14.06.2013 Views

Elŝuti la gazetan numeron ĉe gazetejo.org (pezo: 1.2 Mb)

Elŝuti la gazetan numeron ĉe gazetejo.org (pezo: 1.2 Mb)

Elŝuti la gazetan numeron ĉe gazetejo.org (pezo: 1.2 Mb)

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Jaro<br />

Jaro<br />

6<br />

7<br />

Beogrado, Beogrado,<br />

septembro<br />

januaro-aprilo<br />

- decembro<br />

2012<br />

2011 n-ro<br />

n-ro<br />

3(16)<br />

1(17)<br />

Stevan Sremac (monumento en Senta)<br />

ISSN 1821-4983


NOVA TRADUKO – ROMANO<br />

DE STEVAN SREMAC<br />

Nia titolpaĝo en ĉi tiu numero havas du kialojn. La unua, de ĉi<br />

tiu numero ni komencas aperigi tradukon de, verŝajne, <strong>la</strong> plej bona<br />

humura romano en serba literaturo „Popo Kiro kaj popo Spiro“ de<br />

Stevan Sremac (Senta, 1855 – Sokobanja, 1906). Tradukadon, tiun<br />

malfaci<strong>la</strong>n <strong>la</strong>boron, transprenis nia teknika redaktoro, longjara<br />

esperantisto kaj esperanto-instruisto Adem Jakupoviĉ.<br />

La dua kialo de nia titolpaĝo estas loko de naskiĝo de Stevan<br />

Sremac, urbeto Senta en Vojvodino. Li estis loĝanto de tiu urbo nur<br />

dekon da jaroj, dum li loĝis <strong>ĉe</strong> sia onklo Jovan Ĝorĝević. Ilia domo nun<br />

estas memor-domo de Stevan Sremac.<br />

Personoj de romano „Popo Kiro kaj popo Spiro“ vivas en<br />

nenomita loko kiu estas nek urbo nek vi<strong>la</strong>ĝo. Historistoj asertas ke<br />

Senta tiel aspektis dum Sremac vivis en ĝi.<br />

Stevan Sremac siajn unuajn verkaĵojn subskribadis „Senĉanin“<br />

(„Sentano“). Nuna urbo Senta solene festis centjariĝon de lia naskiĝo.<br />

Foto sur titolpaĝo (fotis D. Janiĉiĉ) estas monumento de Stevan<br />

Sremac antaŭ memor-domo en urbo Senta.<br />

Jaro 7 Beogrado, januaro-aprilo 2012 n-ro 1(17)<br />

Eldonas Esperanto societo „Nova sento“, Svetogorska 19, Beogrado<br />

Eldonata surpapere kaj sur kompakta disko (CD) kiel Word-dokumento<br />

Prezo: 100 din. unu ekzemplero, 300 din. jarabono (sendokostoj ne enkalkulitaj),<br />

sendepende ĉu surpapere aǔ sur kompakta disko<br />

Por ekster<strong>la</strong>ndo unu ekzemplero 2 €, jarabono 6 € (plus sendokostoj)<br />

Aperas trifoje jare<br />

Ĉefredaktoro: d-ro Miodrag Stojanović, Vic<strong>ĉe</strong>fredaktoro: Dimitrije Janičić, Redakta komitato: d-ro<br />

Pribis<strong>la</strong>v Marinković, Z<strong>la</strong>toje Martinov, Agnesa Eremija, Etelka Kiš-Jakupović, Tereza Kapista, Nedeljka<br />

Ložajić, Branko Despotović, Velibor Simović, Teknika redakto: Adem Jakupović<br />

3


DIMITRIJE JANIĈIĈ<br />

Hanojo okaze de miljara<br />

datreveno<br />

MILJARA URBO INTER<br />

RIVEROJ<br />

Ĉu vi donis al mi nur mil<br />

vortojn?<br />

Unu jaro – unu vorto?!<br />

Ĉu tio ne estas malmulte,<br />

ĉar en bazo de urbo kuŝas<br />

milionoj da homaj vivoj,<br />

iliaj sonĝoj, venkoj kaj<br />

malvenkoj,<br />

multaj amoj, ma<strong>la</strong>moj, deziroj,<br />

miloj da tagoj, dek jarcentoj,<br />

sufi<strong>ĉe</strong> da sincero kaj intrigoj,<br />

<strong>la</strong>boro de multaj generacioj,<br />

ĵaluzo de diversaj ma<strong>la</strong>mikoj,<br />

miloj da legendoj kaj veraj<br />

rakontoj…<br />

Pro tio, mi estas certa,<br />

malmulte estas miloj da paĝoj,<br />

miloj da libroj de multaj<br />

verkistoj…<br />

Mi aldonas nur parteton<br />

al tiu grandega rakonto.<br />

Malproksima urbo,<br />

mirak<strong>la</strong> loko,<br />

kie loĝas de mi malsamaj homoj<br />

de malsama haŭtkoloro,<br />

kiuj kredas aliajn diojn,<br />

kiuj paro<strong>la</strong>s alian lingvon,<br />

kie oni manĝas malsamajn<br />

manĝaĵojn,<br />

5. DIMITRIJE JANICIC<br />

Nhân dịp đại lễ 1000 năm<br />

THÀNH PHỐ NGÀN NĂM GIỮA<br />

NHỮNG CON SÔNG<br />

Các bạn chỉ cho tôi có một nghìn<br />

từ thôi à?<br />

Mỗi năm – một từ?!<br />

Như thế ít quá chăng,<br />

vì trên nền của thành phố<br />

có cuộc sống của hàng triệu con người<br />

những giấc mơ, thắng lợi và thất bại của họ,<br />

nhiều tình yêu, hận thù, ước ao,<br />

hàng nghìn ngày, hàng chục thế kỷ,<br />

khá đủ thành thật và âm mưu,<br />

<strong>la</strong>o động của nhiều thế hệ,<br />

sự ghen ghét của nhiều kẻ thù khác nhau,<br />

hàng nghìn truyền thuyết và câu chuyện<br />

thật…<br />

Vì vậy tôi tin chắc,<br />

hàng nghìn trang là ít,<br />

hàng nghì sách của nhiều<br />

nhà văn…<br />

Tôi chỉ bổ sung một phần nhỏ<br />

vào chuyện kể vĩ đại này.<br />

Thành phố xa xôi<br />

nơi kỳ diệu,<br />

nơi sinh sống những người khác tôi<br />

khác màu da<br />

tin những thần thánh khác,<br />

nơi người ta nói ngôn ngữ khác,<br />

ăn những món ăn khác,<br />

nơi Mặt Trời không chiếu sáng cùng một lúc,<br />

mơi mọi thứ đều khác…<br />

4


kie <strong>la</strong> Suno ne bri<strong>la</strong>s samtempe,<br />

kie ĉio estas diversa…<br />

En via urbo loĝas homoj<br />

kiuj paro<strong>la</strong>s <strong>la</strong> lingvon de<br />

espero,<br />

lingvon mondan de ĉiuj<br />

bondezirantoj<br />

kiuj komprenas fratecon de<br />

homoj<br />

kaj kiuj pro tio estas miaj amikoj.<br />

Iu diris ke ĉiuj homoj estas fratoj<br />

kaj en tiu urbo miljara<br />

(mia urbo, ankaŭ, festis<br />

miljaron)<br />

vivas iuj simp<strong>la</strong>j homoj<br />

kiuj sonĝas pri vivo en paco,<br />

kiuj ekamas, amas, geedziĝas,<br />

manĝas,<br />

malĝojas, malsanas, paro<strong>la</strong>s,<br />

koleras,<br />

trinkas, legas, verkas, kvere<strong>la</strong>s,<br />

naskiĝas, kreskas kaj mortas<br />

inter pordegoj de tiu urbo –<br />

ordinaraj homoj kun ĉiutagaj<br />

problemoj.<br />

Pro tio mi diras, opinias, asertas<br />

ke tiu miljara urbo,<br />

estas ankaŭ mia,<br />

simi<strong>la</strong> al mia be<strong>la</strong> urbo,<br />

ĉar ĝiaj homoj kiel ni<br />

ŝatas liberecon kaj<br />

sendependon<br />

miljare konstruante urbon<br />

gardas sian pasintecon,<br />

p<strong>la</strong>nante estontecon,<br />

inter ili ekzistas paĉjoj kaj<br />

panjoj,<br />

fratoj kaj fratinoj,<br />

edzinoj kaj amatinoj,<br />

bonfarantoj kaj krimuloj,<br />

beluloj kaj malbeluloj,<br />

sanuloj kaj malsanuloj,<br />

saĝuloj kaj malsaĝuloj,<br />

Tại thành phố của các bạn có những người<br />

nói ngôn ngữ của hy vọng<br />

ngôn ngữ thế giới của tất cả những người có<br />

thiện chí<br />

am hiểu tình huynh đệ của con người<br />

và vì vậy họ là những người bạn của tôi.<br />

Có người đã nói rằng người với người là bạn<br />

và tại thành phố ngàn năm này<br />

(thành phố của tôi cũng đã ăn mừng một ngàn<br />

năm)<br />

có những người bình thường đang sống<br />

và mơ về việc sống trong hòa bình,<br />

họ đã bắt đầu yêu, yêu, kết hôn, vui,<br />

buồn, ốm đau, nói, tức giận,<br />

ăn uống, đọc, sáng tác, cãi nhau,<br />

sinh ra, lớn lên và chết –<br />

đó là những con người bình thường với những<br />

câu chuyện hàng ngày.<br />

Vì thế, tôi nói, có ý kiến khẳng định rằng<br />

thành phố ngàn năm đó<br />

cũng là thành phố của tôi,<br />

giống như thành phố đẹp của tôi,<br />

bởi vì dân của thành phố đó cũng như tôi<br />

thích tự do và độc lập<br />

xây dựng trong một ngàn năm thành phố của<br />

mình<br />

giữ gìn qua khứ của mình,<br />

quy hoạch tương <strong>la</strong>i,<br />

trong chúng ta có những người cha và những<br />

người mẹ,<br />

anh, chị và em,<br />

vợ và người yêu,<br />

người lương thiện và kẻ tội phạm, người đẹp<br />

và người xấu,<br />

người khỏe mạnh và người ốm,<br />

người khôn ngoan và kẻ khờ dại,<br />

người giàu và kẻ ăn mày.<br />

5


iĉuloj kaj almozuloj.<br />

Kiam mi estis knabo<br />

tiam oni ĉi tie rakontis<br />

pri heroa generalo<br />

saĝa Ngujen Ĝapo<br />

kaj pri loko de neordinara nomo<br />

Dien Bien Fu,<br />

tiu loko kaj giaj homoj<br />

al mi simi<strong>la</strong>s al partizanoj<br />

kaj ili, probable, pro tio,<br />

estis miaj favoratoj.<br />

Urbo en delto de Ruĝa rivero,<br />

inter riveroj, simi<strong>la</strong>s, estas vero,<br />

al mia urbo, kiun du riveroj<br />

banas.<br />

Destino de ambaŭ urboj<br />

estis simi<strong>la</strong>, certe malfaci<strong>la</strong>,<br />

ĉar ili estis, sen sia volo,<br />

batalintaj, multfoje atakitaj,<br />

bombarditaj, detruitaj,<br />

multaj volis okupi ilin<br />

ne z<strong>org</strong>ante pri viktimoj,<br />

ne z<strong>org</strong>ante pri ĝiaj homoj<br />

kiuj ĉiam restis nur –<br />

defendantoj<br />

de sia domo, paco, familio,<br />

feliĉo, kresko, harmonio.<br />

Mondo fariĝis granda vi<strong>la</strong>ĝo,<br />

TV alportas mondon en<br />

ĉambron,<br />

dank’ al tio mi povis<br />

admiri al hanojaj belulinoj<br />

simi<strong>la</strong>j al beogradaj fraŭlinoj,<br />

vidi francajn kaj usonajn<br />

soldatojn<br />

kiujn venkis senbarbaj junuloj<br />

kies vizaĝoj al mi parolis:<br />

„kiu ne estis kaporalo, ne estos<br />

generalo“.<br />

Jes, ni multe ne komprenis,<br />

jes, multaj pri vi fanfaronis,<br />

jes, viajn morojn mi ne ekkonis,<br />

Khi tôi còn là cậu bé<br />

tại đây người ta kể<br />

về một đại tướng anh hùng<br />

nhà hiền triết (Võ) Nguyên Giáp<br />

và về một địa danh kỳ lạ<br />

Điện Biên Phủ,<br />

nơi đó và những con người ở đó<br />

theo tôi, giống như những người du kích<br />

và có lẽ vì thế,<br />

là những người tôi ưa thích.<br />

Thành phố ở đồng bằng sông Hồng,<br />

đó là sự thật, giống như<br />

thành phố của tôi có hai con sông chảy qua.<br />

Số phận của hai thành phố<br />

giống nhau, chắc chắn là khó khăn<br />

vì cả hai thành phố, dù không muốn,<br />

đã chiến đấu, nhiều lần bị tấn công<br />

bị ném bom, bị phá hủy,<br />

nhiều kẻ muốn chiếm đống hai thành phố<br />

chẳng quan tâm đến các nạn nhân<br />

chẳng quan tâm đến những con người ở đó<br />

luôn luôn là những người bảo vệ<br />

ngôi nhà, nền hòa bình, gia đình của mình,<br />

hạnh phúc, phát triển, hài hòa.<br />

Thế giới đã trở thành một ngôi làng lớn,<br />

Truyên hình mang thế giới vào trong phòng,<br />

nhờ đó tôi đã có thể<br />

chiêm ngưỡng những cô gái Hà Nội xinh đẹp<br />

giống như các cô gái đẹp Beograd,<br />

nhìn thấy lính Pháp và Mỹ,<br />

đã bị những thanh niên không râu đánh bại,<br />

bộ mặt của họ nói với tôi:<br />

“ai chưa từng là hạ sĩ, sẽ không trở thành đại<br />

tướng”.<br />

Đúng, chúng tôi không hiểu nhiều về các bạn,<br />

Đúng, nhiều người nói khoác về các bạn<br />

Đúng, tôi không biết phong tục của các bạn,<br />

Đúng , tôi không học lịch sử của các bạn,<br />

6


jes, vian historion mi ne lernis,<br />

jes, viajn manĝaĵojn mi ne<br />

manĝis,<br />

jes, viajn venkojn mi ne festis,<br />

jes, viajn malĝojojn mi ne ploris,<br />

jes, viajn fraŭlinojn mi ne kisis,<br />

jes, pri via <strong>la</strong>ndo mi ne verkis,<br />

jes, multaj mejloj nin disvidas…<br />

Jes, mi malmulte pri vi scias;<br />

tamen, mi vin povas kompreni.<br />

Ni, tamen, estas simi<strong>la</strong>j homoj<br />

pri multaj norma<strong>la</strong>j problemoj<br />

ni simile rezonas kaj pensas<br />

kvankam, ni ne vidos unu <strong>la</strong><br />

alian,<br />

sed dank’ al ĉi tiu lingvo<br />

ni povos interkompreniĝi<br />

sen tradukantoj kaj<br />

interpretantoj.<br />

Mesaĝo al via urbo,<br />

urbo inter riveroj,<br />

ke ĝi ne f<strong>org</strong>esu sian historion,<br />

nek „ruligintan fulmon“,<br />

nek drakon kiu ekfluas,<br />

nek „falĉadon en Mi Lajo“,<br />

nek Dong Sano, simi<strong>la</strong> al nia<br />

Vinĉo,<br />

ĉar, kiu ne gardas pasintecon,<br />

ne meritas estontecon.<br />

Mi salutas vin, nekonata urbo,<br />

mi salutas viajn homojn,<br />

vian historion,<br />

viajn riverojn, citadelojn,<br />

dezirante ke vi festu ankoraŭ<br />

multajn milojn da jaroj<br />

ĉar mi vidas vin<br />

kiel proksima, amika, konata.<br />

Amike, bonkore, bondezire<br />

por pli bonaj estontaj jarcentoj<br />

okaze de estiminda datreveno<br />

mi trinkas mian toston:<br />

Đúng, tôi không ăn những món ăn của các<br />

bạn,<br />

Đúng, tôi không ăn mừng những thắng lợi của<br />

các bạn,<br />

Đúng, tôi không khó những nỗi buồn của các<br />

bạn,<br />

Đúng, tôi không hôn các cô gái của các bạn,<br />

Đúng, tôi không viết về đất nước các bạn,<br />

Đúng, chúng ta xa cách nhau hàng ngàn<br />

dặm…<br />

Đúng, tôi biết ít về các bạn;<br />

tuy nhiên, tôi có thể hiểu được các bạn.<br />

Tuy nhiên, chúng ta là những người giống<br />

nhau<br />

về nhiều vấn đề thông thường<br />

chúng ta lý luận và suy nghĩ như nhau<br />

mặc dù chúng ta sẽ không trông thấy nhau,<br />

nhưng nhờ ngôn ngữ này<br />

chúng ta sẽ có thể hiểu nhau<br />

không cần người phiên dịch và người giải<br />

thích.<br />

Thông điệp gửi thành phố của các bạn,<br />

thành phố giữa các con sông<br />

xin đừng quên lịch sử của mình,<br />

đừng quên sấm chớp cuồn cuộn”,<br />

đừng quên con rồng bắt đầu bay,<br />

đừng quên “thảm sát Mỹ Lai”,<br />

đừng quên Đông San, giống như Vin-chô của<br />

chúng tôi,<br />

bởi vì kẻ nào không gìn giữ quá khứ của<br />

mình,<br />

thì không xứng đáng có tương <strong>la</strong>i.<br />

Xin chào thành phố không quen biết<br />

Tôi chào những con người lịch sử<br />

những con sông, thành trì của các bạn<br />

mong muốn rằng các bạn sẽ ăn<br />

mừng nhiều nghìn năm nữa<br />

bởi vì tôi nhìn thấy các bạn<br />

gần gũi, thân thiện và quen<br />

biết đến chừng nào.<br />

Hữu nghị, thành tâm, xin chúc mừng thành<br />

phố<br />

7


„Longe vivu, kresku, floru,<br />

por feliĉo de homoj <strong>la</strong>boru<br />

Estu via, proksima al loĝantoj<br />

kontraŭ ĉiuj ma<strong>la</strong>mikoj kaj<br />

atakantoj!“<br />

có nhiều thế kỷ tốt đẹp trong tương <strong>la</strong>i<br />

nhân dịp ngày kỷ niệm đáng quý<br />

tôi xin nâng cốc chúc mừng:<br />

“Thành phố hãy sống, phát triển, nở rộ,<br />

hãy <strong>la</strong>o động vì hạnh phúc con người,<br />

Hãy giữ gìn bản sắc, gần gũi với dân<br />

chống lại mọi kẻ thù xâm lược!”<br />

RIMARKO DE LA REDAKTA KOMITATO: Poemo estis verkita okaze de<br />

mil jaroj de urbo Hanojo. Samideano Nguyen Xuan Thu tradukis ĝin en<br />

vjetnaman lingvon kaj ni aperigas ĝin en ambaŭ lingvoj kiel nian donacon<br />

al venonta UK en Hanojo, dankante al hanojaj samideanoj.<br />

8


Mi sendas 2 poemetojn okaze de <strong>la</strong> almeto de floroj je <strong>la</strong> monumento de<br />

