la legislazione suntuaria. secoli xiii-xvi. emilia-romagna - Direzione ...
la legislazione suntuaria. secoli xiii-xvi. emilia-romagna - Direzione ... la legislazione suntuaria. secoli xiii-xvi. emilia-romagna - Direzione ...
148 Legislazione suntuaria 1453, marzo 24 Provvisioni Provisio edita super luxu et intemperantia vestimentorum ac ceterorum ornamentorum muliebrium prohibitorum 147 Provisio pro hornatu virorum et mulierum et comitatinorum habitantium in comitatu Bononie 148 BESSARION miseratione divina episcopus Tusculanus, Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalis, apostolicae sedis legatus in civitate Bononiae exarchatuque Ravennate et provintiae Romandiolae et cetera in temporalibus vicarius generalis. Ad perpetuam rei memoriam. Memores quod de nobis commisso grege quem regendum et moderandum sumpsimus rationem sumus reddituri, nec solum eo modo quo seculares principes solent, sed tanto magis quanto animae nobiliores praestantioresque sunt quam corpora, iugi sollicitudine penitus rimamur et excogitamus ut universa civitas Bononiae eiusque ager, comitatus et districtus signanter inter caetera nobis a sede apostolica commissus, ab erroribus deviis ad rectam semitam normamque honeste et recte vivendi, quantum cum favore divino possumus traducatur. Cum igitur inter caetera multa quae bonos mores corrumpere solent, nobis praecipua visa fuerint luxus et intemperantia vestimentorum ac caeterorum ornamentorum muliebrium quae maximorum malorum ac scelerum causa et quasi seminarium semper fuere, cum nulla res publica tam recte tamque bonis moribus instituta sit quae si hoc morbo inficiatur non facile corrumpatur, labefectetur et corruat, convertendos ad hunc populum nostrum paterno affectu oculos existimavimus quod non solum utilitati et commodo eius, verum etiam saluti animarum suarum consulendum, animadvertentes igitur optimates, nobiles atque ignobiles et universum populum Bononiae ac comitatinos omnes adeo prolapsos in hanc pompam et luxum vestitus, ornamentorum, iocalium et rerum preciosarum ut exinde civitas ipsa et comitatus maximum suscipiat detrimentum, nec ullum discrimen nec ulla praerogativa inter nobilem atque ignobilem, inter bonis artibus praeditum 147 Collazionato con: 1454. Statuti, De vestimentis et ornamentis mulierum civitatis et comitatus Bononie deferendis. Rubrica. 148 Provisio … in comitatu Bononie] Insuper attendentes laudabiliter et sancte fuisse et esse statutum et provisum super vestimentis et ornamentis mulierum civitatis et comitatus Bononie deferendis per reverendissimum in Christo patrem dominum Bessarionem Sacrosancte Romane Ecclesie cardinalem et legatum in civitate Bononie de presentia, consensu et voluntate magnificorum spectabilium dominorum sedecim reformatorum et quamplurium nobilium, mercatorum et artificum civitatis Bononie per ipsorum specialem provisionem tenoris qui sequitur hac forma, videlicet 1454.
Bologna 149 et mechanicum presertimque inter eorum uxores appareat, et propterea multos parare vi, fraude et scelere opes in quibus felicitatem existimant ex qua iusti ordinis perturbatione nova consilia commutandarum rerum paulatim serpunt et omne mali genus quasi morbo et contagione quadam civitates invadit, corrumpit, frangit atque effeminat, attendentes praeterea quod dominus noster Iesus Christus in sacris suis evangeliis omnem mollitiem et superfluitatem in vestimentis damnat, insequitur, detestatur, et Petrus apostolus mulierum ornatum non extrinsecus capillaturam aut comam aut circundationem auri aut indumenti vestimentorumque cultum, sed hominem cordis absconditum et incorruptibilitatem quieti et modesti spiritus, quod est in conspectu Dei locuples earumque erga viros subiectionem et obedientiam esse vult. Sic enim ait et sanctae mulieres sperantes in Deo ornabant se subiecte propriis viris. Nam cum secundum Paulum apostolum caput mulieris sit vir, decet eas hoc solo ornatu ornari, hac gemma decorari: subiectione scilicet erga viros et virtutibus eorum, ne si cultum exteriorem querant, diffidere de virtutibus virorum videantur. Unde etiam sacri canones omnem luxum vestium abhorrent et insectantur, dicentes quod necesse est eas mulieres ornamenta cordis et decorem animi perdidisse quae auro, monilibus et margaritis se ornant, talem enim cultum