Untitled - Iverieli

Untitled - Iverieli Untitled - Iverieli

dspace.nplg.gov.ge
from dspace.nplg.gov.ge More from this publisher
17.06.2013 Views

damowmebul epizodSi manuel ritori yvela im arguments imeorebs, romelic awyuris eparqiis `prioritetulobaze~ miuTiTebs. awyuris kaTedris samociqulo xasiaTTan erTad avtori xazs usvams awyuris RvTismSoblis xatis pirveladobasac, radgan swored is aris pirmSo xati da dedani: `maT xatis dedani dautova, romelmac awyurSi daivana, dRemde imyofeba iq da morwmuneebi Tayvans scemen mas~. manuel ritori am TvalsazrisiT saintereso siaxlesac gvTavazobs da aRniSnavs, rom wm. andriam Seqmna awyuris xatis meore aslic da igi Satberdis monasterSi (VIII s.) datova. qarTuli versia Satberdis xatze arafers gvauwyebs da mxolod didaWaris mkvidr- TaTvis gamosaxul aslze saubrobs. sagulisxmoa, rom berZnuli versiis avtori Satberdis xatis Sesaxeb arsebuli gadmocemis wyarod qar- Tul zepir gadmocemas asaxelebs (Sdr.: rkinis jvris aRmarTvis epizodi `axal qarTlis cxovrebaSi~): `rogorc zogierTi ambobs, xatis es asli Cvens dromde inaxeba Satberdis monasterSi (Σαπερτίον μονή)~. VI. berZnuli versiis daskvniTi nawili qarTulTan SedarebiT ufro srulia da Satberdis xatTan erTad masSi saubaria mociqulis mier awyuridan patramde ganvlil gzaze: Txroba manuelisa axali qarTlis cxovreba `xolo mociquli miiwia adgilad, romelsac baTumi (Βαθύ) ewodeba, sadac aris navsadguri, iqidan wavida sebastopolisSi da qadagebiT ganvlo samegrelo, afxazeTi, savromatia, sugdea da guTeTi, gadascura 93 `xolo wmidaman mociqulman andria moikiTxna yovelni simdabliT da siyuaruliT, misca mSÂdoba da waremarTa sxuaTaca adgilTa qadagebad saxarebisa~. ponto da mopirdapire sanapiroze bizantionSi Cavida. aq episkoposad staqe daadgina, samocdaaT mociqulTagan erTerTi, da Trakiis herakliisken gaemarTa. iq man xeli daasxa epikopos apeless, imave samocdaaTTagan erT-erTs, ganvlo mTeli rumineTi da SeCerda peloponesSi, sadac, aqaiis patraSi, anTipatma egeatma sikvdiliT dasaja, jvarze, TaviT qvemoT. aseTia, mokled, moTxroba wminda mociqulze~. samarTlianad aRniSnavs r. bartikiani, rom berZnuli teqstis Βαθύ-Si baTumi igulisxmeba (bartikiani 1987: 76). saxelwodeba Βαθύς berZnul literaturaSi pliniusisa da arianes droidan gvxvdeba da gadmogvcems adgilobriv toponims (baT-om-i). berZnebs es saxelwodeba gaazrebuli aqvT, rogorc berZnuli Βαθύς – `Rrma~. amgvar mniSvnelobas Seesabameba baTumis la- Tinuri saxelwodeba Portus altus (georgika II: 22). niSandoblivia, rom XV saukunis bizantieli istorikosi laonike xarkokondile, manuel ritoris msgavsad, baTums Βαθύ-d ixseniebs (georgika VIII: 91). amrigad, manuelis `Txrobis~ mixedviT, wm. andria awyuridan baTumSi Cavida: `miiwia adgilad, romelsac baTumi (Βαθύ) ewodeba, sadac aris navsadguri~ da iqidan sebastopolisSi, anu cxumSi gaemgzavra. wm. andrias qadagebis marSrutSi baTumi manuel ritorma CarTo. es niSandoblivicaa, radgan baTumis navsadgurma (`havanma~) saerTaSoriso funqcia manamde ramdenime saukuniT adre (XII s.) SeiZina, roca wina 94