Miros<strong>la</strong>v Antić en Danuba parko, Novi Sad, ri<strong>la</strong>te al <strong>la</strong> 80-jara naskiĝdatreveno.<br />

Jen <strong>la</strong> poemetoj:<br />

BALETISTINO<br />

(Balerina)<br />

Kvazaŭ ĝi estus ia saĝego<br />

pere de 2 gamboj<br />

kaj litere<br />

pere de 2 gamboj<br />

elteni ekvilibron de l' mar'<br />

lunlumo kaj<br />

sonorad' de steloj<br />

pardonu ja<br />

estas kiuj tion multe pli bone scipovus<br />

sed partoprenis militon.<br />

ETERNECO<br />

(Večnost)<br />

El <strong>la</strong> serba tradukis<br />

Boriša Milićević<br />

Samas kiam ni estis infanoj<br />

kaj oni min vangofrapis<br />

ĉar ja inter tiomaj saĝecaj lernantoj<br />

mi mem<br />

ĵetis kreton tra l’ fenestron<br />

kaj per najlo sur tabul'<br />

manskribis mian nomon.<br />

El <strong>la</strong> serba tradukis<br />

Boriša Milićević<br />

9


Stevan Sremac (1855-1906)<br />

POPO KIRO KAJ POPO SPIRO<br />

(Pop Ćira i pop Spira)<br />

Tradukis en Esperanton Adem Jakupović<br />

(unua parto)<br />

UNUA ĈAPITRO<br />

en kiu oni priskribas du popojn, du popedzinojn kaj du popfilinojn el iu<br />

vi<strong>la</strong>ĝo en Banato 1 , en kiu parokanoj estis tiel piaj, ke ili al siaj popoj<br />

senpage mue<strong>la</strong>dis farunon en <strong>ĉe</strong>vale turnaditaj mueliloj<br />

Estis iam du popoj, sed ne tiuj du popoj, kiuj restis so<strong>la</strong>j sur <strong>la</strong> Tero<br />

kaj ambaŭ plendis, ke estus pli facile vivi, se ne ekzistus <strong>la</strong> alia – ne, do,<br />

tiuj du popoj, sed aliaj du kaj ili vivis en iu vi<strong>la</strong>ĝo en Banato. Kiu vi<strong>la</strong>ĝo tio<br />

estis, ni ne diros al vi, por ke <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo sen sia kulpo ne estu primokata,<br />

ĉar ĝi tute ne kulpas pri tio, kion oni en ĉi tiu libro rakontas. Kaj, ankaŭ,<br />

por esti honestaj, ni diru, ke ĝi estis pli urbeto ol vi<strong>la</strong>ĝo. Kiel longa ja estis<br />

<strong>la</strong> <strong>ĉe</strong>fa strato kaj krom ĝi ekzistis ankaŭ multaj malgrandaj stratoj kaj ĉiu<br />

el ili estis <strong>la</strong>rĝa. Tamen, neniu el ili estis iam pavimigita. Verdire, <strong>la</strong><br />

timiŝoaranoj 2 mokis, ke ilian trotuaron formanĝis urbetaj bovinoj, sed tio<br />

estis nur malico, ĉar, vere, trotuaro neniam ekzistis. Kiam pluvas kaj<br />

estiĝas koto, purecon ŝatantaj loĝantoj surteren apud muroj metas<br />

sekajn maiztrunkojn, sufiĉan kvanton por trapasi sen malpuriĝo, sed<br />

trapasis bovinoj kaj opiniante verŝajne, ke tio estas por ili, formanĝis <strong>la</strong><br />

trunkojn, kiuj, tion ĉiuj scias, estas ilia manĝaĵo. Tion vidis iu timiŝoarano<br />

kaj poste rakontis tion. Tiel ekestis <strong>la</strong> k<strong>la</strong>ĉo kaj nun oni ne <strong>la</strong>sas homojn<br />

trankvi<strong>la</strong>j, sed ĉiam mencias manĝemon de iliaj bovinoj. Sed kelkfoje<br />

estis ankaŭ grave. Okazis batadoj kaj eĉ vunditaj kapoj kaj de tiam oni<br />

ŝercas malpli. Precipe en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo neniu rajtas tion mencii; oni eĉ <strong>la</strong>ŭdas<br />

<strong>la</strong> lokon pro ĝia sekeco kaj ke ĝi, tial, ne bezonas trotuaron. Sed, ne<br />

estas ĝuste tiel. Kontraŭe. Antaŭ ĉiu domo estas kanalo plena de akvo<br />

kaj ĝi neniam malpleniĝas, ĉar ĝuste antaŭ ĝia malpleniĝo venas grandaj<br />

1 Banato estas parto de Vojvodino, norda regiono de Serbio.<br />

2 Timiŝoaro estas urbo en Rumanio en <strong>la</strong> regiono, kiu ankaŭ nomiĝas Banato. En tempo,<br />

kiam <strong>la</strong> romano estis verkita, <strong>la</strong> tuta Banato (ambaŭ Banatoj) apartenis al Aŭstro-Hungario<br />

10


pluvoj kaj kanaloj pleniĝas ĝuste kiel antaŭe kaj sen<strong>ĉe</strong>se allogas al ĝuo.<br />

Tage tie ludas najbaraj infanoj malsekigante siajn postaĵojn kaj nokte<br />

estas belege aŭskulti kantadon de ranoj. Iujn kantantojn oni jam rekonas<br />

<strong>la</strong>ŭ <strong>la</strong> voĉo. Ekzemple, unu rano jam kelkajn jarojn kvakas tre <strong>la</strong>ŭte; ĝi<br />

havas voĉon kvazaŭ virbovo kaj oni ĝin povas aŭdi en duono de <strong>la</strong><br />

vi<strong>la</strong>ĝo. Neniu ĝin ĉasis, eĉ ne <strong>la</strong> infanoj, kiuj post pluvego tiel ĝoje<br />

paŝadis tra akvo; ŝajne ĝi sukcesis ĝisvivi malfruan aĝon kaj sekvi siajn<br />

antaŭulojn.<br />

La loko estis granda kaj parokanoj estis tiel bonstataj, ke ili facile<br />

povis pagadi ne nur du, sed dufoje po du popojn kun iliaj edzinoj kaj filinoj.<br />

Vi<strong>la</strong>ĝanoj estis piaj kaj festis religiajn festojn kaj popoj tranĉadis iliajn<br />

festopanojn 1 kaj estis sufi<strong>ĉe</strong> da mono. En <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo estis multaj fraŭloj kaj<br />

fraŭlinoj pretaj por geedziĝo kaj estis multaj vojkruciĝoj, pli ol festotagoj<br />

jare. Tiel ĉiufeste <strong>ĉe</strong> iu el <strong>la</strong> vojkruciĝoj okazadis rondodancoj kaj ĉiuj<br />

enamiĝadis. Sed plej ofte rondodancoj okazadis sub senfrukta morusujo<br />

en vojkruciĝo <strong>ĉe</strong> gastejisto Neco. Ludisto ludadis tutan jaron kaj kiam oni<br />

finrikoltis maizon, li ricevis sian parton. Li nek semis nek pri<strong>la</strong>boris maizon,<br />

sed li tamen havis bonan kvanton de ĝi sendepende ĉu jaro estis<br />

pluvoplena aŭ senpluva. Tial oni en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo diradis, kiam iun io ne<br />

koncernas: „Lin tio koncernas, kiel pluvo Sovron sakfajfiston“ aŭ „Lin tio<br />

koncernas, kiel senpluveco Sovron sakfajfiston.“ Kiam li iris portante nur<br />

sakfajfilon kaj oni lin demandis, kien li iras, <strong>la</strong> respondo estis: „Mi iras<br />

pri<strong>la</strong>bori maizon.“ Kaj li, eĉ kun sia iom kurba kolo sciis tiel diable bone<br />

ludi kaj palpebrumi. Notario el Beĉkerek, kiam li diboĉas – kutime post<br />

rekrutado – ne povas sen Sovro; tuj li diras „Voku Sovron nian<br />

<strong>ĉe</strong>fhelpanton“ kaj li alkroĉas duonon de monbileto kaj Sovro blovas<br />

torentece por <strong>la</strong> alia duono. Kaj kiam li ludas dum rondodanco kaj kiam li<br />

ludante stariĝas antaŭ iu bonstata fraŭlino kaj ŝi scias kiu lin sendis antaŭ<br />

ŝin, ŝi rigardas al tero kaj dancas vigle ĝis kiam ŝi ekŝvitas sub <strong>la</strong> nazo kaj<br />

ricevas ion, kio simi<strong>la</strong>s al lipharetoj el roso. Kaj <strong>la</strong> koro mem ekdancas,<br />

kiam li ludas. Kaj dum <strong>la</strong> rondodanco ĉiuj estas enamiĝintaj; ĉiu havas<br />

sian fraŭlinon, kaj ne <strong>la</strong>sas iun alian aliri, sed ĉiun semajnon ili luktas, kiel<br />

hundoj.<br />

Kaj tiuj, kiuj enamiĝis, kutime ankaŭ edziĝis. Kaj kiam okazas<br />

edziĝfesto, estas bona afero ne nur por freŝedzino kaj freŝedzo, ricevas<br />

ne nur ili tion, kion ili volis, sed ankaŭ <strong>la</strong> aliaj. Kaj se bone amuziĝas<br />

ankaŭ Gliŝo <strong>la</strong> Riĉulo, kiun kutime neniu invitas al geedziĝfesto – ĉar,<br />

kiam li hazarde ebriiĝas, kaj tio regule okazas, li insistas, ke ĉiuj kantu<br />

„A-a-a, kara frat’ najbaro, se vi gaja esti revas, nun vi kun ni drinki devas“<br />

1 Serbaj ortodoksaj kristanoj havas familian feston por kiu oni preparas festopanon, kiun<br />

benas kaj distranĉas pastro (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

11


kaj poste verŝas vinon en <strong>la</strong> kolumon de <strong>ĉe</strong>mizo; li estas ankaŭ cetere<br />

netolereb<strong>la</strong> – estas malbonege se ne amuziĝas bone sinjoro popo, kiun<br />

oni speciale invitas kaj donas al li plej estimatan lokon <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> tablo, ĉar pro<br />

geedziĝoj verŝajne ekestis ankaŭ <strong>la</strong> esprimo: „Tricent, sen popo neniu 1 .“<br />

Kaj sinjoro popo, sidiĝante <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> fronto de tablo, kantas unu „Voĉo<br />

de <strong>la</strong> Sinjoro <strong>ĉe</strong> akvo 2 “ kaj poste nur postu<strong>la</strong>s kaj bonvolemas. Li<br />

manĝas diligente kaj verŝas en <strong>la</strong> buŝon eĉ pli diligente kaj antaŭpagigas<br />

plej diligente, en unu momento dirante: „Frato Mijo, ne konsideru ĉi tion<br />

ordono, donu al mi, mi petas, gropon el tiu telero! Mi miras, kio mankas<br />

al mi.“<br />

Aŭ:<br />

„Sinjoro notario“, turnante sin al notario Kipro, „mi petas vin doni al<br />

mi iom da tiuj fritkukoj, ŝajnas al mi, ke tieaj estas pli frititaj kaj pli<br />

pufigitaj.“ Kaj ĉiuj popoj tre ŝatas fritkukojn. De kie tio venas, nur Dio<br />

scias; sed tio estas nerefuteb<strong>la</strong> fakto konata al ĉiu vera kredanto de nia<br />

sankta ortodoksa eklezio. Unu kaj <strong>la</strong> alia popoj el tiu ĉi loko, kie nia<br />

rakontado disvolviĝas povis formanĝi mirinde kaj rakontinde multajn<br />

fritkukojn. Preskaŭ nekredeble! Por unu el tiuj du, kaj ĝuste, ŝajnas, popo<br />

Kiro 3 , oni rakontas, ke li dum unu geedziĝfesto formanĝis plenan<br />

to<strong>la</strong>ĵkorbon da fritkukoj dum tiu mallonga tempo, kiam li antaŭ <strong>la</strong><br />

tagmanĝo koketis al <strong>la</strong> dommastrino. Kaj <strong>la</strong> dommastrino staras apud <strong>la</strong><br />

fajrujo, ruĝega pro varmego kaj ekscitiĝo kaj kontento, ke <strong>la</strong> afero finiĝis<br />

kaj bofilo kaptita; ŝi nur elprenas fritkukojn kaj ĵetas ilin en <strong>la</strong> korbon<br />

ma<strong>la</strong>ntaŭ ŝi. Kaj dum <strong>la</strong> dommastrino pri<strong>la</strong>boras tiujn, kiuj ĉirpas en fera<br />

kaserolo, kaj turnas ilin, li prenadis tiujn, kiuj estis en <strong>la</strong> korbo.<br />

– Ho, sinjoro popo, vi estas vera diableto, Kaj kie estas fritkukoj? –<br />

demandis surprizite <strong>la</strong> dommastrino.<br />

– Mi formanĝis ilin, sinjorino.<br />

– Vi certe ŝercas, kien vi kaŝis ilin?<br />

– Mi formanĝis ilin, sinjorino.<br />

– Ve, povra mi! Ĉu tiom da fritkukoj?<br />

– Se io venas el via mano, homo ne scias, kiam estas sufi<strong>ĉe</strong>.<br />

Kaj <strong>la</strong> dommastrino nur silentis kaj kion ŝi en si pensis – tio al neniu<br />

mortulo, kompreneble, ne estas konata. Sed tio tute ne malhelpis al li –<br />

nek al li, popo Kiro, nek malhelpas al popo Spiro 4 – poste sidiĝi <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong><br />

tablon kaj, kun aliaj gastoj, manĝi <strong>la</strong>ŭvice ĉion, ne vo<strong>la</strong>nte, ŝajne, kiel<br />

1<br />

Temas pri nombro de geedziĝgastoj (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

2<br />

Ortodoksaj pastroj kantas dum diservo (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

3<br />

Kiro estas mallongigo de nomo Kirilo, unu el sufi<strong>ĉe</strong> oftaj nomoj <strong>ĉe</strong> ortodoksaj popoj (rimarko<br />

de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

4<br />

Spiro estas mallongigo de nomo Spiridono, ankaŭ unu el sufi<strong>ĉe</strong> oftaj nomoj <strong>ĉe</strong> ortodoksaj<br />

popoj (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

12


ona paŝtisto, eĉ en tiu afero apartiĝi de sia al li konfidita paŝtataro, kaj<br />

sidante, kiel nemoveb<strong>la</strong> ŝtonego aŭ lumturo apud maro dum ĉio ĉirkaŭ li<br />

tangas, kvazaŭ ondoj sur malkvieta marsurfaco. Ĉio ĉirkaŭ li, <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> tablo,<br />

ŝanĝiĝas, nur li sidas senmova. Iuj ekstaras por danci, iujn oni forportas<br />

kaj iuj, per si mem, sen ia helpo, fa<strong>la</strong>s sub <strong>la</strong> tablon. Oni ekrememoras<br />

lin nur, kiam lia edzino ekserĉas lin. „Kien foriris mia homo?“ demandas<br />

edzino, ĝis kiam ŝi trovas lin sub tablo. „Ve, ŝarĝo mia“ krias <strong>la</strong> edzino<br />

kaj levas lin. Kaj sinjoro popo nur sidas. Dum dudek kvar horoj li apenaŭ<br />

unufoje leviĝas por vidi, kiel li diras, <strong>ĉe</strong>valojn aŭ ringon ĉirkaŭ <strong>la</strong> luno, en<br />

kiu direkto estas turnitaj kornoj de <strong>la</strong> luno aŭ kia vetero estos m<strong>org</strong>aŭ.<br />

Kaj poste li denove sidiĝas. Kaj denove oni ŝanĝas telerojn, alportas<br />

purajn g<strong>la</strong>sojn kaj malvarman, freŝe el<strong>ĉe</strong>rpitan vinon. Kaj tio daŭras ĝis<br />

matena mielbrando, kiam sinjoro popo kaŝe foriras, por ke ebriaj geedziĝgastoj<br />

ne povu, pro granda estimo, engaĝi Sovron sakfajfiston, ke li<br />

akompanu popon hejmen.<br />

Kaj, kiuj geedziĝis, tute bone sciis kion ili devas fari; ili sciis kio estas<br />

devo kaj tasko de geedza vivo kaj kio estas ĝia fina celo. Tial ambaŭ<br />

popoj havis sufi<strong>ĉe</strong> da <strong>la</strong>boro, kio portis ankaŭ ens<strong>pezo</strong>jn, baptante<br />

novnaskitajn vi<strong>la</strong>ĝajn infanojn.<br />

Malmultaj estis tagoj, kiam al sinjoro popo, unu aŭ <strong>la</strong> alia, ne venas<br />

