Elŝuti la gazetan numeron ĉe gazetejo.org (pezo: 1.2 Mb)
Elŝuti la gazetan numeron ĉe gazetejo.org (pezo: 1.2 Mb)
Elŝuti la gazetan numeron ĉe gazetejo.org (pezo: 1.2 Mb)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Jaro<br />
Jaro<br />
6<br />
7<br />
Beogrado, Beogrado,<br />
septembro<br />
januaro-aprilo<br />
- decembro<br />
2012<br />
2011 n-ro<br />
n-ro<br />
3(16)<br />
1(17)<br />
Stevan Sremac (monumento en Senta)<br />
ISSN 1821-4983
NOVA TRADUKO – ROMANO<br />
DE STEVAN SREMAC<br />
Nia titolpaĝo en ĉi tiu numero havas du kialojn. La unua, de ĉi<br />
tiu numero ni komencas aperigi tradukon de, verŝajne, <strong>la</strong> plej bona<br />
humura romano en serba literaturo „Popo Kiro kaj popo Spiro“ de<br />
Stevan Sremac (Senta, 1855 – Sokobanja, 1906). Tradukadon, tiun<br />
malfaci<strong>la</strong>n <strong>la</strong>boron, transprenis nia teknika redaktoro, longjara<br />
esperantisto kaj esperanto-instruisto Adem Jakupoviĉ.<br />
La dua kialo de nia titolpaĝo estas loko de naskiĝo de Stevan<br />
Sremac, urbeto Senta en Vojvodino. Li estis loĝanto de tiu urbo nur<br />
dekon da jaroj, dum li loĝis <strong>ĉe</strong> sia onklo Jovan Ĝorĝević. Ilia domo nun<br />
estas memor-domo de Stevan Sremac.<br />
Personoj de romano „Popo Kiro kaj popo Spiro“ vivas en<br />
nenomita loko kiu estas nek urbo nek vi<strong>la</strong>ĝo. Historistoj asertas ke<br />
Senta tiel aspektis dum Sremac vivis en ĝi.<br />
Stevan Sremac siajn unuajn verkaĵojn subskribadis „Senĉanin“<br />
(„Sentano“). Nuna urbo Senta solene festis centjariĝon de lia naskiĝo.<br />
Foto sur titolpaĝo (fotis D. Janiĉiĉ) estas monumento de Stevan<br />
Sremac antaŭ memor-domo en urbo Senta.<br />
Jaro 7 Beogrado, januaro-aprilo 2012 n-ro 1(17)<br />
Eldonas Esperanto societo „Nova sento“, Svetogorska 19, Beogrado<br />
Eldonata surpapere kaj sur kompakta disko (CD) kiel Word-dokumento<br />
Prezo: 100 din. unu ekzemplero, 300 din. jarabono (sendokostoj ne enkalkulitaj),<br />
sendepende ĉu surpapere aǔ sur kompakta disko<br />
Por ekster<strong>la</strong>ndo unu ekzemplero 2 €, jarabono 6 € (plus sendokostoj)<br />
Aperas trifoje jare<br />
Ĉefredaktoro: d-ro Miodrag Stojanović, Vic<strong>ĉe</strong>fredaktoro: Dimitrije Janičić, Redakta komitato: d-ro<br />
Pribis<strong>la</strong>v Marinković, Z<strong>la</strong>toje Martinov, Agnesa Eremija, Etelka Kiš-Jakupović, Tereza Kapista, Nedeljka<br />
Ložajić, Branko Despotović, Velibor Simović, Teknika redakto: Adem Jakupović<br />
3
DIMITRIJE JANIĈIĈ<br />
Hanojo okaze de miljara<br />
datreveno<br />
MILJARA URBO INTER<br />
RIVEROJ<br />
Ĉu vi donis al mi nur mil<br />
vortojn?<br />
Unu jaro – unu vorto?!<br />
Ĉu tio ne estas malmulte,<br />
ĉar en bazo de urbo kuŝas<br />
milionoj da homaj vivoj,<br />
iliaj sonĝoj, venkoj kaj<br />
malvenkoj,<br />
multaj amoj, ma<strong>la</strong>moj, deziroj,<br />
miloj da tagoj, dek jarcentoj,<br />
sufi<strong>ĉe</strong> da sincero kaj intrigoj,<br />
<strong>la</strong>boro de multaj generacioj,<br />
ĵaluzo de diversaj ma<strong>la</strong>mikoj,<br />
miloj da legendoj kaj veraj<br />
rakontoj…<br />
Pro tio, mi estas certa,<br />
malmulte estas miloj da paĝoj,<br />
miloj da libroj de multaj<br />
verkistoj…<br />
Mi aldonas nur parteton<br />
al tiu grandega rakonto.<br />
Malproksima urbo,<br />
mirak<strong>la</strong> loko,<br />
kie loĝas de mi malsamaj homoj<br />
de malsama haŭtkoloro,<br />
kiuj kredas aliajn diojn,<br />
kiuj paro<strong>la</strong>s alian lingvon,<br />
kie oni manĝas malsamajn<br />
manĝaĵojn,<br />
5. DIMITRIJE JANICIC<br />
Nhân dịp đại lễ 1000 năm<br />
THÀNH PHỐ NGÀN NĂM GIỮA<br />
NHỮNG CON SÔNG<br />
Các bạn chỉ cho tôi có một nghìn<br />
từ thôi à?<br />
Mỗi năm – một từ?!<br />
Như thế ít quá chăng,<br />
vì trên nền của thành phố<br />
có cuộc sống của hàng triệu con người<br />
những giấc mơ, thắng lợi và thất bại của họ,<br />
nhiều tình yêu, hận thù, ước ao,<br />
hàng nghìn ngày, hàng chục thế kỷ,<br />
khá đủ thành thật và âm mưu,<br />
<strong>la</strong>o động của nhiều thế hệ,<br />
sự ghen ghét của nhiều kẻ thù khác nhau,<br />
hàng nghìn truyền thuyết và câu chuyện<br />
thật…<br />
Vì vậy tôi tin chắc,<br />
hàng nghìn trang là ít,<br />
hàng nghì sách của nhiều<br />
nhà văn…<br />
Tôi chỉ bổ sung một phần nhỏ<br />
vào chuyện kể vĩ đại này.<br />
Thành phố xa xôi<br />
nơi kỳ diệu,<br />
nơi sinh sống những người khác tôi<br />
khác màu da<br />
tin những thần thánh khác,<br />
nơi người ta nói ngôn ngữ khác,<br />
ăn những món ăn khác,<br />
nơi Mặt Trời không chiếu sáng cùng một lúc,<br />
mơi mọi thứ đều khác…<br />
4
kie <strong>la</strong> Suno ne bri<strong>la</strong>s samtempe,<br />
kie ĉio estas diversa…<br />
En via urbo loĝas homoj<br />
kiuj paro<strong>la</strong>s <strong>la</strong> lingvon de<br />
espero,<br />
lingvon mondan de ĉiuj<br />
bondezirantoj<br />
kiuj komprenas fratecon de<br />
homoj<br />
kaj kiuj pro tio estas miaj amikoj.<br />
Iu diris ke ĉiuj homoj estas fratoj<br />
kaj en tiu urbo miljara<br />
(mia urbo, ankaŭ, festis<br />
miljaron)<br />
vivas iuj simp<strong>la</strong>j homoj<br />
kiuj sonĝas pri vivo en paco,<br />
kiuj ekamas, amas, geedziĝas,<br />
manĝas,<br />
malĝojas, malsanas, paro<strong>la</strong>s,<br />
koleras,<br />
trinkas, legas, verkas, kvere<strong>la</strong>s,<br />
naskiĝas, kreskas kaj mortas<br />
inter pordegoj de tiu urbo –<br />
ordinaraj homoj kun ĉiutagaj<br />
problemoj.<br />
Pro tio mi diras, opinias, asertas<br />
ke tiu miljara urbo,<br />
estas ankaŭ mia,<br />
simi<strong>la</strong> al mia be<strong>la</strong> urbo,<br />
ĉar ĝiaj homoj kiel ni<br />
ŝatas liberecon kaj<br />
sendependon<br />
miljare konstruante urbon<br />
gardas sian pasintecon,<br />
p<strong>la</strong>nante estontecon,<br />
inter ili ekzistas paĉjoj kaj<br />
panjoj,<br />
fratoj kaj fratinoj,<br />
edzinoj kaj amatinoj,<br />
bonfarantoj kaj krimuloj,<br />
beluloj kaj malbeluloj,<br />
sanuloj kaj malsanuloj,<br />
saĝuloj kaj malsaĝuloj,<br />
Tại thành phố của các bạn có những người<br />
nói ngôn ngữ của hy vọng<br />
ngôn ngữ thế giới của tất cả những người có<br />
thiện chí<br />
am hiểu tình huynh đệ của con người<br />
và vì vậy họ là những người bạn của tôi.<br />
Có người đã nói rằng người với người là bạn<br />
và tại thành phố ngàn năm này<br />
(thành phố của tôi cũng đã ăn mừng một ngàn<br />
năm)<br />
có những người bình thường đang sống<br />
và mơ về việc sống trong hòa bình,<br />
họ đã bắt đầu yêu, yêu, kết hôn, vui,<br />
buồn, ốm đau, nói, tức giận,<br />
ăn uống, đọc, sáng tác, cãi nhau,<br />
sinh ra, lớn lên và chết –<br />
đó là những con người bình thường với những<br />
câu chuyện hàng ngày.<br />
Vì thế, tôi nói, có ý kiến khẳng định rằng<br />
thành phố ngàn năm đó<br />
cũng là thành phố của tôi,<br />
giống như thành phố đẹp của tôi,<br />
bởi vì dân của thành phố đó cũng như tôi<br />
thích tự do và độc lập<br />
xây dựng trong một ngàn năm thành phố của<br />
mình<br />
giữ gìn qua khứ của mình,<br />
quy hoạch tương <strong>la</strong>i,<br />
trong chúng ta có những người cha và những<br />
người mẹ,<br />
anh, chị và em,<br />
vợ và người yêu,<br />
người lương thiện và kẻ tội phạm, người đẹp<br />
và người xấu,<br />
người khỏe mạnh và người ốm,<br />
người khôn ngoan và kẻ khờ dại,<br />
người giàu và kẻ ăn mày.<br />
5
iĉuloj kaj almozuloj.<br />
Kiam mi estis knabo<br />
tiam oni ĉi tie rakontis<br />
pri heroa generalo<br />
saĝa Ngujen Ĝapo<br />
kaj pri loko de neordinara nomo<br />
Dien Bien Fu,<br />
tiu loko kaj giaj homoj<br />
al mi simi<strong>la</strong>s al partizanoj<br />
kaj ili, probable, pro tio,<br />
estis miaj favoratoj.<br />
Urbo en delto de Ruĝa rivero,<br />
inter riveroj, simi<strong>la</strong>s, estas vero,<br />
al mia urbo, kiun du riveroj<br />
banas.<br />
Destino de ambaŭ urboj<br />
estis simi<strong>la</strong>, certe malfaci<strong>la</strong>,<br />
ĉar ili estis, sen sia volo,<br />
batalintaj, multfoje atakitaj,<br />
bombarditaj, detruitaj,<br />
multaj volis okupi ilin<br />
ne z<strong>org</strong>ante pri viktimoj,<br />
ne z<strong>org</strong>ante pri ĝiaj homoj<br />
kiuj ĉiam restis nur –<br />
defendantoj<br />
de sia domo, paco, familio,<br />
feliĉo, kresko, harmonio.<br />
Mondo fariĝis granda vi<strong>la</strong>ĝo,<br />
TV alportas mondon en<br />
ĉambron,<br />
dank’ al tio mi povis<br />
admiri al hanojaj belulinoj<br />
simi<strong>la</strong>j al beogradaj fraŭlinoj,<br />
vidi francajn kaj usonajn<br />
soldatojn<br />
kiujn venkis senbarbaj junuloj<br />
kies vizaĝoj al mi parolis:<br />
„kiu ne estis kaporalo, ne estos<br />
generalo“.<br />
Jes, ni multe ne komprenis,<br />
jes, multaj pri vi fanfaronis,<br />
jes, viajn morojn mi ne ekkonis,<br />
Khi tôi còn là cậu bé<br />
tại đây người ta kể<br />
về một đại tướng anh hùng<br />
nhà hiền triết (Võ) Nguyên Giáp<br />
và về một địa danh kỳ lạ<br />
Điện Biên Phủ,<br />
nơi đó và những con người ở đó<br />
theo tôi, giống như những người du kích<br />
và có lẽ vì thế,<br />
là những người tôi ưa thích.<br />
Thành phố ở đồng bằng sông Hồng,<br />
đó là sự thật, giống như<br />
thành phố của tôi có hai con sông chảy qua.<br />
Số phận của hai thành phố<br />
giống nhau, chắc chắn là khó khăn<br />
vì cả hai thành phố, dù không muốn,<br />
đã chiến đấu, nhiều lần bị tấn công<br />
bị ném bom, bị phá hủy,<br />
nhiều kẻ muốn chiếm đống hai thành phố<br />
chẳng quan tâm đến các nạn nhân<br />
chẳng quan tâm đến những con người ở đó<br />
luôn luôn là những người bảo vệ<br />
ngôi nhà, nền hòa bình, gia đình của mình,<br />
hạnh phúc, phát triển, hài hòa.<br />
Thế giới đã trở thành một ngôi làng lớn,<br />
Truyên hình mang thế giới vào trong phòng,<br />
nhờ đó tôi đã có thể<br />
chiêm ngưỡng những cô gái Hà Nội xinh đẹp<br />
giống như các cô gái đẹp Beograd,<br />
nhìn thấy lính Pháp và Mỹ,<br />
đã bị những thanh niên không râu đánh bại,<br />
bộ mặt của họ nói với tôi:<br />
“ai chưa từng là hạ sĩ, sẽ không trở thành đại<br />
tướng”.<br />
Đúng, chúng tôi không hiểu nhiều về các bạn,<br />
Đúng, nhiều người nói khoác về các bạn<br />
Đúng, tôi không biết phong tục của các bạn,<br />
Đúng , tôi không học lịch sử của các bạn,<br />
6
jes, vian historion mi ne lernis,<br />
jes, viajn manĝaĵojn mi ne<br />
manĝis,<br />
jes, viajn venkojn mi ne festis,<br />
jes, viajn malĝojojn mi ne ploris,<br />
jes, viajn fraŭlinojn mi ne kisis,<br />
jes, pri via <strong>la</strong>ndo mi ne verkis,<br />
jes, multaj mejloj nin disvidas…<br />
Jes, mi malmulte pri vi scias;<br />
tamen, mi vin povas kompreni.<br />
Ni, tamen, estas simi<strong>la</strong>j homoj<br />
pri multaj norma<strong>la</strong>j problemoj<br />
ni simile rezonas kaj pensas<br />
kvankam, ni ne vidos unu <strong>la</strong><br />
alian,<br />
sed dank’ al ĉi tiu lingvo<br />
ni povos interkompreniĝi<br />
sen tradukantoj kaj<br />
interpretantoj.<br />
Mesaĝo al via urbo,<br />
urbo inter riveroj,<br />
ke ĝi ne f<strong>org</strong>esu sian historion,<br />
nek „ruligintan fulmon“,<br />
nek drakon kiu ekfluas,<br />
nek „falĉadon en Mi Lajo“,<br />
nek Dong Sano, simi<strong>la</strong> al nia<br />
Vinĉo,<br />
ĉar, kiu ne gardas pasintecon,<br />
ne meritas estontecon.<br />
Mi salutas vin, nekonata urbo,<br />
mi salutas viajn homojn,<br />
vian historion,<br />
viajn riverojn, citadelojn,<br />
dezirante ke vi festu ankoraŭ<br />
multajn milojn da jaroj<br />
ĉar mi vidas vin<br />
kiel proksima, amika, konata.<br />
Amike, bonkore, bondezire<br />
por pli bonaj estontaj jarcentoj<br />
okaze de estiminda datreveno<br />
mi trinkas mian toston:<br />
Đúng, tôi không ăn những món ăn của các<br />
bạn,<br />
Đúng, tôi không ăn mừng những thắng lợi của<br />
các bạn,<br />
Đúng, tôi không khó những nỗi buồn của các<br />
bạn,<br />
Đúng, tôi không hôn các cô gái của các bạn,<br />
Đúng, tôi không viết về đất nước các bạn,<br />
Đúng, chúng ta xa cách nhau hàng ngàn<br />
dặm…<br />
Đúng, tôi biết ít về các bạn;<br />
tuy nhiên, tôi có thể hiểu được các bạn.<br />
Tuy nhiên, chúng ta là những người giống<br />
nhau<br />
về nhiều vấn đề thông thường<br />
chúng ta lý luận và suy nghĩ như nhau<br />
mặc dù chúng ta sẽ không trông thấy nhau,<br />
nhưng nhờ ngôn ngữ này<br />
chúng ta sẽ có thể hiểu nhau<br />
không cần người phiên dịch và người giải<br />
thích.<br />
Thông điệp gửi thành phố của các bạn,<br />
thành phố giữa các con sông<br />
xin đừng quên lịch sử của mình,<br />
đừng quên sấm chớp cuồn cuộn”,<br />
đừng quên con rồng bắt đầu bay,<br />
đừng quên “thảm sát Mỹ Lai”,<br />
đừng quên Đông San, giống như Vin-chô của<br />
chúng tôi,<br />
bởi vì kẻ nào không gìn giữ quá khứ của<br />
mình,<br />
thì không xứng đáng có tương <strong>la</strong>i.<br />
Xin chào thành phố không quen biết<br />
Tôi chào những con người lịch sử<br />
những con sông, thành trì của các bạn<br />
mong muốn rằng các bạn sẽ ăn<br />
mừng nhiều nghìn năm nữa<br />
bởi vì tôi nhìn thấy các bạn<br />
gần gũi, thân thiện và quen<br />
biết đến chừng nào.<br />
Hữu nghị, thành tâm, xin chúc mừng thành<br />
phố<br />
7
„Longe vivu, kresku, floru,<br />
por feliĉo de homoj <strong>la</strong>boru<br />
Estu via, proksima al loĝantoj<br />
kontraŭ ĉiuj ma<strong>la</strong>mikoj kaj<br />
atakantoj!“<br />
có nhiều thế kỷ tốt đẹp trong tương <strong>la</strong>i<br />
nhân dịp ngày kỷ niệm đáng quý<br />
tôi xin nâng cốc chúc mừng:<br />
“Thành phố hãy sống, phát triển, nở rộ,<br />
hãy <strong>la</strong>o động vì hạnh phúc con người,<br />
Hãy giữ gìn bản sắc, gần gũi với dân<br />
chống lại mọi kẻ thù xâm lược!”<br />
RIMARKO DE LA REDAKTA KOMITATO: Poemo estis verkita okaze de<br />
mil jaroj de urbo Hanojo. Samideano Nguyen Xuan Thu tradukis ĝin en<br />
vjetnaman lingvon kaj ni aperigas ĝin en ambaŭ lingvoj kiel nian donacon<br />
al venonta UK en Hanojo, dankante al hanojaj samideanoj.<br />
8
Mi sendas 2 poemetojn okaze de <strong>la</strong> almeto de floroj je <strong>la</strong> monumento de<br />