impudicis mulieribus convenire earumque insignia sericum, aurum et purpuram esse dicunt. Matronas vero et virgines pudicitia et castitate insignes esse. In qua sententia gentiles etiam et philosophi priscique legum latores fuere hanc ornamentorum superfluitatem tanquam bonis moribus contrariam et rebus publicis damnosam resecantes qui nulli portare auream vestem vel anulum aureum licere voluerunt nisi esset meretrix, nulli plusquam unam pedisequam post se habere permiserunt nisi esset ebria. Et enim quemadmodum ex se vestes calere non possunt, sed quem a natura calorem accipiunt conservantes ita calefaciunt corpora. Sic illum ornatum vestimenta possunt afferre quem ab induto receperint. Qui si virtuosus est omni ornatu praeditus erit etiam vilissimis vestibus opertus. Si vitiosus, eius deformitatem et vitia non modo aliquis vestimentorum cultus celare non potest, sed publicat, manifestat, auget, crescit et magis nocet. Iuxta illud Horatianum, Eutrapolus cuicunque nocere volebat vestimenta dabat preciosa. Beatus enim iam cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes dormiet in lucem, scorto postponet honestum officium mimos alienos pascet. Hinc est quod nos tanquam pii et misericordes, quaerentesque non solum commodum civium nostrorum, verum etiam salutem animarum ipsorum, matura consideratione his succurrendum erroribus et moderationi consulendum existimavimus, in qua praecipue consistit humanae societatis conservatio. Et propterea auctoritate qua fungimur apostolica, de praesentia, consensu et voluntate magnificorum dominorum antianorum civitatis Bononiae ac dominorum de collegio et spectabilium dominorum sedecim reformatorum et quamplurium nobilium, mercatorum et artificum dicte civitatis Bononiae ad praesentiam nostram ex causa praedicta specialiter vocatorum. Ad laudem et reverentiam omnipotentis Dei, Patris et Filii et Spiritus Sancti ac gloriosae virginis matris Mariae et gloriosi episcopi et confessoris beati Petronii venerabilis patris et protectoris huius almae civitatis Bononiae et ad salutare commo-
- Page 130 and 131: 98 Legislazione suntuaria formam st
- Page 132 and 133: 100 Legislazione suntuaria uxorem e
- Page 134 and 135: 102 Legislazione suntuaria 1376 Sta
- Page 136 and 137: 104 Legislazione suntuaria existent
- Page 138 and 139: 106 Legislazione suntuaria Quod nul
- Page 140 and 141: 108 Legislazione suntuaria dummodo
- Page 142 and 143: 110 Legislazione suntuaria in hoc s
- Page 144 and 145: 112 Legislazione suntuaria in capit
- Page 146 and 147: 114 Legislazione suntuaria sentium
- Page 148 and 149: 116 Legislazione suntuaria domino c
- Page 150 and 151: 118 Legislazione suntuaria della au
- Page 152 and 153: 120 Legislazione suntuaria quiarum
- Page 154 and 155: 122 Legislazione suntuaria tam secu
- Page 156 and 157: 124 Legislazione suntuaria forma pu
- Page 158 and 159: 126 Legislazione suntuaria tur reci
- Page 160 and 161: 128 Legislazione suntuaria Georgius
- Page 162 and 163: 130 Legislazione suntuaria Item non
- Page 164 and 165: 132 Legislazione suntuaria qua muli
- Page 166 and 167: 134 Legislazione suntuaria quis civ
- Page 168 and 169: 136 Legislazione suntuaria troytu e
- Page 170 and 171: 138 Legislazione suntuaria 10. Domi
- Page 172 and 173: 140 Legislazione suntuaria reas, ca
- Page 174 and 175: 142 Legislazione suntuaria 88. Domi
- Page 176 and 177: 144 Legislazione suntuaria 130. Ite
- Page 178 and 179: 146 Legislazione suntuaria 172. Dom
- Page 182 and 183: 150 Legislazione suntuaria dum civi
- Page 184 and 185: 152 Legislazione suntuaria etiam sa
- Page 186 and 187: 154 Legislazione suntuaria De vesti
- Page 188 and 189: 156 Legislazione suntuaria Item che
- Page 190 and 191: 158 Legislazione suntuaria quali la
- Page 192 and 193: 160 Legislazione suntuaria ornato d
- Page 194 and 195: 162 Legislazione suntuaria draginta
- Page 196 and 197: 164 Legislazione suntuaria 1508, ap
- Page 198 and 199: 166 Legislazione suntuaria dote o s
- Page 200 and 201: 168 Legislazione suntuaria vestimen
- Page 202 and 203: 170 Legislazione suntuaria ti se a
- Page 204 and 205: 172 Legislazione suntuaria ma a ven
- Page 206 and 207: 174 Legislazione suntuaria Capitolo
- Page 208 and 209: 176 Legislazione suntuaria duo orna
- Page 210 and 211: 178 Legislazione suntuaria Capitolo