Arkadio <strong>la</strong> sakristiano kaj komencas proksimume tiel:<br />

„Sinjoro ... oni petas vin veni en <strong>la</strong> korton de <strong>la</strong> preĝejo por bapti<br />

novnaskitan idon virseksan de Neco <strong>la</strong> muelisto.“ – Arkadio, same kiel<br />

popo Kiro, ma<strong>la</strong>mis Vuk-on 1 kaj liajn reformojn, kiuj ne ebligas diferencigi<br />

homon de vi<strong>la</strong>ĝano.<br />

Sinjoro popo foriras al <strong>la</strong> preĝejo por bapti kaj post <strong>la</strong> baptado al<br />

hejmo de <strong>la</strong> baptito, kien lin invitas patro de <strong>la</strong> infano al tagmanĝo. Ĉe <strong>la</strong><br />

pordo lin atendas Neco senĉape<strong>la</strong> kaj iom hontanta, kisas lian manon kaj<br />

diras: „Kiel vi scias, sinjoro popo, ni estas pekaj homoj.“ Kaj kiam <strong>la</strong> popo<br />

bone tagmanĝas kaj revenas hejmen, alportas ĉiaĵojn, viŝtukojn,<br />

mantuketojn, disverskolorajn teketojn kaj monon. Popo nombras monon<br />

kun rideto <strong>ĉe</strong> lipharoj kaj rakontas pri <strong>la</strong> infano, ke ĝi estas belega<br />

prospera kristano. Kaj popedzino gaja, Dio mia, amas <strong>la</strong> popon kvazaŭ ili<br />

hieraŭ geedziĝis, kaj pensas en si mem: „Mi ne interŝanĝiĝus eĉ kun<br />

edzino de <strong>la</strong> bienvicestro.“<br />

De tempo al tempo popo ĝuste surpriziĝas, kiam venas Arkadio <strong>la</strong><br />

sakristiano kaj invitas lin por bapti.<br />

– Pri kiu vi parolis? – demandis foje sinjoro popo <strong>la</strong> sakristianon.<br />

1 Temas pri Vuk Karaĝiĉ, kiu enkondukis serban normlingvon. Ĝis tiam en pli altaj sociaj<br />

tavoloj oni uzis lingvon kiun <strong>la</strong> popolo ne parolis (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

13


Kaj Arkadio humile movis <strong>la</strong> kapon, ridetis kaj malrapide frotis <strong>la</strong><br />

manojn, kvazaŭ li <strong>la</strong>vus ilin kaj diris:<br />

– He..., kaj... venu, sinjoro, por bapti... he... al Vujo <strong>la</strong> Fanfaronemulo...,<br />

virseksa... filo. Li ricevis fileton, kvazaŭ pomo 1 , sanan kvazaŭ<br />

krako 2 . Diris frau 3 Cveĉkenmajer, <strong>la</strong> akuŝistino, ke ŝi ĝis nun ne vidis tiel<br />

sanan kaj <strong>la</strong>ŭtan infanon..., dek tri pundojn kaj duonon pezas, ŝi diras,<br />

kaj krias kvazaŭ virboveto... Oni povas eĉ <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> domo de vinberejgardanto<br />

aŭdi bruon en <strong>la</strong> domo de Vujo. Vera mirindaĵo...<br />

– Ho, jen! Vere mirindaĵo! Kaj kiel tiel frue? – miras <strong>la</strong> popo.<br />

– Sed jam kelkaj tagoj pasis de kiam ... – mildigas Arkadio <strong>la</strong> aferon.<br />

– Jes, mi scias, sed tamen... Kiam tio estis? En januaro ... kaj nun<br />

jam estas julio. H-e-e-e! – turnas <strong>la</strong> popo kapon. – Vidu, vidu! A-a-a,<br />

diable! Se li estas Fanfaronemulo, fanfarone li ankaŭ kondutis. Ha,<br />

friponoj! ... Sed ne gravas; kio estas, jen estas. Povis esti eĉ malpli bone!<br />

– pardonas <strong>la</strong> popo al siaj ŝafetoj.<br />

– He, he ... infanoj ... diabletoj. Kion vi scias? Sako de puloj, he, he!<br />

– diras Arkadio kaj alportas al <strong>la</strong> popo, serveme kaj humile, ĉapelon kaj<br />

bastonon, kiu forme estis tia, kiaj kutime estas parokestraj bastonoj kaj<br />

kiun alportis de iu foiro kaj al popo donacis majstro Lekso <strong>la</strong> mielkukisto,<br />

jam antaŭ dudeko da jaroj.<br />

Kaj se en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo okazas iu malfeliĉaĵo, ke, ekzemple, mortas iu<br />

vi<strong>la</strong>ĝano, ne estas bone por ĉiuj, sed por sinjoro popo denove bone. Se<br />

mortas iu pli riĉa, sonoras ĉiuj sonoriloj kaj funebran riton faras ambaŭ<br />

popoj, kaj se mortas iu pli malriĉa, tion faras, kompreneble, nur unu<br />

popo. Li iras kaj kantas 4 , iomete li, iomete <strong>la</strong> sakristiano kaj iomete <strong>la</strong><br />

infanoj, tiel alterne. Dum <strong>la</strong> sakristiano aŭ <strong>la</strong> diakonoj kantas popo<br />

pensas aŭ konversacias pri stato kaj havaĵo de <strong>la</strong> entombigoto, pri <strong>la</strong><br />

testamento kaj heredantoj, pri proceso kaj advokatoj aŭ pri io alia kio<br />

apartenas al tiu aro da aferoj. Post <strong>la</strong> entombigo <strong>la</strong> sakristiano forportas<br />

<strong>la</strong> oficia<strong>la</strong>n veston kaj libron de <strong>la</strong> popo kaj <strong>la</strong> popo estingas kaj envolvas<br />

<strong>la</strong> kandelon en katunan aŭ silkan tukon, kiun li ricevis – ili estis diversaj,<br />

sed sinjoro popo plej volonte ricevadis <strong>la</strong> silkajn. Kaj jam tie, en <strong>la</strong><br />

tombejo, li fora<strong>ĉe</strong>tas de <strong>la</strong> infanoj, kiuj ankaŭ partoprenis <strong>la</strong> funebran<br />

riton, portante krucon, kandelingojn kaj bildojn de sanktuloj, ĉiujn iliajn<br />

tukojn kaj rubandojn por malmulte da mono, po kvar moneroj por tuko.<br />

„Venu, infanoj,“ diras sinjoro popo, „donu tion al popo kaj popo donos al<br />

vi iom da mono por ĝi.“ Li a<strong>ĉe</strong>tas kaj ankaŭ tion li sendas hejmen. De tiuj<br />

1<br />

En <strong>la</strong> serba komparo kun pomo signifas sanecon (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

2<br />

Esprimo „sana kvazaŭ krako“ en <strong>la</strong> serba signifas „tre sana“ (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

3<br />

Germane: sinjorino. En tiu tempo oni uzis multajn germanajn kaj hungarajn vortojn (Banato<br />

estis parto de Aŭstro-Hungario)<br />

4<br />

Oni preskaŭ ĉiujn ortodoksajn ritojn faras kantante (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

14


aĵoj sinjorino popedzino elektas tion, kio al ŝi p<strong>la</strong>ĉas kaj <strong>la</strong> reston ricevas,<br />

kiel parton de sa<strong>la</strong>jro, iu Ĵuĵa 1 aŭ Erĵa hungarino, kompreneble kaj kiam<br />

ŝi iras tra <strong>la</strong> strateto, multkoloras <strong>la</strong> rubandoj tiel, ke tio estas vera be<strong>la</strong>ĵo.<br />

Preterpasante ŝi malfeliĉigas ĉiujn kaj plej multe <strong>la</strong> maldikajn kaj frizitajn<br />

barbirajn asistantojn. Ne povas homo, eĉ se li havus ŝtonan koron, ne<br />

turniĝi post ŝin kaj doni al siaj okuloj agrab<strong>la</strong>n scenon kaj ĝuon. Buntas<br />

multaj rubandoj, kiel libera internacia haveno de diversaj f<strong>la</strong>goj en<br />

diversaj eskadroj. Oni devas scii, kiu estas servantino de <strong>la</strong> popedzino.<br />

Kaj sinjoro popo ofte ne venas tuj hejmen, sed de <strong>la</strong> tombejo, li iras<br />

rekte al hejmo de <strong>la</strong> entombigito – al „daĉa“ 2 . Tie estas ĉiuj funebraj<br />

najbaroj kaj nekonsoleb<strong>la</strong>j parencoj kaj tiuj, kiuj kontentas pri <strong>la</strong><br />

testamento, kaj <strong>la</strong> aliaj, kiuj preparas sin por proceso por refuti ĝin kaj tiel<br />

savi <strong>la</strong> animon de <strong>la</strong> kara entombigito de tia peko, kia estas nejusta<br />

testamento. Sinjoro popo denove ricevas <strong>la</strong> plej prestiĝan lokon. Ĉiuj<br />

sidas kaj manĝas. Neniu paro<strong>la</strong>s, ĉiuj silentas kaj manĝas kaj trinkas<br />

kliniĝinte, kiel decas en vera malgajo kaj ĉagreno. Ili trinkas por paco de<br />

<strong>la</strong> animo 3 .<br />

„He, Proko mia, Proko mia,“ aŭ alia nomo depende de <strong>la</strong> forpasinto,<br />

ĝemas Gliŝo <strong>la</strong> Riĉulo etendante malplenan g<strong>la</strong>son por plenigi ĝin per<br />

tremanta mano. „Mia Proko,“ daŭrigas Gliŝo, kun kapo, kiu ĉagrene falis<br />

sur lian bruston, „se vi estus havinta bonŝancon, vi nun trinkus por mia<br />

animo, kaj ne mi por <strong>la</strong> via. Vi estus devinta vivi ankoraŭ multajn tagojn<br />

kaj ne <strong>la</strong>si min tiel so<strong>la</strong> sen vi, mia frato kaj amiko. Kaj ankaŭ <strong>la</strong> Dio,<br />

pardonu Li al mi, prenas pli bonan! Jen, sinjoro popo kaj mi devos vivi kaj<br />

suferi ankoraŭ cent jarojn. Proko, bona amiko, kie vi estas por vidi vian<br />

Gliŝon suferantan,“ ĝemas Gliŝo, fortrinkas trinkaĵon el <strong>la</strong> g<strong>la</strong>so kaj<br />

mallevas <strong>la</strong> kapon sur <strong>la</strong> tablon.<br />

Kaj ĉiuj funebre klinas <strong>la</strong> kapojn kaj <strong>la</strong>ŭdas <strong>la</strong> forpasinton, paro<strong>la</strong>s pri<br />

liaj virtoj, pri kiuj ĝis nun neniu sciis, kaj plej multe pri tio paro<strong>la</strong>s iu<br />

Vaviko aŭ Betiko, iu germanino, kiu helpis al siaj konfizutaj najbaroj. Ŝi<br />

rakontas per sia nekorekta serba lingvo kaj igas ŝercojn kaj ridon al <strong>la</strong><br />

funebranta aro. Eĉ sinjoro popo emis diri ion bonan pri <strong>la</strong> forpasinto:<br />

„Verdire“ diras li, „en nia vi<strong>la</strong>ĝo ankoraŭ longan tempon ni ne havos iun<br />

tian; mi nur povas diri: Prokon ni ne povos facile anstataŭi.“<br />

Jen, tiel proksimume vivis sinjoro popo en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo, kaj kiu el<br />

menciitaj du popoj, mi opinias, ke ne gravas diri, ĉar iu jam antaŭ longa<br />

tempo diris, ke ĉiuj popoj estas ega<strong>la</strong>j, unu simi<strong>la</strong>s al <strong>la</strong> alia. Kaj krome,<br />

<strong>la</strong> reguloj de poetiko ordonas, ke oni devas veki scivolemon de leganto<br />

1<br />

En <strong>la</strong> serba oni uzas tiun nomon por ĉiuj slovakinoj (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

2<br />

Tiel oni nomas <strong>la</strong> solenan manĝon, kiun oni okazigas post <strong>la</strong> entombigo (rimarko de <strong>la</strong><br />

tradukinto)<br />

3<br />

Serbaj ortodoksaj kristanoj kutimas „trinki por <strong>la</strong> paco de animo“. Tio estas popo<strong>la</strong> kutimo.<br />

15


kaj, mi opinias, ke ĝis nun mi sukcesis tion fari. Kaj nun mi povus diri, kiel<br />

nomiĝis tiuj du popoj. Iliaj nomoj estas tiuj, kiujn mi uzis por <strong>la</strong> titolo de<br />

mia rakonto: popo Kiro kaj popo Spiro. Kaj ili havis siajn kromnomojn:<br />

popo Kiro nomiĝis ankaŭ Popo Nesatigeb<strong>la</strong> kaj popo Spiro: Popo Sako.<br />

Kial <strong>la</strong> unua ricevis tian kromnomon, vi jam aŭdis, kaj kial <strong>la</strong> alia havis<br />

kromnomon Popo Sako, vi aŭdos.<br />

Tiun malbe<strong>la</strong>n kromnomon, pri kiu popo Spiro plendis same kiel<br />

popo Kiro pri <strong>la</strong> sia, li ricevis jam delonge. Se oni kredus je tio, kion<br />

rakontas sinjorino edzino de popo Kiro, kaj ŝi estas bona amikino de<br />

sinjorino edzino de popo Spiro, kaj kion aŭdis kaj notis <strong>la</strong> aŭtoro mem,<br />

tiun kromnomon li ricevis jam <strong>la</strong> unuan jaron de sia popeco, kiam li,<br />

f<strong>org</strong>esinte siajn noblecon kaj rangon, intermiksiĝis en <strong>la</strong> tumulton, kiu<br />

kutime ĉirkaŭas <strong>la</strong> ĉaron de <strong>la</strong> edziĝatestanto kaj krias: „Bru<strong>la</strong>s via<br />

monsako“ 1 kaj <strong>la</strong> plej nekredeb<strong>la</strong> kaj plej terura en <strong>la</strong> tuta rakonto estas<br />

tio, ke li vere interpuŝiĝadis por kolekti monerojn kiujn <strong>la</strong> edziĝatestanto<br />

kelkfoje disĵetis en <strong>la</strong> tumulton. Onidire, al iu pli valora monero li tiel<br />

rapidis, ke li ĵetis sin en iun f<strong>la</strong>kon kaj eniris en ĝin kun <strong>la</strong> kapo antaŭe kaj<br />

restis en ĝi kiel cepop<strong>la</strong>nto. De tiam oni lin nomas Popo Sako kaj eĉ<br />

hodiaŭ oni lin tiel nomas, se li ne <strong>ĉe</strong>estas, kvankam li jam delonge estas<br />

alia homo.<br />

Ambaŭ popoj estas en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo ekde kiam ili edziĝis kaj ili edziĝis tuj<br />

post <strong>la</strong> finita studado de teologio en Karlovci antaŭ pli ol dudek jaroj. Ili<br />

edziĝis kun edzinoj el <strong>la</strong> sama loko, kie ili nun popas. Popo Kiro edziĝis<br />

kun filino de popo kaj popo Spiro kun filino de kuratoro; neniu el ili pro<br />

amo. En anoncita konkurso por <strong>la</strong> paroko estis multaj aliaj kondiĉoj, sed<br />

pri ĉi tiu ili aŭdis nur kiam ili jam anoncis sin. Ambaŭ estis jam pli aĝaj<br />

barbohavaj teologoj. Ili akceptis ankaŭ tiun buŝe komunikitan kondiĉon<br />

kaj edziĝis, ĉar eĉ <strong>la</strong> sakristiano, antaŭulo de <strong>la</strong> hodiaŭa sakristiano<br />

Arkadio, sciis, ke <strong>la</strong> parokon ricevos nur tiuj, kiuj vo<strong>la</strong>s edizinigi tiujn du<br />

belulinojn. Kion, do, povis fari novaj teologoj kaj kandidatoj, krom edziĝi<br />

kun ili. Be<strong>la</strong>j estis <strong>la</strong> du novedzinoj kaj be<strong>la</strong>j ankaŭ <strong>la</strong> parokoj – ili<br />

geedziĝis kaj neniam bedaŭris.<br />

De tiu tempo ili ĉiam bone vivis. En <strong>la</strong> pasinta tempo ekestis multaj<br />

ŝanĝoj, nur <strong>la</strong> valoro de ilia edzeco restis neŝanĝita, malnova. Kiel vino<br />

el kelo de popo Spiro aŭ brando el kelo de popo Kiro – ju pli malnova,<br />

des pli bona – tiel ankaŭ <strong>la</strong> iinterkonsidero kaj amo inter geedzoj estis<br />

ĉiam pli firma. Sed tamen io ŝanĝiĝis. Korpe ŝanĝiĝis ambaŭ popoj kaj<br />

ambaŭ popedzinoj. Kiam ili, kiel novteologoj, antaŭ pli ol dudek jaroj<br />

venis en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝon, ambaŭ estis maldikaj kaj magraj kvazaŭ stipendio<br />

1 Ĉe serbaj ortodoksaj kristanoj edziĝatestanto kutime ĵetas monerojn kiujn infanoj kolektas.<br />

Ili kuraĝigas <strong>la</strong> edziĝatestanton kriante: „Bru<strong>la</strong>s <strong>la</strong> monsako.“<br />

16


por studado de teologio kaj nun ili ambaŭ estas dikaj kvazaŭ popo<strong>la</strong>j<br />

fondusoj. Oni ne povas diri kiu el ili estas pli dika, popo aŭ popedzino.<br />

Ambaŭ popedzinoj estas malgrandaj, <strong>la</strong>rĝaj kaj fortikaj kiel figuro sur <strong>la</strong><br />

tablo de sinjoro notario, en kiu sinjoro notario tenas tabakon kaj kiu estas<br />

figuro de iu virino pli <strong>la</strong>rĝa ol ŝia alto kaj kiam oni levas <strong>la</strong> supran duonon,<br />

en <strong>la</strong> malsupra estas tabako ĉiam humideta.<br />

Kaj popoj estis tre dikiĝintaj. Sutano preskaŭ ŝiriĝas sub akseloj kaj<br />

zono neniel povas resti <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> stomako, sed ĉiam tendencas iri supren ĝis<br />

