Untitled - Iverieli
Untitled - Iverieli Untitled - Iverieli
yvelaze niSandoblivi ki isaa, rom mesxuri gadmocema erTaderTi wyaroa, romlis mixedviTac, yovladwmida RvTismSobeli saqarTveloSi andria mociquls (Sdr.: `ninos cxovrebis~ redaqciebis mixedviT _ wm. ninos) gzavnis Tavis xatTan (Sdr.: `ninos cxovrebis~ redaqciebis mixedviT _ vazis jvarTan) erTad. es ori Tema _ RvTismSoblis wilxvedr qveyanaSi misi misiis aRsasruleblad andria mociqulis warmogzavna da RvTismSoblis xatis saqarTveloSi (mesxeTSi) damkvidreba ucnobia rogorc `ninos cxovrebis~ redaqciebis avtorTaTvis, ise stefane mTawmidelisTvis, rac erTxel kidev miuTiTebs aRniSnuli tradiciis lokalur, qarTul, ufro konkretulad ki – mesxur warmomavlobaze. 117 awyuris RvTismSoblis xatis matiane mesxuri gadmocemis literaturul variants mecnierebi sxvadasxva monacemze dayrdnobiT aTariReben. mi- Rebuli Sedegebic, Sesabamisad, gansxvavebulia da ramdenime saukunis farglebSi meryeobs: 1) v. liCeli mesxuri gadmocemis siZvelis irib mtkicebulebad arqeologiur masalas iyenebs, rogoricaa: awyuris uZvelesi cixisa da qalaqis naSTebi; aqve aRmoCenili ioniuri Tasebi (Zv. w. VI s.) da aTenuri mxatvruli keramika (Zv. w. V s.), romlebic farTo saer- TaSoriso urTierTobebze migvaniSneben; elinisturi periodis (Zv. w. III s.) mesxi didebulis mdidruli samarxi, masSi Cayolebuli beWdebi, miTrasa da anahitis kultis simbolikiT; mesxur gadmocemaSi fiqsirebuli, materialuri saxis mqone oTxi komponenti (qalaqi awyuri, RvTismSoblis taZari, warmarTuli akropolisi (Sida cixe), RvTismSoblis xati), romelTa kvalic SemorCenilia. aqedan gamomdinare, v. liCeli dasZens: `qarTlis cxovrebis~ CanarTis cnoba andria mociqulis samcxeSi, kerZod, awyurSi mosvlis Sesaxeb realuria... cxadia kidev ori momenti – (1) is, vinc qronikas werda, zedmiwevniT kargad iyo informirebuli awyuris Sesaxeb (Tu saerTodac, Txrobis ZiriTadi nawili aq ar Casworda!); (2) avtori iyenebda imdenad Zvel wyaros, rom pirveli saukunis movlenebic ki zustad aRwera~ (liCeli 2000: 108-110). 2) s. kakabaZisTvis amosavalia qvrivi `samZivaris~ xseneba, ris safuZvelzec igi mesxuri gadmocemis literaturul variants XI saukuniT aTariRebs: `XI s.- Si Cawerili gadmocemis mixedviT, andria pirvelwodebulis samcxeSi mosvlisas awyurSi mflobelpatronad iyo qvrivi samZivari, e. i. awyuris mflobelze gaTxovili da Semdeg daqvrivebuli, samZivris 118