Miros<strong>la</strong>v Antić en Danuba parko, Novi Sad, ri<strong>la</strong>te al <strong>la</strong> 80-jara naskiĝdatreveno.<br />
Jen <strong>la</strong> poemetoj:<br />
BALETISTINO<br />
(Balerina)<br />
Kvazaŭ ĝi estus ia saĝego<br />
pere de 2 gamboj<br />
kaj litere<br />
pere de 2 gamboj<br />
elteni ekvilibron de l' mar'<br />
lunlumo kaj<br />
sonorad' de steloj<br />
pardonu ja<br />
estas kiuj tion multe pli bone scipovus<br />
sed partoprenis militon.<br />
ETERNECO<br />
(Večnost)<br />
El <strong>la</strong> serba tradukis<br />
Boriša Milićević<br />
Samas kiam ni estis infanoj<br />
kaj oni min vangofrapis<br />
ĉar ja inter tiomaj saĝecaj lernantoj<br />
mi mem<br />
ĵetis kreton tra l’ fenestron<br />
kaj per najlo sur tabul'<br />
manskribis mian nomon.<br />
El <strong>la</strong> serba tradukis<br />
Boriša Milićević<br />
9
Stevan Sremac (1855-1906)<br />
POPO KIRO KAJ POPO SPIRO<br />
(Pop Ćira i pop Spira)<br />
Tradukis en Esperanton Adem Jakupović<br />
(unua parto)<br />
UNUA ĈAPITRO<br />
en kiu oni priskribas du popojn, du popedzinojn kaj du popfilinojn el iu<br />
vi<strong>la</strong>ĝo en Banato 1 , en kiu parokanoj estis tiel piaj, ke ili al siaj popoj<br />
senpage mue<strong>la</strong>dis farunon en <strong>ĉe</strong>vale turnaditaj mueliloj<br />
Estis iam du popoj, sed ne tiuj du popoj, kiuj restis so<strong>la</strong>j sur <strong>la</strong> Tero<br />
kaj ambaŭ plendis, ke estus pli facile vivi, se ne ekzistus <strong>la</strong> alia – ne, do,<br />
tiuj du popoj, sed aliaj du kaj ili vivis en iu vi<strong>la</strong>ĝo en Banato. Kiu vi<strong>la</strong>ĝo tio<br />
estis, ni ne diros al vi, por ke <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo sen sia kulpo ne estu primokata,<br />
ĉar ĝi tute ne kulpas pri tio, kion oni en ĉi tiu libro rakontas. Kaj, ankaŭ,<br />
por esti honestaj, ni diru, ke ĝi estis pli urbeto ol vi<strong>la</strong>ĝo. Kiel longa ja estis<br />
<strong>la</strong> <strong>ĉe</strong>fa strato kaj krom ĝi ekzistis ankaŭ multaj malgrandaj stratoj kaj ĉiu<br />
el ili estis <strong>la</strong>rĝa. Tamen, neniu el ili estis iam pavimigita. Verdire, <strong>la</strong><br />
timiŝoaranoj 2 mokis, ke ilian trotuaron formanĝis urbetaj bovinoj, sed tio<br />
estis nur malico, ĉar, vere, trotuaro neniam ekzistis. Kiam pluvas kaj<br />
estiĝas koto, purecon ŝatantaj loĝantoj surteren apud muroj metas<br />
sekajn maiztrunkojn, sufiĉan kvanton por trapasi sen malpuriĝo, sed<br />
trapasis bovinoj kaj opiniante verŝajne, ke tio estas por ili, formanĝis <strong>la</strong><br />
trunkojn, kiuj, tion ĉiuj scias, estas ilia manĝaĵo. Tion vidis iu timiŝoarano<br />
kaj poste rakontis tion. Tiel ekestis <strong>la</strong> k<strong>la</strong>ĉo kaj nun oni ne <strong>la</strong>sas homojn<br />
trankvi<strong>la</strong>j, sed ĉiam mencias manĝemon de iliaj bovinoj. Sed kelkfoje<br />
estis ankaŭ grave. Okazis batadoj kaj eĉ vunditaj kapoj kaj de tiam oni<br />
ŝercas malpli. Precipe en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo neniu rajtas tion mencii; oni eĉ <strong>la</strong>ŭdas<br />
<strong>la</strong> lokon pro ĝia sekeco kaj ke ĝi, tial, ne bezonas trotuaron. Sed, ne<br />
estas ĝuste tiel. Kontraŭe. Antaŭ ĉiu domo estas kanalo plena de akvo<br />
kaj ĝi neniam malpleniĝas, ĉar ĝuste antaŭ ĝia malpleniĝo venas grandaj<br />
1 Banato estas parto de Vojvodino, norda regiono de Serbio.<br />
2 Timiŝoaro estas urbo en Rumanio en <strong>la</strong> regiono, kiu ankaŭ nomiĝas Banato. En tempo,<br />
kiam <strong>la</strong> romano estis verkita, <strong>la</strong> tuta Banato (ambaŭ Banatoj) apartenis al Aŭstro-Hungario<br />
10
pluvoj kaj kanaloj pleniĝas ĝuste kiel antaŭe kaj sen<strong>ĉe</strong>se allogas al ĝuo.<br />
Tage tie ludas najbaraj infanoj malsekigante siajn postaĵojn kaj nokte<br />
estas belege aŭskulti kantadon de ranoj. Iujn kantantojn oni jam rekonas<br />
<strong>la</strong>ŭ <strong>la</strong> voĉo. Ekzemple, unu rano jam kelkajn jarojn kvakas tre <strong>la</strong>ŭte; ĝi<br />
havas voĉon kvazaŭ virbovo kaj oni ĝin povas aŭdi en duono de <strong>la</strong><br />
vi<strong>la</strong>ĝo. Neniu ĝin ĉasis, eĉ ne <strong>la</strong> infanoj, kiuj post pluvego tiel ĝoje<br />
paŝadis tra akvo; ŝajne ĝi sukcesis ĝisvivi malfruan aĝon kaj sekvi siajn<br />
antaŭulojn.<br />
La loko estis granda kaj parokanoj estis tiel bonstataj, ke ili facile<br />
povis pagadi ne nur du, sed dufoje po du popojn kun iliaj edzinoj kaj filinoj.<br />
Vi<strong>la</strong>ĝanoj estis piaj kaj festis religiajn festojn kaj popoj tranĉadis iliajn<br />
festopanojn 1 kaj estis sufi<strong>ĉe</strong> da mono. En <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo estis multaj fraŭloj kaj<br />
fraŭlinoj pretaj por geedziĝo kaj estis multaj vojkruciĝoj, pli ol festotagoj<br />
jare. Tiel ĉiufeste <strong>ĉe</strong> iu el <strong>la</strong> vojkruciĝoj okazadis rondodancoj kaj ĉiuj<br />
enamiĝadis. Sed plej ofte rondodancoj okazadis sub senfrukta morusujo<br />
en vojkruciĝo <strong>ĉe</strong> gastejisto Neco. Ludisto ludadis tutan jaron kaj kiam oni<br />
finrikoltis maizon, li ricevis sian parton. Li nek semis nek pri<strong>la</strong>boris maizon,<br />
sed li tamen havis bonan kvanton de ĝi sendepende ĉu jaro estis<br />
pluvoplena aŭ senpluva. Tial oni en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo diradis, kiam iun io ne<br />
koncernas: „Lin tio koncernas, kiel pluvo Sovron sakfajfiston“ aŭ „Lin tio<br />
koncernas, kiel senpluveco Sovron sakfajfiston.“ Kiam li iris portante nur<br />
sakfajfilon kaj oni lin demandis, kien li iras, <strong>la</strong> respondo estis: „Mi iras<br />
pri<strong>la</strong>bori maizon.“ Kaj li, eĉ kun sia iom kurba kolo sciis tiel diable bone<br />
ludi kaj palpebrumi. Notario el Beĉkerek, kiam li diboĉas – kutime post<br />
rekrutado – ne povas sen Sovro; tuj li diras „Voku Sovron nian<br />
<strong>ĉe</strong>fhelpanton“ kaj li alkroĉas duonon de monbileto kaj Sovro blovas<br />
torentece por <strong>la</strong> alia duono. Kaj kiam li ludas dum rondodanco kaj kiam li<br />
ludante stariĝas antaŭ iu bonstata fraŭlino kaj ŝi scias kiu lin sendis antaŭ<br />
ŝin, ŝi rigardas al tero kaj dancas vigle ĝis kiam ŝi ekŝvitas sub <strong>la</strong> nazo kaj<br />
ricevas ion, kio simi<strong>la</strong>s al lipharetoj el roso. Kaj <strong>la</strong> koro mem ekdancas,<br />
kiam li ludas. Kaj dum <strong>la</strong> rondodanco ĉiuj estas enamiĝintaj; ĉiu havas<br />
sian fraŭlinon, kaj ne <strong>la</strong>sas iun alian aliri, sed ĉiun semajnon ili luktas, kiel<br />
hundoj.<br />
Kaj tiuj, kiuj enamiĝis, kutime ankaŭ edziĝis. Kaj kiam okazas<br />
edziĝfesto, estas bona afero ne nur por freŝedzino kaj freŝedzo, ricevas<br />
ne nur ili tion, kion ili volis, sed ankaŭ <strong>la</strong> aliaj. Kaj se bone amuziĝas<br />
ankaŭ Gliŝo <strong>la</strong> Riĉulo, kiun kutime neniu invitas al geedziĝfesto – ĉar,<br />
kiam li hazarde ebriiĝas, kaj tio regule okazas, li insistas, ke ĉiuj kantu<br />
„A-a-a, kara frat’ najbaro, se vi gaja esti revas, nun vi kun ni drinki devas“<br />
1 Serbaj ortodoksaj kristanoj havas familian feston por kiu oni preparas festopanon, kiun<br />
benas kaj distranĉas pastro (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
11
kaj poste verŝas vinon en <strong>la</strong> kolumon de <strong>ĉe</strong>mizo; li estas ankaŭ cetere<br />
netolereb<strong>la</strong> – estas malbonege se ne amuziĝas bone sinjoro popo, kiun<br />
oni speciale invitas kaj donas al li plej estimatan lokon <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> tablo, ĉar pro<br />
geedziĝoj verŝajne ekestis ankaŭ <strong>la</strong> esprimo: „Tricent, sen popo neniu 1 .“<br />
Kaj sinjoro popo, sidiĝante <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> fronto de tablo, kantas unu „Voĉo<br />
de <strong>la</strong> Sinjoro <strong>ĉe</strong> akvo 2 “ kaj poste nur postu<strong>la</strong>s kaj bonvolemas. Li<br />
manĝas diligente kaj verŝas en <strong>la</strong> buŝon eĉ pli diligente kaj antaŭpagigas<br />
plej diligente, en unu momento dirante: „Frato Mijo, ne konsideru ĉi tion<br />
ordono, donu al mi, mi petas, gropon el tiu telero! Mi miras, kio mankas<br />
al mi.“<br />
Aŭ:<br />
„Sinjoro notario“, turnante sin al notario Kipro, „mi petas vin doni al<br />
mi iom da tiuj fritkukoj, ŝajnas al mi, ke tieaj estas pli frititaj kaj pli<br />
pufigitaj.“ Kaj ĉiuj popoj tre ŝatas fritkukojn. De kie tio venas, nur Dio<br />
scias; sed tio estas nerefuteb<strong>la</strong> fakto konata al ĉiu vera kredanto de nia<br />
sankta ortodoksa eklezio. Unu kaj <strong>la</strong> alia popoj el tiu ĉi loko, kie nia<br />
rakontado disvolviĝas povis formanĝi mirinde kaj rakontinde multajn<br />
fritkukojn. Preskaŭ nekredeble! Por unu el tiuj du, kaj ĝuste, ŝajnas, popo<br />
Kiro 3 , oni rakontas, ke li dum unu geedziĝfesto formanĝis plenan<br />
to<strong>la</strong>ĵkorbon da fritkukoj dum tiu mallonga tempo, kiam li antaŭ <strong>la</strong><br />
tagmanĝo koketis al <strong>la</strong> dommastrino. Kaj <strong>la</strong> dommastrino staras apud <strong>la</strong><br />
fajrujo, ruĝega pro varmego kaj ekscitiĝo kaj kontento, ke <strong>la</strong> afero finiĝis<br />
kaj bofilo kaptita; ŝi nur elprenas fritkukojn kaj ĵetas ilin en <strong>la</strong> korbon<br />
ma<strong>la</strong>ntaŭ ŝi. Kaj dum <strong>la</strong> dommastrino pri<strong>la</strong>boras tiujn, kiuj ĉirpas en fera<br />
kaserolo, kaj turnas ilin, li prenadis tiujn, kiuj estis en <strong>la</strong> korbo.<br />
– Ho, sinjoro popo, vi estas vera diableto, Kaj kie estas fritkukoj? –<br />
demandis surprizite <strong>la</strong> dommastrino.<br />
– Mi formanĝis ilin, sinjorino.<br />
– Vi certe ŝercas, kien vi kaŝis ilin?<br />
– Mi formanĝis ilin, sinjorino.<br />
– Ve, povra mi! Ĉu tiom da fritkukoj?<br />
– Se io venas el via mano, homo ne scias, kiam estas sufi<strong>ĉe</strong>.<br />
Kaj <strong>la</strong> dommastrino nur silentis kaj kion ŝi en si pensis – tio al neniu<br />
mortulo, kompreneble, ne estas konata. Sed tio tute ne malhelpis al li –<br />
nek al li, popo Kiro, nek malhelpas al popo Spiro 4 – poste sidiĝi <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong><br />
tablon kaj, kun aliaj gastoj, manĝi <strong>la</strong>ŭvice ĉion, ne vo<strong>la</strong>nte, ŝajne, kiel<br />
1<br />
Temas pri nombro de geedziĝgastoj (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
2<br />
Ortodoksaj pastroj kantas dum diservo (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
3<br />
Kiro estas mallongigo de nomo Kirilo, unu el sufi<strong>ĉe</strong> oftaj nomoj <strong>ĉe</strong> ortodoksaj popoj (rimarko<br />
de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
4<br />
Spiro estas mallongigo de nomo Spiridono, ankaŭ unu el sufi<strong>ĉe</strong> oftaj nomoj <strong>ĉe</strong> ortodoksaj<br />
popoj (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
12
ona paŝtisto, eĉ en tiu afero apartiĝi de sia al li konfidita paŝtataro, kaj<br />
sidante, kiel nemoveb<strong>la</strong> ŝtonego aŭ lumturo apud maro dum ĉio ĉirkaŭ li<br />
tangas, kvazaŭ ondoj sur malkvieta marsurfaco. Ĉio ĉirkaŭ li, <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> tablo,<br />
ŝanĝiĝas, nur li sidas senmova. Iuj ekstaras por danci, iujn oni forportas<br />
kaj iuj, per si mem, sen ia helpo, fa<strong>la</strong>s sub <strong>la</strong> tablon. Oni ekrememoras<br />
lin nur, kiam lia edzino ekserĉas lin. „Kien foriris mia homo?“ demandas<br />
edzino, ĝis kiam ŝi trovas lin sub tablo. „Ve, ŝarĝo mia“ krias <strong>la</strong> edzino<br />
kaj levas lin. Kaj sinjoro popo nur sidas. Dum dudek kvar horoj li apenaŭ<br />
unufoje leviĝas por vidi, kiel li diras, <strong>ĉe</strong>valojn aŭ ringon ĉirkaŭ <strong>la</strong> luno, en<br />
kiu direkto estas turnitaj kornoj de <strong>la</strong> luno aŭ kia vetero estos m<strong>org</strong>aŭ.<br />
Kaj poste li denove sidiĝas. Kaj denove oni ŝanĝas telerojn, alportas<br />
purajn g<strong>la</strong>sojn kaj malvarman, freŝe el<strong>ĉe</strong>rpitan vinon. Kaj tio daŭras ĝis<br />
matena mielbrando, kiam sinjoro popo kaŝe foriras, por ke ebriaj geedziĝgastoj<br />
ne povu, pro granda estimo, engaĝi Sovron sakfajfiston, ke li<br />
akompanu popon hejmen.<br />
Kaj, kiuj geedziĝis, tute bone sciis kion ili devas fari; ili sciis kio estas<br />
devo kaj tasko de geedza vivo kaj kio estas ĝia fina celo. Tial ambaŭ<br />
popoj havis sufi<strong>ĉe</strong> da <strong>la</strong>boro, kio portis ankaŭ ens<strong>pezo</strong>jn, baptante<br />
novnaskitajn vi<strong>la</strong>ĝajn infanojn.<br />
Malmultaj estis tagoj, kiam al sinjoro popo, unu aŭ <strong>la</strong> alia, ne venas<br />
Arkadio <strong>la</strong> sakristiano kaj komencas proksimume tiel:<br />
„Sinjoro ... oni petas vin veni en <strong>la</strong> korton de <strong>la</strong> preĝejo por bapti<br />
novnaskitan idon virseksan de Neco <strong>la</strong> muelisto.“ – Arkadio, same kiel<br />
popo Kiro, ma<strong>la</strong>mis Vuk-on 1 kaj liajn reformojn, kiuj ne ebligas diferencigi<br />
homon de vi<strong>la</strong>ĝano.<br />
Sinjoro popo foriras al <strong>la</strong> preĝejo por bapti kaj post <strong>la</strong> baptado al<br />
hejmo de <strong>la</strong> baptito, kien lin invitas patro de <strong>la</strong> infano al tagmanĝo. Ĉe <strong>la</strong><br />
pordo lin atendas Neco senĉape<strong>la</strong> kaj iom hontanta, kisas lian manon kaj<br />
diras: „Kiel vi scias, sinjoro popo, ni estas pekaj homoj.“ Kaj kiam <strong>la</strong> popo<br />
bone tagmanĝas kaj revenas hejmen, alportas ĉiaĵojn, viŝtukojn,<br />
mantuketojn, disverskolorajn teketojn kaj monon. Popo nombras monon<br />
kun rideto <strong>ĉe</strong> lipharoj kaj rakontas pri <strong>la</strong> infano, ke ĝi estas belega<br />
prospera kristano. Kaj popedzino gaja, Dio mia, amas <strong>la</strong> popon kvazaŭ ili<br />