<strong>la</strong> kolo. Iuj el pli bonaj konatoj kuraĝas ŝerci pri tio kaj, ekzemple, diri al<br />

popo Spiro:<br />

– Sed, sinjoro popo, kial tiu zono ne estas tie, kie ĝi devus esti?<br />

– He, he! Kial? Kiel vi povas tion demandi – respondas popo Spiro –<br />

kie ĝi devus esti? Ĝia loko estas ĝuste tie, kie vi ĝin vidas. Ne estas<br />

distingita mia stomako kaj zono ne devas tie esti, sed mia senmaku<strong>la</strong><br />

koro estas premiita, kaj tial <strong>la</strong> zono supreniras por kovri kaj distingi <strong>la</strong><br />

koron. Kutime, ja, medalojn oni metas surbrusten. Kaj ĉu vi vidis, ke iu<br />

havas medalon sur <strong>la</strong> stomako?<br />

Kaj li estis vere premiita, ĉar li havis ruĝan zonon dum popo Kiro<br />

havis nur bluan, ordinaran zonon. Kaj tio estis forma<strong>la</strong> pomo de diskordo<br />

inter <strong>la</strong> popoj kaj eĉ pli inter <strong>la</strong> popedzinoj. Ĉar homoj povas, kion oni jam<br />

scias kaj ne devas pruvi, esti iom moderaj kaj politike kondutantaj, sed<br />

virinoj, virinoj vere ne povas. Kiom da fojoj edzino de popo Kiro diris<br />

okaze de mencio de <strong>la</strong> ruĝa zono de popo Spiro: „Ruĝa zono! Ho, li<br />

estas tuta ruĝa, kiam mi lin vidas kaj ankaŭ tiu, kiu ĝin mencias.<br />

Diversuloj povas ricevi ruĝan zonon.“<br />

Kaj se oni povas kredi al edzino de popo Kiro, li fakte iom strange<br />

ricevis ĝin. Ŝi diras, ke popo Spiro ricevis ĝin nur tial, ĉar li foje en iu<br />

malgranda societo kantis antaŭ Lia Ekscelenco sinjoro arkiepiskopo iujn<br />

<strong>la</strong>ikajn kantojn akompanata de tamburico. Onidire li kantis „Vinon trinkas<br />

Petro Dojĉin“ kaj „Katica <strong>la</strong>ŭdinda, de ĉiuj vidinda.“ Popo Spiro bone<br />

tamburicis kaj li havas, ankaŭ nun post tiom da jaroj, belegan voĉon.<br />

„Jen, tion li kantis,“ diras <strong>la</strong> edzino de popo Kiro, „ne ekzistas aliaj<br />

liaj meritoj, sed li antaŭ Lia Ekscelenco kantis iujn kantojn, tiujn<br />

nedecajn, kaj ili p<strong>la</strong>ĉis al <strong>la</strong> Ekscelenco, kiu sendis al popo Spiro ruĝan<br />

zonon, kiam li revenis en rezidejon. Anstataŭ ricevi nazobaton, kion li<br />

kelkfoje meritis, li estis eĉ distingita... Jen kion povas ankaŭ Lia<br />

Ekscelenco fari.“ – diras kolere <strong>la</strong> edzino de popo Kiro viŝante <strong>la</strong> angulojn de<br />

<strong>la</strong> buŝo.<br />

Tion ŝi rakontis ofte, koleris kaj aldonadis, ke, mirinde, tiu sinjoro<br />

Spiro ĉiam estas bonŝanca. Ĉiam li sukcesas eliĝi el malbonŝanco,<br />

sendepende de ĝia naturo. Kaj ŝi pensis pri tiu afero, kiam Lia<br />

17


Ekscelenco arkiepiskopo faris kanonikan viziton tra sia eparkio kaj ne<br />

trovis popon Spiron en lia oficloko.<br />

Kaj tio okazis jene: <strong>la</strong> arkiepiskopo venis subite en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝon kaj<br />

estis dimanĉo. Li iris rekte en <strong>la</strong> preĝejon al matena diservo, sed popo ne<br />

estis tie, kvankam jam sonoris <strong>la</strong> sonorilo. Kaj sinjoro arkiepiskopo iris al<br />

<strong>la</strong> altaro kaj komencis <strong>la</strong> diservon. Kiam <strong>la</strong> sakristiano Arkadio descendis<br />

de <strong>la</strong> sonorilturo kaj vidis kiu diservas, li ŝtoniĝis eĉ pli ol tiam, kiam lin en<br />

sonĝo vizitis Sankta Niko<strong>la</strong>o kaj ordonis al li diri al Janjo <strong>la</strong> greko, ke li<br />

(Janjo) a<strong>ĉe</strong>tu <strong>la</strong> trian lustron por <strong>la</strong> preĝejo kaj plialtigu <strong>la</strong> sa<strong>la</strong>jron de <strong>la</strong><br />

sakristiano. Arkadio jam vidis multajn miraklojn, li konversaciis kun<br />

mortintoj, konis kelkajn sorĉistinojn en najbaraj lokoj kaj estis peranto<br />

inter diservantoj kaj pekintaj homoj – sed tian miraklon li <strong>ĉe</strong>estis <strong>la</strong> unuan<br />

fojon. Li tuj koncentriĝis kaj petis <strong>la</strong> maljunan forĝiston Oreston teni lian<br />

kantolibron ĝis kiam li revenos. Oresto, kiu eksterordinare kantis kaj dum<br />

<strong>la</strong> kantado levadis <strong>la</strong> brovojn preskaŭ ĝis <strong>la</strong> verto, volonte akceptis tion<br />

kaj Arkadio rapidis senspire al <strong>la</strong> hejmo de popo Spiro. Ĝi ne estis<br />

malproksime kaj li kriis jam de <strong>la</strong> korta pordo:<br />

– Rapidu sinjoro, malfeliĉo... malfeliĉo, granda malbonŝanco...<br />

– Ho, ve! Kia malbonŝanco? – elkuris popo Spiro – Kiel, kiel? Ĉu<br />

defalis <strong>la</strong> pendolo kaj mortigis povrajn infanojn?<br />

– Ne – diris Arkadio anhe<strong>la</strong>nte – io eĉ pli malbona. Venis Lia<br />

Ekscelenco sinjoro arkiepiskopo.. Jen li eniris en <strong>la</strong> altaron kaj komencis<br />

fari <strong>la</strong> matenan diservon.<br />

– Arki... arki... arkiepiskopo! Ve al mi! – diris popo Spiro kaj haltis<br />

gapante kaj ŝtoniĝinte. Se senhara patro Inocento el Timisoaro estus<br />

kultivinta lipharojn kaj barbon kaj estus surkape havinta ĉapon de<br />

ortodoksaj popoj el ordeno de Sankta Bazilo kaj estus veninta kaj<br />

starinta antaŭ li petante, ke li (popo Spiro) konvertu lin en ortodoksan<br />

religion – ne mirus popo Spiro pli ol li ekmiris tiam, kiam li tion aŭdis.<br />

Tondro, vera tondro el serena ĉielo.<br />

– Rapide, sinjoro, rapide! – rapidigis lin Arkadio kaj rapidis reen al <strong>la</strong><br />

preĝejo kun popo Spiro ma<strong>la</strong>ntaŭ si.<br />

Ili ambaŭ rapidegis al <strong>la</strong> preĝejo.<br />

– He, malbonŝance ĝi sonoris, – anhelis popo Spiro kaj rapidegis<br />

post Arkadio tenante per ambaŭ manoj <strong>la</strong> stomakon, kiu malhelpis lian<br />

kuradon. Ve, malfeliĉa Spiro, kion vi faros nun? Vi restos sen barbo 1 ,<br />

kvazaŭ vi neniam havis ĝin. Vi restos sen barbo kaj sen lipharoj.<br />

– Dio faros, ke ĉio estu bona – konsolis lin Arkadio.<br />

1<br />

Ortodoksaj popoj devas havi barbon. Sen barbo neniu povas esti popo (rimarko de <strong>la</strong><br />

tradukinto)<br />

18


– Estas por vi facile tion diri, vi ne dependas de li. Sed, diru, kion mi<br />

faru, ve, kion mi faru? Nun vi estas pli saĝa ol mi.<br />

– Mi scias nenion. De timo mi ne scias eĉ mian nomon – diris<br />

Arkadio, – sed eble dum ni rapidas mi ekhavos ideon – diris li irante<br />

malproksime antaŭ <strong>la</strong> popo.<br />

– Kion mi faru nun, frato Arkadio? Helpu, pro Dio – diris anheleganta<br />

popo Spiro, kiam ili atingis en <strong>la</strong> preĝejan korton.<br />

– Mi ion pripensis, sed mi ne scias, ĉu ĝi helpos, – diris Arkadio –<br />

Kion vi opinias, ĉu estus bone, sinjoro, se vi dirus, ke mi malfruis pro<br />

malsano, kaj mi, cetere, ne dependas de Lia Ekscelenco, mi havas<br />

nenion komunan kun li, pardonu ke mi tion diras, samkiel vento havas<br />

nenion komunan kun peltvesto, kaj vi povas diri, ke vi min ne trovis en <strong>la</strong><br />

pregejo kaj vi mem iris sonorigi por <strong>la</strong> matena diservo.<br />

– Ho, Dio heplu al vi! – akiris spiron popo Spiro – Tre bone, tiel ni<br />

diros.<br />

Tiel ili faris.<br />

Kaj popo Spiro eliĝis el malbonŝanco kaj li jam estis tute paralizita.<br />

Senŝerce, arkiepiskopo, tiel severa homo.<br />

Arkiepiskopo aŭdis <strong>la</strong> rakonton kaj kredis kaj, eĉ, <strong>la</strong>ŭdis <strong>la</strong> popon pro<br />

kalmeco kaj diligenteco en servo al Dio. Li eĉ nomis lin apogo de<br />

ortodoksa religio. Kaj poste ĉiam, depende de cirkonstancoj, li <strong>la</strong>ŭdis<br />

bonan paŝtiston Spiron kaj videb<strong>la</strong> pruvo kaj signo de tiu kontento kaj<br />

favoro estis tiu ruĝa zono je kiu edzino de popo Kiro estis tiel<br />

malkontenta.<br />

„Pro kanto, ne pro io alia,“ diradis sinjorino edzino de popo Kiro kiam<br />

ajn oni parolis pri tio. „Nenio alia, kara mia. Se mi meritas ruĝan zonon,<br />

tiam ankaŭ sinjoro Spiro meritas ĝin,“ finadis <strong>la</strong> rakonton flustrante <strong>la</strong><br />

edzino de popo Kiro.<br />

Sed, kvankam sinjorino popedzino tiel parolis, oni tute ne devas<br />

pensi, ke ili, savu Dio, ma<strong>la</strong>mis unuj <strong>la</strong> aliajn. Ili vivis tute bone, kiel,<br />

finfine, decas en popaj hejmoj, kiuj devas esti modelo al cetera paŝtataro<br />

de <strong>la</strong> paroko.<br />

Ili vivis, kiel mi jam diris, tre bone. Kiam popo Spiro buĉigas porkojn<br />

kaj faras porkobuĉon 1 li unue al popo Kiro sendas iom da viando, haŭto,<br />

graso, kolbasoj kaj sangokolbasoj kaj iam ankaŭ premkolbason, almenaŭ<br />

<strong>la</strong> plej malgrandan; tiel faras ankaŭ popo Kiro sendante donacojn al popo<br />

Spiro. Kaj <strong>la</strong> modelon de siaj edzoj sekvis ankaŭ <strong>la</strong> dommastrinoj. Se oni<br />

kuiris ion specia<strong>la</strong>n en unu el <strong>la</strong> domoj, oni sendis parton de tio ankaŭ en<br />

alian domon kun rimarko, ke ĝi ne estas tiel bona, kia ĝi devus esti kaj<br />

1<br />

Tiutempe oni kutimis fari malgrandan feston, kiam oni buĉis porko(j)n (rimarko de <strong>la</strong><br />

tradukinto)<br />

19


kun peto por sincera kaj objektiva prijuĝo pri <strong>la</strong> kvalito de <strong>la</strong> torto, kuko,<br />

strudlo, potkuko aŭ alia simi<strong>la</strong> pasto.<br />

„Aĥ,“ tute kontenta kaj feliĉa kutimis diri sinjorino edzino de popo<br />

Kiro ordigante sur telero strudlon el fermentita pasto, kiun ŝi sendos al<br />

edzino de popo Spiro, „mi scias, ke sinjorino Sido 1 krevos pro ĵaluzo,<br />

kiam ŝi vidos, kiel bona estas mia fermentilo. Kaj <strong>la</strong> strudlo tiel bone<br />

ŝvelis, kaj ĝi estas molega. Vidu kiel ĝi elstaras, kiel risorto en <strong>la</strong> kanapo.<br />

Be<strong>la</strong>ĵo vera. Mi portus ĝin mem nur por vidi, kian mienon ŝi havos, kiam<br />

ŝi vidos ĝin. Kaj ŝia pasintsemajna strudlo estis premita kvazaŭ blindu<strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>tpano, kvazaŭ je lunlumo bakita. Tiom ŝi saltos pro sia envio, aĉulino<br />

dika, kiam ŝi vidos,“ diras edzino de popo Kiro kaj montras nekredeb<strong>la</strong>n<br />

alton, ĝis kiu saltos sinjorino de popo Spiro pro envio kaj donas teleron al<br />

sia filino, ke ŝi portu ĝin en najbaran domon.<br />

Kaj post tagmanĝo ŝi tuj kuras trans <strong>la</strong> straton vo<strong>la</strong>nte trovi ilin <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong><br />

tablo por persone vidi efekton de sia strudlo.<br />

– Mi vo<strong>la</strong>s peti vin pri io, dolĉa sinjorino Sido, eĉ se tio kolerus vin, –<br />

diras sinjorino Perso 2 , <strong>la</strong> edzino de popo Kiro, al <strong>la</strong> alia popedzino – mi<br />

jam delonge intencas veni al vi kaj esti <strong>ĉe</strong> vi duonan tagon, ke vi montru<br />

al mi, kiel vi faras viajn famajn buter-fritkukojn. Vi tion bonege faras kaj<br />

pro ili vi fariĝis fama. Kaj mi, diablo scias kial, neniam sukcesas fari ilin<br />

tiel bonaj sendepende de tio, kion mi faras. Mi vidas, ke tio ne estas<br />

bona.<br />

– Certe vi ŝercas – kvazaŭ hontante diras sinjorino Sido.<br />

– Ne, ne, mi tion diras tute ne ŝercante. Multfoje mi ploris pro tio. Mia<br />

edzo ĉiam riproĉas al mi. Foje mi koleriĝis kaj diris al li, kiam li komencis<br />

riproĉi, ke mi ne povas fari ilin tiel bone kiel vi, kaj diris al li... mi tion<br />

vo<strong>la</strong>s diri al vi, sinjorino Sido, eĉ se vi tuj ofendiĝus: „Se estas tiel,“ diris<br />

mi, „kial vi edziĝis kun mi. Vi devis edziĝi kun sinjorino Sido, mi vidas, ke<br />

via koro estas pli favora al ŝi, kaj vi havus bonajn ŝpruc-fritkukojn... kaj ŝi<br />

estas pli be<strong>la</strong> ol mi kaj pli dika...“<br />

– Vi intencis diri: buter-fritkukojn,“ – korektas sinjorino Sido iom<br />

kolera pro mencio de dikeco.<br />

- Jes, buter-fritkukojn, diable, pardonu Dio al mi. Mi estas kolera kaj<br />

jam ne scias, kion mi diras. Mi ne povas ĉion scii. Se Dio ne donis al mi<br />

lerton por buter-fritkukoj, kial Kiro ĉiam riproĉas al mi. Kaj tiam liaj okuloj<br />

pleniĝas per <strong>la</strong>rmoj kaj li movetas <strong>la</strong> zonon kaj ĉapon kaj diras: „Ne<br />

koleru! Mi ne opiniis tiel. Perso, edzino mia, mi vin amas 3 pli ol ĉiujn<br />

buter-fritkukojn en <strong>la</strong> mondo.“ Kaj tiam mi bedaŭras, ke mi lin tiel<br />

malĝojigis kaj mi malbenas min kaj ŝpruc-fritkukojn.<br />

1 Mallongigo de iom arkaika virina nomo Persida (rimarko da <strong>la</strong> tradukinto)<br />

2 Alia mallongigo de <strong>la</strong> sama virina nomo (Persida)<br />

3 En <strong>la</strong> serba oni uzas saman vorton por „ami“ kaj „ŝati“ (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

20


Kaj sinjorino Sido ĝojas, Dio mia, kaj movas sin sur <strong>la</strong> seĝo kaj ŝia<br />

ventro tremas pro kontento. Ŝi tiam konso<strong>la</strong>s sinjorinon Person:<br />

– Eh, sinjorino Perso, tiel estas en ĉi-mondo. Ĉiun <strong>la</strong> Dio dotis per iu<br />

doto; eĉ <strong>la</strong> buter-fritkukoj ne estas iu specia<strong>la</strong> feliĉo. Sed, se vi jam tiom<br />

deziras kjaj opinias, ke mi ilin faras pli bone ol vi, mi tre volonte montros<br />

al vi, kiam ajn vi vo<strong>la</strong>s. Venu, ekzemple, unu dimanĉon antaŭtagmeze<br />

kaj kunvenigu ankaŭ Me<strong>la</strong>nion 1 . Ŝi jam estas plenkreska, hodiaŭ-m<strong>org</strong>aŭ<br />

ekestos iu ŝanco 2 ... ŝi devas scii, mi montros ankaŭ al ŝi. Sed, kara,<br />

komplezo kontraŭ komplezo, mi vo<strong>la</strong>s, ke ankaŭ vi faru ion...<br />

– Mi pretas aŭdi tion.<br />

– Mi montros tion al vi nur se vi montros al mi, kiel vi faras tiun<br />

paston, kiun oni nomas vespo<strong>ĉe</strong><strong>la</strong>ro kun gisto, ĉar vi, mi devas konfesi,<br />

estas vera majstro por tio. Kaj mia popo tion tre ŝatas kvazaŭ li estus,<br />

pardonu Dio al mi, germana infano.<br />

– Ho, kara mia, – diras fiere sinjorino Perso – ne estas ĉiu dotita per<br />

tio. Sed por tio oni devas havi bonan instruiston kaj mi havis lin. Por mia<br />

forpasinta patrino, Dio savu ŝian animon, ne estis tia pasto aŭ<br />

gistopasto, kiun ŝi ne sciis prepari. Kiam ŝi faradis vespo<strong>ĉe</strong><strong>la</strong>ron kun<br />

gisto ŝi estus povinta tion proponi al <strong>la</strong> imperiestro mem. Sinjoro Jerotio<br />

