iscrizioni parlanti - Dipartimento di Studi Linguistici e Letterari ...
iscrizioni parlanti - Dipartimento di Studi Linguistici e Letterari ...
iscrizioni parlanti - Dipartimento di Studi Linguistici e Letterari ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FRANCO BENUCCI E GIULIA FOLADORE<br />
‘ISCRIZIONI PARLANTI’ E ‘ISCRIZIONI INTERPELLANTI’<br />
NELL’EPIGRAFIA MEDIEVALE PADOVANA<br />
ora occuparci <strong>di</strong> quelle che considereremo effettivamente come IP: si tratta<br />
<strong>di</strong> 17 <strong>iscrizioni</strong> (compresa, come anticipato, quella relativa al S. Michele ora<br />
a Montemerlo) che mettono esplicitamente in campo un EGO parlante e<br />
<strong>di</strong>rettamente esprimentesi nell’epigrafe. Il corpus risulta così costituito (si<br />
evidenziano in corsivo gli elementi in cui si manifesta tale EGO e in grassetto<br />
la relativa lessicalizzazione, ove presente, anche se sintatticamente<br />
pertinente a periodo <strong>di</strong>verso):<br />
(10) a. Hic requiescit in pace Trici ius, episcopus huius sanctae Patavinae<br />
aeclesiae se is, qui se it annis XXVI mensibus VIII, et fuerunt omnes<br />
ies vitae eius, quibus vixit, annis LVII mensibus IIII. Omnes, rogo,<br />
orate pro requiente (4. Duomo-Cattedrale 4: epitaffio del vescovo<br />
Trici<strong>di</strong>o, con richiesta <strong>di</strong> suffragio, VIII-IX sec.)<br />
b. Ortus eram Patavi, Iaco[b]us, terre[q]ue rependo quod de<strong>di</strong>t; en<br />
gelidum cinerem brevis occuli[t] urna. Utilis officio patrie, sat<br />
cognitus urbi, ars me<strong>di</strong>cina michi celumque et sidera nosse, quo nunc,<br />
corporeo resolutus carcere, pergo: utraque nempe meis manet ars<br />
ornata libellis, quin procul excelse monitus de vertice turris, tempus et<br />
instabiles numero quod colligis horas, inventum cognosce meum,<br />
gratissime lector, et pacem michi vel veniam tacitus que precare (18.<br />
Duomo-Sagrato 2: epitaffio <strong>di</strong> Jacopo Don<strong>di</strong> Orologio, con richiesta<br />
<strong>di</strong> suffragio, 1359)<br />
c. Celitus, auspitiis Patavum celeberrima sacris sceptra tenens, Marcus,<br />
letis promitto triumphis tranquillam servare bonis sine sanguine<br />
pacem, civibus eternam requiem finemque laborum (22. Palazzo del<br />
Capitaniato 1: S. Marco ricorda <strong>di</strong> detenere il potere e promette ai<br />
padovani buon governo e tranquillità, c. 1406) 28<br />
d. Id quod es, ante fui; quid sim post funera queris: quod sum, quicquid<br />
id est, tu quoque lector eris. Ignea pars celo, cese pars ossea<br />
rupi, lectori cessit nomen inane Lupi. Dis Manibus. Mors mortis<br />
morti mortem si morte de<strong>di</strong>sset, hic foret in terris aut intege[r] astra<br />
petisset: sed quia <strong>di</strong>ssolvi fuerat sic iuncta necesse, ossa tenet saxum,<br />
proprio mens gaudet in e[sse]. Vivens fecit (44. Piazza Antenore 4:<br />
autoepitaffio <strong>di</strong> Lovato dei Lovati, 1308-09)<br />
e. Gregorius me fecit (67. S.M. Annunziata 3: campana della cappella<br />
Scrovegni, inizio XIV sec.)<br />
f. Hic cubat, heu, Baldus qui, iure in utr[o]que li[cen]t[i]atus, de<br />
Bonafariis Plumbini, fana domo[s], o[li]m [natus], hic circumpositas<br />
28 Si tratta della piccola epigrafe a caratteri rilevati ora murata davanti al leone<br />
marciano e subito sotto alla formella con l’arma aral<strong>di</strong>ca del doge Michele Steno<br />
(troncato [d’oro e d’azzurro] alla stella <strong>di</strong> otto raggi dell’uno nell’altro), sulla torre<br />
dell’orologio <strong>di</strong> piazza dei Signori, e certo analogamente collocata nella versione<br />
prefalconettiana della torre.<br />
79