hieraŭ geedziĝis, kaj pensas en si mem: „Mi ne interŝanĝiĝus eĉ kun<br />
edzino de <strong>la</strong> bienvicestro.“<br />
De tempo al tempo popo ĝuste surpriziĝas, kiam venas Arkadio <strong>la</strong><br />
sakristiano kaj invitas lin por bapti.<br />
– Pri kiu vi parolis? – demandis foje sinjoro popo <strong>la</strong> sakristianon.<br />
1 Temas pri Vuk Karaĝiĉ, kiu enkondukis serban normlingvon. Ĝis tiam en pli altaj sociaj<br />
tavoloj oni uzis lingvon kiun <strong>la</strong> popolo ne parolis (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
13
Kaj Arkadio humile movis <strong>la</strong> kapon, ridetis kaj malrapide frotis <strong>la</strong><br />
manojn, kvazaŭ li <strong>la</strong>vus ilin kaj diris:<br />
– He..., kaj... venu, sinjoro, por bapti... he... al Vujo <strong>la</strong> Fanfaronemulo...,<br />
virseksa... filo. Li ricevis fileton, kvazaŭ pomo 1 , sanan kvazaŭ<br />
krako 2 . Diris frau 3 Cveĉkenmajer, <strong>la</strong> akuŝistino, ke ŝi ĝis nun ne vidis tiel<br />
sanan kaj <strong>la</strong>ŭtan infanon..., dek tri pundojn kaj duonon pezas, ŝi diras,<br />
kaj krias kvazaŭ virboveto... Oni povas eĉ <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> domo de vinberejgardanto<br />
aŭdi bruon en <strong>la</strong> domo de Vujo. Vera mirindaĵo...<br />
– Ho, jen! Vere mirindaĵo! Kaj kiel tiel frue? – miras <strong>la</strong> popo.<br />
– Sed jam kelkaj tagoj pasis de kiam ... – mildigas Arkadio <strong>la</strong> aferon.<br />
– Jes, mi scias, sed tamen... Kiam tio estis? En januaro ... kaj nun<br />
jam estas julio. H-e-e-e! – turnas <strong>la</strong> popo kapon. – Vidu, vidu! A-a-a,<br />
diable! Se li estas Fanfaronemulo, fanfarone li ankaŭ kondutis. Ha,<br />
friponoj! ... Sed ne gravas; kio estas, jen estas. Povis esti eĉ malpli bone!<br />
– pardonas <strong>la</strong> popo al siaj ŝafetoj.<br />
– He, he ... infanoj ... diabletoj. Kion vi scias? Sako de puloj, he, he!<br />
– diras Arkadio kaj alportas al <strong>la</strong> popo, serveme kaj humile, ĉapelon kaj<br />
bastonon, kiu forme estis tia, kiaj kutime estas parokestraj bastonoj kaj<br />
kiun alportis de iu foiro kaj al popo donacis majstro Lekso <strong>la</strong> mielkukisto,<br />
jam antaŭ dudeko da jaroj.<br />
Kaj se en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo okazas iu malfeliĉaĵo, ke, ekzemple, mortas iu<br />
vi<strong>la</strong>ĝano, ne estas bone por ĉiuj, sed por sinjoro popo denove bone. Se<br />
mortas iu pli riĉa, sonoras ĉiuj sonoriloj kaj funebran riton faras ambaŭ<br />
popoj, kaj se mortas iu pli malriĉa, tion faras, kompreneble, nur unu<br />
popo. Li iras kaj kantas 4 , iomete li, iomete <strong>la</strong> sakristiano kaj iomete <strong>la</strong><br />
infanoj, tiel alterne. Dum <strong>la</strong> sakristiano aŭ <strong>la</strong> diakonoj kantas popo<br />
pensas aŭ konversacias pri stato kaj havaĵo de <strong>la</strong> entombigoto, pri <strong>la</strong><br />
testamento kaj heredantoj, pri proceso kaj advokatoj aŭ pri io alia kio<br />
apartenas al tiu aro da aferoj. Post <strong>la</strong> entombigo <strong>la</strong> sakristiano forportas<br />
<strong>la</strong> oficia<strong>la</strong>n veston kaj libron de <strong>la</strong> popo kaj <strong>la</strong> popo estingas kaj envolvas<br />
<strong>la</strong> kandelon en katunan aŭ silkan tukon, kiun li ricevis – ili estis diversaj,<br />
sed sinjoro popo plej volonte ricevadis <strong>la</strong> silkajn. Kaj jam tie, en <strong>la</strong><br />
tombejo, li fora<strong>ĉe</strong>tas de <strong>la</strong> infanoj, kiuj ankaŭ partoprenis <strong>la</strong> funebran<br />
riton, portante krucon, kandelingojn kaj bildojn de sanktuloj, ĉiujn iliajn<br />
tukojn kaj rubandojn por malmulte da mono, po kvar moneroj por tuko.<br />
„Venu, infanoj,“ diras sinjoro popo, „donu tion al popo kaj popo donos al<br />
vi iom da mono por ĝi.“ Li a<strong>ĉe</strong>tas kaj ankaŭ tion li sendas hejmen. De tiuj<br />
1<br />
En <strong>la</strong> serba komparo kun pomo signifas sanecon (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
2<br />
Esprimo „sana kvazaŭ krako“ en <strong>la</strong> serba signifas „tre sana“ (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
3<br />
Germane: sinjorino. En tiu tempo oni uzis multajn germanajn kaj hungarajn vortojn (Banato<br />
estis parto de Aŭstro-Hungario)<br />
4<br />
Oni preskaŭ ĉiujn ortodoksajn ritojn faras kantante (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
14
aĵoj sinjorino popedzino elektas tion, kio al ŝi p<strong>la</strong>ĉas kaj <strong>la</strong> reston ricevas,<br />
kiel parton de sa<strong>la</strong>jro, iu Ĵuĵa 1 aŭ Erĵa hungarino, kompreneble kaj kiam<br />
ŝi iras tra <strong>la</strong> strateto, multkoloras <strong>la</strong> rubandoj tiel, ke tio estas vera be<strong>la</strong>ĵo.<br />
Preterpasante ŝi malfeliĉigas ĉiujn kaj plej multe <strong>la</strong> maldikajn kaj frizitajn<br />
barbirajn asistantojn. Ne povas homo, eĉ se li havus ŝtonan koron, ne<br />
turniĝi post ŝin kaj doni al siaj okuloj agrab<strong>la</strong>n scenon kaj ĝuon. Buntas<br />
multaj rubandoj, kiel libera internacia haveno de diversaj f<strong>la</strong>goj en<br />
diversaj eskadroj. Oni devas scii, kiu estas servantino de <strong>la</strong> popedzino.<br />
Kaj sinjoro popo ofte ne venas tuj hejmen, sed de <strong>la</strong> tombejo, li iras<br />
rekte al hejmo de <strong>la</strong> entombigito – al „daĉa“ 2 . Tie estas ĉiuj funebraj<br />
najbaroj kaj nekonsoleb<strong>la</strong>j parencoj kaj tiuj, kiuj kontentas pri <strong>la</strong><br />
testamento, kaj <strong>la</strong> aliaj, kiuj preparas sin por proceso por refuti ĝin kaj tiel<br />
savi <strong>la</strong> animon de <strong>la</strong> kara entombigito de tia peko, kia estas nejusta<br />
testamento. Sinjoro popo denove ricevas <strong>la</strong> plej prestiĝan lokon. Ĉiuj<br />
sidas kaj manĝas. Neniu paro<strong>la</strong>s, ĉiuj silentas kaj manĝas kaj trinkas<br />
kliniĝinte, kiel decas en vera malgajo kaj ĉagreno. Ili trinkas por paco de<br />
<strong>la</strong> animo 3 .<br />
„He, Proko mia, Proko mia,“ aŭ alia nomo depende de <strong>la</strong> forpasinto,<br />
ĝemas Gliŝo <strong>la</strong> Riĉulo etendante malplenan g<strong>la</strong>son por plenigi ĝin per<br />
tremanta mano. „Mia Proko,“ daŭrigas Gliŝo, kun kapo, kiu ĉagrene falis<br />
sur lian bruston, „se vi estus havinta bonŝancon, vi nun trinkus por mia<br />
animo, kaj ne mi por <strong>la</strong> via. Vi estus devinta vivi ankoraŭ multajn tagojn<br />
kaj ne <strong>la</strong>si min tiel so<strong>la</strong> sen vi, mia frato kaj amiko. Kaj ankaŭ <strong>la</strong> Dio,<br />
pardonu Li al mi, prenas pli bonan! Jen, sinjoro popo kaj mi devos vivi kaj<br />
suferi ankoraŭ cent jarojn. Proko, bona amiko, kie vi estas por vidi vian<br />
Gliŝon suferantan,“ ĝemas Gliŝo, fortrinkas trinkaĵon el <strong>la</strong> g<strong>la</strong>so kaj<br />
mallevas <strong>la</strong> kapon sur <strong>la</strong> tablon.<br />
Kaj ĉiuj funebre klinas <strong>la</strong> kapojn kaj <strong>la</strong>ŭdas <strong>la</strong> forpasinton, paro<strong>la</strong>s pri<br />
liaj virtoj, pri kiuj ĝis nun neniu sciis, kaj plej multe pri tio paro<strong>la</strong>s iu<br />
Vaviko aŭ Betiko, iu germanino, kiu helpis al siaj konfizutaj najbaroj. Ŝi<br />
rakontas per sia nekorekta serba lingvo kaj igas ŝercojn kaj ridon al <strong>la</strong><br />
funebranta aro. Eĉ sinjoro popo emis diri ion bonan pri <strong>la</strong> forpasinto:<br />
„Verdire“ diras li, „en nia vi<strong>la</strong>ĝo ankoraŭ longan tempon ni ne havos iun<br />
tian; mi nur povas diri: Prokon ni ne povos facile anstataŭi.“<br />
Jen, tiel proksimume vivis sinjoro popo en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo, kaj kiu el<br />
menciitaj du popoj, mi opinias, ke ne gravas diri, ĉar iu jam antaŭ longa<br />
tempo diris, ke ĉiuj popoj estas ega<strong>la</strong>j, unu simi<strong>la</strong>s al <strong>la</strong> alia. Kaj krome,<br />
<strong>la</strong> reguloj de poetiko ordonas, ke oni devas veki scivolemon de leganto<br />
1<br />
En <strong>la</strong> serba oni uzas tiun nomon por ĉiuj slovakinoj (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
2<br />
Tiel oni nomas <strong>la</strong> solenan manĝon, kiun oni okazigas post <strong>la</strong> entombigo (rimarko de <strong>la</strong><br />
tradukinto)<br />
3<br />
Serbaj ortodoksaj kristanoj kutimas „trinki por <strong>la</strong> paco de animo“. Tio estas popo<strong>la</strong> kutimo.<br />
15
kaj, mi opinias, ke ĝis nun mi sukcesis tion fari. Kaj nun mi povus diri, kiel<br />
nomiĝis tiuj du popoj. Iliaj nomoj estas tiuj, kiujn mi uzis por <strong>la</strong> titolo de<br />
mia rakonto: popo Kiro kaj popo Spiro. Kaj ili havis siajn kromnomojn:<br />
popo Kiro nomiĝis ankaŭ Popo Nesatigeb<strong>la</strong> kaj popo Spiro: Popo Sako.<br />
Kial <strong>la</strong> unua ricevis tian kromnomon, vi jam aŭdis, kaj kial <strong>la</strong> alia havis<br />
kromnomon Popo Sako, vi aŭdos.<br />
Tiun malbe<strong>la</strong>n kromnomon, pri kiu popo Spiro plendis same kiel<br />
popo Kiro pri <strong>la</strong> sia, li ricevis jam delonge. Se oni kredus je tio, kion<br />
rakontas sinjorino edzino de popo Kiro, kaj ŝi estas bona amikino de<br />
sinjorino edzino de popo Spiro, kaj kion aŭdis kaj notis <strong>la</strong> aŭtoro mem,<br />
tiun kromnomon li ricevis jam <strong>la</strong> unuan jaron de sia popeco, kiam li,<br />
f<strong>org</strong>esinte siajn noblecon kaj rangon, intermiksiĝis en <strong>la</strong> tumulton, kiu<br />
kutime ĉirkaŭas <strong>la</strong> ĉaron de <strong>la</strong> edziĝatestanto kaj krias: „Bru<strong>la</strong>s via<br />
monsako“ 1 kaj <strong>la</strong> plej nekredeb<strong>la</strong> kaj plej terura en <strong>la</strong> tuta rakonto estas<br />
tio, ke li vere interpuŝiĝadis por kolekti monerojn kiujn <strong>la</strong> edziĝatestanto<br />
kelkfoje disĵetis en <strong>la</strong> tumulton. Onidire, al iu pli valora monero li tiel<br />
rapidis, ke li ĵetis sin en iun f<strong>la</strong>kon kaj eniris en ĝin kun <strong>la</strong> kapo antaŭe kaj<br />
restis en ĝi kiel cepop<strong>la</strong>nto. De tiam oni lin nomas Popo Sako kaj eĉ<br />
hodiaŭ oni lin tiel nomas, se li ne <strong>ĉe</strong>estas, kvankam li jam delonge estas<br />
alia homo.<br />
Ambaŭ popoj estas en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝo ekde kiam ili edziĝis kaj ili edziĝis tuj<br />
post <strong>la</strong> finita studado de teologio en Karlovci antaŭ pli ol dudek jaroj. Ili<br />
edziĝis kun edzinoj el <strong>la</strong> sama loko, kie ili nun popas. Popo Kiro edziĝis<br />
kun filino de popo kaj popo Spiro kun filino de kuratoro; neniu el ili pro<br />
amo. En anoncita konkurso por <strong>la</strong> paroko estis multaj aliaj kondiĉoj, sed<br />
pri ĉi tiu ili aŭdis nur kiam ili jam anoncis sin. Ambaŭ estis jam pli aĝaj<br />
barbohavaj teologoj. Ili akceptis ankaŭ tiun buŝe komunikitan kondiĉon<br />
kaj edziĝis, ĉar eĉ <strong>la</strong> sakristiano, antaŭulo de <strong>la</strong> hodiaŭa sakristiano<br />
Arkadio, sciis, ke <strong>la</strong> parokon ricevos nur tiuj, kiuj vo<strong>la</strong>s edizinigi tiujn du<br />
belulinojn. Kion, do, povis fari novaj teologoj kaj kandidatoj, krom edziĝi<br />
kun ili. Be<strong>la</strong>j estis <strong>la</strong> du novedzinoj kaj be<strong>la</strong>j ankaŭ <strong>la</strong> parokoj – ili<br />
geedziĝis kaj neniam bedaŭris.<br />
De tiu tempo ili ĉiam bone vivis. En <strong>la</strong> pasinta tempo ekestis multaj<br />
ŝanĝoj, nur <strong>la</strong> valoro de ilia edzeco restis neŝanĝita, malnova. Kiel vino<br />
el kelo de popo Spiro aŭ brando el kelo de popo Kiro – ju pli malnova,<br />
des pli bona – tiel ankaŭ <strong>la</strong> iinterkonsidero kaj amo inter geedzoj estis<br />
ĉiam pli firma. Sed tamen io ŝanĝiĝis. Korpe ŝanĝiĝis ambaŭ popoj kaj<br />
ambaŭ popedzinoj. Kiam ili, kiel novteologoj, antaŭ pli ol dudek jaroj<br />
venis en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝon, ambaŭ estis maldikaj kaj magraj kvazaŭ stipendio<br />
1 Ĉe serbaj ortodoksaj kristanoj edziĝatestanto kutime ĵetas monerojn kiujn infanoj kolektas.<br />
Ili kuraĝigas <strong>la</strong> edziĝatestanton kriante: „Bru<strong>la</strong>s <strong>la</strong> monsako.“<br />
16
por studado de teologio kaj nun ili ambaŭ estas dikaj kvazaŭ popo<strong>la</strong>j<br />
fondusoj. Oni ne povas diri kiu el ili estas pli dika, popo aŭ popedzino.<br />
Ambaŭ popedzinoj estas malgrandaj, <strong>la</strong>rĝaj kaj fortikaj kiel figuro sur <strong>la</strong><br />
tablo de sinjoro notario, en kiu sinjoro notario tenas tabakon kaj kiu estas<br />
figuro de iu virino pli <strong>la</strong>rĝa ol ŝia alto kaj kiam oni levas <strong>la</strong> supran duonon,<br />
en <strong>la</strong> malsupra estas tabako ĉiam humideta.<br />
Kaj popoj estis tre dikiĝintaj. Sutano preskaŭ ŝiriĝas sub akseloj kaj<br />
zono neniel povas resti <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> stomako, sed ĉiam tendencas iri supren ĝis<br />
<strong>la</strong> kolo. Iuj el pli bonaj konatoj kuraĝas ŝerci pri tio kaj, ekzemple, diri al<br />
popo Spiro:<br />
– Sed, sinjoro popo, kial tiu zono ne estas tie, kie ĝi devus esti?<br />
– He, he! Kial? Kiel vi povas tion demandi – respondas popo Spiro –<br />
kie ĝi devus esti? Ĝia loko estas ĝuste tie, kie vi ĝin vidas. Ne estas<br />
distingita mia stomako kaj zono ne devas tie esti, sed mia senmaku<strong>la</strong><br />
koro estas premiita, kaj tial <strong>la</strong> zono supreniras por kovri kaj distingi <strong>la</strong><br />
koron. Kutime, ja, medalojn oni metas surbrusten. Kaj ĉu vi vidis, ke iu<br />
havas medalon sur <strong>la</strong> stomako?<br />
Kaj li estis vere premiita, ĉar li havis ruĝan zonon dum popo Kiro<br />
havis nur bluan, ordinaran zonon. Kaj tio estis forma<strong>la</strong> pomo de diskordo<br />