aziis saxmeleTo gzebze Turq-selCukebi gabatondnen da msoflio satranzito gzebma saqarTveloSi gadmoinacvla. `abreSumis gzis~ erTi Sto am dros ba- Tumze, aWarasa da samcxeze gadioda (beraZe 1981: 167) 72 . mesxuri gadmocemis qarTuli versiis mixedviTac, wm. andria mociquli am gzas mihyveba da samcxeSi (awyurSi) aWaridan (didaWaridan) gadadis. cxadia, ioakime konstantinopoleli patriarqis dros saxmeleTo gzis es monakveTi baTumis havanze gadioda da swored amgvari warmodgena aisaxa manuel ritoris TxzulebaSi. mociqulis Semdgomi gza (samegrelo, afxazeTi, savromatia, sugdea, guTeTi, pontos zRva, bizantioni, Trakiis heraklia, mTeli rumineTi, peloponesi da aqaiis patra) `mimoslvis~ gviandel versiebs imeorebs da wm. andrias mesame misioneruli mogzaurobis marSruts emTxveva. arsebobs safuZveli vifiqroT, rom analogiuri viTareba iqneboda qarTul versiaSic, magram, rogorc ukve aRvniSneT, `axali qarTlis cxovrebis~ avtorebma mociqulis didaWara-awyurSi qadagebis epizodi `mimoslvis~ teqstis sxva monakveTs daukavSires, kerZod, wm. andrias pirvel misionerul mogzaurobas. ase rom, XVI saukunis dasawyisSi mesxuri gadmocemis arqetipi literaturelad ukve gaformebulia da arsebobs misi berZnuli Targmanic, romelic safuZvlad daedo manuel ritoris Txzulebas. `axal qarTlis cxovrebaSi~ ki warmodgenilia aRniSnuli gadmocemis gadamuSavebuli da vrceli varianti. dakvirveba cxadyofs, rom gadmocemis qarTuli versia XVI saukuneSive gadaamuSaves da masSi Seitanes iseTi mniSvnelovani epizodebi, rogoricaa: RvTis- ` 72 `axali qarTlis cxovreba~ wm. andrias marSruts ase warmogvidgens: didaWara > rkinis jvris mTa > oZrxis xevi > sofeli zadengora > awyuri (qca I: 39). am gzas mkvlevrebi ufro akonkreteben (sixaruliZe 1991; mgelaZe... 1999: 129; berZeniSvili 2004: 80). 95 mSoblis monawileoba mociqulTa wilisyraSi, misdami saqarTvelos wilxvdoma da awyuris xatis xelTuqmnelad (deda RvTisas `pirsa zeda~ ficris dadebiT) gamosaxva. am epizodebs `axal qarTlis cxovrebaSi~ gansakuTrebuli adgili eTmoba. mesxuri gadmocemis amgvari redaqciis XVI saukunis dasawyisSive warmoqmnas adasturebs `mzeWabuk aTabagis sigeli awyuris RvTismSoblisadmi~ (mcxeTis sigel-gujari #482): `Cuen wilmxudarsa amasa erisa Senisa... inebe pirmSoisa xatisa Senisa... pirsa Sensa zeda miyrdnobiT gamosaxulsa ÃeliTa wmidisa andria mociqulisaTa aqa mosvenebaD da wmidasa taZarsa Sensa awyuers damkÂdreba. mieriTgan vidre aqamomde vinme aRracxnes... qvelis moqmedebani Senni Cuenda momarT!... raodenni niSni da saswaulni aRasrulen samxilebelad uRmrToTa barbarozTa zeda, rameTu pirvel ZululebiTa (!) daguemen usjuloni igi... da aqa JamTa amaT Sina CuenTa romelTa ikadres gmoba Seni da Seuracxeba taZrisa Senisa, sruliad mospen da daamÃuen didiTgan vidre mciredmde da ganabnien da iavar yven... da ganaqarven zraxvani maTni... me Zeman didisa patronisa yuaryuaresman patronman mzeWabuk da Zmiswulman Cemman, patronman yuaryuare... SemovswireT... saydarsa Tquensa... da... saWeT mpyrobelsa mamaTmTavarsa sÂmon mawyuerelsa... didi da didebuli monasteri zarzma sruliad misiTa SesavliTa agarak-soflianiTa da glexebiTa... sruliad aWaruliTa da guriuliTa mamuliTa~ (Jordania 1897: 321). mzeWabukis sigelsa da `manuelis Txrobas~ Soris saerToa Semdegi Temebi: 1) `pirmSo xati~, romelic misi aslis arsebobasac gulisxmobs; 2) xatis `ÃeliTa wmidisa andria mociqulisaTa... mosveneba~; 3) xatis davaneba `wmidasa taZarsa... awyuers~; 4) awyuris xatis mier 96