- Page 212 and 213: 180 Legislazione suntuaria Capitolo
- Page 214 and 215: 182 Legislazione suntuaria 1545, ma
- Page 216 and 217: 184 Legislazione suntuaria consente
- Page 218 and 219: 186 Legislazione suntuaria Et ancho
- Page 220 and 221: 188 Legislazione suntuaria esequie
- Page 222 and 223: 190 Legislazione suntuaria 1545, ma
- Page 224 and 225: 192 Legislazione suntuaria 1554, fe
- Page 226 and 227: 194 Legislazione suntuaria 1557, ma
- Page 228 and 229: 196 Legislazione suntuaria loro per
Bologna 149<br />
et mechanicum presertimque inter eorum uxores appareat, et propterea multos<br />
parare vi, fraude et scelere opes in quibus felicitatem existimant ex qua iusti ordinis<br />
perturbatione nova consilia commutandarum rerum pau<strong>la</strong>tim serpunt et omne mali<br />
genus quasi morbo et contagione quadam civitates invadit, corrumpit, frangit atque<br />
effeminat, attendentes praeterea quod dominus noster Iesus Christus in sacris<br />
suis evangeliis omnem mollitiem et superfluitatem in vestimentis damnat, insequitur,<br />
detestatur, et Petrus apostolus mulierum ornatum non extrinsecus capil<strong>la</strong>turam<br />
aut comam aut circundationem auri aut indumenti vestimentorumque cultum, sed<br />
hominem cordis absconditum et incorruptibilitatem quieti et modesti spiritus,<br />
quod est in conspectu Dei locuples earumque erga viros subiectionem et obedientiam<br />
esse vult. Sic enim ait et sanctae mulieres sperantes in Deo ornabant se subiecte<br />
propriis viris. Nam cum secundum Paulum apostolum caput mulieris sit vir, decet<br />
eas hoc solo ornatu ornari, hac gemma decorari: subiectione scilicet erga viros et<br />
virtutibus eorum, ne si cultum exteriorem querant, diffidere de virtutibus virorum<br />
videantur.<br />
Unde etiam sacri canones omnem luxum vestium abhorrent et insectantur, dicentes<br />
quod necesse est eas mulieres ornamenta cordis et decorem animi perdidisse quae<br />
auro, monilibus et margaritis se ornant, talem enim cultum impudicis mulieribus<br />
convenire earumque insignia sericum, aurum et purpuram esse dicunt. Matronas vero<br />
et virgines pudicitia et castitate insignes esse. In qua sententia gentiles etiam et philosophi<br />
priscique legum <strong>la</strong>tores fuere hanc ornamentorum superfluitatem tanquam<br />
bonis moribus contrariam et rebus publicis damnosam resecantes qui nulli portare<br />
auream vestem vel anulum aureum licere voluerunt nisi esset meretrix, nulli plusquam<br />
unam pedisequam post se habere permiserunt nisi esset ebria. Et enim quemadmodum<br />
ex se vestes calere non possunt, sed quem a natura calorem accipiunt<br />
conservantes ita calefaciunt corpora. Sic illum ornatum vestimenta possunt afferre<br />
quem ab induto receperint. Qui si virtuosus est omni ornatu praeditus erit etiam vilissimis<br />
vestibus opertus. Si vitiosus, eius deformitatem et vitia non modo aliquis vestimentorum<br />
cultus ce<strong>la</strong>re non potest, sed publicat, manifestat, auget, crescit et magis<br />
nocet. Iuxta illud Horatianum, Eutrapolus cuicunque nocere volebat vestimenta dabat<br />
preciosa. Beatus enim iam cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes dormiet<br />
in lucem, scorto postponet honestum officium mimos alienos pascet.<br />
Hinc est quod nos tanquam pii et misericordes, quaerentesque non solum commodum<br />
civium nostrorum, verum etiam salutem animarum ipsorum, matura consideratione<br />
his succurrendum erroribus et moderationi consulendum existimavimus,<br />
in qua praecipue consistit humanae societatis conservatio.<br />
Et propterea auctoritate qua fungimur apostolica, de praesentia, consensu et voluntate<br />
magnificorum dominorum antianorum civitatis Bononiae ac dominorum<br />
de collegio et spectabilium dominorum sedecim reformatorum et quamplurium<br />
nobilium, mercatorum et artificum dicte civitatis Bononiae ad praesentiam nostram<br />
ex causa praedicta specialiter vocatorum.<br />
Ad <strong>la</strong>udem et reverentiam omnipotentis Dei, Patris et Filii et Spiritus Sancti ac<br />
gloriosae virginis matris Mariae et gloriosi episcopi et confessoris beati Petronii venerabilis<br />
patris et protectoris huius almae civitatis Bononiae et ad salutare commo-