inter <strong>la</strong> popoj kaj eĉ pli inter <strong>la</strong> popedzinoj. Ĉar homoj povas, kion oni jam<br />
scias kaj ne devas pruvi, esti iom moderaj kaj politike kondutantaj, sed<br />
virinoj, virinoj vere ne povas. Kiom da fojoj edzino de popo Kiro diris<br />
okaze de mencio de <strong>la</strong> ruĝa zono de popo Spiro: „Ruĝa zono! Ho, li<br />
estas tuta ruĝa, kiam mi lin vidas kaj ankaŭ tiu, kiu ĝin mencias.<br />
Diversuloj povas ricevi ruĝan zonon.“<br />
Kaj se oni povas kredi al edzino de popo Kiro, li fakte iom strange<br />
ricevis ĝin. Ŝi diras, ke popo Spiro ricevis ĝin nur tial, ĉar li foje en iu<br />
malgranda societo kantis antaŭ Lia Ekscelenco sinjoro arkiepiskopo iujn<br />
<strong>la</strong>ikajn kantojn akompanata de tamburico. Onidire li kantis „Vinon trinkas<br />
Petro Dojĉin“ kaj „Katica <strong>la</strong>ŭdinda, de ĉiuj vidinda.“ Popo Spiro bone<br />
tamburicis kaj li havas, ankaŭ nun post tiom da jaroj, belegan voĉon.<br />
„Jen, tion li kantis,“ diras <strong>la</strong> edzino de popo Kiro, „ne ekzistas aliaj<br />
liaj meritoj, sed li antaŭ Lia Ekscelenco kantis iujn kantojn, tiujn<br />
nedecajn, kaj ili p<strong>la</strong>ĉis al <strong>la</strong> Ekscelenco, kiu sendis al popo Spiro ruĝan<br />
zonon, kiam li revenis en rezidejon. Anstataŭ ricevi nazobaton, kion li<br />
kelkfoje meritis, li estis eĉ distingita... Jen kion povas ankaŭ Lia<br />
Ekscelenco fari.“ – diras kolere <strong>la</strong> edzino de popo Kiro viŝante <strong>la</strong> angulojn de<br />
<strong>la</strong> buŝo.<br />
Tion ŝi rakontis ofte, koleris kaj aldonadis, ke, mirinde, tiu sinjoro<br />
Spiro ĉiam estas bonŝanca. Ĉiam li sukcesas eliĝi el malbonŝanco,<br />
sendepende de ĝia naturo. Kaj ŝi pensis pri tiu afero, kiam Lia<br />
17
Ekscelenco arkiepiskopo faris kanonikan viziton tra sia eparkio kaj ne<br />
trovis popon Spiron en lia oficloko.<br />
Kaj tio okazis jene: <strong>la</strong> arkiepiskopo venis subite en <strong>la</strong> vi<strong>la</strong>ĝon kaj<br />
estis dimanĉo. Li iris rekte en <strong>la</strong> preĝejon al matena diservo, sed popo ne<br />
estis tie, kvankam jam sonoris <strong>la</strong> sonorilo. Kaj sinjoro arkiepiskopo iris al<br />
<strong>la</strong> altaro kaj komencis <strong>la</strong> diservon. Kiam <strong>la</strong> sakristiano Arkadio descendis<br />
de <strong>la</strong> sonorilturo kaj vidis kiu diservas, li ŝtoniĝis eĉ pli ol tiam, kiam lin en<br />
sonĝo vizitis Sankta Niko<strong>la</strong>o kaj ordonis al li diri al Janjo <strong>la</strong> greko, ke li<br />
(Janjo) a<strong>ĉe</strong>tu <strong>la</strong> trian lustron por <strong>la</strong> preĝejo kaj plialtigu <strong>la</strong> sa<strong>la</strong>jron de <strong>la</strong><br />
sakristiano. Arkadio jam vidis multajn miraklojn, li konversaciis kun<br />
mortintoj, konis kelkajn sorĉistinojn en najbaraj lokoj kaj estis peranto<br />
inter diservantoj kaj pekintaj homoj – sed tian miraklon li <strong>ĉe</strong>estis <strong>la</strong> unuan<br />
fojon. Li tuj koncentriĝis kaj petis <strong>la</strong> maljunan forĝiston Oreston teni lian<br />
kantolibron ĝis kiam li revenos. Oresto, kiu eksterordinare kantis kaj dum<br />
<strong>la</strong> kantado levadis <strong>la</strong> brovojn preskaŭ ĝis <strong>la</strong> verto, volonte akceptis tion<br />
kaj Arkadio rapidis senspire al <strong>la</strong> hejmo de popo Spiro. Ĝi ne estis<br />
malproksime kaj li kriis jam de <strong>la</strong> korta pordo:<br />
– Rapidu sinjoro, malfeliĉo... malfeliĉo, granda malbonŝanco...<br />
– Ho, ve! Kia malbonŝanco? – elkuris popo Spiro – Kiel, kiel? Ĉu<br />
defalis <strong>la</strong> pendolo kaj mortigis povrajn infanojn?<br />
– Ne – diris Arkadio anhe<strong>la</strong>nte – io eĉ pli malbona. Venis Lia<br />
Ekscelenco sinjoro arkiepiskopo.. Jen li eniris en <strong>la</strong> altaron kaj komencis<br />
fari <strong>la</strong> matenan diservon.<br />
– Arki... arki... arkiepiskopo! Ve al mi! – diris popo Spiro kaj haltis<br />
gapante kaj ŝtoniĝinte. Se senhara patro Inocento el Timisoaro estus<br />
kultivinta lipharojn kaj barbon kaj estus surkape havinta ĉapon de<br />
ortodoksaj popoj el ordeno de Sankta Bazilo kaj estus veninta kaj<br />
starinta antaŭ li petante, ke li (popo Spiro) konvertu lin en ortodoksan<br />
religion – ne mirus popo Spiro pli ol li ekmiris tiam, kiam li tion aŭdis.<br />
Tondro, vera tondro el serena ĉielo.<br />
– Rapide, sinjoro, rapide! – rapidigis lin Arkadio kaj rapidis reen al <strong>la</strong><br />
preĝejo kun popo Spiro ma<strong>la</strong>ntaŭ si.<br />
Ili ambaŭ rapidegis al <strong>la</strong> preĝejo.<br />
– He, malbonŝance ĝi sonoris, – anhelis popo Spiro kaj rapidegis<br />
post Arkadio tenante per ambaŭ manoj <strong>la</strong> stomakon, kiu malhelpis lian<br />
kuradon. Ve, malfeliĉa Spiro, kion vi faros nun? Vi restos sen barbo 1 ,<br />
kvazaŭ vi neniam havis ĝin. Vi restos sen barbo kaj sen lipharoj.<br />
– Dio faros, ke ĉio estu bona – konsolis lin Arkadio.<br />
1<br />
Ortodoksaj popoj devas havi barbon. Sen barbo neniu povas esti popo (rimarko de <strong>la</strong><br />
tradukinto)<br />
18
– Estas por vi facile tion diri, vi ne dependas de li. Sed, diru, kion mi<br />
faru, ve, kion mi faru? Nun vi estas pli saĝa ol mi.<br />
– Mi scias nenion. De timo mi ne scias eĉ mian nomon – diris<br />
Arkadio, – sed eble dum ni rapidas mi ekhavos ideon – diris li irante<br />
malproksime antaŭ <strong>la</strong> popo.<br />
– Kion mi faru nun, frato Arkadio? Helpu, pro Dio – diris anheleganta<br />
popo Spiro, kiam ili atingis en <strong>la</strong> preĝejan korton.<br />
– Mi ion pripensis, sed mi ne scias, ĉu ĝi helpos, – diris Arkadio –<br />
Kion vi opinias, ĉu estus bone, sinjoro, se vi dirus, ke mi malfruis pro<br />
malsano, kaj mi, cetere, ne dependas de Lia Ekscelenco, mi havas<br />
nenion komunan kun li, pardonu ke mi tion diras, samkiel vento havas<br />
nenion komunan kun peltvesto, kaj vi povas diri, ke vi min ne trovis en <strong>la</strong><br />
pregejo kaj vi mem iris sonorigi por <strong>la</strong> matena diservo.<br />
– Ho, Dio heplu al vi! – akiris spiron popo Spiro – Tre bone, tiel ni<br />
diros.<br />
Tiel ili faris.<br />
Kaj popo Spiro eliĝis el malbonŝanco kaj li jam estis tute paralizita.<br />
Senŝerce, arkiepiskopo, tiel severa homo.<br />
Arkiepiskopo aŭdis <strong>la</strong> rakonton kaj kredis kaj, eĉ, <strong>la</strong>ŭdis <strong>la</strong> popon pro<br />
kalmeco kaj diligenteco en servo al Dio. Li eĉ nomis lin apogo de<br />
ortodoksa religio. Kaj poste ĉiam, depende de cirkonstancoj, li <strong>la</strong>ŭdis<br />
bonan paŝtiston Spiron kaj videb<strong>la</strong> pruvo kaj signo de tiu kontento kaj<br />
favoro estis tiu ruĝa zono je kiu edzino de popo Kiro estis tiel<br />
malkontenta.<br />
„Pro kanto, ne pro io alia,“ diradis sinjorino edzino de popo Kiro kiam<br />
ajn oni parolis pri tio. „Nenio alia, kara mia. Se mi meritas ruĝan zonon,<br />
tiam ankaŭ sinjoro Spiro meritas ĝin,“ finadis <strong>la</strong> rakonton flustrante <strong>la</strong><br />
edzino de popo Kiro.<br />
Sed, kvankam sinjorino popedzino tiel parolis, oni tute ne devas<br />
pensi, ke ili, savu Dio, ma<strong>la</strong>mis unuj <strong>la</strong> aliajn. Ili vivis tute bone, kiel,<br />
finfine, decas en popaj hejmoj, kiuj devas esti modelo al cetera paŝtataro<br />
de <strong>la</strong> paroko.<br />
Ili vivis, kiel mi jam diris, tre bone. Kiam popo Spiro buĉigas porkojn<br />
kaj faras porkobuĉon 1 li unue al popo Kiro sendas iom da viando, haŭto,<br />
graso, kolbasoj kaj sangokolbasoj kaj iam ankaŭ premkolbason, almenaŭ<br />
<strong>la</strong> plej malgrandan; tiel faras ankaŭ popo Kiro sendante donacojn al popo<br />
Spiro. Kaj <strong>la</strong> modelon de siaj edzoj sekvis ankaŭ <strong>la</strong> dommastrinoj. Se oni<br />
kuiris ion specia<strong>la</strong>n en unu el <strong>la</strong> domoj, oni sendis parton de tio ankaŭ en<br />
alian domon kun rimarko, ke ĝi ne estas tiel bona, kia ĝi devus esti kaj<br />
1<br />
Tiutempe oni kutimis fari malgrandan feston, kiam oni buĉis porko(j)n (rimarko de <strong>la</strong><br />
tradukinto)<br />
19
kun peto por sincera kaj objektiva prijuĝo pri <strong>la</strong> kvalito de <strong>la</strong> torto, kuko,<br />
strudlo, potkuko aŭ alia simi<strong>la</strong> pasto.<br />
„Aĥ,“ tute kontenta kaj feliĉa kutimis diri sinjorino edzino de popo<br />
Kiro ordigante sur telero strudlon el fermentita pasto, kiun ŝi sendos al<br />
edzino de popo Spiro, „mi scias, ke sinjorino Sido 1 krevos pro ĵaluzo,<br />
kiam ŝi vidos, kiel bona estas mia fermentilo. Kaj <strong>la</strong> strudlo tiel bone<br />
ŝvelis, kaj ĝi estas molega. Vidu kiel ĝi elstaras, kiel risorto en <strong>la</strong> kanapo.<br />
Be<strong>la</strong>ĵo vera. Mi portus ĝin mem nur por vidi, kian mienon ŝi havos, kiam<br />
ŝi vidos ĝin. Kaj ŝia pasintsemajna strudlo estis premita kvazaŭ blindu<strong>la</strong><br />
p<strong>la</strong>tpano, kvazaŭ je lunlumo bakita. Tiom ŝi saltos pro sia envio, aĉulino<br />
dika, kiam ŝi vidos,“ diras edzino de popo Kiro kaj montras nekredeb<strong>la</strong>n<br />
alton, ĝis kiu saltos sinjorino de popo Spiro pro envio kaj donas teleron al<br />
sia filino, ke ŝi portu ĝin en najbaran domon.<br />
Kaj post tagmanĝo ŝi tuj kuras trans <strong>la</strong> straton vo<strong>la</strong>nte trovi ilin <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong><br />
tablo por persone vidi efekton de sia strudlo.<br />
– Mi vo<strong>la</strong>s peti vin pri io, dolĉa sinjorino Sido, eĉ se tio kolerus vin, –<br />
diras sinjorino Perso 2 , <strong>la</strong> edzino de popo Kiro, al <strong>la</strong> alia popedzino – mi<br />
jam delonge intencas veni al vi kaj esti <strong>ĉe</strong> vi duonan tagon, ke vi montru<br />
al mi, kiel vi faras viajn famajn buter-fritkukojn. Vi tion bonege faras kaj<br />
pro ili vi fariĝis fama. Kaj mi, diablo scias kial, neniam sukcesas fari ilin<br />
tiel bonaj sendepende de tio, kion mi faras. Mi vidas, ke tio ne estas<br />
bona.<br />
– Certe vi ŝercas – kvazaŭ hontante diras sinjorino Sido.<br />
– Ne, ne, mi tion diras tute ne ŝercante. Multfoje mi ploris pro tio. Mia<br />
edzo ĉiam riproĉas al mi. Foje mi koleriĝis kaj diris al li, kiam li komencis<br />
riproĉi, ke mi ne povas fari ilin tiel bone kiel vi, kaj diris al li... mi tion<br />
vo<strong>la</strong>s diri al vi, sinjorino Sido, eĉ se vi tuj ofendiĝus: „Se estas tiel,“ diris<br />
mi, „kial vi edziĝis kun mi. Vi devis edziĝi kun sinjorino Sido, mi vidas, ke<br />
via koro estas pli favora al ŝi, kaj vi havus bonajn ŝpruc-fritkukojn... kaj ŝi<br />
estas pli be<strong>la</strong> ol mi kaj pli dika...“<br />
– Vi intencis diri: buter-fritkukojn,“ – korektas sinjorino Sido iom<br />
kolera pro mencio de dikeco.<br />
- Jes, buter-fritkukojn, diable, pardonu Dio al mi. Mi estas kolera kaj<br />
jam ne scias, kion mi diras. Mi ne povas ĉion scii. Se Dio ne donis al mi<br />
lerton por buter-fritkukoj, kial Kiro ĉiam riproĉas al mi. Kaj tiam liaj okuloj<br />
pleniĝas per <strong>la</strong>rmoj kaj li movetas <strong>la</strong> zonon kaj ĉapon kaj diras: „Ne<br />
koleru! Mi ne opiniis tiel. Perso, edzino mia, mi vin amas 3 pli ol ĉiujn<br />
buter-fritkukojn en <strong>la</strong> mondo.“ Kaj tiam mi bedaŭras, ke mi lin tiel<br />
malĝojigis kaj mi malbenas min kaj ŝpruc-fritkukojn.<br />
1 Mallongigo de iom arkaika virina nomo Persida (rimarko da <strong>la</strong> tradukinto)<br />
2 Alia mallongigo de <strong>la</strong> sama virina nomo (Persida)<br />
3 En <strong>la</strong> serba oni uzas saman vorton por „ami“ kaj „ŝati“ (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
20
Kaj sinjorino Sido ĝojas, Dio mia, kaj movas sin sur <strong>la</strong> seĝo kaj ŝia<br />
ventro tremas pro kontento. Ŝi tiam konso<strong>la</strong>s sinjorinon Person:<br />
– Eh, sinjorino Perso, tiel estas en ĉi-mondo. Ĉiun <strong>la</strong> Dio dotis per iu<br />
doto; eĉ <strong>la</strong> buter-fritkukoj ne estas iu specia<strong>la</strong> feliĉo. Sed, se vi jam tiom<br />
deziras kjaj opinias, ke mi ilin faras pli bone ol vi, mi tre volonte montros<br />
al vi, kiam ajn vi vo<strong>la</strong>s. Venu, ekzemple, unu dimanĉon antaŭtagmeze<br />
kaj kunvenigu ankaŭ Me<strong>la</strong>nion 1 . Ŝi jam estas plenkreska, hodiaŭ-m<strong>org</strong>aŭ<br />
ekestos iu ŝanco 2 ... ŝi devas scii, mi montros ankaŭ al ŝi. Sed, kara,<br />
komplezo kontraŭ komplezo, mi vo<strong>la</strong>s, ke ankaŭ vi faru ion...<br />
– Mi pretas aŭdi tion.<br />
– Mi montros tion al vi nur se vi montros al mi, kiel vi faras tiun<br />
paston, kiun oni nomas vespo<strong>ĉe</strong><strong>la</strong>ro kun gisto, ĉar vi, mi devas konfesi,<br />
estas vera majstro por tio. Kaj mia popo tion tre ŝatas kvazaŭ li estus,<br />
pardonu Dio al mi, germana infano.<br />
– Ho, kara mia, – diras fiere sinjorino Perso – ne estas ĉiu dotita per<br />
tio. Sed por tio oni devas havi bonan instruiston kaj mi havis lin. Por mia<br />
forpasinta patrino, Dio savu ŝian animon, ne estis tia pasto aŭ<br />
gistopasto, kiun ŝi ne sciis prepari. Kiam ŝi faradis vespo<strong>ĉe</strong><strong>la</strong>ron kun<br />
gisto ŝi estus povinta tion proponi al <strong>la</strong> imperiestro mem. Sinjoro Jerotio<br />
Draganoviĉ, kiam li verkis sian kohbuh 3 -on, volis ĝin dediĉi al ŝi, jes.<br />
– Mi kredas, kara.<br />
– Kaj kiel mia patrino instruis al mi, tiel mi nun instruas al mia<br />
Me<strong>la</strong>nio.<br />
– Kara! Mia Juco 4 ankaŭ. Ŝi scias multon. Mi diras <strong>la</strong> vi, se ŝi nur<br />
unufoje vidas, ke oni ion preparas, ŝi tuj, kara mia, kuras hejmen por<br />
eksperimenti. Ŝi jam havas unu tutan libron skribitan. Ĝi havas be<strong>la</strong>n<br />
kovrilon kun surskribo Poesie. Ĝin al ŝi donacis sinjoro Ŝandor, juristo el<br />
Kikindo, kaj en ĝi estas nenio presita, nur malplenaj folioj. Kaj ŝi, mia<br />