Draganoviĉ, kiam li verkis sian kohbuh 3 -on, volis ĝin dediĉi al ŝi, jes.<br />

– Mi kredas, kara.<br />

– Kaj kiel mia patrino instruis al mi, tiel mi nun instruas al mia<br />

Me<strong>la</strong>nio.<br />

– Kara! Mia Juco 4 ankaŭ. Ŝi scias multon. Mi diras <strong>la</strong> vi, se ŝi nur<br />

unufoje vidas, ke oni ion preparas, ŝi tuj, kara mia, kuras hejmen por<br />

eksperimenti. Ŝi jam havas unu tutan libron skribitan. Ĝi havas be<strong>la</strong>n<br />

kovrilon kun surskribo Poesie. Ĝin al ŝi donacis sinjoro Ŝandor, juristo el<br />

Kikindo, kaj en ĝi estas nenio presita, nur malplenaj folioj. Kaj ŝi, mia<br />

kara infano, en ĝin enskribis preparmanierojn por ĉiuj saŭcoj, almanĝaĵoj<br />

kaj pastoj. Ŝi ĉion liniigis per liniilo kaj enskribis, kara mia infano. Ŝi<br />

skribas kvazaŭ ia oficisto, samkiel ŝia patro. Kiu kun ŝi edziĝos, certe<br />

havos bonan ekonomiiston.<br />

– Kara mia, mi scias. Kaj mi neniam ŝin opinias diverse de mia<br />

Me<strong>la</strong>nio kaj mi ĉiam diras al ŝi, ke ŝi amike ri<strong>la</strong>tu kun ŝi kaj agu kiel ŝi<br />

agas.<br />

Jen tiel konversacias du popedzinoj.<br />

(daŭrigota)<br />

1<br />

Ankoraŭ unu ne plu uzata virina nomo (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

2<br />

Temas pri ŝanco por edziniĝo (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

3<br />

Germane: kuirlibro (<strong>la</strong> vorto en <strong>la</strong> germana estas skribata alie, sed tiel oni prononcas ĝin –<br />

rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

4<br />

Mallongigo de virina nomo Julija = Juliino (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />

21


FELIX ROMULIANA<br />

Dek kilometroj de urbo Boljevac (en orienta parto de Serbio) <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong><br />

piedo de montego Rtanj, proksime de banloko Gamzigrad troviĝas cara<br />

pa<strong>la</strong>co nomata FELIX ROMULIANA.<br />

Ĝi estis konstruita komence de <strong>la</strong> kvara jarcento de <strong>la</strong> nova erao.<br />

Caro Galerio decidis konstrui pa<strong>la</strong>con en <strong>la</strong> jaro 305 de <strong>la</strong> nova erao. La<br />

konstruado daŭris ĝis lia morto. Li estis infektita survoje al Sofio kaj tie<br />

mortis. Lia korpo estis transportita al <strong>la</strong> cara pa<strong>la</strong>co kie li estis enterigita<br />

sur <strong>la</strong> altaĵo Magura. Unu kilometron oriente de <strong>la</strong> Pa<strong>la</strong>co troviĝas du<br />

tumuloj kie estis enterigitaj li kaj lia patrino Romuliana. Lia patrino volis<br />

fari <strong>la</strong> <strong>la</strong>stan paganan riton Apotezo (religia rito per kiu ili estis levigitaj<br />

inter diojn), ĉar du jarojn poste Caro Konstantino <strong>la</strong> Granda, prok<strong>la</strong>mis<br />

Kristanismon. Caro Galerio donis <strong>la</strong> mi<strong>la</strong>nan edikton kiu prok<strong>la</strong>mis <strong>la</strong><br />

toleremon inter religioj.<br />

En <strong>la</strong> 19a jarcento, serĉante minejojn en Serbio, germana barono<br />

Fon Her malkovris <strong>la</strong> spurojn de <strong>la</strong> fortikaĵo. Poste Felix Kanic, konata<br />

vojaĝpriskribisto vizitinte <strong>la</strong> fortikaĵon estis konvinkinta ke tio estis Romia<br />

fortikaĵo KASTRUM, ĉar romianoj konstruadis multajn fortikaĵojn je<br />

dekstra f<strong>la</strong>nko surborde de <strong>la</strong> rivero Danubo, por protekti sin kontraŭ<br />

subitaj barbaraj atakoj, trans Danubon.<br />

Ĉe ni, en orienta parto de Serbio ekde <strong>la</strong> jaro 1953 niaj arkeologoj<br />

komencis esploradon de <strong>la</strong> fortikaĵo troviĝanta en ĉirkaŭaĵo de<br />

Gamzigrada banloko, proksime de urbo Zajeĉar. Tiam estis malkovritaj<br />

gravaj kaj valoraj kulturaj artaj kaj arkeologiaj objektoj. Ekzemple: unue,<br />

<strong>la</strong> malkovritaj mozaikoj asertis ke <strong>la</strong> ĝistiama kredado pri ekzisto de<br />

Romia fortikaĵo falis, ĉar nia arkeologo, d-ro Dragos<strong>la</strong>v Srejović pruvis ke<br />

tie, fakte, troviĝas Cara Pa<strong>la</strong>co nomata Felix Romuliana, <strong>la</strong>ŭ skribaĵo<br />

trovita sur <strong>la</strong> trovita fragmento de arhivolto.<br />

Ekstere, <strong>la</strong> Pa<strong>la</strong>co etendiĝas sur <strong>la</strong> 6,5ha, kaj interne sur <strong>la</strong> 4,5ha.<br />

Cara Pa<strong>la</strong>co estis plej bele konstruita ekzemplo de Romiaj kortegoj:<br />

malnova salono, <strong>la</strong> granda salono, akvo-termoj, vestibuloj, belege<br />

ornamitaj muroj kun motivoj el ĉasado, el naturo, 20 b<strong>la</strong>nkaj altaj kolonoj,<br />

turoj kaj belegaj historiaj kaj kulturaj artaĵoj kaj skulptaĵoj: kapo de<br />

22


Jupitero, Herkulo, Galerio. Ĉio prezentas valoran ateston pri malfrua<br />

antikva arkeologia eltrovejo.<br />

Felix Romuliana en <strong>la</strong> jaro 2007 estis enmetita en <strong>la</strong> liston de<br />

mondaj kulturaj heredaĵoj.<br />

En junio <strong>la</strong> pa<strong>la</strong>con vizitis ministro de kulturo kaj informado Predrag<br />

Marković kune kun ambasadoro de Germanio, en Beograd, s-ro Volfram<br />

Mas kaj <strong>la</strong> zajeĉara urbestro s-ro Boško Ničić. Tiam estia prezentita nova<br />

vizaĝo de <strong>la</strong> restarigita orienta pordego de Felix Romuliana.<br />

La projekton pri ”Restarigado kaj konservado de <strong>la</strong> Orienta pordego<br />

de Felix Romuliano” finance subtenis Germanio. Antaŭe tion faris Italio,<br />

Kanado, Japanio kaj antaŭ nelonge akompanis ilin ambasadorino Merry<br />

Vorlik el Ameriko. Dankante al iliaj monrimedoj oni povis sukcese fini <strong>la</strong><br />

projekton de restarigado kaj konservado de du tumuloj sur Magura kie<br />

estis enterigitaj kaj caro Galerio kaj lia patrino Romuliana.<br />

Sur <strong>la</strong> teritorio de Serbio troviĝas 8 (ok ) el 17 (dek sep) romiaj caroj.<br />

La caran pa<strong>la</strong>con Felix Romuliana oni povas kompari kun belega<br />

Diokleciana Pa<strong>la</strong>co troviĝanta en Split, urbo en Dalmatio-Kroatujo.<br />

23<br />

Jadranka Mirić, Zaječar


Datreveno de Tibor Sekelj<br />

EL OMBRO<br />

Ĉi tiu teksto estas rememoro de Tereza Kapista pri tempo de<br />

kamaradeco kun Tibor Sekelj. Ŝia titolo estas vera, tiu malgranda, vig<strong>la</strong><br />

homo estis granda homo kaj ĉiuj liaj konatoj sentas sin “en ombro”.<br />

Nekonataj detaloj el vivo de Tibor faras ĉi tiun tekston eksterorde<br />

interesa en ĉi tiu “lia” jaro<br />

Ekzistas memorigendaj momentoj en <strong>la</strong> vivo. Unu el ili estis mia<br />

konatiĝo kun sinjoro Tibor Sekelj.<br />

Tio okazis en <strong>la</strong> jaro 1965 kiam, mi, kiel sekretariino en Elementa<br />

lernejo en Beogrado <strong>org</strong>anizis prelegon de T. Sekelj. Telefone ni fiksis <strong>la</strong><br />

daton kaj horon. Kiam li eniris <strong>la</strong> sekretariejon, mi estis ege surprizita, ĉar<br />

<strong>la</strong>ŭ lia fameco, kaj artikoloj kiujn mi legis de li, en mia imago li devus<br />

estis tarzanaspekta. Kaj jen, ma<strong>la</strong>ltstatura viro kun vig<strong>la</strong>j bluaj okuloj,<br />

ridetante anoncis: “Mi estas <strong>la</strong> preleganto pri Papuanoj”.<br />

– Dio mia, ĉu li kuraĝis, tiel rompiĝema esti kun Papuanoj? –<br />

senvorte mi demandis min.<br />

Tuj mia ekzistanta estimo pligrandiĝis. Nature, mi <strong>ĉe</strong>estis <strong>la</strong><br />

prelegon kaj ĝuis lian bonhumoron dum prelegado. Kune kun infanoj mi<br />

rigardis <strong>la</strong> objektojn kiujn li alportis. Ravis nin <strong>la</strong> bumerango, ĉiuj ni tion<br />

vidis <strong>la</strong> unuan fojon. La infanoj kun granda e<strong>la</strong>no sekvis lian rakonton kaj<br />

observis <strong>la</strong> montritajn lumbildojn.<br />

Poste mi ne vidis T. Sekelj eble dum pli ol 10 jarojn.<br />

Mi iris al Subotica vizitadi miajn gepatrojn semajnfine. Foje mi vizitis<br />

mian amikon Gabor Almaŝi kiu estis skulptisto kaj esperantisto, kaj tion<br />

mi ne sciis. Je mia miro, tie mi trovis sinjoron Sekelj, skuitan <strong>ĉe</strong>table,<br />

skulptantan de argilo figurojn. Ni denove konatiĝis. Li kiel “malnova<br />

amiko” tuj k<strong>la</strong>rigis al mi pri tiuj figuroj kiuj simbo<strong>la</strong>s <strong>la</strong> 5 kontinentojn. Mi<br />

bone memoras Eŭropon en formo de stilizita kruco kaj Azion kiel<br />

elefantkapon kun rostro. (Poste mi vidis <strong>la</strong> bakitajn ceramikaĵojn en <strong>la</strong><br />

domo de Tibor, sur <strong>la</strong> librobreto, kie estis kolektitaj liaj libroj kaj tradukoj<br />

el ĉiu kontinento, el multaj <strong>la</strong>ndoj, kaj en 5 vicoj 5 kontinentoj kaj antaŭ<br />

ĉiu kontinento staris <strong>la</strong> figuro-simbolo de <strong>la</strong> kontinento. Kia ideo! Ekde<br />

tiam ni ekestis veraj geamikoj kaj li ne plu estis sinjoro al mi nur Tibor,<br />

amiko kara.<br />

Ni intervidiĝis monate unu-du foje, kiam mi vizitis miajn gepatrojn en<br />

Subotica, kie Tibor tiam estis direktoro de <strong>la</strong> urba Muzeo. Ankaŭ li<br />

24


venadis al Beogrado, kiam vojaĝis al Serbio prelegadi, aŭ kiam devis<br />

flugi ekster<strong>la</strong>nden, tiam alvenis unu tagon plifrue, tranoktis <strong>ĉe</strong> mi kaj <strong>la</strong><br />

venontan tagon forflugis. Ekz. en 1981 mi akompanis lin al flughaveno<br />

ĉar li vojaĝis al Brazilo, sed mi tiam tute ne sciis kial, neniam li<br />

Esperanton menciis al mi.<br />

Mi sciis de amikoj el Subotica ke li ofte ne havis monon por vojaĝoj<br />

kaj prunteprenante li ŝerceme diris: min atendas mia pensio neelspezita<br />

dum mia foresto – tiu estu <strong>la</strong> garantio por mia ŝuldo, post mia reveno mi<br />

redonos al vi <strong>la</strong> monon. Tiel estis.<br />

Antaŭ <strong>la</strong> UK en Vankuvero en <strong>la</strong> jaro 1984 mi vizitis kaj trovis lin<br />

sidante antaŭ granda memdesegnita mapo de Usono. Sur mapo troviĝis<br />

multaj punktoj signantaj <strong>la</strong> urbojn kun diversaj koloroj.<br />

– Kion vi faras?<br />

– Preparas min al UK en Kanado – Vankuvero kaj poste<br />

rondvojaĝos tra Usono, diris li iomete solene.<br />

– Sed vi diris ke vi ne havas sufiĉan monon, kaj nun eĉ al Ameriko<br />

preparas sin?<br />

– Vidu, en ĉiu desegnita loko mi havas geamikojn kiuj pretas gastigi<br />

min, mi ja pri tio korespondadis kun ili.<br />

– Jes, facile al vi, vi monda vagabondo, sed kiel mi havu amikojn en<br />

aliaj kontinentoj. Tio tute ne eb<strong>la</strong>s.<br />

– Eb<strong>la</strong>s mi tion ebligos al vi<br />

– Vere, vi havas amaran humuron!<br />

Lia respondo estis mallonga kaj tiam al mi nekompreneb<strong>la</strong>.<br />

– Jes, sen Esperanto ne eb<strong>la</strong>s. Kun Esperanto eb<strong>la</strong>s! Pripensu pri<br />

tio.<br />

Tiamaniere li “rektmetode instruis min”, sed mi ĉiam estis dubema.<br />

Nun ja, scias ke mi eraris!<br />

Revenante el Kanado kaj Usono li multe rakontis al mi. La energio<br />

kiun li disponadis estis magia. Ĉu kun tiuj rakontoj li intence deziris influi<br />

min? Certe, jes. Nun mi dankas pro tio al li.<br />

En <strong>la</strong> jaro 1984 li havis financajn problemojn, ĉar <strong>la</strong> eldonado de<br />

libroj kostis multe.<br />

Mi bone memoras vesperon kiam li prelegis en Societo en Subotica<br />

(ĉiam per lumbildoj), post <strong>la</strong> prelego li akompanis min al hejmo de miaj<br />

gepatroj. Ni malrapide promedanis kaj babi<strong>la</strong>dis. Li ekstaris subite,<br />

profunde enspirante freŝan printempan aeron kaj diris:<br />

– Mi esperas <strong>la</strong> solvon de tiuj problemoj!<br />

Tiunokte mi sonĝis nian plej valoran monbileton sed sur ĝi anstataŭ<br />

kutima portreto troviĝis Tibor. Stranga sonĝo. Sed Tiboron mi vidis nur<br />

post unu semajno, nature, mi tuj rakontis mian strangan sonĝon. Li<br />

ekridegis, demandante <strong>la</strong> certan daton de mia sonĝo.<br />

Post mia respondo li solene diris:<br />

– Mi malkovros <strong>la</strong> sekreton de via sonĝo.<br />

25


De sur <strong>la</strong> skribotablo prenis leteron, mi tuj vidis ke estas en koverto<br />

de “aerpoŝto”, do, de ekster<strong>la</strong>ndo. Li sidigis min apude, malfermis <strong>la</strong><br />

leteron, en kiu sciigis lin ke <strong>la</strong> Japana Fukuinkan Shotyen eldonos lian<br />

libron “ Kumewawa <strong>la</strong> filo de <strong>la</strong> ĝangalo” en japana lingvo en 200 000<br />

ekzempleroj.<br />

–Ĉu vi komprenas kion tio signifas? Mi vere <strong>la</strong>ŭ via sonĝo povus<br />

kuŝi sur <strong>la</strong> mono.<br />

– Lia dividita ĝojo kun mi estis grandega, ni babilis ĝis noktomezo<br />

kaj li estis plena de novaj p<strong>la</strong>noj ri<strong>la</strong>te al mono kiun li gajnos.<br />

La unua afero estos ke li a<strong>ĉe</strong>tu novan aŭton, jam de longe<br />

bezonatan. En tiuj jaroj li multe prelegadis tra tuta nia <strong>la</strong>ndo (Jugos<strong>la</strong>vio).<br />

Li ankaŭ ege revigligis <strong>la</strong> movadon en Subotica, eĉ mi estis en estraro<br />

kaj helpadis al li. Sed mono el Japanio atingis lin nur en <strong>la</strong> jaro 1985.<br />

Tiam estis a<strong>ĉe</strong>tata <strong>la</strong> aŭtomobilo, kaj mi estis <strong>la</strong> kunvojaĝanto.<br />

Sekelj k<strong>la</strong>rigis sian p<strong>la</strong>non pri <strong>la</strong> rezolucio de UNESKO, kaj mi jam<br />

sciis ke du foje estis en Beogrado <strong>ĉe</strong> mi, kiam vizitis <strong>la</strong> instancojn por<br />

eksteraj ri<strong>la</strong>toj. Li petis apogon al <strong>la</strong> propono, kaj sukcese havigis ĝin.<br />

Nun li estas deviga vojaĝi al kunsido de UNESKO en Sofio kaj <strong>ĉe</strong>esti<br />

Ĝenera<strong>la</strong>n konferencon en oktobro 1985.<br />

Ni kune a<strong>ĉe</strong>tis al li novan vestaĵon “de kapo ĝis p<strong>la</strong>ndumo”, kiel oni<br />

diras <strong>ĉe</strong> ni. Li deziris esti vera reprezentanto de UEA.<br />

Li invitis min kunvojaĝi kun li al Sofio, mi kun granda ĝojo akceptis <strong>la</strong><br />

taskon rigardi dumvoje <strong>la</strong> mapon kaj sukcese alveni Sofion.<br />