saxlis asuli. amis mixedviT, samZivari aris qarTveli uZvelesi mepatrone gvaris saxeli, romelic ki Cven viciT aseTi Zveli drois mimarT~ _ aRniSnavs igi (kakabaZe 1966: 64-65). amave monacemze dayrdnobiT mesxur gadmocemas XII-XIV saukuneebiT aTariReben m. sanaZe da n. SoSiaSvili (qca 1994: 140); gadmocemis daTariRebisas awyuris xatis77 matianeze aqcenti pirvelad m. brosem gadaitana da teqsti ganakuTvna gviandel epoqas, arauadres XV saukunisa. mecnieri am SemTxvevaSi mxolod `axali qarTlis cxovrebis~ monacemebs eyrdnoboda (brose 1851: 21-22), radgan `manuelis Txroba~ misTvis ucnobi iyo. sakiTxis SeswavlisaTvis ki mniSvnelovania `manuelis Txrobis~ monacemebic, radgan adreuli periodis literaturuli wyaroebi awyuris xatsa da mis saswaulebze mwir informacias gvawvdian. `grigol xanZTelis cxovreba~ vrclad mogviTxrobs IX saukuneSi awyurSi moRvawe efrem did mawyve- ` 77 Cvenamde moaRwia awyuris xatis (46,5 × 38,5 sm) gviandelma aslma. xelovnebaTmcodneTa azriT, igi arc aris sakuTriv `awyuris RvTismSobeli~ da Zveli saswaulmoqmedi xatisagan mxolod saxeli gadmohyva, nivTierad ki misgan aRaraferia darCenili. mkvlevarebi xatze gamosaxuli RvTismSoblisa da yrma iesos pirisaxeebsac gvian ferweras ganakuTvneben, xolo Tvlebis samkauls, feradovan Ser- Cevas, kompoziciur gawyobas da, gansakuTrebiT, ornamentis damu- Savebis axlebur xerxs _ im niSnebs, romlebic mxolod XVI saukunis kaxeTis WedurobisTvisaa damaxasiaTebeli (xuskivaZe... 2007: 284- 285; kavlelaSvili 2009: 224). sagulisxmoa isic, rom, istoriuli wyaroebis mixedviT, awyuris xatis matianeSi axali etapi swored XVI saukuneSi iwyeba, roca `bilwiTa ÃeliTa~ mravalgzis gaZarcvuli siwminde gelaTSi gadaiyvanes. 1578-1583 wlebSi igi oqroTi moWedes imereTis mefe giorgi II-is brZanebiT. xatis yvelaze adreul warweraSi giorgi imerTa mefe, misi meuRle (Tamari) da Svilebi (aleqsandre da mamia) ixseniebian. mogvianebiT, 1774 wels, xati Seamko imereTis mefe solomon I-ma (1752-1784 ww.), romelic warweraSi, aseve, meuRlesTan (TamarTan) da SvilTan (aleqsandresTan) erTad ixsenieba. xatma adgilmdebareoba ukanasknelad sabWour periodSi Seicvala – 1952 wlidan gelaTidan TbilisSi gadaitanes da dRemde xelovnebis istoriis muzeumSia daculi (sayvareliZe... 1980: 16; kavlelaSvili 2009: 223-224). 119 relze, magram giorgi merCule erTxelac ar axsenebs awyuris xats, maSinac ki, roca konteqsti amis SesaniSnav saSualebas aZlevda mas: `didi efrem, uwinarÀs mravliT wliT arsenisa, iqmna episkopos awyurisa saydarsa samcxes. xolo Semdgomad didi arseni kaTolike eklesiasa, qristÀs kuarTisa samkÂdrebelsa mcxeTas, qar- Tlisa kaTalikoz iqmna~ (Zeglebi I: 286). am TxzulebaSi arc awyuris xatis saswaulebi ixsenieba, samagierod, masSi xazgasmiTaa saubari efrem