kara infano, en ĝin enskribis preparmanierojn por ĉiuj saŭcoj, almanĝaĵoj<br />
kaj pastoj. Ŝi ĉion liniigis per liniilo kaj enskribis, kara mia infano. Ŝi<br />
skribas kvazaŭ ia oficisto, samkiel ŝia patro. Kiu kun ŝi edziĝos, certe<br />
havos bonan ekonomiiston.<br />
– Kara mia, mi scias. Kaj mi neniam ŝin opinias diverse de mia<br />
Me<strong>la</strong>nio kaj mi ĉiam diras al ŝi, ke ŝi amike ri<strong>la</strong>tu kun ŝi kaj agu kiel ŝi<br />
agas.<br />
Jen tiel konversacias du popedzinoj.<br />
(daŭrigota)<br />
1<br />
Ankoraŭ unu ne plu uzata virina nomo (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
2<br />
Temas pri ŝanco por edziniĝo (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
3<br />
Germane: kuirlibro (<strong>la</strong> vorto en <strong>la</strong> germana estas skribata alie, sed tiel oni prononcas ĝin –<br />
rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
4<br />
Mallongigo de virina nomo Julija = Juliino (rimarko de <strong>la</strong> tradukinto)<br />
21
FELIX ROMULIANA<br />
Dek kilometroj de urbo Boljevac (en orienta parto de Serbio) <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong><br />
piedo de montego Rtanj, proksime de banloko Gamzigrad troviĝas cara<br />
pa<strong>la</strong>co nomata FELIX ROMULIANA.<br />
Ĝi estis konstruita komence de <strong>la</strong> kvara jarcento de <strong>la</strong> nova erao.<br />
Caro Galerio decidis konstrui pa<strong>la</strong>con en <strong>la</strong> jaro 305 de <strong>la</strong> nova erao. La<br />
konstruado daŭris ĝis lia morto. Li estis infektita survoje al Sofio kaj tie<br />
mortis. Lia korpo estis transportita al <strong>la</strong> cara pa<strong>la</strong>co kie li estis enterigita<br />
sur <strong>la</strong> altaĵo Magura. Unu kilometron oriente de <strong>la</strong> Pa<strong>la</strong>co troviĝas du<br />
tumuloj kie estis enterigitaj li kaj lia patrino Romuliana. Lia patrino volis<br />
fari <strong>la</strong> <strong>la</strong>stan paganan riton Apotezo (religia rito per kiu ili estis levigitaj<br />
inter diojn), ĉar du jarojn poste Caro Konstantino <strong>la</strong> Granda, prok<strong>la</strong>mis<br />
Kristanismon. Caro Galerio donis <strong>la</strong> mi<strong>la</strong>nan edikton kiu prok<strong>la</strong>mis <strong>la</strong><br />
toleremon inter religioj.<br />
En <strong>la</strong> 19a jarcento, serĉante minejojn en Serbio, germana barono<br />
Fon Her malkovris <strong>la</strong> spurojn de <strong>la</strong> fortikaĵo. Poste Felix Kanic, konata<br />
vojaĝpriskribisto vizitinte <strong>la</strong> fortikaĵon estis konvinkinta ke tio estis Romia<br />
fortikaĵo KASTRUM, ĉar romianoj konstruadis multajn fortikaĵojn je<br />
dekstra f<strong>la</strong>nko surborde de <strong>la</strong> rivero Danubo, por protekti sin kontraŭ<br />
subitaj barbaraj atakoj, trans Danubon.<br />
Ĉe ni, en orienta parto de Serbio ekde <strong>la</strong> jaro 1953 niaj arkeologoj<br />
komencis esploradon de <strong>la</strong> fortikaĵo troviĝanta en ĉirkaŭaĵo de<br />
Gamzigrada banloko, proksime de urbo Zajeĉar. Tiam estis malkovritaj<br />
gravaj kaj valoraj kulturaj artaj kaj arkeologiaj objektoj. Ekzemple: unue,<br />
<strong>la</strong> malkovritaj mozaikoj asertis ke <strong>la</strong> ĝistiama kredado pri ekzisto de<br />
Romia fortikaĵo falis, ĉar nia arkeologo, d-ro Dragos<strong>la</strong>v Srejović pruvis ke<br />
tie, fakte, troviĝas Cara Pa<strong>la</strong>co nomata Felix Romuliana, <strong>la</strong>ŭ skribaĵo<br />
trovita sur <strong>la</strong> trovita fragmento de arhivolto.<br />
Ekstere, <strong>la</strong> Pa<strong>la</strong>co etendiĝas sur <strong>la</strong> 6,5ha, kaj interne sur <strong>la</strong> 4,5ha.<br />
Cara Pa<strong>la</strong>co estis plej bele konstruita ekzemplo de Romiaj kortegoj:<br />
malnova salono, <strong>la</strong> granda salono, akvo-termoj, vestibuloj, belege<br />
ornamitaj muroj kun motivoj el ĉasado, el naturo, 20 b<strong>la</strong>nkaj altaj kolonoj,<br />
turoj kaj belegaj historiaj kaj kulturaj artaĵoj kaj skulptaĵoj: kapo de<br />
22
Jupitero, Herkulo, Galerio. Ĉio prezentas valoran ateston pri malfrua<br />
antikva arkeologia eltrovejo.<br />
Felix Romuliana en <strong>la</strong> jaro 2007 estis enmetita en <strong>la</strong> liston de<br />
mondaj kulturaj heredaĵoj.<br />
En junio <strong>la</strong> pa<strong>la</strong>con vizitis ministro de kulturo kaj informado Predrag<br />
Marković kune kun ambasadoro de Germanio, en Beograd, s-ro Volfram<br />
Mas kaj <strong>la</strong> zajeĉara urbestro s-ro Boško Ničić. Tiam estia prezentita nova<br />
vizaĝo de <strong>la</strong> restarigita orienta pordego de Felix Romuliana.<br />
La projekton pri ”Restarigado kaj konservado de <strong>la</strong> Orienta pordego<br />
de Felix Romuliano” finance subtenis Germanio. Antaŭe tion faris Italio,<br />
Kanado, Japanio kaj antaŭ nelonge akompanis ilin ambasadorino Merry<br />
Vorlik el Ameriko. Dankante al iliaj monrimedoj oni povis sukcese fini <strong>la</strong><br />
projekton de restarigado kaj konservado de du tumuloj sur Magura kie<br />
estis enterigitaj kaj caro Galerio kaj lia patrino Romuliana.<br />
Sur <strong>la</strong> teritorio de Serbio troviĝas 8 (ok ) el 17 (dek sep) romiaj caroj.<br />
La caran pa<strong>la</strong>con Felix Romuliana oni povas kompari kun belega<br />
Diokleciana Pa<strong>la</strong>co troviĝanta en Split, urbo en Dalmatio-Kroatujo.<br />
23<br />
Jadranka Mirić, Zaječar
Datreveno de Tibor Sekelj<br />
EL OMBRO<br />
Ĉi tiu teksto estas rememoro de Tereza Kapista pri tempo de<br />
kamaradeco kun Tibor Sekelj. Ŝia titolo estas vera, tiu malgranda, vig<strong>la</strong><br />
homo estis granda homo kaj ĉiuj liaj konatoj sentas sin “en ombro”.<br />
Nekonataj detaloj el vivo de Tibor faras ĉi tiun tekston eksterorde<br />
interesa en ĉi tiu “lia” jaro<br />
Ekzistas memorigendaj momentoj en <strong>la</strong> vivo. Unu el ili estis mia<br />
konatiĝo kun sinjoro Tibor Sekelj.<br />
Tio okazis en <strong>la</strong> jaro 1965 kiam, mi, kiel sekretariino en Elementa<br />
lernejo en Beogrado <strong>org</strong>anizis prelegon de T. Sekelj. Telefone ni fiksis <strong>la</strong><br />
daton kaj horon. Kiam li eniris <strong>la</strong> sekretariejon, mi estis ege surprizita, ĉar<br />
<strong>la</strong>ŭ lia fameco, kaj artikoloj kiujn mi legis de li, en mia imago li devus<br />
estis tarzanaspekta. Kaj jen, ma<strong>la</strong>ltstatura viro kun vig<strong>la</strong>j bluaj okuloj,<br />
ridetante anoncis: “Mi estas <strong>la</strong> preleganto pri Papuanoj”.<br />
– Dio mia, ĉu li kuraĝis, tiel rompiĝema esti kun Papuanoj? –<br />
senvorte mi demandis min.<br />
Tuj mia ekzistanta estimo pligrandiĝis. Nature, mi <strong>ĉe</strong>estis <strong>la</strong><br />
prelegon kaj ĝuis lian bonhumoron dum prelegado. Kune kun infanoj mi<br />
rigardis <strong>la</strong> objektojn kiujn li alportis. Ravis nin <strong>la</strong> bumerango, ĉiuj ni tion<br />
vidis <strong>la</strong> unuan fojon. La infanoj kun granda e<strong>la</strong>no sekvis lian rakonton kaj<br />
observis <strong>la</strong> montritajn lumbildojn.<br />
Poste mi ne vidis T. Sekelj eble dum pli ol 10 jarojn.<br />
Mi iris al Subotica vizitadi miajn gepatrojn semajnfine. Foje mi vizitis<br />
mian amikon Gabor Almaŝi kiu estis skulptisto kaj esperantisto, kaj tion<br />
mi ne sciis. Je mia miro, tie mi trovis sinjoron Sekelj, skuitan <strong>ĉe</strong>table,<br />
skulptantan de argilo figurojn. Ni denove konatiĝis. Li kiel “malnova<br />
amiko” tuj k<strong>la</strong>rigis al mi pri tiuj figuroj kiuj simbo<strong>la</strong>s <strong>la</strong> 5 kontinentojn. Mi<br />
bone memoras Eŭropon en formo de stilizita kruco kaj Azion kiel<br />
elefantkapon kun rostro. (Poste mi vidis <strong>la</strong> bakitajn ceramikaĵojn en <strong>la</strong><br />
domo de Tibor, sur <strong>la</strong> librobreto, kie estis kolektitaj liaj libroj kaj tradukoj<br />
el ĉiu kontinento, el multaj <strong>la</strong>ndoj, kaj en 5 vicoj 5 kontinentoj kaj antaŭ<br />
ĉiu kontinento staris <strong>la</strong> figuro-simbolo de <strong>la</strong> kontinento. Kia ideo! Ekde<br />
tiam ni ekestis veraj geamikoj kaj li ne plu estis sinjoro al mi nur Tibor,<br />
amiko kara.<br />
Ni intervidiĝis monate unu-du foje, kiam mi vizitis miajn gepatrojn en<br />
Subotica, kie Tibor tiam estis direktoro de <strong>la</strong> urba Muzeo. Ankaŭ li<br />
24
venadis al Beogrado, kiam vojaĝis al Serbio prelegadi, aŭ kiam devis<br />
flugi ekster<strong>la</strong>nden, tiam alvenis unu tagon plifrue, tranoktis <strong>ĉe</strong> mi kaj <strong>la</strong><br />
venontan tagon forflugis. Ekz. en 1981 mi akompanis lin al flughaveno<br />
ĉar li vojaĝis al Brazilo, sed mi tiam tute ne sciis kial, neniam li<br />
Esperanton menciis al mi.<br />
Mi sciis de amikoj el Subotica ke li ofte ne havis monon por vojaĝoj<br />
kaj prunteprenante li ŝerceme diris: min atendas mia pensio neelspezita<br />
dum mia foresto – tiu estu <strong>la</strong> garantio por mia ŝuldo, post mia reveno mi<br />
redonos al vi <strong>la</strong> monon. Tiel estis.<br />
Antaŭ <strong>la</strong> UK en Vankuvero en <strong>la</strong> jaro 1984 mi vizitis kaj trovis lin<br />
sidante antaŭ granda memdesegnita mapo de Usono. Sur mapo troviĝis<br />
multaj punktoj signantaj <strong>la</strong> urbojn kun diversaj koloroj.<br />
– Kion vi faras?<br />
– Preparas min al UK en Kanado – Vankuvero kaj poste<br />
rondvojaĝos tra Usono, diris li iomete solene.<br />
– Sed vi diris ke vi ne havas sufiĉan monon, kaj nun eĉ al Ameriko<br />
preparas sin?<br />
– Vidu, en ĉiu desegnita loko mi havas geamikojn kiuj pretas gastigi<br />
min, mi ja pri tio korespondadis kun ili.<br />
– Jes, facile al vi, vi monda vagabondo, sed kiel mi havu amikojn en<br />
aliaj kontinentoj. Tio tute ne eb<strong>la</strong>s.<br />
– Eb<strong>la</strong>s mi tion ebligos al vi<br />
– Vere, vi havas amaran humuron!<br />
Lia respondo estis mallonga kaj tiam al mi nekompreneb<strong>la</strong>.<br />
– Jes, sen Esperanto ne eb<strong>la</strong>s. Kun Esperanto eb<strong>la</strong>s! Pripensu pri<br />
tio.<br />
Tiamaniere li “rektmetode instruis min”, sed mi ĉiam estis dubema.<br />
Nun ja, scias ke mi eraris!<br />
Revenante el Kanado kaj Usono li multe rakontis al mi. La energio<br />
kiun li disponadis estis magia. Ĉu kun tiuj rakontoj li intence deziris influi<br />
min? Certe, jes. Nun mi dankas pro tio al li.<br />
En <strong>la</strong> jaro 1984 li havis financajn problemojn, ĉar <strong>la</strong> eldonado de<br />
libroj kostis multe.<br />
Mi bone memoras vesperon kiam li prelegis en Societo en Subotica<br />
(ĉiam per lumbildoj), post <strong>la</strong> prelego li akompanis min al hejmo de miaj<br />
gepatroj. Ni malrapide promedanis kaj babi<strong>la</strong>dis. Li ekstaris subite,<br />
profunde enspirante freŝan printempan aeron kaj diris:<br />
– Mi esperas <strong>la</strong> solvon de tiuj problemoj!<br />
Tiunokte mi sonĝis nian plej valoran monbileton sed sur ĝi anstataŭ<br />
kutima portreto troviĝis Tibor. Stranga sonĝo. Sed Tiboron mi vidis nur<br />
post unu semajno, nature, mi tuj rakontis mian strangan sonĝon. Li<br />
ekridegis, demandante <strong>la</strong> certan daton de mia sonĝo.<br />
Post mia respondo li solene diris:<br />
– Mi malkovros <strong>la</strong> sekreton de via sonĝo.<br />
25
De sur <strong>la</strong> skribotablo prenis leteron, mi tuj vidis ke estas en koverto<br />
de “aerpoŝto”, do, de ekster<strong>la</strong>ndo. Li sidigis min apude, malfermis <strong>la</strong><br />
leteron, en kiu sciigis lin ke <strong>la</strong> Japana Fukuinkan Shotyen eldonos lian<br />
libron “ Kumewawa <strong>la</strong> filo de <strong>la</strong> ĝangalo” en japana lingvo en 200 000<br />
ekzempleroj.<br />
–Ĉu vi komprenas kion tio signifas? Mi vere <strong>la</strong>ŭ via sonĝo povus<br />
kuŝi sur <strong>la</strong> mono.<br />
– Lia dividita ĝojo kun mi estis grandega, ni babilis ĝis noktomezo<br />
kaj li estis plena de novaj p<strong>la</strong>noj ri<strong>la</strong>te al mono kiun li gajnos.<br />
La unua afero estos ke li a<strong>ĉe</strong>tu novan aŭton, jam de longe<br />
bezonatan. En tiuj jaroj li multe prelegadis tra tuta nia <strong>la</strong>ndo (Jugos<strong>la</strong>vio).<br />
Li ankaŭ ege revigligis <strong>la</strong> movadon en Subotica, eĉ mi estis en estraro<br />
kaj helpadis al li. Sed mono el Japanio atingis lin nur en <strong>la</strong> jaro 1985.<br />
Tiam estis a<strong>ĉe</strong>tata <strong>la</strong> aŭtomobilo, kaj mi estis <strong>la</strong> kunvojaĝanto.<br />
Sekelj k<strong>la</strong>rigis sian p<strong>la</strong>non pri <strong>la</strong> rezolucio de UNESKO, kaj mi jam<br />
sciis ke du foje estis en Beogrado <strong>ĉe</strong> mi, kiam vizitis <strong>la</strong> instancojn por<br />
eksteraj ri<strong>la</strong>toj. Li petis apogon al <strong>la</strong> propono, kaj sukcese havigis ĝin.<br />
Nun li estas deviga vojaĝi al kunsido de UNESKO en Sofio kaj <strong>ĉe</strong>esti<br />
Ĝenera<strong>la</strong>n konferencon en oktobro 1985.<br />
Ni kune a<strong>ĉe</strong>tis al li novan vestaĵon “de kapo ĝis p<strong>la</strong>ndumo”, kiel oni<br />
diras <strong>ĉe</strong> ni. Li deziris esti vera reprezentanto de UEA.<br />
Li invitis min kunvojaĝi kun li al Sofio, mi kun granda ĝojo akceptis <strong>la</strong><br />
taskon rigardi dumvoje <strong>la</strong> mapon kaj sukcese alveni Sofion.<br />
Ni enaŭtiĝis <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> domo de Tibor en Subotica. Mi vidis ke li estas<br />
iom maltrankvi<strong>la</strong>, pro <strong>la</strong> granda tasko kiun li prenis sur ŝultron, konante<br />
lin mi opinias ke li eble timis pro eventua<strong>la</strong> malsukceso. Li neniam facile<br />
akceptas malsukcesojn! Post 90 kilometroj de lia domo, li subite haltigis<br />
<strong>la</strong> aŭton.<br />
– Kio okazas?<br />
