Untitled - Iverieli

Untitled - Iverieli Untitled - Iverieli

dspace.nplg.gov.ge
from dspace.nplg.gov.ge More from this publisher
17.06.2013 Views

apolonisa da artemidas kerpebis Semusrva 73 ; yvelaze mniSvnelovani ki isaa, rom `Txrobis~ teqstisagan gansxvavebiT, mzeWabuk aTabagis sigelSi fiqsirdeba saqarTvelos RvTismSoblisadmi wilxvdomis (`Cuen wilmxudarsa amasa erisa Senisa~) da awyuris xatis xelTuqmnelobis (misi gamosaxva RvTismSoblis `pirsa... zeda miyrdnobiT~) Temebi. mesxuri gadmocemis aRniSnul Temebs aseve icnobs mzeWabukis Zmiswulis, aTabag nav-yvaryvares (1516-1535) `anderZi~ aTonis iverTa monastrisadmi (1532 w.): `miguca wilad mSobelsa Tuissa, odes-igi ganigdebdes wilsa, da moguivlina erTi aTormetTagani, Zma simon-petresi, pirvelwodebuli andria mociquli da piriT misiT aRmonatuifi xati yovladwmidisa, didebuli mcveli da mfarveli, ganmanaTlebeli da meoxi da nugeSinismcemeli, yovelTa dedaTa udidebulesi, saSineli awyurisa RmrTismSobeli, romlisa meoxebiTa daguicvenin ufalman uSfoTvelad, vidre ukanasknelad dRedmde~ (metreveli 2007: 26). zemoTqmulidan gamomdinare, sruli safuZveli gvaqvs davaskvnaT, rom mesxuri gadmocemis axali redaqcia Seiqmna mzeWabukis sicocxleSi, misi aTabagobis dros, kerZod, 1501-1516 wlebSi: 1501 wels gadmocemis Tavdapirveli versiis berZnuli Targmani ioakime patriarqma konstantinopolSi waiRo, 1516 wels ki mze- Wabuki gardaicvala74 . redaqtirebis am etapze gadmocemis teqstSi, kerZod, mis Sesaval nawilSi CarTes ori epizodi: 1) mociqulTa wilisyraSi RvTismSoblis monawileoba (`miguca wilad mSobelsa Tuissa, odes- ` 73 mzeWabukis sigelSi naTqvamia: `pirvel ZleulebiTa ([ZululebiTa Ad 482) daguemen usjuloni igi”. cxadia, `pirvel ZleulebaSi~ igulisxmeba awyuris xatis mier artemidasa da apolonis kerpebis Semusrvis saswauli (Sdr.: `ukeTu sZlos RmerTman Tquenman, misi jer iyos Tayvanis-cema; xolo ukeTu sZlos RmerTman Cuenman, mas Tayvanis-vceT yovelTa” (qca I: 41). 74 mzeWabuk aTabagi (ivane-mzeWabukyofili) am dros ukve berad iyo aRkvecili iakobis saxeliT. 97 igi ganigdebdes wilsa~); 2) awyuris xatis xelTuqmnelad gamosaxva (`piriT misiT aRmonatuifi xati yovladwmidisa~). mesxuri gadmocema swored am saxiT, mzeWabukisdroindeli redaqciiT Seitanes `axali qarTlis cxovrebis~ pbB nusxebSi, romlebsac k. grigolia `qarTlis cxovrebis~ redaqtirebis mesame periods (XVIII saukunis 60-iani wlebs) ganakuTvnebs (grigolia 1954: 300). `axal qarTlis cxovrebaSi~ mesxuri gadmocema or fragmentadaa warmodgenili: pirveli fragmenti (qca I: 38), romelSic mociqulTa wilisyra, saqarTvelos RvTismSoblisadmi wilxvdoma, deda RvTisas xatis xelTuqmnelad gamosaxva da wm. andrias saqarTveloSi warmogzavnaa aRwerili, zemoT dasaxelebuli nusxebis garda, Setanilia Teimuraziseul (T) xelnawerSic. meore, vrceli, fragmenti (qca I: 39-42) ki, romelic `axali qarTlis cxovrebis~ redaqtorTa Sualeduri fraziT `romelsa didaWara ewodebis~ iwyeba, mogvi- Txrobs mesxeTis qristianizaciaze: didaWaraSi – wyaros aRmodinebaze, eklesiis mSeneblobaze, mRvdlebis kurTxevasa da xelTuqmneli xatis aslis dasvenebaze, awyurSi – samZivris Zis mkvdreTiT aRdgenaze, artemidasa da apolonis kerpebis Semusrvaze, eklesiis mSeneblobaze, episkoposis xeldasxmasa da `ZveleklesiaSi~ xelTuqmneli xatis davanebaze. 98

