Untitled - Iverieli
Untitled - Iverieli Untitled - Iverieli
zomebi miiRo aTabagis TviTnebobis asalagmavad, magram ufro gvian, XVI saukunis dasawyisSi, roca saqarTvelos saxelmwifoebrivi mTlianoba ukve sruliad dar- Rveuli iyo, samcxis mmarTvelma mzeWabukma mesxeTis eklesia mcxeTis sakaTalikosos moglija da mis meTaurad mawyvereli `mRvdelTmTavarTmTavari~ gamoacxada (javaxiSvili 1948: 53-61; anania [jafariZe] 1998: 285-294). `Txroba manuelisa~ migvaniSnebs, rom konstantinopolis sapatriarqo mxars uWerda aTabagebis separatistul ganzraxvebs. msgavs pozicias afiqsirebs samcxeSi `sakalmasod~ Camosuli antioqiis patriarqi doroTeos III-c (1511-1524), romelmac saqarTveloSi vizitis dros mawyvereli mRvdelTmTavris mier episkoposTa kurTxevis ufleba aRiara: `[mawyuerelsa] mivaTualeT yoveli sabrZanebeli patronisa mzeWabukisi, raTa ebiskoposni misgan ikurTxeodnen yovelnive da missa wessa da brZanebasa hmorCilebdnen. da sjulTa misTa erCoden da misgan imwyemsebodnen da makurTxevelni misni kurTxeul iyvnen da mwyevarni misni – wyeul~ (Jordania 1897: 318). mzeWabuk aTabagma es ar ikmara da antioqiis patriarqs werilobiTi mimarTvis dawera `aiZula~ (`brZanebiTa viiZuleniT Tqumad amas didisa patronis mzeWabukis mier~ – wers doroTeosi), im imediT, rom mimarTvaSi patriarqi aRiarebda ara marto mesxeTis saeklesio damoukideblobas, aramed awyuris eparqiis samociqulo xasiaTsac, e. i. iseTive xasiaTis dokuments Seqmnida samcxe-saaTabagosTvis, rogoric `mcneba sasjulo~ iyo. doroTeos patriarqma awyuris eparqiis samociqulo xasiaTze saubars Tavi aarida, magram mimarTvaSi aRniSna, rom mzeWabukma mas gaacno awyuris xatis matiane: `awyurisa RmrTismSobelisa saqmeni pirvelnica da ukanaÁs raÁ gardaÃda da Tu rabamni saswaulni 101 aRasrulna da niSni~ (Jordania 1897: 317). faqtobrivad, mzeWabukma doroTeoss iseTive Sedgenilobisa da Sinaarsis teqsti warudgina, rogoric `manuelis Txrobaa~. saqme is aris, rom aRniSnul teqstSi awyuris xatis matiane gacilebiT vrcelia da mesxuri gadmocemis garda, masSi Setanilia VII da XV saukuneebis movlenebic: 1) herakle keisris mier awyuris moxilvis epizodi; 2) awyuris xatis gamoxsna uzun-hasanis tyveobidan; 3) awyuris xatis gamoxsna iayub yaenis tyveobidan. swored amas gulisxmobs doroTeosis sityvebic: 1) `awyurisa RmrTismSobelisa saqmeni pirvelni~, anu mesxuri gadmocemis literaturuli varianti; 2) `awyurisa RmrTismSobelisa saqmeni... ukanaÁs raÁ gardaÃda da Tu rabamni saswaulni aRasrulna da niSni~, anu awyuris xatis Semdgomi istoria da saswaulebi. amgvarad, yvaryvare da mzeWabuk jayelebis dros mesxuri gadmocemis literaturuli variantis Seqmna, redaqtireba da misi berZnulad Targmna aTabagebis separatistuli miznebiT iyo nakarnaxevi, radgan es teqsti awyuris eparqiis `samociqulo~ xasiaTs aRiarebda da safuZvels umagrebda mesxeTis saeklesio damoukideblobas. mesxur gadmocemaSi separatizmis kvali aSkaraa. `axal qarTlis cxovrebaSi~ am gadmocemis meore, vrceli, fragmenti RvTismSoblis wilxvdomilad mxolod samcxes acxadebs da ara sruliad saqarTvelos: „miuTxra yovelive SemdgomiT-Semdgomad, viTar-igi Semdgomad amaRlebisa uflisa wil-igdes wmidaTa mociqulTa yoveli queyana mosaqcevelad, da viTar-igi yovladwmidasa RvTismSobelsa wil-xuda queyana ese samcxisa, da mis mier warmogzavnili ars aqa xati igi sasod da mcve- lad wilxdomilTaTÂs~ (gv. 42). amgvari gadaxra gasworebulia mesxuri gadmocemis 102