aziis saxmeleTo gzebze Turq-selCukebi gabatondnen<br />

da msoflio satranzito gzebma saqarTveloSi gadmoinacvla.<br />

`abreSumis gzis~ erTi Sto am dros ba-<br />

Tumze, aWarasa da samcxeze gadioda (beraZe 1981: 167) 72 .<br />

mesxuri gadmocemis qarTuli versiis mixedviTac,<br />

wm. andria mociquli am gzas mihyveba da samcxeSi<br />

(awyurSi) aWaridan (didaWaridan) gadadis. cxadia, ioakime<br />

konstantinopoleli patriarqis dros saxmeleTo<br />

gzis es monakveTi baTumis havanze gadioda da swored<br />

amgvari warmodgena aisaxa manuel ritoris TxzulebaSi.<br />

mociqulis Semdgomi gza (samegrelo, afxazeTi,<br />

savromatia, sugdea, guTeTi, pontos zRva, bizantioni,<br />

Trakiis heraklia, mTeli rumineTi, peloponesi da aqaiis<br />

patra) `mimoslvis~ gviandel versiebs imeorebs da<br />

wm. andrias mesame misioneruli mogzaurobis marSruts<br />

emTxveva. arsebobs safuZveli vifiqroT, rom analogiuri<br />

viTareba iqneboda qarTul versiaSic, magram,<br />

rogorc ukve aRvniSneT, `axali qarTlis cxovrebis~<br />

avtorebma mociqulis didaWara-awyurSi qadagebis epizodi<br />

`mimoslvis~ teqstis sxva monakveTs daukavSires,<br />

kerZod, wm. andrias pirvel misionerul mogzaurobas.<br />

ase rom, XVI saukunis dasawyisSi mesxuri gadmocemis<br />

arqetipi literaturelad ukve gaformebulia da<br />

arsebobs misi berZnuli Targmanic, romelic safuZvlad<br />

daedo manuel ritoris Txzulebas. `axal qarTlis<br />

cxovrebaSi~ ki warmodgenilia aRniSnuli gadmocemis<br />

gadamuSavebuli da vrceli varianti.<br />

dakvirveba cxadyofs, rom gadmocemis qarTuli versia<br />

XVI saukuneSive gadaamuSaves da masSi Seitanes<br />

iseTi mniSvnelovani epizodebi, rogoricaa: RvTis-<br />

`<br />

72 `axali qarTlis cxovreba~ wm. andrias marSruts ase warmogvidgens:<br />

didaWara > rkinis jvris mTa > oZrxis xevi > sofeli zadengora<br />

> awyuri (qca I: 39). am gzas mkvlevrebi ufro akonkreteben<br />

(sixaruliZe 1991; mgelaZe... 1999: 129; berZeniSvili 2004: 80).<br />

95<br />

mSoblis monawileoba mociqulTa wilisyraSi, misdami<br />

saqarTvelos wilxvdoma da awyuris xatis xelTuqmnelad<br />

(deda RvTisas `pirsa zeda~ ficris dadebiT)<br />

gamosaxva. am epizodebs `axal qarTlis cxovrebaSi~<br />

gansakuTrebuli adgili eTmoba.<br />

mesxuri gadmocemis amgvari redaqciis XVI saukunis<br />

dasawyisSive warmoqmnas adasturebs `mzeWabuk aTabagis<br />

sigeli awyuris RvTismSoblisadmi~ (mcxeTis sigel-gujari<br />

#482):<br />

`Cuen wilmxudarsa amasa erisa Senisa... inebe pirmSoisa<br />

xatisa Senisa... pirsa Sensa zeda miyrdnobiT gamosaxulsa<br />

ÃeliTa wmidisa andria mociqulisaTa aqa mosvenebaD<br />

da wmidasa taZarsa Sensa awyuers damkÂdreba. mieriTgan<br />

vidre aqamomde vinme aRracxnes... qvelis moqmedebani Senni<br />

Cuenda momarT!... raodenni niSni da saswaulni aRasrulen<br />

samxilebelad uRmrToTa barbarozTa zeda, rameTu pirvel<br />

ZululebiTa (!) daguemen usjuloni igi... da aqa JamTa amaT<br />

Sina CuenTa romelTa ikadres gmoba Seni da Seuracxeba<br />

taZrisa Senisa, sruliad mospen da daamÃuen didiTgan<br />

vidre mciredmde da ganabnien da iavar yven... da ganaqarven<br />

zraxvani maTni... me Zeman didisa patronisa yuaryuaresman<br />

patronman mzeWabuk da Zmiswulman Cemman, patronman<br />

yuaryuare... SemovswireT... saydarsa Tquensa... da... saWeT<br />

mpyrobelsa mamaTmTavarsa sÂmon mawyuerelsa... didi da<br />

didebuli monasteri zarzma sruliad misiTa SesavliTa<br />

agarak-soflianiTa da glexebiTa... sruliad aWaruliTa da<br />

guriuliTa mamuliTa~ (Jordania 1897: 321).<br />

mzeWabukis sigelsa da `manuelis Txrobas~ Soris<br />

saerToa Semdegi Temebi: 1) `pirmSo xati~, romelic misi<br />

aslis arsebobasac gulisxmobs; 2) xatis `ÃeliTa wmidisa<br />

andria mociqulisaTa... mosveneba~; 3) xatis davaneba<br />

`wmidasa taZarsa... awyuers~; 4) awyuris xatis mier<br />

96

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!