separatistuli tendenciebi mesxur gadmocemaSi ismis kiTxva: ram gamoiwvia samcxis aTabagebis cxoveli interesi mesxuri gadmocemisadmi da ratom zrunavdnen isini am gadmocemis popularizaciisTvis konstantinopolsa da aTonis mTaze? amasTan dakavSirebiT sagulisxmo daskvnas gvTavazobs r. bartikiani, romlis azriTac, mesxuri gadmocemiT aTabagebi cdilobdnen awyuris kaTedra mcxeTis kaTolikosatze maRla daeyenebinaT da eCvenebinaT, rom saqarTveloSi qristianobis gavrceleba swored maTi samflobelodan daiwyo (bartikiani 1987: 50-51). rogorc cnobilia, samcxis separacias Tan axlda awyuris kaTedris gavlenis zrdac. 1266 wels samcxe monRolebma daipyres da is damoukidebel samTavrod Camoyalibda, romelsac cixisjvarel-jayelTa feodaluri gvari ganagebda. beqasa da aRbuRas kanonebSi (XIII-XIV ss.) samcxis mTavari da mawyvereli episkoposi Tanabari uflebebiT arian aRWurvilni (doliZe 1953: 286-288). XV saukuneSi samcxis mTavrebma saqarTveloSi Seqmnili mZime mdgomareobiT isargebles da sruli damoukideblobis mopoveba daapires. aTabagebis separatistul miswrafebebs aleqsandre I didis (1393-1442) mtkice politikam mouRo bolo. 1414 wels koxtasTavTan momxdar brZolaSi mefem Seipyro urCi aTabagi ivane jayeli (1391-1444) da `Sewyalebuli~ gauSva. amis Semdeg, mefobaze meocnebe yvaryvare II-is gaaTabagebamde, centralur xelisuflebasa da jayelebs Soris SedarebiT mSvidobiani urTierToba damyarda. magram uTanxmoebam kvlav mZafri xasiaTi miiRo yvaryvare II-is (1451-1498) naxevarsaukunovani aTabagobisa da giorgi VIII-is (1446- 1466) mefobis dros. 1466 wels yvaryvarem giorgi VIII 99 daatyveva. aqedan moyolebuli samcxe-saaTabago SeuzRudavi politikuri damoukideblobiT sargeblobda vidre 1535 wlamde, roca aTabagi nav-yvaryvare (1516-1535) bagrat III imerTa mefem Seipyro (SaraSiZe 1961: 87-94). aRniSnuli droisaTvis politikuri da saeklesio damoukidebloba moipova imereTis samefomac. 1470-1474 wlebSi bagrat II-m (1463-1478) ierusalimel-antioqiel patriarq mixeils ioakime caiSel-bedieli episkoposi akurTxebina `afxazeTis~ (dasavleTi saqarTvelos) kaTalikosad – `saydarTa maT andria mociqulisaTa, yovelTa qristianeTa lixT-amerisa, odiSisa, guriisa da afxazeTisa~. am faqtis dasakanoneblad ki Seadgenina `mcneba sasjulo~, romelSic mxolod afxazeTis eklesiis samociqulo xasiaTi iyo aRiarebuli: `nino qarTvelTa dedaman moaqcina qarTli, misTa sazRvarTa aqaTi wmidaman andria mociqulman naTliTa miuCrdilebeliTa gananaTlna~ (anania [jafariZe] 2003: 270). samarTlianad aRniSnavs iv. javaxiSvili, rom `mcneba sasjulos~ es debuleba qarTuli saeklesioistoriuli Teoriis Seryevas isaxavda miznad: `mixeil patriarqs undoda qarTvelTaTvis Caenerga, rom wm. nino mxolod qarTlis ganmanaTlebeli iyo, xolo andria mociquli – qarTlis `aqaTi~ qveynisa, anu dasavleT saqarTvelos mqadagebeli da momaqceveli. amiT mixeili cdilobda dasavleT saqarTvelos mkvidrTaTvis gul-gonebaSi is azri Caenerga, rom saeklesio CamomavlobiTa da warsuliT isini aRmosavleT saqarTvelosTan dakavSirebuli ar arian da amitom exlac sruli CamoSoreba kanonieri da samarTliani iyo~ (javaxiSvili 1948: 118). amave gzas daadga samcxe-saaTabagoc. yvaryvare II-m politikuri damoukidebloba ar ikmara da mesxeTis eklesiis mcxeTis kaTalikosisagan CamoSoreba ganizraxa. Tavdapirvelad saqarTvelos kaTalikosma gadamwyveti 100