Ni enaŭtiĝis <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> domo de Tibor en Subotica. Mi vidis ke li estas<br />

iom maltrankvi<strong>la</strong>, pro <strong>la</strong> granda tasko kiun li prenis sur ŝultron, konante<br />

lin mi opinias ke li eble timis pro eventua<strong>la</strong> malsukceso. Li neniam facile<br />

akceptas malsukcesojn! Post 90 kilometroj de lia domo, li subite haltigis<br />

<strong>la</strong> aŭton.<br />

– Kio okazas?<br />

– Mi f<strong>org</strong>esis <strong>la</strong> pasporton kaj <strong>la</strong> monujon, ni devas revojaĝi.<br />

Tio jam estis vanaj 180 km tamen li ne akceptis mian proponon, ke<br />

ni tranoktu en Subotica, <strong>la</strong>su <strong>la</strong> ekon al venonta tago. Nur en noktaj horoj<br />

ni atingis Niŝ. Ni vizitis samideanon Jovan Neŝiĉ. Li invitis nin tranokti <strong>ĉe</strong><br />

li. Tibor ne akceptis! Post unuhora ripozo kaj babi<strong>la</strong>do ni ekis al <strong>la</strong> limo.<br />

“La vivo pelis nin” – li montriĝis sen<strong>la</strong>ca.<br />

Al <strong>la</strong> bulgara limo ni alvenis post noktomezo. La doganistoj tre<br />

nevole rigardis <strong>la</strong> aŭton kaj enŝovis <strong>la</strong> manojn en ĉiun valizon. Ili ne<br />

komprenis kial ni vojaĝas al Bulgario ne havante varojn por nigra<br />

merkato. Tiaspecaj vojaĝantoj kiuj ne vojaĝis pro <strong>la</strong> merkato estis<br />

maloftaj en tiu periodo. La doganisto trovis de mi faritan kaj enkadrigitan<br />

grafikaĵon, kiun mi dezirus donaci al <strong>la</strong> redaktejo de “Bulgara<br />

Espertantisto”.<br />

– Eble vi pagu doganon por ĝi, proponis <strong>la</strong> doganisto, tio estas<br />

artaĵo. Tibor koleriĝis.<br />

26


Komencis k<strong>la</strong>rigi ke ni estas intelektuloj, ne nigramerkatistoj, ni iras<br />

tien por disvastigi kulturon ne merkaton. Sed, kion fari <strong>la</strong> tiama situo estis<br />

tia. Mi flustris al li:<br />

– Ne koleru, ili ne povas scii kial vi vojaĝas al Sofio, <strong>la</strong>su ilin, ne<br />

kompliku, eble ili <strong>la</strong>sos nin.<br />

Atinginte Sofion ni serĉis <strong>la</strong> indikitan hotelon de BEL anoj. Tra nur<br />

unu strato 3 foje haltigis nin <strong>la</strong> policistoj, ĉiam demandante kien ni<br />

vojaĝas. Ni k<strong>la</strong>rigis ke ni ĵus alvenis kaj restos en Sofio. Ili rigardis <strong>la</strong><br />

dokumentojn kaj <strong>la</strong> aŭton, nature <strong>la</strong> pakaĵon. Ni diris <strong>la</strong> nomon de <strong>la</strong><br />

hotelo kaj ili direktis nin al venonta angulo. Finfine ni jam atingis <strong>la</strong><br />

hotelon. Antaŭ <strong>la</strong> hotelo staris policista aŭto. Kiam ni eniris denove du<br />

policistoj sidis <strong>ĉe</strong> akceptejo.<br />

– Kial ili rigardas min kiel krimulon?<br />

Mi trankvile konstatis: – Diktas <strong>la</strong> politikaj cirkonstancoj. Ne ĉiuj<br />

konas <strong>la</strong> ideon de esperantistoj, ne deziru tion!<br />

Tiel aspektis <strong>la</strong> “ombra f<strong>la</strong>nko” de agado por Rezolucio.<br />

La m<strong>org</strong>aŭan tagon Tibor restis en Sofio kaj mi ekvojaĝis al Pisanica<br />

<strong>la</strong> tiama Esperanta centro en Bulgario. Mi <strong>ĉe</strong>estis renkontiĝon de Fotokino<br />

amatoroj – esperantistoj. Tibor akompanis min ĝis aŭtobuso,<br />

ĉirkaŭbrakis min kaj preskaŭ kun <strong>la</strong>rmoj en okuloj diris:<br />

– Tenu <strong>la</strong> dikfingron por mia sukceso dum Ĝenera<strong>la</strong> Konferenco de<br />

Unesko.<br />

Montriĝis ke mi tenis bone, ĉar <strong>la</strong> rezolucio de Unesko XXIII.11.11.<br />

(bone konata inter esperantistoj) estis akceptita <strong>la</strong> 8-an de novembro<br />

1985 en Sofio, dank’ al agado (klopodoj) de Tibor Sekelj.<br />

* * *<br />

Reveninte hejmen <strong>la</strong> nova sukceso inspiris Tiboron, li tuj ekagis,<br />

preparante <strong>la</strong> duan serban eldonon de ”Kumevava sin praŝume”<br />

(Kumeŭava filo de ĝangalo”, <strong>la</strong> unua eldono de “Osvit” Subotica 1975<br />

el<strong>ĉe</strong>rpita). Ĝis <strong>la</strong> fino de <strong>la</strong> jaro ili finis <strong>la</strong> preparan <strong>la</strong>boron kaj jam en<br />

januaro 1986 aperis <strong>la</strong> dua eldono kiun presis “Grafosrem” Ŝid.<br />

Tibor parolis pri <strong>la</strong> UK en Ĉinio en Pekino. Miaj okuloj ekbrilis<br />

aŭdante tion, sed kun malĝojo mi konstatis ke mi ne kapab<strong>la</strong>s havi<br />

monon por tiu vojaĝo, ĉar mi vivas de pensio, foje vendante iun mian<br />

pentraĵon aŭ kandelojn, kiuj mi faras, tio estas mia ŝatokupo.<br />

– Havigu monon kune! Helpu al mi vendi miajn librojn, mi donos al vi<br />

rabaton kaj ni kune kongresos, estis lia propono.<br />

– Mi tion neniam faris, mi tute ne kapab<strong>la</strong>s – kontraŭdiris mi.<br />

– La afero estas simp<strong>la</strong>, vi al lernejoj kaj al bibliotekoj proponos <strong>la</strong><br />

libron kaj ili mendos <strong>ĉe</strong> vi. Nun <strong>la</strong> libro estas envicigita en legolibroj kie<br />

aperis fragmento el <strong>la</strong> libro, do, tio interesos ilin.<br />

Kaj... kaj mi sukcesis forvendi pli ol 3.000 ekzemplerojn.<br />

27


Tuj ni enpagis al UK kotizon kaj rezervis loĝejon, Tibor en hotelo mi<br />

en amasloĝejo. Mia deziro vidi Ĉinion estis tiom grandega ke mi eĉ estus<br />

preta dormi surtere en dormosako.<br />

Mi ne nur vojaĝis al Ĉinio sed ankaŭ mi estis <strong>la</strong> <strong>org</strong>anizanto de <strong>la</strong><br />

vojaĝo ĉiuj devis a<strong>ĉe</strong>ti <strong>la</strong> flugbileton de Ĉina aviokompanio pere de mi. El<br />

Jugos<strong>la</strong>vio ekis 41 esperantistoj. Denove “kulpas” Tibor pro instigado.<br />

Kial mi eĉ unu foton ne havas kun Tibor en Ĉinio? Mi ne scias.<br />

Iun tagon Tibor venis viziti <strong>la</strong> fraton Antonije Sekelj (kiu verkis <strong>la</strong><br />

vortaron Serba–Esperanto) kiu estis operaciita pro <strong>la</strong> koro en Beogrado.<br />

Tibor kontaktis <strong>la</strong> kuraciston kaj petis ke ili venontsemajne lin ankaŭ<br />

inspektu en hospitalo.<br />

La plej trista renkontiĝo estis kiam <strong>la</strong> frato Antonije de Tibor mortis.<br />

Li venis al funebra ceremonio. Ni uzis taksion ĝis <strong>la</strong> tombejo kaj li estante<br />

tre kortuŝita f<strong>org</strong>esis sian sakon en <strong>la</strong> taksio. Post entombigo ni kune<br />

manĝis en ĉina restoracio. Mi rimarkis ke li ĉion resendis, ne povis<br />

manĝi, nur fortrinkis <strong>la</strong> teon de jasmeno kiun li ŝatis. Iu iam diris ke Tibor<br />

ne estas sentimenta<strong>la</strong>, eble li tion bone kaŝis en sia soleca vivo.<br />

La venontan tagon li iris al hospitalo por esti inspektita, devis<br />

ankoraŭ unu tagon atendi por ricevi <strong>la</strong> rezultojn. El hospitalo li revenis tre<br />

pa<strong>la</strong>, malĝoja.<br />

– Mi havas gravan kormalsanon Angina pectoris. Mi petis <strong>la</strong><br />

kuraciston eventuale doni al mi iun aparaton por plibonigi <strong>la</strong><br />

korfunkciadon, nun ja mi havas monon pagi tion, sed ili diris ke mia koro<br />

estas tiom spongeca ke ne eltenos <strong>la</strong> operacion.<br />

Mi silentis.<br />

– Do, montriĝis ke mi ne havas sufi<strong>ĉe</strong> da tempo, mi devas rapidi, ĉar<br />

aroj da projektoj anokoraŭ atendas min. Mi ne transdonos min al tristeco!<br />

Dum du tagoj li entombigis <strong>la</strong> fraton kaj eksciis pri sia malsano. Ni<br />

dividis <strong>la</strong> malĝojon, sed mi ne sciis kiel konsoli lin.<br />

Li <strong>la</strong>ŭ ĉies miro decidis edziĝi.<br />

Ni denove renkontiĝis en Rotterdamo dum UK en <strong>la</strong> jaro 1988. Li<br />

venis kun <strong>la</strong> edzino Erĵebet. Li tiam ne konsciis pri tio ke ĝi estas lia <strong>la</strong>sta<br />

kongreso.<br />

En septembro 1988 okazis <strong>la</strong> enterigo de Tibor en Subotica en Aleo<br />

de gravuloj de urbo. La funebra ceremonio estis vere majesta. Sunbri<strong>la</strong><br />

tago, centoj da homoj postsekvas <strong>la</strong> <strong>ĉe</strong>rkon, dekoj da florkronoj, pluraj<br />

funebraj paro<strong>la</strong>doj, <strong>la</strong>rmoj sinceraj, amikaj. Inter ili ankaŭ <strong>la</strong> miaj.<br />

La rememoro pri li restos eterna<br />

(1988)<br />

28


Subotica, 13-a de aprilo 2012<br />

Organiza Komitato de <strong>la</strong> manifestaĵo omaĝe al <strong>la</strong> centjara<br />

datreveno de <strong>la</strong> naskiĝo de Tibor Sekelj, Subotica, Serbio,<br />

18-a ĝis 20-a de majo 2012<br />

Komuniko<br />

Urbo Subotica kaj <strong>la</strong> loka Esperanto-Societo “Tibor Sekelj” komune<br />

<strong>org</strong>anizas manifestaĵon omaĝe al <strong>la</strong> centjara datreveno de <strong>la</strong> naskiĝo de<br />

Tibor Sekelj, kiu okazos inter <strong>la</strong> 18-a kaj 20-a de majo ĉijare.<br />

Kerno de <strong>la</strong> manifestaĵo estas Ronda Tablo Vivo kaj verko de<br />

Tibor Sekelj, en kiu sian partoprenon anoncis 28 personoj, kun 30<br />

prelegoj, el dek <strong>la</strong>ndoj. Ĝis nun, per sendo de <strong>la</strong> resumo (aŭ, <strong>la</strong><br />

kompletaj tekstoj) de siaj prelegoj, tion konfirmis 16 personoj, kun 17<br />

prelegoj, el sep <strong>la</strong>ndoj.<br />

Inter <strong>la</strong> anoncitaj prelegantoj estas, interalie, Z<strong>la</strong>tko Tišljar, Székely<br />

Erzsébet, Barbara Despiney, Gian Carlo Fighiera, C<strong>la</strong>ude Gacond,<br />

Detlev B<strong>la</strong>nke, Robert Sartor, Z<strong>la</strong>toje Martinov, Ján Vajs, Josip Pleadin...<br />

Kelkaj el inter ili ne estos surloke, sed ili sendi/o/s siajn referaĵojn kiuj<br />

estos prezentotaj, dum kelkaj prelegos pere de interreto.<br />

En <strong>la</strong> programo de <strong>la</strong> manifestaĵo estas ankaŭ literatura vespero<br />

dediĉita al <strong>la</strong> verkoj de Tibor Sekelj, du ekspozicioj – Centjaro de Tibor<br />

Sekelj, kies aŭtoro estas Mile Tasić el Subotica kaj Pupoj, kies aŭtoro<br />

estas Ivan Špoljarec el Zagreb – inaŭguro de memortabulo sur domo kie<br />

loĝis Tibor Sekelj, eldono de libro dediĉita al Tibor Sekelj (kaj lia<br />

etnografia kolekto), ktp. Krom tio, okazos kelkaj aliaj programoj, kiujn<br />

preparas kulturaj institucioj en Subotica.<br />

29


Ĉiuj programoj de <strong>la</strong> manifestaĵo estas publikaj. Krom tio gravas, kaj<br />

ni tion substrekas, <strong>la</strong> malfermon de <strong>la</strong> manifestaĵo, kaj <strong>la</strong> kvar sesiojn de<br />

<strong>la</strong> Ronda Tablo oni povos pere de interreto spekti en <strong>la</strong> tuta mondo,<br />

uzante <strong>la</strong> eblecon de tielnomata (angle) video streaming, pere de adreso<br />

www.subotica.rs. Ek de <strong>la</strong> 15-a de majo je tiu retejo oni trovos ankaŭ <strong>la</strong><br />

skajpan adreson pere de kiu oni povos aktive partopreni <strong>la</strong> diskuton dum<br />

<strong>la</strong> sesioj de <strong>la</strong> Ronda Tablo.<br />

Aldone ni sendas <strong>la</strong> programon de <strong>la</strong> manifestaĵo (per dikaj literoj<br />

signitaj estas <strong>la</strong> programoj kiujn ni dissendos pere de interreto); <strong>la</strong><br />

menciitaj tempoj estas <strong>la</strong>ŭ <strong>la</strong> mezeŭropa hor-zono (UTC+1, en kiu estas,<br />

ekzemple, Varsovio, Budapeŝto, Beograd...); konsideru, ke nun validas<br />

<strong>la</strong> somera tempo, kaj oni devas aldoni ankoraŭ unu horon.<br />

Aldonita estas ankaŭ <strong>la</strong> listo de anoncitaj partoprenantoj, kun <strong>la</strong><br />

temoj, aŭ jam precizaj titoloj de iliaj referaĵoj.<br />

Ni petas, peru <strong>la</strong> informojn el <strong>la</strong> komuniko al <strong>la</strong> publiko.<br />

Altestime, salutoj,<br />

30<br />

prezidanto de <strong>la</strong> Organiza komitato<br />

de <strong>la</strong> manifestaĵo,


Ruđer Bošković<br />

Okaze de 300 jaroj de <strong>la</strong> naskiĝo<br />

Ruĝer Josip Boŝkoviĉ estis matematikisto, fizikisto, astronomo kaj<br />

filozofo. Li naskiĝis <strong>la</strong> 18-an de majo 1711 en Dubrovnik kaj mortis <strong>la</strong><br />

13-an de februaro 1787 en Mi<strong>la</strong>no. La antaŭuloj de familio Boŝkoviĉ<br />

devenas el Hercegovino (Orahovo en Popovo polje). Niko<strong>la</strong>o, <strong>la</strong> patro de<br />

Ruĝer, transiris el Dubrovnik en Novi Pazar, kie li iom da tempo<br />

komercis, sed pro nestabi<strong>la</strong>j cirkonstancoj revenis al Dubrovnik kie li<br />

edziĝis kun Pava, filino de <strong>la</strong> komercisto Bara Bettere. Niko<strong>la</strong> mortis kiam<br />

Ruĝer estis dekjara, sed lia patrino ĝisvivis enviindan aĝon.<br />

Ruĝer komencis lerni <strong>ĉe</strong> kape<strong>la</strong>no Nichei, kaj daŭrigis en <strong>la</strong> lernejo<br />

de jezuita kolegio, kie li akiris k<strong>la</strong>sikan klerigon kaj konon de <strong>la</strong> <strong>la</strong>tina<br />

lingvo. Aŭtune en <strong>la</strong> 1725 jaro li estis sendita al Romo, por daŭrigi<br />

studojn de retoriko, poezio, filozofio, matematiko kaj fiziko en jezuita<br />

Collegium Romanum. Post finita studado li estis instruisto en malsuperaj<br />

k<strong>la</strong>soj de <strong>la</strong> lernejo, sed daŭrigante studojn pri teologio, baldaŭ li fariĝis<br />

pastro, sed tamen restis en Kolegio kiel publika profesoro kaj dediĉis sin<br />

al scienca <strong>la</strong>boro.<br />

Laboro de Ruĝer Boŝkoviĉ estas tre ampleksa kaj diversa. En <strong>la</strong> jaro<br />

1742 li kun du profesoroj de matematiko el Romo esploris <strong>la</strong> problemon<br />

de fendoj sur <strong>la</strong> baziliko de Sankta Petro en Romo. Maria Terezo postulis<br />

de li konsilon pri <strong>la</strong> kortega biblioteko en Vieno. En Parizo li donis sian<br />

opinion pri ŝarĝebleco de kolonoj en <strong>la</strong> preĝejo de Sankta Ĝenoveva. En<br />

siaj esploroj Ruĝer jam frue dediĉis sin al <strong>la</strong> problemo pri formo kaj<br />

grandeco de Tero, lige kun teorio de ĝenera<strong>la</strong> gravitacio de Neŭtono.<br />

Tiuteme li mezuris, en <strong>la</strong> ŝtato de papo, du gradojn de <strong>la</strong> meridianoj inter<br />

Romo kaj Rimini. Pri tiuj taskoj li <strong>la</strong>boris dum du jaroj kaj duono kaj en <strong>la</strong><br />

jaro 1755 kunverkis tre gravan verkon De litteraria expeditione per<br />

pontificiam ditionem ad dimentiendos meridiani gradus et corrigendam<br />

mappam geograficam. En Vieno Boŝkoviĉ finverkis en <strong>la</strong> jaro 1763 sian<br />