mawyverelis saswaulTmoqmedebis niWze: `efrem... Rirsebasa Sina ixilva mamakacebasa srulsa miwevnuli siwmidiTa, da siwmidesa Sina awyurisa episkoposi saswaulTa moqmedi. xolo episkoposobasa Sina miiwia moxucebulebasa keTilsa, da aResrula sakÂrvelebiT~ (Zeglebi I: 267). awyuris RvTismSoblis xatsa da saswaulebze araferia naTqvami `serapion zarzmelis cxovrebaSic~, romelic giorgi mawyverelze sakmaod vrcel informacias gvawvdis: `ganabrwyinva RmerTman didi igi mRdelTmoZRuari giorgi Suartyaleli, romelman daipyra saydari awyurisaÁ, rameTu ara jer-iyo cxedarsa queSe dafarvaÁ sanTelisaÁ. da Ãel-idva raÁ gangebaÁ samcxisaÁ, daawynara yoveli sabrZanebeli TÂsi, viTarca wesiyo, daipyra yoveli mamuli da eklesiani pirvelTa maT meSfoTeTani~ (Zeglebi I: 340). `qarTlis cxovrebaSi~ awyuris RvTismSoblis xatis saswaulebis Semcveli avTenturi cnobebidan yvelaze adreulia 1283 wlis miwisZvris dros xatis uvneblad gadarCenis epizodi, romelic JamTaaRmwerlis `aswlovani matianeSia~ Setanili: `saydari awyuerisa daiqca, rameTu yovladwmida awyuerisa RmrTismSobeli, litaniobiT Sesuenebuli, saSual saydrisa esuena; gumbaTi CamoiWra, da viTar qudi kacisa, esreT Tavsa daerqua, da darCa uvnebelad, ZlierebiTave misiTa~ (qca II: 278). 120
- Page 10 and 11: sinamdvileSi, `moqcevaÁ qarTlisaÁ
- Page 12 and 13: Semcvel uZveles xelnawerSi (A-1103,
- Page 14 and 15: doniisani vidre Tesalonikemde~ 43 .
- Page 16 and 17: ogorc davinaxeT, `giorgi mTawmideli
- Page 18 and 19: leonti mroveli sxva mxrivac cdilobs
- Page 20 and 21: (gv. 187). `...xolo neokesariiT gan
- Page 22 and 23: aramed cvlis pirvelwyaroSi naxseneb
- Page 24 and 25: qalaqad, gankurnebad sensa da yovel
- Page 26 and 27: ameTu arasada umrwemes gyo Sen qris
- Page 28 and 29: konkurenti cixisjvarel-jayelebi, ma
- Page 30 and 31: `mimoslvis~ qarTuli redaqciebi da `
- Page 32 and 33: da Sewirna uflisa wmidisa naTlis-Re
- Page 34 and 35: vidre mdinaredmde Woroxisa daucxrom
- Page 36 and 37: winadadeba `xolo kualad ganamtkicna
- Page 38 and 39: 2. wm. andrias misioneruli mogzauro
- Page 40 and 41: nis mesxuri gadmocemis arqetipze, a
- Page 42 and 43: Txroba manuelisa axali qarTlis cxov
- Page 44 and 45: man umalve moiwvia mociquli da sTxo
- Page 46 and 47: lis qurumebic araerTxel Seecilnen m
- Page 48 and 49: damowmebul epizodSi manuel ritori y
- Page 50 and 51: apolonisa da artemidas kerpebis Sem
- Page 52 and 53: zomebi miiRo aTabagis TviTnebobis a
- Page 54 and 55: des saswaulTa da esreT moiwines que
- Page 56 and 57: RvTismSoblisadmi wilxvdomiloba, wm.
