmenaT qristesi... da etyodes<br />
mociqulsa: `namdvil igi ars<br />
RmerTi, qadagebuli Sen mier~.<br />
dria qadagebs~.<br />
...da sixaruliT naTels-iRes<br />
yovelTa...~ (qca I: 41).<br />
136<br />
da naTelsca mas dResa mociqulman<br />
andria sulsa vidre<br />
aTas oTxassa~ (gv. 144-145).<br />
qvrivis mkvdari Zis gacocxlebis saswaulze Teimurazi<br />
mokled wers – erTi winadadebiT, raRa Tqma<br />
unda, qvrivi samZivris xsenebis gareSe: `naTelsca mas<br />
dResa Sina (e. i. kerpTa Zlevis dRes) mociqulman<br />
andria sulsa vidre aTas oTxassa da Semdgomad missa<br />
aRadgina mkvdari~ (Teimuraz batoniSvili 1848: 144-145).<br />
sruliad naTelia, rom Teimurazi mociqulTa saqarTveloSi<br />
qadagebis aRwerisas cdilobs mesxuri<br />
tradiciis ignorirebas, riTac `axali qarTlis cxovrebis~<br />
urbnul redaqciaSi dadasturebul tendencias<br />
aviTarebs. amaze metyvelebs is faqtic, rom mociqulTa<br />
mesxeTSi mimosvlas igi gakvriT axsenebs, Tanac, nikofsiis<br />
eklesiis mSeneblobis Semdeg. didaWaras, awyursa<br />
da iq agebul eklesiebs ki Teimurazi, rogorc Cans,<br />
`sxvaTa romelTame adgilTa~ Soris gulisxmobs:<br />
`andriam da simon aRaSenesca ekklesiani nikofsias da<br />
sxvaTa romelTame adgilTa saqarTveloÁsaTa da hqadages<br />
mesxTa da javaxTaca Soris, da munca moaqcines mravalni<br />
(xolo adgilni ese mesxTa da javaxTa ars nawilni zemo<br />
qarTlisani)~ (gv. 144).<br />
wm. andria, `iveriis istoriis~ mixedviT, kolxeTisa<br />
da afxazeTis Semdeg qarTl-kaxeTSi gadadis. naSromSi<br />
amasTan erTad aRwerilia mociqulis qadageba Crdilo<br />
kavkasiis tomTa Soris.<br />
Teimurazi aRmosavleTi saqarTvelos konkretul<br />
adgilebs asaxelebs, riTac axal safexurze ahyavs urbnul<br />
redaqciaSi ganviTarebuli Tvalsazrisi. `iveriis<br />
istoriis~ es monakveTi sakmaod vrcelia, magram im Ta-