– Mi f<strong>org</strong>esis <strong>la</strong> pasporton kaj <strong>la</strong> monujon, ni devas revojaĝi.<br />
Tio jam estis vanaj 180 km tamen li ne akceptis mian proponon, ke<br />
ni tranoktu en Subotica, <strong>la</strong>su <strong>la</strong> ekon al venonta tago. Nur en noktaj horoj<br />
ni atingis Niŝ. Ni vizitis samideanon Jovan Neŝiĉ. Li invitis nin tranokti <strong>ĉe</strong><br />
li. Tibor ne akceptis! Post unuhora ripozo kaj babi<strong>la</strong>do ni ekis al <strong>la</strong> limo.<br />
“La vivo pelis nin” – li montriĝis sen<strong>la</strong>ca.<br />
Al <strong>la</strong> bulgara limo ni alvenis post noktomezo. La doganistoj tre<br />
nevole rigardis <strong>la</strong> aŭton kaj enŝovis <strong>la</strong> manojn en ĉiun valizon. Ili ne<br />
komprenis kial ni vojaĝas al Bulgario ne havante varojn por nigra<br />
merkato. Tiaspecaj vojaĝantoj kiuj ne vojaĝis pro <strong>la</strong> merkato estis<br />
maloftaj en tiu periodo. La doganisto trovis de mi faritan kaj enkadrigitan<br />
grafikaĵon, kiun mi dezirus donaci al <strong>la</strong> redaktejo de “Bulgara<br />
Espertantisto”.<br />
– Eble vi pagu doganon por ĝi, proponis <strong>la</strong> doganisto, tio estas<br />
artaĵo. Tibor koleriĝis.<br />
26
Komencis k<strong>la</strong>rigi ke ni estas intelektuloj, ne nigramerkatistoj, ni iras<br />
tien por disvastigi kulturon ne merkaton. Sed, kion fari <strong>la</strong> tiama situo estis<br />
tia. Mi flustris al li:<br />
– Ne koleru, ili ne povas scii kial vi vojaĝas al Sofio, <strong>la</strong>su ilin, ne<br />
kompliku, eble ili <strong>la</strong>sos nin.<br />
Atinginte Sofion ni serĉis <strong>la</strong> indikitan hotelon de BEL anoj. Tra nur<br />
unu strato 3 foje haltigis nin <strong>la</strong> policistoj, ĉiam demandante kien ni<br />
vojaĝas. Ni k<strong>la</strong>rigis ke ni ĵus alvenis kaj restos en Sofio. Ili rigardis <strong>la</strong><br />
dokumentojn kaj <strong>la</strong> aŭton, nature <strong>la</strong> pakaĵon. Ni diris <strong>la</strong> nomon de <strong>la</strong><br />
hotelo kaj ili direktis nin al venonta angulo. Finfine ni jam atingis <strong>la</strong><br />
hotelon. Antaŭ <strong>la</strong> hotelo staris policista aŭto. Kiam ni eniris denove du<br />
policistoj sidis <strong>ĉe</strong> akceptejo.<br />
– Kial ili rigardas min kiel krimulon?<br />
Mi trankvile konstatis: – Diktas <strong>la</strong> politikaj cirkonstancoj. Ne ĉiuj<br />
konas <strong>la</strong> ideon de esperantistoj, ne deziru tion!<br />
Tiel aspektis <strong>la</strong> “ombra f<strong>la</strong>nko” de agado por Rezolucio.<br />
La m<strong>org</strong>aŭan tagon Tibor restis en Sofio kaj mi ekvojaĝis al Pisanica<br />
<strong>la</strong> tiama Esperanta centro en Bulgario. Mi <strong>ĉe</strong>estis renkontiĝon de Fotokino<br />
amatoroj – esperantistoj. Tibor akompanis min ĝis aŭtobuso,<br />
ĉirkaŭbrakis min kaj preskaŭ kun <strong>la</strong>rmoj en okuloj diris:<br />
– Tenu <strong>la</strong> dikfingron por mia sukceso dum Ĝenera<strong>la</strong> Konferenco de<br />
Unesko.<br />
Montriĝis ke mi tenis bone, ĉar <strong>la</strong> rezolucio de Unesko XXIII.11.11.<br />
(bone konata inter esperantistoj) estis akceptita <strong>la</strong> 8-an de novembro<br />
1985 en Sofio, dank’ al agado (klopodoj) de Tibor Sekelj.<br />
* * *<br />
Reveninte hejmen <strong>la</strong> nova sukceso inspiris Tiboron, li tuj ekagis,<br />
preparante <strong>la</strong> duan serban eldonon de ”Kumevava sin praŝume”<br />
(Kumeŭava filo de ĝangalo”, <strong>la</strong> unua eldono de “Osvit” Subotica 1975<br />
el<strong>ĉe</strong>rpita). Ĝis <strong>la</strong> fino de <strong>la</strong> jaro ili finis <strong>la</strong> preparan <strong>la</strong>boron kaj jam en<br />
januaro 1986 aperis <strong>la</strong> dua eldono kiun presis “Grafosrem” Ŝid.<br />
Tibor parolis pri <strong>la</strong> UK en Ĉinio en Pekino. Miaj okuloj ekbrilis<br />
aŭdante tion, sed kun malĝojo mi konstatis ke mi ne kapab<strong>la</strong>s havi<br />
monon por tiu vojaĝo, ĉar mi vivas de pensio, foje vendante iun mian<br />
pentraĵon aŭ kandelojn, kiuj mi faras, tio estas mia ŝatokupo.<br />
– Havigu monon kune! Helpu al mi vendi miajn librojn, mi donos al vi<br />
rabaton kaj ni kune kongresos, estis lia propono.<br />
– Mi tion neniam faris, mi tute ne kapab<strong>la</strong>s – kontraŭdiris mi.<br />
– La afero estas simp<strong>la</strong>, vi al lernejoj kaj al bibliotekoj proponos <strong>la</strong><br />
libron kaj ili mendos <strong>ĉe</strong> vi. Nun <strong>la</strong> libro estas envicigita en legolibroj kie<br />
aperis fragmento el <strong>la</strong> libro, do, tio interesos ilin.<br />
Kaj... kaj mi sukcesis forvendi pli ol 3.000 ekzemplerojn.<br />
27
Tuj ni enpagis al UK kotizon kaj rezervis loĝejon, Tibor en hotelo mi<br />
en amasloĝejo. Mia deziro vidi Ĉinion estis tiom grandega ke mi eĉ estus<br />
preta dormi surtere en dormosako.<br />
Mi ne nur vojaĝis al Ĉinio sed ankaŭ mi estis <strong>la</strong> <strong>org</strong>anizanto de <strong>la</strong><br />
vojaĝo ĉiuj devis a<strong>ĉe</strong>ti <strong>la</strong> flugbileton de Ĉina aviokompanio pere de mi. El<br />
Jugos<strong>la</strong>vio ekis 41 esperantistoj. Denove “kulpas” Tibor pro instigado.<br />
Kial mi eĉ unu foton ne havas kun Tibor en Ĉinio? Mi ne scias.<br />
Iun tagon Tibor venis viziti <strong>la</strong> fraton Antonije Sekelj (kiu verkis <strong>la</strong><br />
vortaron Serba–Esperanto) kiu estis operaciita pro <strong>la</strong> koro en Beogrado.<br />
Tibor kontaktis <strong>la</strong> kuraciston kaj petis ke ili venontsemajne lin ankaŭ<br />
inspektu en hospitalo.<br />
La plej trista renkontiĝo estis kiam <strong>la</strong> frato Antonije de Tibor mortis.<br />
Li venis al funebra ceremonio. Ni uzis taksion ĝis <strong>la</strong> tombejo kaj li estante<br />
tre kortuŝita f<strong>org</strong>esis sian sakon en <strong>la</strong> taksio. Post entombigo ni kune<br />
manĝis en ĉina restoracio. Mi rimarkis ke li ĉion resendis, ne povis<br />
manĝi, nur fortrinkis <strong>la</strong> teon de jasmeno kiun li ŝatis. Iu iam diris ke Tibor<br />
ne estas sentimenta<strong>la</strong>, eble li tion bone kaŝis en sia soleca vivo.<br />
La venontan tagon li iris al hospitalo por esti inspektita, devis<br />
ankoraŭ unu tagon atendi por ricevi <strong>la</strong> rezultojn. El hospitalo li revenis tre<br />
pa<strong>la</strong>, malĝoja.<br />
– Mi havas gravan kormalsanon Angina pectoris. Mi petis <strong>la</strong><br />
kuraciston eventuale doni al mi iun aparaton por plibonigi <strong>la</strong><br />
korfunkciadon, nun ja mi havas monon pagi tion, sed ili diris ke mia koro<br />
estas tiom spongeca ke ne eltenos <strong>la</strong> operacion.<br />
Mi silentis.<br />
– Do, montriĝis ke mi ne havas sufi<strong>ĉe</strong> da tempo, mi devas rapidi, ĉar<br />
aroj da projektoj anokoraŭ atendas min. Mi ne transdonos min al tristeco!<br />
Dum du tagoj li entombigis <strong>la</strong> fraton kaj eksciis pri sia malsano. Ni<br />
dividis <strong>la</strong> malĝojon, sed mi ne sciis kiel konsoli lin.<br />
Li <strong>la</strong>ŭ ĉies miro decidis edziĝi.<br />
Ni denove renkontiĝis en Rotterdamo dum UK en <strong>la</strong> jaro 1988. Li<br />
venis kun <strong>la</strong> edzino Erĵebet. Li tiam ne konsciis pri tio ke ĝi estas lia <strong>la</strong>sta<br />
kongreso.<br />
En septembro 1988 okazis <strong>la</strong> enterigo de Tibor en Subotica en Aleo<br />
de gravuloj de urbo. La funebra ceremonio estis vere majesta. Sunbri<strong>la</strong><br />
tago, centoj da homoj postsekvas <strong>la</strong> <strong>ĉe</strong>rkon, dekoj da florkronoj, pluraj<br />
funebraj paro<strong>la</strong>doj, <strong>la</strong>rmoj sinceraj, amikaj. Inter ili ankaŭ <strong>la</strong> miaj.<br />
La rememoro pri li restos eterna<br />
(1988)<br />
28
Subotica, 13-a de aprilo 2012<br />
Organiza Komitato de <strong>la</strong> manifestaĵo omaĝe al <strong>la</strong> centjara<br />
datreveno de <strong>la</strong> naskiĝo de Tibor Sekelj, Subotica, Serbio,<br />
18-a ĝis 20-a de majo 2012<br />
Komuniko<br />
Urbo Subotica kaj <strong>la</strong> loka Esperanto-Societo “Tibor Sekelj” komune<br />
<strong>org</strong>anizas manifestaĵon omaĝe al <strong>la</strong> centjara datreveno de <strong>la</strong> naskiĝo de<br />
Tibor Sekelj, kiu okazos inter <strong>la</strong> 18-a kaj 20-a de majo ĉijare.<br />
Kerno de <strong>la</strong> manifestaĵo estas Ronda Tablo Vivo kaj verko de<br />
Tibor Sekelj, en kiu sian partoprenon anoncis 28 personoj, kun 30<br />
prelegoj, el dek <strong>la</strong>ndoj. Ĝis nun, per sendo de <strong>la</strong> resumo (aŭ, <strong>la</strong><br />
kompletaj tekstoj) de siaj prelegoj, tion konfirmis 16 personoj, kun 17<br />
prelegoj, el sep <strong>la</strong>ndoj.<br />
Inter <strong>la</strong> anoncitaj prelegantoj estas, interalie, Z<strong>la</strong>tko Tišljar, Székely<br />
Erzsébet, Barbara Despiney, Gian Carlo Fighiera, C<strong>la</strong>ude Gacond,<br />
Detlev B<strong>la</strong>nke, Robert Sartor, Z<strong>la</strong>toje Martinov, Ján Vajs, Josip Pleadin...<br />
Kelkaj el inter ili ne estos surloke, sed ili sendi/o/s siajn referaĵojn kiuj<br />
estos prezentotaj, dum kelkaj prelegos pere de interreto.<br />
En <strong>la</strong> programo de <strong>la</strong> manifestaĵo estas ankaŭ literatura vespero<br />
dediĉita al <strong>la</strong> verkoj de Tibor Sekelj, du ekspozicioj – Centjaro de Tibor<br />
Sekelj, kies aŭtoro estas Mile Tasić el Subotica kaj Pupoj, kies aŭtoro<br />
estas Ivan Špoljarec el Zagreb – inaŭguro de memortabulo sur domo kie<br />
loĝis Tibor Sekelj, eldono de libro dediĉita al Tibor Sekelj (kaj lia<br />
etnografia kolekto), ktp. Krom tio, okazos kelkaj aliaj programoj, kiujn<br />
preparas kulturaj institucioj en Subotica.<br />
29
Ĉiuj programoj de <strong>la</strong> manifestaĵo estas publikaj. Krom tio gravas, kaj<br />
ni tion substrekas, <strong>la</strong> malfermon de <strong>la</strong> manifestaĵo, kaj <strong>la</strong> kvar sesiojn de<br />
<strong>la</strong> Ronda Tablo oni povos pere de interreto spekti en <strong>la</strong> tuta mondo,<br />
uzante <strong>la</strong> eblecon de tielnomata (angle) video streaming, pere de adreso<br />
www.subotica.rs. Ek de <strong>la</strong> 15-a de majo je tiu retejo oni trovos ankaŭ <strong>la</strong><br />
skajpan adreson pere de kiu oni povos aktive partopreni <strong>la</strong> diskuton dum<br />
<strong>la</strong> sesioj de <strong>la</strong> Ronda Tablo.<br />
Aldone ni sendas <strong>la</strong> programon de <strong>la</strong> manifestaĵo (per dikaj literoj<br />
signitaj estas <strong>la</strong> programoj kiujn ni dissendos pere de interreto); <strong>la</strong><br />
menciitaj tempoj estas <strong>la</strong>ŭ <strong>la</strong> mezeŭropa hor-zono (UTC+1, en kiu estas,<br />
ekzemple, Varsovio, Budapeŝto, Beograd...); konsideru, ke nun validas<br />
<strong>la</strong> somera tempo, kaj oni devas aldoni ankoraŭ unu horon.<br />
Aldonita estas ankaŭ <strong>la</strong> listo de anoncitaj partoprenantoj, kun <strong>la</strong><br />
temoj, aŭ jam precizaj titoloj de iliaj referaĵoj.<br />
Ni petas, peru <strong>la</strong> informojn el <strong>la</strong> komuniko al <strong>la</strong> publiko.<br />
Altestime, salutoj,<br />
30<br />
prezidanto de <strong>la</strong> Organiza komitato<br />
de <strong>la</strong> manifestaĵo,
Ruđer Bošković<br />
Okaze de 300 jaroj de <strong>la</strong> naskiĝo<br />
Ruĝer Josip Boŝkoviĉ estis matematikisto, fizikisto, astronomo kaj<br />
filozofo. Li naskiĝis <strong>la</strong> 18-an de majo 1711 en Dubrovnik kaj mortis <strong>la</strong><br />
13-an de februaro 1787 en Mi<strong>la</strong>no. La antaŭuloj de familio Boŝkoviĉ<br />
devenas el Hercegovino (Orahovo en Popovo polje). Niko<strong>la</strong>o, <strong>la</strong> patro de<br />
Ruĝer, transiris el Dubrovnik en Novi Pazar, kie li iom da tempo<br />
komercis, sed pro nestabi<strong>la</strong>j cirkonstancoj revenis al Dubrovnik kie li<br />
edziĝis kun Pava, filino de <strong>la</strong> komercisto Bara Bettere. Niko<strong>la</strong> mortis kiam<br />
Ruĝer estis dekjara, sed lia patrino ĝisvivis enviindan aĝon.<br />
Ruĝer komencis lerni <strong>ĉe</strong> kape<strong>la</strong>no Nichei, kaj daŭrigis en <strong>la</strong> lernejo<br />
de jezuita kolegio, kie li akiris k<strong>la</strong>sikan klerigon kaj konon de <strong>la</strong> <strong>la</strong>tina<br />
lingvo. Aŭtune en <strong>la</strong> 1725 jaro li estis sendita al Romo, por daŭrigi<br />
studojn de retoriko, poezio, filozofio, matematiko kaj fiziko en jezuita<br />
Collegium Romanum. Post finita studado li estis instruisto en malsuperaj<br />
k<strong>la</strong>soj de <strong>la</strong> lernejo, sed daŭrigante studojn pri teologio, baldaŭ li fariĝis<br />
pastro, sed tamen restis en Kolegio kiel publika profesoro kaj dediĉis sin<br />
al scienca <strong>la</strong>boro.<br />
Laboro de Ruĝer Boŝkoviĉ estas tre ampleksa kaj diversa. En <strong>la</strong> jaro<br />
1742 li kun du profesoroj de matematiko el Romo esploris <strong>la</strong> problemon<br />
de fendoj sur <strong>la</strong> baziliko de Sankta Petro en Romo. Maria Terezo postulis<br />
de li konsilon pri <strong>la</strong> kortega biblioteko en Vieno. En Parizo li donis sian<br />
opinion pri ŝarĝebleco de kolonoj en <strong>la</strong> preĝejo de Sankta Ĝenoveva. En<br />
siaj esploroj Ruĝer jam frue dediĉis sin al <strong>la</strong> problemo pri formo kaj<br />
grandeco de Tero, lige kun teorio de ĝenera<strong>la</strong> gravitacio de Neŭtono.<br />
Tiuteme li mezuris, en <strong>la</strong> ŝtato de papo, du gradojn de <strong>la</strong> meridianoj inter<br />
Romo kaj Rimini. Pri tiuj taskoj li <strong>la</strong>boris dum du jaroj kaj duono kaj en <strong>la</strong><br />
jaro 1755 kunverkis tre gravan verkon De litteraria expeditione per<br />