pirvel fragmentSi, romelic `axal qarTlis cxovrebaSi~ gadamuSavebuli saxiTaa warmodgenili da mas- Si ramdenjermea aRniSnuli, rom RvTismSobels wilad xvda saqarTvelo da ara misi erT-erTi kuTxe (samcxe): `yovladwmidasa RmrTismSobelsa wilad xuda moqcevad queyana saqarTvelosa~ (qca I: 38); `da CuenebiT eCuena mas Ze misi, ufali Cueni, da rqua: `Ä, dedao Cemo, ara ugulebel vyo eri igi sazepuro ufros yovelTa naTesavTa, meoxebiTa SeniTa maTTÂs. xolo Sen waravline pirvelwodebuli andria nawilsa mas Senda xuedrebulsa, da Tana-waratane xati Seni, viTarica pirsa Sensa dadebiTa gamoisaxos, da Sen wil xati igi Seni mkÂdrobdes mcuelad maTda ukunisamde JamTa~ (iqve). damowmebuli magaliTebi naTlad metyveleben, rom mesxuri gadmocema (gansakuTrebiT, misi meore nawili) mzamzareuli saxiT Seitanes `axal qarTlis cxovrebaSi~, amitom mas dednidan gadahyva separatizmisa da kuTxuri gankerZoebis sxva niSnebic: 1) gadmocemis geografiuli areali (didaWara, rkinis jvari, oZrxis xevi, zaden-gora, awyveri, saqrisi), ZiriTadad, samcxe-saaTabagos moicavs; 2) wm. andrias mier saqarTveloSi Semosvenebuli mTavari siwmindea RvTismSoblis xati, romlis dedanic awyurSi rCeba. metic, misi awyurSi davaneba winaswarvea gansazRvruli: `Semdgomad amaRlebisa uflisa wiligdes wmidaTa mociqulTa yoveli queyana mosaqcevelad, da viTar-igi yovladwmidasa RvTismSobelsa wilxuda queyana ese samcxisa, da mis mier warmogzavnili ars aqa xati igi sasod da mcvelad wilxdomilTaTÂs da jereTca egreT ars, raTa daesvenos aqa mkÂdrad ukunisamde JamTa~ (gv. 42). 3) awyuris RvTismSoblis xatis asl(eb)ic samcxesaaTabagoSi rCeba, kerZod, didaWaraSi (berZnuli versiis mixedviT – SatberdSic); 103 4) gadmocema saqarTvelos eklesiaSi prioritetul eparqiad awyurs acxadebs, romlis pirvel episkopossac xeli daasxa Tavad andria pirvelwodebulma: „daudginna episkoposi, mRudelni da diakonni, da kualad ganemzada qadagebad saxarebisa~. `mimoslvis~ mixedviT, wm. andria pirvelwodebulma `mRdelni da diakonni~ qalaq amisoSi akurTxa (gv. 174), ramdenime qalaqSi ki episkoposebi daadgina: odisoSi – anpioni (gv. 176), qalkedonSi – tviqikosi, amastridSi – palmanosi (gv. 183), sinopSi – filologe, xolo bizantionSi – staqe (gv. 191). mesxuri gadmocema swored am CamonaTvals ganavrcobs da gvauwyebs, rom wm. andriam didaWaraSi daadgina `mRudelni da diakonni~, xolo awyurSi akurTxa `episkoposi, mRudelni da diakonni~, Tumca, saTanado wyaros uqonlobis gamo, ver akonkretebs pirveli mawyvereli episkoposis saxels. 5) mesxuri gadmocema iseT avtoritetul teqsts, rogoric `andria mociqulis mimoslvaa~, sxvaganac warmogvidgens lokalur, mesxur tradiciasTan sinTez- Si. amis dasturia sosangeTis lokalizacia da `dedakaci vinme mTavaris~ gaigiveba `qvriv samZivarTan~. sosangeTisa da `dedakaci vinme mTavaris~ Sesaxeb `mimoslvis~ efTvimeseuli Targmanis garda ramdenime sxva qarTulenovan wyaroSicaa saubari, magram arcerT maTganSi ar aris naTqvami, rom sosangeTi awyuria. metic, es teqstebi sosangeTis gansxvavebul lokalizacias gvTavazoben, ris paraleluradac icvleba `dedakaci mTavaris~ adgilsamyofelic. yvelaze niSandoblivi ki is faqtia, rom XI-XV saukuneebis arcerTi qarTulenovani wyaro, mesxuri gadmocemis garda, ar adasturebs wm. andrias mier sosangeTSi episkoposis kurTxevas: `mimoslva~: `didebuli andria sxuaTa maT Tana movidodes qalaqiTi-qalaqad da sofliTi-soflad. aswavlides erTa da iqmo- 104
- Page 2 and 3: amaz xalvaSi andria pirvelwodebuli
- Page 4 and 5: Sesavali saqarTvelos eklesia samoci
- Page 6 and 7: gzis mkvlevi eqspedicia~ (xelmZRvan
- Page 8 and 9: kapadokieli, asieli da biTvinieli p
- Page 10 and 11: sinamdvileSi, `moqcevaÁ qarTlisaÁ
- Page 12 and 13: Semcvel uZveles xelnawerSi (A-1103,
- Page 14 and 15: doniisani vidre Tesalonikemde~ 43 .