- Page 58 and 59: amas e. gabiZaSvili aRniSnavs (Zegl
- Page 62 and 63: aRsaniSnavia, rom Zvel `qarTlis cxo
- Page 64 and 65: III. awyuruli matianis Semdgomi epi
- Page 66 and 67: 7) awyuris xatis qarTulma matianem
- Page 68 and 69: xolo odes warvidodes mociqulni TviT
- Page 70 and 71: viseburebebisa da siaxlis gamo, rom
- Page 72 and 73: samma mociqulma: andria pirvelwodeb
- Page 74 and 75: gverds uvlis mociqulis mesxeTSi qad
- Page 76 and 77: 49. TamaraSvili 1995: TamaraSvili m
- Page 78 and 79: Ramaz Khalvashi APOSTLE ST. ANDREW
- Page 80 and 81: abazgia - ix. afxazeTi `abos wameba
- Page 82 and 83: leonti mroveli 6, 17, 27_33, 40, 42
- Page 84: wm. andriasa da wm. petres mowodeba
yvelaze niSandoblivi ki isaa, rom mesxuri gadmocema<br />
erTaderTi wyaroa, romlis mixedviTac, yovladwmida<br />
RvTismSobeli saqarTveloSi andria mociquls<br />
(Sdr.: `ninos cxovrebis~ redaqciebis mixedviT _ wm.<br />
ninos) gzavnis Tavis xatTan (Sdr.: `ninos cxovrebis~<br />
redaqciebis mixedviT _ vazis jvarTan) erTad. es ori<br />
Tema _ RvTismSoblis wilxvedr qveyanaSi misi misiis<br />
aRsasruleblad andria mociqulis warmogzavna da<br />
RvTismSoblis xatis saqarTveloSi (mesxeTSi) damkvidreba<br />
ucnobia rogorc `ninos cxovrebis~ redaqciebis<br />
avtorTaTvis, ise stefane mTawmidelisTvis, rac<br />
erTxel kidev miuTiTebs aRniSnuli tradiciis<br />
lokalur, qarTul, ufro konkretulad ki – mesxur<br />
warmomavlobaze.<br />
117<br />
awyuris RvTismSoblis xatis matiane<br />
mesxuri gadmocemis literaturul variants mecnierebi<br />
sxvadasxva monacemze dayrdnobiT aTariReben. mi-<br />
Rebuli Sedegebic, Sesabamisad, gansxvavebulia da ramdenime<br />
saukunis farglebSi meryeobs:<br />
1) v. liCeli mesxuri gadmocemis siZvelis irib<br />
mtkicebulebad arqeologiur masalas iyenebs, rogoricaa:<br />
awyuris uZvelesi cixisa da qalaqis naSTebi; aqve<br />
aRmoCenili ioniuri Tasebi (Zv. w. VI s.) da aTenuri<br />
mxatvruli keramika (Zv. w. V s.), romlebic farTo saer-<br />
TaSoriso urTierTobebze migvaniSneben; elinisturi<br />
periodis (Zv. w. III s.) mesxi didebulis mdidruli samarxi,<br />
masSi Cayolebuli beWdebi, miTrasa da anahitis<br />
kultis simbolikiT; mesxur gadmocemaSi fiqsirebuli,<br />
materialuri saxis mqone oTxi komponenti (qalaqi<br />
awyuri, RvTismSoblis taZari, warmarTuli akropolisi<br />
(Sida cixe), RvTismSoblis xati), romelTa kvalic<br />
SemorCenilia. aqedan gamomdinare, v. liCeli dasZens:<br />
`qarTlis cxovrebis~ CanarTis cnoba andria mociqulis<br />
samcxeSi, kerZod, awyurSi mosvlis Sesaxeb realuria...<br />
cxadia kidev ori momenti – (1) is, vinc qronikas<br />
werda, zedmiwevniT kargad iyo informirebuli awyuris<br />
Sesaxeb (Tu saerTodac, Txrobis ZiriTadi nawili aq<br />
ar Casworda!); (2) avtori iyenebda imdenad Zvel wyaros,<br />
rom pirveli saukunis movlenebic ki zustad aRwera~<br />
(liCeli 2000: 108-110).<br />
2) s. kakabaZisTvis amosavalia qvrivi `samZivaris~<br />
xseneba, ris safuZvelzec igi mesxuri gadmocemis<br />
literaturul variants XI saukuniT aTariRebs: `XI s.-<br />
Si Cawerili gadmocemis mixedviT, andria pirvelwodebulis<br />
samcxeSi mosvlisas awyurSi mflobelpatronad<br />
iyo qvrivi samZivari, e. i. awyuris mflobelze<br />
gaTxovili da Semdeg daqvrivebuli, samZivris<br />
118