pontificiam ditionem ad dimentiendos meridiani gradus et corrigendam<br />
mappam geograficam. En Vieno Boŝkoviĉ finverkis en <strong>la</strong> jaro 1763 sian<br />
<strong>ĉe</strong>fan verkon el teoria fiziko Philosophiae naturalis theoria redacta ad<br />
unicam legem virium in natura existentium.<br />
Ruĝer multe vojaĝis en <strong>la</strong> jaro 1759 tra Italio, Francio, Neder<strong>la</strong>ndo<br />
kaj Germanio cele pli bone ekkoni staton de unuopaj branĉoj de scienco<br />
en <strong>la</strong> mondo. En Parizo li jam en <strong>la</strong> jaro 1748 estis elektita por<br />
koresponda membro de Akademio de scienco. En <strong>la</strong> jaro 1761 li estis<br />
elektita por membro en Londona Royal Society. Vojaĝante al Istanbulo li<br />
esploradis t.n. detruaĵojn de Trojo. Li malsanis sep monatojn en<br />
Istanbulo kaj ekiris tra Bulgario kaj Moldavio al Petrogrado, kie li etis<br />
31
elektita por membro en Akademio, sed pro malbona sanstato foriris al<br />
Pol<strong>la</strong>ndo kaj Italio en 1763.<br />
En <strong>la</strong> jaro 1747 Ruĝer vizitis Dubrovnik kaj tio estis <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta fojo de<br />
lia alveno hejmen, kvankam li restis en konstanta ligo kun du fratoj kaj<br />
fratino Anica.<br />
Hodiaŭ Ruĝer Boŝkoviĉ estas alte taksata kiel fondinto de <strong>la</strong><br />
moderna atoma teorio, <strong>la</strong>sinta profundan spuron ne nur en lia tempo sed<br />
kun forta influo ankaŭ al <strong>la</strong> moderna penso. Laŭ karakteriza maniero al<br />
tio elmontris nia dua grandulo, Nikolo Teslo, skribante ke „ <strong>la</strong> teorio de<br />
rea<strong>la</strong>tiveco, akcesore, estas multe pli maljuna ol ĝiaj hodiaŭaj<br />
reprezentantoj... Boŝković <strong>la</strong>boris pri re<strong>la</strong>tiveco, inkluzante kontinuecon<br />
spaco-tempo.“<br />
Pri faktoj ke N. Teslo tre estimis <strong>la</strong> verkojn kaj atingaĵojn de R.<br />
Boŝkoviĉ atestas tre bone konata fotografaĵo en lia <strong>la</strong>boratorio, kie Nikolo<br />
estas centrigita al <strong>la</strong> libro en folia formato „Teorio de natura filozofio“<br />
verkita de Boŝkoviĉ, kiun li tenas en sia sino. Estas evidente ke Teslo<br />
opinias ke Boŝkoviĉ estas antaŭulo, pioniro kaj inspiro de lia verko. En iu<br />
sia verko Teslo skribis: „Teorio pri re<strong>la</strong>tiveco estas, pasante, multe pli<br />
maljuna ol ĝiaj hodiaŭaj reprezentantoj. Ĝin evoluis antaŭ ducent jaroj<br />
mia estimata sam<strong>la</strong>ndano Ruĝer Boŝkoviĉ, granda filozofo ne evitante <strong>la</strong><br />
aliajn kaj multnombrajn taskojn, skribis sennombrajn bonegajn librojn pri<br />
vastega nombro de temoj.“<br />
Krom Teslo ankaŭ <strong>la</strong> aliaj grandaj prudentuloj eldiradis siajn plej<br />
grandajn estimojn al Ruĝer Boŝkoviĉ, kiel Aleksandro Voltao, Kantio,<br />
Lap<strong>la</strong>co, Farado, Kelvino, Maksvelo, Mendelevo, Ni<strong>ĉe</strong>o. Same oni povas<br />
substreki ke ankaŭ serboj, krom Teslo, multege estimadis verkon de R.<br />
Boŝković. Pri li kaj liaj kontribuaĵoj al <strong>la</strong> scienco paro<strong>la</strong>s verkoj de Kosta<br />
Stojanoviĉ, Brana Petronijeviĉ, Milutin Mi<strong>la</strong>nkoviĉ kaj aliaj.<br />
Estas interese ke malfruas tradukaĵoj de Ruĝeraj verkaĵoj. Lia <strong>ĉe</strong>fa<br />
libro estas tradukita en <strong>la</strong> ang<strong>la</strong>n lingvon nur en <strong>la</strong> jaro 1922. La unua<br />
tradukaĵo en <strong>la</strong> serbokroatan lingvon estas farita en <strong>la</strong> 1958 jaro el<br />
plumoj de Veljko Gortan kaj Pavle Saviĉ.<br />
El <strong>la</strong> verkoj de Boŝkoviĉ sciencistoj konkludas ke li tre sukcese<br />
kritikas <strong>la</strong> postulojn de Dekarto. Samtempe li estis evidente malvarma<br />
kontraŭ enciklopedistoj, kvankam enciklopedisto Didro, antaŭ ol fariĝi<br />
ateisto, kiel li, apartenis al <strong>la</strong> jezuita ordo. Estas interese ke Boŝkoviĉ<br />
havis <strong>la</strong> plej altan opinion pri Voltero, kvankam li, kio estas tre bone<br />
konata, sian sintenon kontraŭ <strong>la</strong> katolika eklezio, al kiu apartenis ankaŭ<br />
Boŝkoviĉ, esprimis per bone sciata alvoko Detruu senhontulon. Tiun<br />
Volteron, kiun liaj amikoj kaŝe enterigis, ĉar <strong>la</strong> eklezio ne deziris lin en<br />
32
tombejo, Boŝkoviĉ proponis por membro de <strong>la</strong> literatura societo Arkadia,<br />
pro kio al li Voltero dankis.<br />
Kaŭzo de tiu nekutima intelektu<strong>la</strong> amikeco (Boŝkoviĉ volonte rigardis<br />
teatraĵojn de Voltero) estas ri<strong>la</strong>to kontraŭ Neŭtono – Voltero adoras lin<br />
samkiom Boŝkoviĉ. Boŝkoviĉ sian teorion vidas kiel plian evoluon de<br />
Neŭtona folizofio de <strong>la</strong> naturo. Lia opinio estas ke <strong>la</strong> vero de Neŭtono<br />
estas super ĉiuj aliaj. Sekvante Neŭtonon Ruĝer sopiris al sintezo de<br />
scienco kaj religio, klopodante konservadi neop<strong>la</strong>tinismon en Neŭtona<br />
penso. Boŝkoviĉ mem opinias sian <strong>la</strong> plej grandan kontribuon perfektigo<br />
de Neŭtona teorio kaj reduktado de materio en leĝoj pri fortoj. Unu el <strong>la</strong><br />
<strong>ĉe</strong>faj inventoj de Boŝković estas, ke li estis <strong>la</strong> unua, kiu evoluis teorion<br />
bazitan sur ekzisto de identaj eroj.<br />
Jam estas citite ke <strong>la</strong> <strong>ĉe</strong>fa verko de R. Boŝkovĉ estas tradukita en <strong>la</strong><br />
ang<strong>la</strong>n kaj en <strong>la</strong> serban lingvojn nur en <strong>la</strong> 20 jarcento kaj ke ankoraŭ ne<br />
ekzistas lia kompleta verkaro (opera omnia). Vere, en Italio oni komencis<br />
eldonadi ĝin en <strong>la</strong> digita<strong>la</strong> formo kaj oni povas esperi ke <strong>la</strong> aktua<strong>la</strong><br />
scienco nepre kontribuos al korekto de tiu maljusteco.<br />
(Lit.: Jugoslovenska enciklopedija, sv. 2, Zagreb, MCMLVI; Dr<br />
Aleksandar Petrović: Ogledalo beskonačnosti, NIT, „Politika“, br. 8, 4.<br />
januar 2012.)<br />
33<br />
Kompilis Pribis<strong>la</strong>v Marinković
Novaj libroj<br />
ĈASISTOJ DE ĈIELARKOJ<br />
Siatempe mondkonata esperantisto Tibor<br />
Sekelj verkis novelon „Kolektanto de ĉie<strong>la</strong>rkoj“.<br />
Origina<strong>la</strong> esperanta libro „Ŝipeto Narklo“<br />
memorigis min pri tiu rakonto de Sekelj –<br />
novmaniere. Vera fabelo. Nova. Preparita por<br />
3D prezento. Surprize simp<strong>la</strong> kaj be<strong>la</strong>.<br />
La libreto „Ŝipeto Narklo“ estas libreto kiun<br />
verkis ĉasistoj de ĉie<strong>la</strong>rkoj. Lerte verkita, bele<br />
ilustrita, moderne mallonga, ĉi tio estas libro por ĉiuj. La fabelo por<br />
ĉiuj.<br />
La fabelo<br />
kun perspektivo, kun kredo pri estonteco. Ĉio estas koncize<br />
dirita, saĝa. Tio ne estas rakonto „ex cathedra“, sed libro rakontita per<br />
nuntempa, ordinara, viva lingvo.<br />
Tio estas libro pri soleco, <strong>la</strong> soleco kiel malĝojo (en malvarma,<br />
senlima, profunda maro, sub malhe<strong>la</strong> ĉielo). Tio estas libro pri beleco<br />
(sapaj veziketoj kun kolora bildo de <strong>la</strong> tuta ĉie<strong>la</strong>rka mondo en ĝi). Tio<br />
estas libro pri libro (libroj ĉiam estas <strong>la</strong> plej bonaj amikoj kaj fonto de<br />
novaj scioj). Tio estas libro pri flugo (kiu ne dezirus flugi?). Tio estas<br />
libreto pri libero (ŝipeto<br />
kiu sciis nur knaron de <strong>ĉe</strong>no, bruon de ondoj kaj<br />
susuron<br />
de vento, deziras esti libera, vidi <strong>la</strong> mondon, havi amikojn),<br />
libero estas kondiĉo de vivo. Finfine tio estas libro pri revo (malfeliĉaj<br />
estas ĉiuj sen revo).<br />
Finfine, ĉi tiu libreto estas libreto pri espero. Homo neniam devas<br />
perdi <strong>la</strong> esperon. La espero estas lumo en malhelo, kialo por travivi<br />
malfaci<strong>la</strong>ĵojn, kredo en pli bonaj tagoj. Tio ankaŭ estas rakonto pri feliĉo.<br />
En fabelo aperas birdo de feliĉo, blua birdo (rememoru „Bluan birdon“ de<br />
Meterlink). Ĉi tiu birdo ne donas finfinan solvon, ĝi diras: „En <strong>la</strong> mondo<br />
ekzistas neniu por ĉiam“. Tamen,<br />
ĉiam ekzistas io pli nova, pli be<strong>la</strong>, pli<br />
interesa…<br />
Sed, tio signifas ke vivo sen espero, sen revo, sen libero, vivo<br />
soleca, sen amikoj – ne estas por ĉiam. Ne rezignu, flustras al ni libro,<br />
serĉu, valoras vivi kaj serĉi.<br />
Malgranda libro, sed valora. Fabelo en senfabe<strong>la</strong> tempo. Dima<br />
(Ŝevčenko)<br />
kaj Ana (Striganova) donacis al ni libreton kiu meritas<br />
atenton, legadon kaj relegadon.<br />
34<br />
Dimitrije Janičić
Fi<strong>la</strong>telo (korekto de eraro el <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta numero)<br />
En <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta numero de Beograda Verda stelo aperis artikolo pri <strong>la</strong><br />
fi<strong>la</strong>te<strong>la</strong>j eldonaĵoj en urbo Senta.<br />
En <strong>la</strong> artikolo estas erare menciitaj poŝtmarkoj, sed ne temas pri<br />
poŝtmarkoj sed pri poŝtstampoj.<br />
NUN oni povas aldoni ankoraŭ unu kiu aperis <strong>la</strong> 14-an de februaro<br />
2012 okaze de <strong>la</strong> 100-jara datreveno de <strong>la</strong> naskiĝo de Tibor Sekelj.<br />
En <strong>la</strong> sama tago aperis ankaŭ <strong>la</strong> tielnomata unuataga poŝtkarto kun<br />
portreto de Tibor Sekelj, kaj en <strong>la</strong> fono mapo de Suda Ameriko.<br />
35
En Beogrado, Serbio<br />
NOVA ESPERANTO SOCIETO<br />
En <strong>ĉe</strong>furbo de Serbio, Beogrado, komence da <strong>la</strong> jaro estis fondita<br />
nova Esperanto-societo. Nova societo estis registrita sub nomo „Nova<br />
sento“. En <strong>la</strong> societo membriĝis novaj esperantistoj kaj kelkaj malnovaj<br />
esperantistoj, kiuj ne estis aktivaj en iama societo „Radomir K<strong>la</strong>jiĉ“ kiu ne<br />
sukcesis reregistriĝi <strong>la</strong>ŭ novaj leĝoj.<br />
Nova societo kunvenados en ejo de loka<strong>la</strong> komunumo (Marŝa<strong>la</strong><br />
Birjuzova 58), kaj komence de marto <strong>la</strong> unuan fojon kunvenis. Kunvenoj<br />
de <strong>la</strong> societo okazas ĵaude de <strong>la</strong> 16:30 ĝis 18 horoj.<br />
Dum <strong>la</strong> unua kunveno membraro de <strong>la</strong> societo aprobis Programon<br />
de <strong>la</strong>boro por 2012. Interalie, nova societo p<strong>la</strong>nas daŭrigi eldonadon de<br />
konata esperanta revuo „Beograda verda stelo“, preparas <strong>org</strong>anizadon<br />
de <strong>la</strong> 7-a DESKF (Danuba esperanta scienca kaj kultura forumo) dum<br />
2013 kaj kolektas monon por a<strong>ĉe</strong>to de propra ejo en Beogrado.<br />
La unuan kunvenon, en agrab<strong>la</strong> etoso, <strong>ĉe</strong>estis 15 membroj.<br />
36<br />
(Informis kaj fotis Dimitrije Janiĉiĉ)
LA 5-A KONGRESO DE SERBIAJ ESPERANTISTOJ<br />
En Beogrado inter <strong>la</strong> 31-a de aŭgusto kaj 2-a de septembro ĉi-jare<br />
okazos <strong>la</strong> 5-a kongreso de serbiaj esperantistoj. Ni kun ĉi-numero de<br />
Beograda verda stelo sendas al vi ankaŭ <strong>la</strong> aliĝilon. Se vi bezonas pliajn<br />
aliĝilojn, simple kopiu ĝin en fotokopiejo. Ni elkore invitas vin partopreni<br />
<strong>la</strong> kongreson. La prezidantino de OK estas Tereza Kapista. Adem Jakupović<br />
Tagoj de Tibor Sekelj en Senta<br />
RIĈA PROGRAMO KAJ BONA ETOSO<br />
Membroj de Esperanto societo Senta <strong>la</strong> 14-an de februaro 2012,<br />
okaze de centa naskiĝdatreveno de Tibor Sekelj vizitis lian tombon en<br />
Subotica kaj florkronis ĝin. Tiuokaze prezidanto de Esperanto societo<br />
Senta, Siniŝa Veliĉkoviĉ tralegis mesaĝon de prezidanto de UEA,<br />
samideano Probal Dasgupta okaze de centjariĝo de naskiĝo de Tibor<br />
Sekelj, kaj mesaĝon de Osmo Buler, ĝenera<strong>la</strong> sekretario de UEA. Samtempe<br />
ili florkronis <strong>la</strong> tombon je <strong>la</strong> nomo de Kultura centro de “Lajoŝ<br />
Turzo” el Senta.<br />
La 17-an de februaro je <strong>la</strong> 17-a horo estis solena malfermo de<br />
ekspozicio pri vivo kaj aktivado de Tibor Sekelj en salono de kreatoroj de<br />
Urba biblioteko en Senta. Pri Tibor Sekelj kaj ĉi tiu ekspozicio en<br />
esperanto kaj serba lingvo parolis Siniŝa Veliĉkoviĉ prezidanto de<br />
Esperanto societo, kaj en hungara lingvo Magdolna Revid. Solenaĵon<br />
partoprenis vidvino de Tibor Sekelj, Erĵebet Sekelj el Seged en<br />
Hungarujo. La direktoro de Urba biblioteko en Senta, Ibolja Gero,<br />
direktoro de Urba muzejo en Senta, Ati<strong>la</strong> Pejin disdonis invitilon por<br />
prelego pri de Tibor Sekelj kolektitaj pentraĵoj <strong>la</strong> 25-an de februaro.<br />
Esperantistoj el Beogrado kaj Zemuno: Terezija Kapista, Dimitrije<br />
Janiĉiĉ, Adem Jakupoviĉ kaj Ljiljana Sekelj-Milenkoviĉ. El Esperanto-societo<br />
Tibor Sekelj el Subotica, Aranka Laslo. Partoprenis tri<br />
montgrimpantoj el Subotica, kiuj grimpis sur Akonkagvon, kaj multaj aliaj<br />
simpatiantoj de Tibor Sekelj. Post tiu solenaĵo <strong>la</strong> programo daŭriĝis en<br />
sidejo de Esperanto-societo, kie Siniŝa Veliĉkoviĉ prezentis prelegon de<br />
Spomenka Ŝtimec, kiun ŝi faris en Roterdamo <strong>la</strong> 14-an de novembro<br />
37
2011, dum <strong>la</strong> malferma tago de U.E.A. Sekvis libera interparo<strong>la</strong>do kaj<br />
interkonatiĝo.<br />
La 18-an de februaro je <strong>la</strong> 9-a horo estis prelegoj. Unue prelegis<br />
Erĵebet Sekelj, vidvino de Tibor Sekelj. Sekvis prelego de Aranka Laslo,<br />
sekretariino de Esperanto-societo “Tibor Sekelj” el Subotica. Boriŝa<br />
Mili<strong>ĉe</strong>viĉ el Novi Sad, direktoro de Esperanto-instituto de Serbio prelegis<br />
pri bibliografio de kreitaĵoj de Tibor Sekelj. Dimitrije Janiĉiĉ el Beogrado<br />
parolis pri Esperanto-agado de Tibor Sekelj kaj pri Antonije Sekelj.<br />