- Page 16 and 17: ogorc davinaxeT, `giorgi mTawmideli
- Page 18 and 19: leonti mroveli sxva mxrivac cdilobs
- Page 20 and 21: (gv. 187). `...xolo neokesariiT gan
- Page 22 and 23: aramed cvlis pirvelwyaroSi naxseneb
- Page 24 and 25: qalaqad, gankurnebad sensa da yovel
- Page 26 and 27: ameTu arasada umrwemes gyo Sen qris
- Page 28 and 29: konkurenti cixisjvarel-jayelebi, ma
- Page 30 and 31: `mimoslvis~ qarTuli redaqciebi da `
- Page 32 and 33: da Sewirna uflisa wmidisa naTlis-Re
- Page 34 and 35: vidre mdinaredmde Woroxisa daucxrom
- Page 36 and 37: winadadeba `xolo kualad ganamtkicna
- Page 38 and 39: 2. wm. andrias misioneruli mogzauro
- Page 40 and 41: nis mesxuri gadmocemis arqetipze, a
- Page 42 and 43: Txroba manuelisa axali qarTlis cxov
- Page 44 and 45: man umalve moiwvia mociquli da sTxo
- Page 46 and 47: lis qurumebic araerTxel Seecilnen m
- Page 48 and 49: damowmebul epizodSi manuel ritori y
- Page 50 and 51: apolonisa da artemidas kerpebis Sem
- Page 54 and 55: des saswaulTa da esreT moiwines que
- Page 56 and 57: RvTismSoblisadmi wilxvdomiloba, wm.
- Page 58 and 59: amas e. gabiZaSvili aRniSnavs (Zegl
- Page 60 and 61: yvelaze niSandoblivi ki isaa, rom m
- Page 62 and 63: aRsaniSnavia, rom Zvel `qarTlis cxo
- Page 64 and 65: III. awyuruli matianis Semdgomi epi
- Page 66 and 67: 7) awyuris xatis qarTulma matianem
- Page 68 and 69: xolo odes warvidodes mociqulni TviT
- Page 70 and 71: viseburebebisa da siaxlis gamo, rom
- Page 72 and 73: samma mociqulma: andria pirvelwodeb
- Page 74 and 75: gverds uvlis mociqulis mesxeTSi qad
- Page 76 and 77: 49. TamaraSvili 1995: TamaraSvili m
- Page 78 and 79: Ramaz Khalvashi APOSTLE ST. ANDREW
- Page 80 and 81: abazgia - ix. afxazeTi `abos wameba
- Page 82 and 83: leonti mroveli 6, 17, 27_33, 40, 42
- Page 84: wm. andriasa da wm. petres mowodeba
pirvel fragmentSi, romelic `axal qarTlis cxovrebaSi~<br />
gadamuSavebuli saxiTaa warmodgenili da mas-<br />
Si ramdenjermea aRniSnuli, rom RvTismSobels wilad<br />
xvda saqarTvelo da ara misi erT-erTi kuTxe (samcxe):<br />
`yovladwmidasa RmrTismSobelsa wilad xuda moqcevad<br />
queyana saqarTvelosa~ (qca I: 38); `da CuenebiT eCuena<br />
mas Ze misi, ufali Cueni, da rqua: `Ä, dedao Cemo, ara<br />
ugulebel vyo eri igi sazepuro ufros yovelTa<br />
naTesavTa, meoxebiTa SeniTa maTTÂs. xolo Sen waravline<br />
pirvelwodebuli andria nawilsa mas Senda xuedrebulsa,<br />
da Tana-waratane xati Seni, viTarica pirsa Sensa dadebiTa<br />
gamoisaxos, da Sen wil xati igi Seni mkÂdrobdes<br />
mcuelad maTda ukunisamde JamTa~ (iqve).<br />
damowmebuli magaliTebi naTlad metyveleben, rom<br />
mesxuri gadmocema (gansakuTrebiT, misi meore nawili)<br />
mzamzareuli saxiT Seitanes `axal qarTlis cxovrebaSi~,<br />
amitom mas dednidan gadahyva separatizmisa da<br />