apolonisa da artemidas kerpebis Semusrva 73 ;<br />

yvelaze mniSvnelovani ki isaa, rom `Txrobis~<br />

teqstisagan gansxvavebiT, mzeWabuk aTabagis sigelSi<br />

fiqsirdeba saqarTvelos RvTismSoblisadmi wilxvdomis<br />

(`Cuen wilmxudarsa amasa erisa Senisa~) da awyuris<br />

xatis xelTuqmnelobis (misi gamosaxva RvTismSoblis<br />

`pirsa... zeda miyrdnobiT~) Temebi.<br />

mesxuri gadmocemis aRniSnul Temebs aseve icnobs<br />

mzeWabukis Zmiswulis, aTabag nav-yvaryvares (1516-1535)<br />

`anderZi~ aTonis iverTa monastrisadmi (1532 w.):<br />

`miguca wilad mSobelsa Tuissa, odes-igi ganigdebdes<br />

wilsa, da moguivlina erTi aTormetTagani, Zma simon-petresi,<br />

pirvelwodebuli andria mociquli da piriT misiT<br />

aRmonatuifi xati yovladwmidisa, didebuli mcveli da<br />

mfarveli, ganmanaTlebeli da meoxi da nugeSinismcemeli,<br />

yovelTa dedaTa udidebulesi, saSineli awyurisa RmrTismSobeli,<br />

romlisa meoxebiTa daguicvenin ufalman uSfoTvelad,<br />

vidre ukanasknelad dRedmde~ (metreveli 2007: 26).<br />

zemoTqmulidan gamomdinare, sruli safuZveli<br />

gvaqvs davaskvnaT, rom mesxuri gadmocemis axali redaqcia<br />

Seiqmna mzeWabukis sicocxleSi, misi aTabagobis<br />

dros, kerZod, 1501-1516 wlebSi: 1501 wels gadmocemis<br />

Tavdapirveli versiis berZnuli Targmani ioakime patriarqma<br />

konstantinopolSi waiRo, 1516 wels ki mze-<br />

Wabuki gardaicvala74 . redaqtirebis am etapze gadmocemis<br />

teqstSi, kerZod, mis Sesaval nawilSi CarTes<br />

ori epizodi: 1) mociqulTa wilisyraSi RvTismSoblis<br />

monawileoba (`miguca wilad mSobelsa Tuissa, odes-<br />

`<br />

73 mzeWabukis sigelSi naTqvamia: `pirvel ZleulebiTa ([ZululebiTa<br />

Ad 482) daguemen usjuloni igi”. cxadia, `pirvel ZleulebaSi~ igulisxmeba<br />

awyuris xatis mier artemidasa da apolonis kerpebis<br />

Semusrvis saswauli (Sdr.: `ukeTu sZlos RmerTman Tquenman, misi<br />

jer iyos Tayvanis-cema; xolo ukeTu sZlos RmerTman Cuenman, mas<br />

Tayvanis-vceT yovelTa” (qca I: 41).<br />

74 mzeWabuk aTabagi (ivane-mzeWabukyofili) am dros ukve berad iyo<br />

aRkvecili iakobis saxeliT.<br />

97<br />

igi ganigdebdes wilsa~); 2) awyuris xatis xelTuqmnelad<br />

gamosaxva (`piriT misiT aRmonatuifi xati yovladwmidisa~).<br />

mesxuri gadmocema swored am saxiT, mzeWabukisdroindeli<br />

redaqciiT Seitanes `axali qarTlis cxovrebis~<br />

pbB nusxebSi, romlebsac k. grigolia `qarTlis<br />

cxovrebis~ redaqtirebis mesame periods (XVIII saukunis<br />

60-iani wlebs) ganakuTvnebs (grigolia 1954: 300).<br />

`axal qarTlis cxovrebaSi~ mesxuri gadmocema or<br />

fragmentadaa warmodgenili: pirveli fragmenti (qca I:<br />

38), romelSic mociqulTa wilisyra, saqarTvelos<br />

RvTismSoblisadmi wilxvdoma, deda RvTisas xatis<br />

xelTuqmnelad gamosaxva da wm. andrias saqarTveloSi<br />

warmogzavnaa aRwerili, zemoT dasaxelebuli nusxebis<br />

garda, Setanilia Teimuraziseul (T) xelnawerSic.<br />

meore, vrceli, fragmenti (qca I: 39-42) ki, romelic<br />

`axali qarTlis cxovrebis~ redaqtorTa Sualeduri<br />

fraziT `romelsa didaWara ewodebis~ iwyeba, mogvi-<br />

Txrobs mesxeTis qristianizaciaze: didaWaraSi – wyaros<br />

aRmodinebaze, eklesiis mSeneblobaze, mRvdlebis<br />

kurTxevasa da xelTuqmneli xatis aslis dasvenebaze,<br />

awyurSi – samZivris Zis mkvdreTiT aRdgenaze,<br />

artemidasa da apolonis kerpebis Semusrvaze, eklesiis<br />

mSeneblobaze, episkoposis xeldasxmasa da `ZveleklesiaSi~<br />

xelTuqmneli xatis davanebaze.<br />

98

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!