Ljiljana Sekelj-Milenkoviĉ rakontis pri <strong>la</strong> familia etoso kun Tibor Sekelj kaj<br />
ri<strong>la</strong>toj de ŝia patro, Antonije Sekelj. Estis tre ri<strong>ĉe</strong>nhavaj kaj interesaj<br />
prelegoj kun prezentitaj fotografioj kaj aliaj bildoj.<br />
Post komuna tagmanĝo en bona etoso programo daŭriĝis je <strong>la</strong> 15-a<br />
horo. En decembro estis anoncita konkurso por skribaj kreitaĵoj por<br />
lernantoj de elementa kaj mezlernejoj kaj por plenkreskuloj. Nun estis<br />
prok<strong>la</strong>mita oficia<strong>la</strong> rezulto. Estis 25 premioj. Bedaŭrinde pro <strong>la</strong> eksterordinara<br />
neĝa vetero <strong>la</strong> lernejoj kaj <strong>la</strong> poŝto ne funkciis, kaj ne ekzistis<br />
ebleco inviti ĉiujn partoprenantojn por solena prok<strong>la</strong>mo. Tiuj, kiuj ricevis<br />
<strong>la</strong> unuan premion legis siajn verkaĵojn, kaj ĉiuj kiuj partoprenis programon<br />
kaj konkurson ricevis dankleteron kaj donacon. Krom tio, lernantinoj<br />
kaj direktorino de Urba biblioteko, Ibolja Gero tralegis parton de verkaĵo<br />
de Tibor Sekelj. Estis tre amuza kaj bonetosa programo. Partoprenintoj<br />
de <strong>la</strong> konkurso, kiuj ne povis <strong>ĉe</strong>esti programon pro nescio, ricevis siajn<br />
dankleterojn kaj donacon en propraj lernejoj.<br />
Laŭ <strong>la</strong> peto da gelernantoj <strong>la</strong> 21-an de februaro estis prelego pri<br />
centjariĝo de naskiĝo de Tibor Sekelj kaj pri ekspozicio. La ekspozicio<br />
estis malfermita ĝis <strong>la</strong> 2-a de marto.<br />
Antaŭ kaj dum ĉi tiuj programoj estis kelkaj artikoloj en gazetoj,<br />
radioelsendoj kaj <strong>la</strong> 18-an de februaro en du programoj de dua kanalo de<br />
Novisada televido estis raportoj pri okazintaĵoj. La trian de marto estis en<br />
televida programo de dua kanalo de Novisada televidprogramo pli longa<br />
raporto pri rememora programo pri Tibor Sekelj kiun partoprenis persone<br />
Aranka Laslo el Subotica kaj respondis al demandoj favore al Esperanto<br />
lingvo kaj movado.<br />
38<br />
Raportis Magda Revid
EŬROPA KAJ ALP-ADRIA KONFERENCOJ<br />
Eŭropa kaj Alp-Adria Konferencoj de <strong>la</strong> 9a ĝis <strong>la</strong> 12a de majo 2012,<br />
en Triesto, Italio<br />
9-10-11 majo: Partopreno en <strong>la</strong> eŭropa konferenco pri <strong>la</strong> temo:<br />
“Kia estus Eŭropo hodiaŭ, se Eŭropa Unio ne ekzistus?”<br />
11 (posttagmeze)-12 majo 2012 – 16-a Konferenco de Alp-Adriaj<br />
Esperantistoj<br />
Temo: Alp-Adria Laborkomunumo, plua eŭropa engaĝigo<br />
Provizora programo: Asembleo de <strong>la</strong> Alp-Adriaj grupoj; komuna<br />
festa manĝo, turismaj vizitoj<br />
Aliĝo, al ambaŭ konferencoj, estas senpaga.<br />
Pliajn informojn (aliĝilo, tranoktejoj ks) oni ricevas rete, skribante al<br />
noredv@teletu.it aŭ/kaj testudo.ts@gmail.com aŭ poŝte: Triesta<br />
Esperanto-Asocio – Via del Coroneo 15 – IT-34133 Trieste - Italio<br />
Pri <strong>la</strong> internacia konferenco, vidu ankaŭ <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> ttt-ejo de Eŭropa<br />
Esperanto-Unio, sub “Konferencoj” http://www.europo.eu/eo/konferencoj<br />
39
ДРУГИ ДЕО<br />
Бориша Милићевић<br />
СЛОЖЕНА ГЛАГОЛСКА ВРЕМЕНА<br />
Научили смо све просте глаголске облике у есперанту (садашње,<br />
прошло и будуће време, заповедни и погодбени начин).<br />
За изражавање нијанси, када је једна радња једновремена са другом,<br />
или јој претходи или следи, употребљавамо у есперанту сложене глаголске<br />
облике. Они се граде од помоћног глагола esti (бити, јесам) и радних или<br />
трпних глаголских партиципа.<br />
Радни глаголски партицип за садашњост односно једновременост има<br />
наставак –anta.<br />
skrib-i -писати<br />
skrib-ant-a -пишући, а, е; који (а, е) пише<br />
parol-i -говорити<br />
parol-ant-a -говорећи, а, е; који (а, е) говори<br />
leg-i -читати<br />
leg-ant-a -читајући, а, е; који (а, е) чита<br />
Сложено садашње време:<br />
estas skribanta<br />
Ŝi estas skribanta <strong>la</strong> taskon.<br />
Она пише (она је пишућа) задатак.<br />
Mi estas skribanta leteron, dum ŝi legas gazeton.<br />
Ја пишем писмо док она чита новине.<br />
Сложено прошло време:<br />
estis paro<strong>la</strong>nta<br />
40
Li estis paro<strong>la</strong>nta ĝuste kiam mi eniris en <strong>la</strong> ejon.<br />
Он је говорио баш кад сам ја ушао у просторију.<br />
Сложено будуће време:<br />
estos leganta<br />
Ili estos legantaj <strong>la</strong> lecionon dum ŝi preparos tagmanĝon.<br />
Они ће читати лекцију док она буде спремала ручак.<br />
Погодбени начин – сложени облик:<br />
estus leganta<br />
Mi estus leganta <strong>la</strong> poemaron, se vi povus helpi al mi.<br />
Ја бих читао збирку песама ако би могао (или бисте могли) да ми<br />
помогнеш (или помогнете).<br />
∴<br />
Ако се ради о једном те истом подмету, једновремена радња се<br />
изражава радним глаголским прилогом за садашњост односно једновременост,<br />
чији је наставак –ante.<br />
skrib-ant-e -пишући<br />
interparol-ant-e -разговарајући<br />
leg-ant-e -читајући<br />
Ili sidas <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> tablo skribante ion.<br />
Они седе за столом пишући нешто.<br />
Mi ripozis en <strong>la</strong> parko interparo<strong>la</strong>nte kun mia amiko.<br />
Ја сам се одмарао (или одмарала) у парку разговарајући са својим<br />
пријатељем.<br />
Vi certe recitos <strong>la</strong> poemon legante ĝin.<br />
Ти ћеш (или ви ћете) сигурно рецитовати песму читајући је.<br />
∴<br />
Ако желимо да добијемо партиципне именице, додаћемо наставак<br />
-anto.<br />
41
Ове именице не показују стално занимање, већ занимање или функцију<br />
који трају извесно време сада.<br />
send-ant-o -пошиљалац<br />
leg-ant-o -читалац<br />
lern-ant-o -ученик<br />
prezid-ant-o -председник<br />
Сада нам је јасно како је изведена реч Esperanto:<br />
esper-i -надати се<br />
esper-ant-o -(човек) који се нада<br />
Када је Др. Лазар Лудвиг Заменхоф објавио први уџбеник међународног<br />
језика 1887. године, потписао га је псеудонимом Др Есперанто.<br />
Убрзо потом дали су му име Есперанто. У српском језику оно се пише<br />
малим словом.<br />
∴<br />
Трпни глаголски партицип за садашњост односно једновременост<br />
гради се додавањем наставка –ata. Непрелазни глаголи немају овај<br />
партицип.<br />
skrib-at-a -писан, а, о<br />
parol-at-a -говорен, а, о<br />
leg-at-a -читан, а, о<br />
Сложено садашње време:<br />
estas skribata<br />
La hejma tasko estas skribata, kiam <strong>la</strong> radio-aparato ne funkcias.<br />
Домаћи задатак се пише (бива писан) када радио-апарат не ради.<br />
(наставиће се)<br />
42
Profesoro Mihailo Neŝiĉ el Niŝ<br />
proponis ekzercojn por komencantoj.<br />
La redakta komitato<br />
konsentis. Jen <strong>la</strong> unua ekzerco.<br />
AKUZATIVO<br />
Paro<strong>la</strong>j ekzercoj por<br />
komencantoj<br />
UNUA ekzerco<br />
Personoj: A, B. C. D Verbo:<br />
trinki<br />
Verba-formo:<br />
prezenco, finaĵo ~as<br />
Ofta eraro:<br />
A – Kio_ vi trinkas? (erare)<br />
B – Mi trinkas kafo_.<br />
Kelkaj „amikoj de Esperanto"<br />
kutimas diri: „Gravas. ke ni<br />
komprenu unu <strong>la</strong> alian". Ne,<br />
estas grava senerare paroli.<br />
Esperanto estas en <strong>la</strong> komenca<br />
lernoperiodo vere faci<strong>la</strong> lingvo.<br />
Sed tio ne signifas, ke ili povas<br />
fari farson el ĝi. Ni devas<br />
konsideri <strong>la</strong> principojn de <strong>la</strong><br />
"Lingva Fundamento" de Zamenhof.<br />
Se iuj ne konsideras <strong>la</strong><br />
akuzativon, ili eraras. Esperanto<br />
daŭras 125 jarojn, akuzativo<br />
estas bezonata ĝuste tia.<br />
Do, <strong>la</strong> ekzerco devas ĉi tiel flui:<br />
A – Nada. kion vi trinkas?<br />
B – Mi trinkas kafon.<br />
A – Kion trinkas Petro?<br />
B – Petro, kion vi trinkas?<br />
C – Mi trinkas vinon.<br />
B – Li trinkas vinon.<br />
A – Kion trinkas Anа кај Ivan?<br />
B – Ana kaj Ivan, kion vi trinkas?<br />
D – Ni trinkas akvon.<br />
B – Ili trinkas akvon.<br />
Hejma tasko<br />
Faru ekzercon! Uzu <strong>la</strong> vortojn:<br />
manĝi, banano, ĉoko<strong>la</strong>do,.<br />
pudingo!<br />
43<br />
Професор Михаило Нешић из Ниша<br />
предложио нам је вежбе за почетнике.<br />
Редакција је прихватила предлог. Ево<br />
прве вежбе.<br />
АКУЗАТИВ<br />
Говорне вежбе за<br />
почетнике<br />
ПРВА вежба<br />
Лица: А, Б, Ц, Д<br />
Глагол: пити<br />
Глаголски облик: Презент,<br />
наставак: ~аs<br />
Честа погрешка:<br />
А~ Шта пијеш?<br />
Б - Пијем кафа. (погрешно)<br />
Неки "пријатељи есперанта"<br />
имају. обичај да кажу: "Важно је<br />
да ми разумемо један другога.<br />
Не, важно је говорити без грешке.<br />
Есперанто је у почетном периоду<br />
учења заиста лак језик.<br />
Али то не значи да они могу да<br />
праве фарсу од њега. Морамо се<br />
држати начела из "Језичке<br />
основе", која нам је оставио<br />
Заменхоф. Ако неки не уважавају<br />
акузатив, они греше. Есперанто<br />
траје 125 година, акузатив је<br />
потребан баш овакав. Дакле, вежба<br />
даље овако тече:<br />
А – Надо, шта пијеш?<br />
Б – Пијем кафу.<br />
А – Шта пије Петар?<br />
Б – Петре, шта пијеш?<br />
Ц – Ја пијем вино.<br />
Б – Он пије вино.<br />
А – Шта пију Ана и Иван?<br />
Б – Ана и Иване, шта ви пијете?<br />
Д – Ми пијемо воду.<br />
Б – Они пију воду.<br />
Домаћи задатак<br />
Уради вежбу! Користи речи:<br />
јести, банана, чоколада,<br />
пудинг!
KION VI KOMPRENIS<br />
Labori <strong>ĉe</strong> <strong>la</strong> gi<strong>ĉe</strong>to por vendado de teatraj biletoj povas starigi<br />
diversajn problemojn antaŭ <strong>la</strong> dungiton.<br />
Tiel foje okazis, ke <strong>la</strong> biletoj estis disvenditaj kaj sur <strong>la</strong> vitro de <strong>la</strong><br />
gi<strong>ĉe</strong>to aperis teksto: “Biletoj forvenditaj”.<br />
Venis homo, kiu volis a<strong>ĉe</strong>ti biletojn, sed vidinte <strong>la</strong> surskribon, li<br />
koleriĝis kaj kriegis: “Biletoj forvenditaj. Kion signifas BILETOJ<br />
FORVENDITAJ?”<br />
Virino ma<strong>la</strong>ntaŭ <strong>la</strong> vitro ekridetis dol<strong>ĉe</strong> kaj diris: “Mi tre bedaŭras<br />
sinjoro. Kiun vorton vi ne komprenis?”<br />
∴<br />
INTERPRETO DE STATISTIKO<br />
1. Dek procentoj de ĉiuj aŭtoŝtelistoj estas maldekstruloj<br />
2. Ĉiuj polusaj ursoj estas maldekstruloj<br />
3. Se via aŭtomobilo estas ŝtelita, ekzistas dekprocenta ŝanco, ke<br />
ĝin ŝtelis polusa urso<br />
1. 39 procentoj de sen<strong>la</strong>boruloj uzas okulvitrojn<br />
2. 80 procentoj de dungitoj uzas okulvitrojn<br />
3. Laboro malbone influas vian vidpovon<br />
1. Ĉiuj hundoj estas bestoj<br />
2. Ĉiuj katoj estas bestoj<br />
3. Do, ĉiuj hundoj estas katoj<br />
1. Ĉiun sekundon en <strong>la</strong> mondo oni malfermas 4000 <strong>la</strong>dskatolojn<br />
44
2. Ĉiun sekundon en <strong>la</strong> mondo estas koncipiĝas dek infanoj<br />
3. Ĉiun fojon, kiam vi malfermas <strong>la</strong>dskatolon, vi havas ŝancon<br />
gravediĝi 1 kontraŭ 400<br />
ZORGOJ DUM FLUGO<br />
∴<br />
Du statistikistoj vojaĝis aerop<strong>la</strong>ne de Los-Anĝeleso al Novjorko.<br />
Ĉirkaŭ unu horon post <strong>la</strong> forveturo el Los-Anĝeleso <strong>la</strong> piloto anoncis, ke<br />
unu el motoroj malfunkciiĝis, sed tio ne gravas, ĉar restis ankoraŭ tri.<br />
Sed, anstataŭ 5 horojn flugo ĝis Novjorko daŭros 7 horojn. Iom<br />
poste <strong>la</strong> piloto anoncis, ke malfunkciiĝis ankoraŭ unu motoro, sed restis<br />
ankoraŭ du, kio sufiĉas por flugo, sed oni atingos Novjorkon nur en 10<br />
horoj.<br />
Iom poste <strong>la</strong> piloto denove anoncis malfunkciiĝon, ĉi-foje de <strong>la</strong> tria<br />
motoro. Sed <strong>la</strong> vojaĝantoj povas esti senz<strong>org</strong>aj, ĉar <strong>la</strong> aviadilo povas<br />
flugi eĉ per unu motoro. Por atingi Novjorkon, <strong>la</strong> aviadilo devas flugi 18<br />
horojn.<br />
Aŭdinte tion unu el <strong>la</strong> statistikistoj turnis sin al <strong>la</strong> alia kaj diris: “Mi<br />
esperas,ke <strong>la</strong> <strong>la</strong>sta motoro ne malfunkciiĝos, ĉar tiukaze ni restos en<br />
aero eterne.”<br />
∴<br />
AVANTAĜO DE MATEMATIKO<br />
Nur en matematikaj problemoj vi povas a<strong>ĉe</strong>ti 60 melonojn sen esti<br />
traktata kvazaŭ vi havus iun mensan mankon.<br />
45
ŜTELISTO KAJ POLITIKISTO<br />
Iu ŝtelisto haltigis bone vestitan sinjoron, elpoŝigis pistolon kaj diris:<br />
“Donu al mi vian monon!”<br />
“Sed, sed … mi estas … politikisto.”<br />
“Tiukaze donu al mi mian monon!”<br />
DEMANDO KAJ RESPONDO<br />
∴<br />
D: Kiuj homoj multobliĝas sen sekso?<br />
R: Emeritoj.<br />
RUSO KAJ LIA FRATO<br />
∴<br />
Iu ruso sidis en Moskvo en sia varmigita loĝejo kaj aŭskultis<br />
radio-elsendon. Subite li aŭdis, ke en iu urbo en Siberio temperaturo<br />
estas -55 o C.<br />
Tuj li telefonis al sia frato, kiu vivis en tiu urbo:<br />
“Frato, mi aŭdis, ke <strong>ĉe</strong> vi estas granda malvarmo, ĉu tio estas vero?”<br />
“Ili troigas, mi tuj vidos <strong>la</strong> termometron … Jen, precize -24 o C.”<br />
“Sed en <strong>la</strong> elsendo oni diris, ke estas -55 o C.”<br />
“Eble ekstere.”<br />
46
La 97-a UNIVERSALA KONGRESO DE ESPERANTO<br />
de <strong>la</strong> 28-a de julio ĝis <strong>la</strong> 4-a de aŭgisto 2012<br />
Hanojo, Vjetnamio<br />
La 85-a kongreso de SAT okazos en Jalto inter <strong>la</strong><br />
11-a kaj <strong>la</strong> 18-a de aŭgusto 2012. Postkongreso<br />
okazos de <strong>la</strong> 18-a ĝis <strong>la</strong> 22-a.<br />
La 9-a kongreso de EEU okazos en Galivo<br />
(Gaillimh/Galway), Ir<strong>la</strong>ndo, inter <strong>la</strong> 16-a kaj <strong>la</strong> 20-a<br />
de julio 2012.<br />
La 5-a kongreso de serbiaj esperantistoj okazos en<br />
Beogrado de <strong>la</strong> 31-a de aŭgusto ĝis <strong>la</strong> 2-a de septembro