kuTxuri gankerZoebis sxva niSnebic:<br />
1) gadmocemis geografiuli areali (didaWara, rkinis<br />
jvari, oZrxis xevi, zaden-gora, awyveri, saqrisi),<br />
ZiriTadad, samcxe-saaTabagos moicavs;<br />
2) wm. andrias mier saqarTveloSi Semosvenebuli<br />
mTavari siwmindea RvTismSoblis xati, romlis dedanic<br />
awyurSi rCeba. metic, misi awyurSi davaneba winaswarvea<br />
gansazRvruli: `Semdgomad amaRlebisa uflisa wiligdes<br />
wmidaTa mociqulTa yoveli queyana mosaqcevelad,<br />
da viTar-igi yovladwmidasa RvTismSobelsa wilxuda<br />
queyana ese samcxisa, da mis mier warmogzavnili<br />
ars aqa xati igi sasod da mcvelad wilxdomilTaTÂs<br />
da jereTca egreT ars, raTa daesvenos aqa mkÂdrad<br />
ukunisamde JamTa~ (gv. 42).<br />
3) awyuris RvTismSoblis xatis asl(eb)ic samcxesaaTabagoSi<br />
rCeba, kerZod, didaWaraSi (berZnuli versiis<br />
mixedviT – SatberdSic);<br />
103<br />
4) gadmocema saqarTvelos eklesiaSi prioritetul<br />
eparqiad awyurs acxadebs, romlis pirvel episkopossac<br />
xeli daasxa Tavad andria pirvelwodebulma: „daudginna<br />
episkoposi, mRudelni da diakonni, da kualad<br />
ganemzada qadagebad saxarebisa~.<br />
`mimoslvis~ mixedviT, wm. andria pirvelwodebulma<br />
`mRdelni da diakonni~ qalaq amisoSi akurTxa (gv. 174),<br />
ramdenime qalaqSi ki episkoposebi daadgina: odisoSi –<br />
anpioni (gv. 176), qalkedonSi – tviqikosi, amastridSi –<br />
palmanosi (gv. 183), sinopSi – filologe, xolo bizantionSi<br />
– staqe (gv. 191). mesxuri gadmocema swored am<br />
CamonaTvals ganavrcobs da gvauwyebs, rom wm. andriam<br />
didaWaraSi daadgina `mRudelni da diakonni~, xolo<br />
awyurSi akurTxa `episkoposi, mRudelni da diakonni~,<br />
Tumca, saTanado wyaros uqonlobis gamo, ver akonkretebs<br />
pirveli mawyvereli episkoposis saxels.<br />
5) mesxuri gadmocema iseT avtoritetul teqsts,<br />
rogoric `andria mociqulis mimoslvaa~, sxvaganac<br />
warmogvidgens lokalur, mesxur tradiciasTan sinTez-<br />
Si. amis dasturia sosangeTis lokalizacia da `dedakaci<br />
vinme mTavaris~ gaigiveba `qvriv samZivarTan~.<br />
sosangeTisa da `dedakaci vinme mTavaris~ Sesaxeb<br />
`mimoslvis~ efTvimeseuli Targmanis garda ramdenime<br />
sxva qarTulenovan wyaroSicaa saubari, magram arcerT<br />
maTganSi ar aris naTqvami, rom sosangeTi awyuria. metic,<br />
es teqstebi sosangeTis gansxvavebul lokalizacias<br />
gvTavazoben, ris paraleluradac icvleba<br />
`dedakaci mTavaris~ adgilsamyofelic.<br />
yvelaze niSandoblivi ki is faqtia, rom XI-XV saukuneebis<br />
arcerTi qarTulenovani wyaro, mesxuri gadmocemis<br />
garda, ar adasturebs wm. andrias mier sosangeTSi<br />
episkoposis kurTxevas:<br />
`mimoslva~: `didebuli andria sxuaTa maT Tana movidodes<br />
qalaqiTi-qalaqad da sofliTi-soflad. aswavlides erTa da iqmo-<br />
104