<strong>ĉe</strong>fan verkon el teoria fiziko Philosophiae naturalis theoria redacta ad<br />

unicam legem virium in natura existentium.<br />

Ruĝer multe vojaĝis en <strong>la</strong> jaro 1759 tra Italio, Francio, Neder<strong>la</strong>ndo<br />

kaj Germanio cele pli bone ekkoni staton de unuopaj branĉoj de scienco<br />

en <strong>la</strong> mondo. En Parizo li jam en <strong>la</strong> jaro 1748 estis elektita por<br />

koresponda membro de Akademio de scienco. En <strong>la</strong> jaro 1761 li estis<br />

elektita por membro en Londona Royal Society. Vojaĝante al Istanbulo li<br />

esploradis t.n. detruaĵojn de Trojo. Li malsanis sep monatojn en<br />

Istanbulo kaj ekiris tra Bulgario kaj Moldavio al Petrogrado, kie li etis<br />

31


elektita por membro en Akademio, sed pro malbona sanstato foriris al<br />

Pol<strong>la</strong>ndo kaj Italio en 1763.<br />

En <strong>la</strong> jaro 1747 Ruĝer vizitis Dubrovnik kaj tio estis <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta fojo de<br />

lia alveno hejmen, kvankam li restis en konstanta ligo kun du fratoj kaj<br />

fratino Anica.<br />

Hodiaŭ Ruĝer Boŝkoviĉ estas alte taksata kiel fondinto de <strong>la</strong><br />

moderna atoma teorio, <strong>la</strong>sinta profundan spuron ne nur en lia tempo sed<br />

kun forta influo ankaŭ al <strong>la</strong> moderna penso. Laŭ karakteriza maniero al<br />

tio elmontris nia dua grandulo, Nikolo Teslo, skribante ke „ <strong>la</strong> teorio de<br />

rea<strong>la</strong>tiveco, akcesore, estas multe pli maljuna ol ĝiaj hodiaŭaj<br />

reprezentantoj... Boŝković <strong>la</strong>boris pri re<strong>la</strong>tiveco, inkluzante kontinuecon<br />

spaco-tempo.“<br />

Pri faktoj ke N. Teslo tre estimis <strong>la</strong> verkojn kaj atingaĵojn de R.<br />

Boŝkoviĉ atestas tre bone konata fotografaĵo en lia <strong>la</strong>boratorio, kie Nikolo<br />

estas centrigita al <strong>la</strong> libro en folia formato „Teorio de natura filozofio“<br />

verkita de Boŝkoviĉ, kiun li tenas en sia sino. Estas evidente ke Teslo<br />

opinias ke Boŝkoviĉ estas antaŭulo, pioniro kaj inspiro de lia verko. En iu<br />

sia verko Teslo skribis: „Teorio pri re<strong>la</strong>tiveco estas, pasante, multe pli<br />

maljuna ol ĝiaj hodiaŭaj reprezentantoj. Ĝin evoluis antaŭ ducent jaroj<br />

mia estimata sam<strong>la</strong>ndano Ruĝer Boŝkoviĉ, granda filozofo ne evitante <strong>la</strong><br />

aliajn kaj multnombrajn taskojn, skribis sennombrajn bonegajn librojn pri<br />

vastega nombro de temoj.“<br />

Krom Teslo ankaŭ <strong>la</strong> aliaj grandaj prudentuloj eldiradis siajn plej<br />

grandajn estimojn al Ruĝer Boŝkoviĉ, kiel Aleksandro Voltao, Kantio,<br />

Lap<strong>la</strong>co, Farado, Kelvino, Maksvelo, Mendelevo, Ni<strong>ĉe</strong>o. Same oni povas<br />

substreki ke ankaŭ serboj, krom Teslo, multege estimadis verkon de R.<br />

Boŝković. Pri li kaj liaj kontribuaĵoj al <strong>la</strong> scienco paro<strong>la</strong>s verkoj de Kosta<br />

Stojanoviĉ, Brana Petronijeviĉ, Milutin Mi<strong>la</strong>nkoviĉ kaj aliaj.<br />

Estas interese ke malfruas tradukaĵoj de Ruĝeraj verkaĵoj. Lia <strong>ĉe</strong>fa<br />

libro estas tradukita en <strong>la</strong> ang<strong>la</strong>n lingvon nur en <strong>la</strong> jaro 1922. La unua<br />

tradukaĵo en <strong>la</strong> serbokroatan lingvon estas farita en <strong>la</strong> 1958 jaro el<br />

plumoj de Veljko Gortan kaj Pavle Saviĉ.<br />

El <strong>la</strong> verkoj de Boŝkoviĉ sciencistoj konkludas ke li tre sukcese<br />

kritikas <strong>la</strong> postulojn de Dekarto. Samtempe li estis evidente malvarma<br />

kontraŭ enciklopedistoj, kvankam enciklopedisto Didro, antaŭ ol fariĝi<br />

ateisto, kiel li, apartenis al <strong>la</strong> jezuita ordo. Estas interese ke Boŝkoviĉ<br />

havis <strong>la</strong> plej altan opinion pri Voltero, kvankam li, kio estas tre bone<br />

konata, sian sintenon kontraŭ <strong>la</strong> katolika eklezio, al kiu apartenis ankaŭ<br />

Boŝkoviĉ, esprimis per bone sciata alvoko Detruu senhontulon. Tiun<br />

Volteron, kiun liaj amikoj kaŝe enterigis, ĉar <strong>la</strong> eklezio ne deziris lin en<br />

32


tombejo, Boŝkoviĉ proponis por membro de <strong>la</strong> literatura societo Arkadia,<br />

pro kio al li Voltero dankis.<br />

Kaŭzo de tiu nekutima intelektu<strong>la</strong> amikeco (Boŝkoviĉ volonte rigardis<br />

teatraĵojn de Voltero) estas ri<strong>la</strong>to kontraŭ Neŭtono – Voltero adoras lin<br />

samkiom Boŝkoviĉ. Boŝkoviĉ sian teorion vidas kiel plian evoluon de<br />

Neŭtona folizofio de <strong>la</strong> naturo. Lia opinio estas ke <strong>la</strong> vero de Neŭtono<br />

estas super ĉiuj aliaj. Sekvante Neŭtonon Ruĝer sopiris al sintezo de<br />

scienco kaj religio, klopodante konservadi neop<strong>la</strong>tinismon en Neŭtona<br />

penso. Boŝkoviĉ mem opinias sian <strong>la</strong> plej grandan kontribuon perfektigo<br />

de Neŭtona teorio kaj reduktado de materio en leĝoj pri fortoj. Unu el <strong>la</strong><br />

<strong>ĉe</strong>faj inventoj de Boŝković estas, ke li estis <strong>la</strong> unua, kiu evoluis teorion<br />

bazitan sur ekzisto de identaj eroj.<br />

Jam estas citite ke <strong>la</strong> <strong>ĉe</strong>fa verko de R. Boŝkovĉ estas tradukita en <strong>la</strong><br />

ang<strong>la</strong>n kaj en <strong>la</strong> serban lingvojn nur en <strong>la</strong> 20 jarcento kaj ke ankoraŭ ne<br />

ekzistas lia kompleta verkaro (opera omnia). Vere, en Italio oni komencis<br />

eldonadi ĝin en <strong>la</strong> digita<strong>la</strong> formo kaj oni povas esperi ke <strong>la</strong> aktua<strong>la</strong><br />

scienco nepre kontribuos al korekto de tiu maljusteco.<br />

(Lit.: Jugoslovenska enciklopedija, sv. 2, Zagreb, MCMLVI; Dr<br />

Aleksandar Petrović: Ogledalo beskonačnosti, NIT, „Politika“, br. 8, 4.<br />

januar 2012.)<br />

33<br />

Kompilis Pribis<strong>la</strong>v Marinković


Novaj libroj<br />

ĈASISTOJ DE ĈIELARKOJ<br />

Siatempe mondkonata esperantisto Tibor<br />

Sekelj verkis novelon „Kolektanto de ĉie<strong>la</strong>rkoj“.<br />

Origina<strong>la</strong> esperanta libro „Ŝipeto Narklo“<br />

memorigis min pri tiu rakonto de Sekelj –<br />

novmaniere. Vera fabelo. Nova. Preparita por<br />

3D prezento. Surprize simp<strong>la</strong> kaj be<strong>la</strong>.<br />

La libreto „Ŝipeto Narklo“ estas libreto kiun<br />

verkis ĉasistoj de ĉie<strong>la</strong>rkoj. Lerte verkita, bele<br />

ilustrita, moderne mallonga, ĉi tio estas libro por ĉiuj. La fabelo por<br />

ĉiuj.<br />

La fabelo<br />

kun perspektivo, kun kredo pri estonteco. Ĉio estas koncize<br />

dirita, saĝa. Tio ne estas rakonto „ex cathedra“, sed libro rakontita per<br />

nuntempa, ordinara, viva lingvo.<br />

Tio estas libro pri soleco, <strong>la</strong> soleco kiel malĝojo (en malvarma,<br />

senlima, profunda maro, sub malhe<strong>la</strong> ĉielo). Tio estas libro pri beleco<br />

(sapaj veziketoj kun kolora bildo de <strong>la</strong> tuta ĉie<strong>la</strong>rka mondo en ĝi). Tio<br />

estas libro pri libro (libroj ĉiam estas <strong>la</strong> plej bonaj amikoj kaj fonto de<br />

novaj scioj). Tio estas libro pri flugo (kiu ne dezirus flugi?). Tio estas<br />

libreto pri libero (ŝipeto<br />

kiu sciis nur knaron de <strong>ĉe</strong>no, bruon de ondoj kaj<br />

susuron<br />

de vento, deziras esti libera, vidi <strong>la</strong> mondon, havi amikojn),<br />

libero estas kondiĉo de vivo. Finfine tio estas libro pri revo (malfeliĉaj<br />

estas ĉiuj sen revo).<br />

Finfine, ĉi tiu libreto estas libreto pri espero. Homo neniam devas<br />

perdi <strong>la</strong> esperon. La espero estas lumo en malhelo, kialo por travivi<br />

malfaci<strong>la</strong>ĵojn, kredo en pli bonaj tagoj. Tio ankaŭ estas rakonto pri feliĉo.<br />

En fabelo aperas birdo de feliĉo, blua birdo (rememoru „Bluan birdon“ de<br />

Meterlink). Ĉi tiu birdo ne donas finfinan solvon, ĝi diras: „En <strong>la</strong> mondo<br />

ekzistas neniu por ĉiam“. Tamen,<br />

ĉiam ekzistas io pli nova, pli be<strong>la</strong>, pli<br />

interesa…<br />

Sed, tio signifas ke vivo sen espero, sen revo, sen libero, vivo<br />

soleca, sen amikoj – ne estas por ĉiam. Ne rezignu, flustras al ni libro,<br />

serĉu, valoras vivi kaj serĉi.<br />

Malgranda libro, sed valora. Fabelo en senfabe<strong>la</strong> tempo. Dima<br />

(Ŝevčenko)<br />

kaj Ana (Striganova) donacis al ni libreton kiu meritas<br />

atenton, legadon kaj relegadon.<br />

34<br />

Dimitrije Janičić


Fi<strong>la</strong>telo (korekto de eraro el <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta numero)<br />

En <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta numero de Beograda Verda stelo aperis artikolo pri <strong>la</strong><br />

fi<strong>la</strong>te<strong>la</strong>j eldonaĵoj en urbo Senta.<br />

En <strong>la</strong> artikolo estas erare menciitaj poŝtmarkoj, sed ne temas pri<br />

poŝtmarkoj sed pri poŝtstampoj.<br />

NUN oni povas aldoni ankoraŭ unu kiu aperis <strong>la</strong> 14-an de februaro<br />

2012 okaze de <strong>la</strong> 100-jara datreveno de <strong>la</strong> naskiĝo de Tibor Sekelj.<br />

En <strong>la</strong> sama tago aperis ankaŭ <strong>la</strong> tielnomata unuataga poŝtkarto kun<br />

portreto de Tibor Sekelj, kaj en <strong>la</strong> fono mapo de Suda Ameriko.<br />

35


En Beogrado, Serbio<br />

NOVA ESPERANTO SOCIETO<br />

En <strong>ĉe</strong>furbo de Serbio, Beogrado, komence da <strong>la</strong> jaro estis fondita<br />

nova Esperanto-societo. Nova societo estis registrita sub nomo „Nova<br />

sento“. En <strong>la</strong> societo membriĝis novaj esperantistoj kaj kelkaj malnovaj<br />

esperantistoj, kiuj ne estis aktivaj en iama societo „Radomir K<strong>la</strong>jiĉ“ kiu ne<br />

sukcesis reregistriĝi <strong>la</strong>ŭ novaj leĝoj.<br />

Nova societo kunvenados en ejo de loka<strong>la</strong> komunumo (Marŝa<strong>la</strong><br />

Birjuzova 58), kaj komence de marto <strong>la</strong> unuan fojon kunvenis. Kunvenoj<br />

de <strong>la</strong> societo okazas ĵaude de <strong>la</strong> 16:30 ĝis 18 horoj.<br />

Dum <strong>la</strong> unua kunveno membraro de <strong>la</strong> societo aprobis Programon<br />

de <strong>la</strong>boro por 2012. Interalie, nova societo p<strong>la</strong>nas daŭrigi eldonadon de<br />

konata esperanta revuo „Beograda verda stelo“, preparas <strong>org</strong>anizadon<br />

de <strong>la</strong> 7-a DESKF (Danuba esperanta scienca kaj kultura forumo) dum<br />

2013 kaj kolektas monon por a<strong>ĉe</strong>to de propra ejo en Beogrado.<br />

La unuan kunvenon, en agrab<strong>la</strong> etoso, <strong>ĉe</strong>estis 15 membroj.<br />

36<br />

(Informis kaj fotis Dimitrije Janiĉiĉ)


LA 5-A KONGRESO DE SERBIAJ ESPERANTISTOJ<br />

En Beogrado inter <strong>la</strong> 31-a de aŭgusto kaj 2-a de septembro ĉi-jare<br />

okazos <strong>la</strong> 5-a kongreso de serbiaj esperantistoj. Ni kun ĉi-numero de<br />

Beograda verda stelo sendas al vi ankaŭ <strong>la</strong> aliĝilon. Se vi bezonas pliajn<br />

aliĝilojn, simple kopiu ĝin en fotokopiejo. Ni elkore invitas vin partopreni<br />

<strong>la</strong> kongreson. La prezidantino de OK estas Tereza Kapista. Adem Jakupović<br />

Tagoj de Tibor Sekelj en Senta<br />

RIĈA PROGRAMO KAJ BONA ETOSO<br />

Membroj de Esperanto societo Senta <strong>la</strong> 14-an de februaro 2012,<br />

okaze de centa naskiĝdatreveno de Tibor Sekelj vizitis lian tombon en<br />

Subotica kaj florkronis ĝin. Tiuokaze prezidanto de Esperanto societo<br />

Senta, Siniŝa Veliĉkoviĉ tralegis mesaĝon de prezidanto de UEA,<br />

samideano Probal Dasgupta okaze de centjariĝo de naskiĝo de Tibor<br />

Sekelj, kaj mesaĝon de Osmo Buler, ĝenera<strong>la</strong> sekretario de UEA. Samtempe<br />

ili florkronis <strong>la</strong> tombon je <strong>la</strong> nomo de Kultura centro de “Lajoŝ<br />

Turzo” el Senta.<br />

La 17-an de februaro je <strong>la</strong> 17-a horo estis solena malfermo de<br />

ekspozicio pri vivo kaj aktivado de Tibor Sekelj en salono de kreatoroj de<br />

Urba biblioteko en Senta. Pri Tibor Sekelj kaj ĉi tiu ekspozicio en<br />

esperanto kaj serba lingvo parolis Siniŝa Veliĉkoviĉ prezidanto de<br />

Esperanto societo, kaj en hungara lingvo Magdolna Revid. Solenaĵon<br />

partoprenis vidvino de Tibor Sekelj, Erĵebet Sekelj el Seged en<br />

Hungarujo. La direktoro de Urba biblioteko en Senta, Ibolja Gero,<br />

direktoro de Urba muzejo en Senta, Ati<strong>la</strong> Pejin disdonis invitilon por<br />

prelego pri de Tibor Sekelj kolektitaj pentraĵoj <strong>la</strong> 25-an de februaro.<br />

Esperantistoj el Beogrado kaj Zemuno: Terezija Kapista, Dimitrije<br />

Janiĉiĉ, Adem Jakupoviĉ kaj Ljiljana Sekelj-Milenkoviĉ. El Esperanto-societo<br />

Tibor Sekelj el Subotica, Aranka Laslo. Partoprenis tri<br />

montgrimpantoj el Subotica, kiuj grimpis sur Akonkagvon, kaj multaj aliaj<br />

simpatiantoj de Tibor Sekelj. Post tiu solenaĵo <strong>la</strong> programo daŭriĝis en<br />

sidejo de Esperanto-societo, kie Siniŝa Veliĉkoviĉ prezentis prelegon de<br />

Spomenka Ŝtimec, kiun ŝi faris en Roterdamo <strong>la</strong> 14-an de novembro<br />

37


2011, dum <strong>la</strong> malferma tago de U.E.A. Sekvis libera interparo<strong>la</strong>do kaj<br />

interkonatiĝo.<br />

La 18-an de februaro je <strong>la</strong> 9-a horo estis prelegoj. Unue prelegis<br />

Erĵebet Sekelj, vidvino de Tibor Sekelj. Sekvis prelego de Aranka Laslo,<br />

sekretariino de Esperanto-societo “Tibor Sekelj” el Subotica. Boriŝa<br />

Mili<strong>ĉe</strong>viĉ el Novi Sad, direktoro de Esperanto-instituto de Serbio prelegis<br />

pri bibliografio de kreitaĵoj de Tibor Sekelj. Dimitrije Janiĉiĉ el Beogrado<br />

parolis pri Esperanto-agado de Tibor Sekelj kaj pri Antonije Sekelj.<br />

Ljiljana Sekelj-Milenkoviĉ rakontis pri <strong>la</strong> familia etoso kun Tibor Sekelj kaj<br />

ri<strong>la</strong>toj de ŝia patro, Antonije Sekelj. Estis tre ri<strong>ĉe</strong>nhavaj kaj interesaj<br />

prelegoj kun prezentitaj fotografioj kaj aliaj bildoj.<br />

Post komuna tagmanĝo en bona etoso programo daŭriĝis je <strong>la</strong> 15-a<br />

horo. En decembro estis anoncita konkurso por skribaj kreitaĵoj por<br />

lernantoj de elementa kaj mezlernejoj kaj por plenkreskuloj. Nun estis<br />

prok<strong>la</strong>mita oficia<strong>la</strong> rezulto. Estis 25 premioj. Bedaŭrinde pro <strong>la</strong> eksterordinara<br />

neĝa vetero <strong>la</strong> lernejoj kaj <strong>la</strong> poŝto ne funkciis, kaj ne ekzistis<br />

ebleco inviti ĉiujn partoprenantojn por solena prok<strong>la</strong>mo. Tiuj, kiuj ricevis<br />

<strong>la</strong> unuan premion legis siajn verkaĵojn, kaj ĉiuj kiuj partoprenis programon<br />

kaj konkurson ricevis dankleteron kaj donacon. Krom tio, lernantinoj<br />

kaj direktorino de Urba biblioteko, Ibolja Gero tralegis parton de verkaĵo<br />

de Tibor Sekelj. Estis tre amuza kaj bonetosa programo. Partoprenintoj<br />

de <strong>la</strong> konkurso, kiuj ne povis <strong>ĉe</strong>esti programon pro nescio, ricevis siajn<br />

dankleterojn kaj donacon en propraj lernejoj.<br />

Laŭ <strong>la</strong> peto da gelernantoj <strong>la</strong> 21-an de februaro estis prelego pri<br />

centjariĝo de naskiĝo de Tibor Sekelj kaj pri ekspozicio. La ekspozicio<br />

estis malfermita ĝis <strong>la</strong> 2-a de marto.<br />

Antaŭ kaj dum ĉi tiuj programoj estis kelkaj artikoloj en gazetoj,<br />

radioelsendoj kaj <strong>la</strong> 18-an de februaro en du programoj de dua kanalo de<br />

Novisada televido estis raportoj pri okazintaĵoj. La trian de marto estis en<br />

televida programo de dua kanalo de Novisada televidprogramo pli longa<br />

raporto pri rememora programo pri Tibor Sekelj kiun partoprenis persone<br />

Aranka Laslo el Subotica kaj respondis al demandoj favore al Esperanto<br />

lingvo kaj movado.<br />

38<br />

Raportis Magda Revid


EŬROPA KAJ ALP-ADRIA KONFERENCOJ<br />

Eŭropa kaj Alp-Adria Konferencoj de <strong>la</strong> 9a ĝis <strong>la</strong> 12a de majo 2012,<br />

en Triesto, Italio<br />

9-10-11 majo: Partopreno en <strong>la</strong> eŭropa konferenco pri <strong>la</strong> temo:<br />

“Kia estus Eŭropo hodiaŭ, se Eŭropa Unio ne ekzistus?”<br />

11 (posttagmeze)-12 majo 2012 – 16-a Konferenco de Alp-Adriaj<br />

Esperantistoj<br />

Temo: Alp-Adria Laborkomunumo, plua eŭropa engaĝigo<br />

Provizora programo: Asembleo de <strong>la</strong> Alp-Adriaj grupoj; komuna<br />

festa manĝo, turismaj vizitoj<br />

Aliĝo, al ambaŭ konferencoj, estas senpaga.<br />

Pliajn informojn (aliĝilo, tranoktejoj ks) oni ricevas rete, skribante al<br />

noredv@teletu.it aŭ/kaj testudo.ts@gmail.com aŭ poŝte: Triesta<br />

Esperanto-Asocio – Via del Coroneo 15 – IT-34133 Trieste - Italio<br />

Pri <strong>la</strong> internacia konferenco, vidu ankaŭ <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> ttt-ejo de Eŭropa<br />

Esperanto-Unio, sub “Konferencoj” http://www.europo.eu/eo/konferencoj<br />

39


ДРУГИ ДЕО<br />

Бориша Милићевић<br />

СЛОЖЕНА ГЛАГОЛСКА ВРЕМЕНА<br />

Научили смо све просте глаголске облике у есперанту (садашње,<br />

прошло и будуће време, заповедни и погодбени начин).<br />

За изражавање нијанси, када је једна радња једновремена са другом,<br />

или јој претходи или следи, употребљавамо у есперанту сложене глаголске<br />

облике. Они се граде од помоћног глагола esti (бити, јесам) и радних или<br />

трпних глаголских партиципа.<br />

Радни глаголски партицип за садашњост односно једновременост има<br />

наставак –anta.<br />

skrib-i -писати<br />

skrib-ant-a -пишући, а, е; који (а, е) пише<br />

parol-i -говорити<br />

parol-ant-a -говорећи, а, е; који (а, е) говори<br />

leg-i -читати<br />

leg-ant-a -читајући, а, е; који (а, е) чита<br />

Сложено садашње време:<br />

estas skribanta<br />

Ŝi estas skribanta <strong>la</strong> taskon.<br />

Она пише (она је пишућа) задатак.<br />

Mi estas skribanta leteron, dum ŝi legas gazeton.<br />

Ја пишем писмо док она чита новине.<br />

Сложено прошло време:<br />

estis paro<strong>la</strong>nta<br />

40


Li estis paro<strong>la</strong>nta ĝuste kiam mi eniris en <strong>la</strong> ejon.<br />

Он је говорио баш кад сам ја ушао у просторију.<br />

Сложено будуће време:<br />

estos leganta<br />

Ili estos legantaj <strong>la</strong> lecionon dum ŝi preparos tagmanĝon.<br />

Они ће читати лекцију док она буде спремала ручак.<br />

Погодбени начин – сложени облик:<br />

estus leganta<br />

Mi estus leganta <strong>la</strong> poemaron, se vi povus helpi al mi.<br />

Ја бих читао збирку песама ако би могао (или бисте могли) да ми<br />

помогнеш (или помогнете).<br />

∴<br />

Ако се ради о једном те истом подмету, једновремена радња се<br />

изражава радним глаголским прилогом за садашњост односно једновременост,<br />

чији је наставак –ante.<br />

skrib-ant-e -пишући<br />

interparol-ant-e -разговарајући<br />

leg-ant-e -читајући<br />

Ili sidas <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> tablo skribante ion.<br />

Они седе за столом пишући нешто.<br />

Mi ripozis en <strong>la</strong> parko interparo<strong>la</strong>nte kun mia amiko.<br />

Ја сам се одмарао (или одмарала) у парку разговарајући са својим<br />

пријатељем.<br />

Vi certe recitos <strong>la</strong> poemon legante ĝin.<br />

Ти ћеш (или ви ћете) сигурно рецитовати песму читајући је.<br />

∴<br />

Ако желимо да добијемо партиципне именице, додаћемо наставак<br />

-anto.<br />

41


Ове именице не показују стално занимање, већ занимање или функцију<br />

који трају извесно време сада.<br />

send-ant-o -пошиљалац<br />

leg-ant-o -читалац<br />

lern-ant-o -ученик<br />

prezid-ant-o -председник<br />

Сада нам је јасно како је изведена реч Esperanto:<br />

esper-i -надати се<br />

esper-ant-o -(човек) који се нада<br />

Када је Др. Лазар Лудвиг Заменхоф објавио први уџбеник међународног<br />

језика 1887. године, потписао га је псеудонимом Др Есперанто.<br />

Убрзо потом дали су му име Есперанто. У српском језику оно се пише<br />

малим словом.<br />

∴<br />

Трпни глаголски партицип за садашњост односно једновременост<br />

гради се додавањем наставка –ata. Непрелазни глаголи немају овај<br />

партицип.<br />

skrib-at-a -писан, а, о<br />

parol-at-a -говорен, а, о<br />

leg-at-a -читан, а, о<br />

Сложено садашње време:<br />

estas skribata<br />

La hejma tasko estas skribata, kiam <strong>la</strong> radio-aparato ne funkcias.<br />

Домаћи задатак се пише (бива писан) када радио-апарат не ради.<br />

(наставиће се)<br />

42


Profesoro Mihailo Neŝiĉ el Niŝ<br />

proponis ekzercojn por komencantoj.<br />

La redakta komitato<br />

konsentis. Jen <strong>la</strong> unua ekzerco.<br />

AKUZATIVO<br />

Paro<strong>la</strong>j ekzercoj por<br />

komencantoj<br />

UNUA ekzerco<br />

Personoj: A, B. C. D Verbo:<br />

trinki<br />

Verba-formo:<br />

prezenco, finaĵo ~as<br />

Ofta eraro:<br />

A – Kio_ vi trinkas? (erare)<br />

B – Mi trinkas kafo_.<br />

Kelkaj „amikoj de Esperanto"<br />

kutimas diri: „Gravas. ke ni<br />

komprenu unu <strong>la</strong> alian". Ne,<br />

estas grava senerare paroli.<br />

Esperanto estas en <strong>la</strong> komenca<br />

lernoperiodo vere faci<strong>la</strong> lingvo.<br />

Sed tio ne signifas, ke ili povas<br />

fari farson el ĝi. Ni devas<br />

konsideri <strong>la</strong> principojn de <strong>la</strong><br />

"Lingva Fundamento" de Zamenhof.<br />

Se iuj ne konsideras <strong>la</strong><br />

akuzativon, ili eraras. Esperanto<br />

daŭras 125 jarojn, akuzativo<br />

estas bezonata ĝuste tia.<br />

Do, <strong>la</strong> ekzerco devas ĉi tiel flui:<br />

A – Nada. kion vi trinkas?<br />

B – Mi trinkas kafon.<br />

A – Kion trinkas Petro?<br />

B – Petro, kion vi trinkas?<br />

C – Mi trinkas vinon.<br />

B – Li trinkas vinon.<br />

A – Kion trinkas Anа кај Ivan?<br />

B – Ana kaj Ivan, kion vi trinkas?<br />

D – Ni trinkas akvon.<br />

B – Ili trinkas akvon.<br />

Hejma tasko<br />

Faru ekzercon! Uzu <strong>la</strong> vortojn:<br />

manĝi, banano, ĉoko<strong>la</strong>do,.<br />

pudingo!<br />

43<br />

Професор Михаило Нешић из Ниша<br />

предложио нам је вежбе за почетнике.<br />

Редакција је прихватила предлог. Ево<br />

прве вежбе.<br />

АКУЗАТИВ<br />

Говорне вежбе за<br />

почетнике<br />

ПРВА вежба<br />

Лица: А, Б, Ц, Д<br />

Глагол: пити<br />

Глаголски облик: Презент,<br />

наставак: ~аs<br />

Честа погрешка:<br />

А~ Шта пијеш?<br />

Б - Пијем кафа. (погрешно)<br />

Неки "пријатељи есперанта"<br />

имају. обичај да кажу: "Важно је<br />

да ми разумемо један другога.<br />

Не, важно је говорити без грешке.<br />

Есперанто је у почетном периоду<br />

учења заиста лак језик.<br />

Али то не значи да они могу да<br />

праве фарсу од њега. Морамо се<br />

држати начела из "Језичке<br />

основе", која нам је оставио<br />

Заменхоф. Ако неки не уважавају<br />

акузатив, они греше. Есперанто<br />

траје 125 година, акузатив је<br />

потребан баш овакав. Дакле, вежба<br />

даље овако тече:<br />

А – Надо, шта пијеш?<br />

Б – Пијем кафу.<br />

А – Шта пије Петар?<br />

Б – Петре, шта пијеш?<br />

Ц – Ја пијем вино.<br />

Б – Он пије вино.<br />

А – Шта пију Ана и Иван?<br />

Б – Ана и Иване, шта ви пијете?<br />

Д – Ми пијемо воду.<br />

Б – Они пију воду.<br />

Домаћи задатак<br />

Уради вежбу! Користи речи:<br />

јести, банана, чоколада,<br />

пудинг!


KION VI KOMPRENIS<br />

Labori <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> gi<strong>ĉe</strong>to por vendado de teatraj biletoj povas starigi<br />

diversajn problemojn antaŭ <strong>la</strong> dungiton.<br />

Tiel foje okazis, ke <strong>la</strong> biletoj estis disvenditaj kaj sur <strong>la</strong> vitro de <strong>la</strong><br />

gi<strong>ĉe</strong>to aperis teksto: “Biletoj forvenditaj”.<br />

Venis homo, kiu volis a<strong>ĉe</strong>ti biletojn, sed vidinte <strong>la</strong> surskribon, li<br />

koleriĝis kaj kriegis: “Biletoj forvenditaj. Kion signifas BILETOJ<br />

FORVENDITAJ?”<br />

Virino ma<strong>la</strong>ntaŭ <strong>la</strong> vitro ekridetis dol<strong>ĉe</strong> kaj diris: “Mi tre bedaŭras<br />

sinjoro. Kiun vorton vi ne komprenis?”<br />

∴<br />

INTERPRETO DE STATISTIKO<br />

1. Dek procentoj de ĉiuj aŭtoŝtelistoj estas maldekstruloj<br />

2. Ĉiuj polusaj ursoj estas maldekstruloj<br />

3. Se via aŭtomobilo estas ŝtelita, ekzistas dekprocenta ŝanco, ke<br />

ĝin ŝtelis polusa urso<br />

1. 39 procentoj de sen<strong>la</strong>boruloj uzas okulvitrojn<br />

2. 80 procentoj de dungitoj uzas okulvitrojn<br />

3. Laboro malbone influas vian vidpovon<br />

1. Ĉiuj hundoj estas bestoj<br />

2. Ĉiuj katoj estas bestoj<br />

3. Do, ĉiuj hundoj estas katoj<br />

1. Ĉiun sekundon en <strong>la</strong> mondo oni malfermas 4000 <strong>la</strong>dskatolojn<br />

44


2. Ĉiun sekundon en <strong>la</strong> mondo estas koncipiĝas dek infanoj<br />

3. Ĉiun fojon, kiam vi malfermas <strong>la</strong>dskatolon, vi havas ŝancon<br />

gravediĝi 1 kontraŭ 400<br />

ZORGOJ DUM FLUGO<br />

∴<br />

Du statistikistoj vojaĝis aerop<strong>la</strong>ne de Los-Anĝeleso al Novjorko.<br />

Ĉirkaŭ unu horon post <strong>la</strong> forveturo el Los-Anĝeleso <strong>la</strong> piloto anoncis, ke<br />

unu el motoroj malfunkciiĝis, sed tio ne gravas, ĉar restis ankoraŭ tri.<br />

Sed, anstataŭ 5 horojn flugo ĝis Novjorko daŭros 7 horojn. Iom<br />

poste <strong>la</strong> piloto anoncis, ke malfunkciiĝis ankoraŭ unu motoro, sed restis<br />

ankoraŭ du, kio sufiĉas por flugo, sed oni atingos Novjorkon nur en 10<br />

horoj.<br />

Iom poste <strong>la</strong> piloto denove anoncis malfunkciiĝon, ĉi-foje de <strong>la</strong> tria<br />

motoro. Sed <strong>la</strong> vojaĝantoj povas esti senz<strong>org</strong>aj, ĉar <strong>la</strong> aviadilo povas<br />

flugi eĉ per unu motoro. Por atingi Novjorkon, <strong>la</strong> aviadilo devas flugi 18<br />

horojn.<br />

Aŭdinte tion unu el <strong>la</strong> statistikistoj turnis sin al <strong>la</strong> alia kaj diris: “Mi<br />

esperas,ke <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta motoro ne malfunkciiĝos, ĉar tiukaze ni restos en<br />

aero eterne.”<br />

∴<br />

AVANTAĜO DE MATEMATIKO<br />

Nur en matematikaj problemoj vi povas a<strong>ĉe</strong>ti 60 melonojn sen esti<br />

traktata kvazaŭ vi havus iun mensan mankon.<br />

45


ŜTELISTO KAJ POLITIKISTO<br />

Iu ŝtelisto haltigis bone vestitan sinjoron, elpoŝigis pistolon kaj diris:<br />

“Donu al mi vian monon!”<br />

“Sed, sed … mi estas … politikisto.”<br />

“Tiukaze donu al mi mian monon!”<br />

DEMANDO KAJ RESPONDO<br />

∴<br />

D: Kiuj homoj multobliĝas sen sekso?<br />

R: Emeritoj.<br />

RUSO KAJ LIA FRATO<br />

∴<br />

Iu ruso sidis en Moskvo en sia varmigita loĝejo kaj aŭskultis<br />

radio-elsendon. Subite li aŭdis, ke en iu urbo en Siberio temperaturo<br />

estas -55 o C.<br />

Tuj li telefonis al sia frato, kiu vivis en tiu urbo:<br />

“Frato, mi aŭdis, ke <strong>ĉe</strong> vi estas granda malvarmo, ĉu tio estas vero?”<br />

“Ili troigas, mi tuj vidos <strong>la</strong> termometron … Jen, precize -24 o C.”<br />

“Sed en <strong>la</strong> elsendo oni diris, ke estas -55 o C.”<br />

“Eble ekstere.”<br />

46


La 97-a UNIVERSALA KONGRESO DE ESPERANTO<br />

de <strong>la</strong> 28-a de julio ĝis <strong>la</strong> 4-a de aŭgisto 2012<br />

Hanojo, Vjetnamio<br />

La 85-a kongreso de SAT okazos en Jalto inter <strong>la</strong><br />

11-a kaj <strong>la</strong> 18-a de aŭgusto 2012. Postkongreso<br />

okazos de <strong>la</strong> 18-a ĝis <strong>la</strong> 22-a.<br />

La 9-a kongreso de EEU okazos en Galivo<br />

(Gaillimh/Galway), Ir<strong>la</strong>ndo, inter <strong>la</strong> 16-a kaj <strong>la</strong> 20-a<br />

de julio 2012.<br />

La 5-a kongreso de serbiaj esperantistoj okazos en<br />

Beogrado de <strong>la</strong> 31-a de aŭgusto ĝis <strong>la</strong> 2-a de septembro

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!