iscrizioni parlanti - Dipartimento di Studi Linguistici e Letterari ...
iscrizioni parlanti - Dipartimento di Studi Linguistici e Letterari ...
iscrizioni parlanti - Dipartimento di Studi Linguistici e Letterari ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FRANCO BENUCCI E GIULIA FOLADORE<br />
‘ISCRIZIONI PARLANTI’ E ‘ISCRIZIONI INTERPELLANTI’<br />
NELL’EPIGRAFIA MEDIEVALE PADOVANA<br />
falce metas.” Orate pro Rolando de Placiola et suis. (Santo 5, sagrato:<br />
e<strong>di</strong>cola sommitale del monumento funerario della famiglia da Piazzola,<br />
con <strong>di</strong>dascalia alle immagini <strong>di</strong> S. Francesco e S. Chiara, massima<br />
sapienziale, citazione ovi<strong>di</strong>ana e richiesta <strong>di</strong> suffragio; circa 1325) 8<br />
e. Qui legis hec, fratris Paulini cerne sepulcrum, pars iacet hic cuius pars<br />
tamen astra tenet. Astra tenet quoniam pacem <strong>di</strong>lexit et illam servari<br />
monitis sanxit in urbe suis, cuius, multa licet fuerint preconia, saltem<br />
hec, tibique referas, accipe posteritas. Vir fuit in laqueo vite longevus<br />
honeste, assiduus norme dogma tenere sue, dulcibus elloquiis [sic] cui<br />
persuadere quietem civibus et patrie sedula cura fuit, pacifer hic Patave<br />
sedavit scandala terre, exulibus patrios restituitque lares, federa dum<br />
regi ferret laudanda Boemo urbe Tridentina turbine febris obit.<br />
Transtulit huc carum Padue respublica corpus quod coluit templo quo<br />
cubet ipse suo. Dena bis in Tauro prebebat lumina Tutan [sic] cum<br />
tribus ex orto mille trecenta Deo (Santo 25, ambulacro destro: elogio<br />
funebre <strong>di</strong> fra Paolino da Milano, 1323)<br />
f. Livia quem genuit, Rainerius, alma, quiescit hoc saxo, legalis apex,<br />
venerabile lumen legibus, in mondo [sic] iuris summusque monarcha,<br />
fidum consilium dubiis, rationis amicus. Hoc pereunte, perit legum<br />
veneranda potestas, virtus strata iacet çelo viduata paterno. Huc huc<br />
verte oculos lacrimans, hic sponte queraris, plebs stu<strong>di</strong>osa, patrem,<br />
quia, vix hanc passa ruinam heu tantam, seclo dannum [sic] relevare<br />
futuro compos eris, natumque fleas Arsenda propago (Santo 57,<br />
chiostro della Magnolia (o del Capitolo), epitaffio del giurista Rainero<br />
degli Arsen<strong>di</strong> da Forlì, 1358)<br />
g. [M.CCC.LXX.III in<strong>di</strong>ctione X <strong>di</strong>e Veneris XXVII Maii. Quem legum<br />
titubabat apex prudentia multa et morum gravitas, hac tumulatur humo;<br />
de Cesso genit]us, Pata[vina civis in urbe, Franciscus me]rita sca[n<strong>di</strong>t in<br />
arce polum. Se]vit [in] hunc mors cruda [virum, florente inventa. Ta]m<br />
subiti casus, qui legis [esto memor] (Santo 60, chiostro del Generale:<br />
lastra tombale frammentaria del giurista Francesco dal Cesso) 9<br />
8 I lettori sono qui singolarmente interpellati con le parole <strong>di</strong> Ovi<strong>di</strong>o (Ars amatoria,<br />
II.322) citate quasi verbatim, per ammonirli circa il loro destino ultimo e la necessità<br />
<strong>di</strong> prepararvisi adeguatamente durante la vita. Il testo acquisisce poi forza illocutoria<br />
rivolgendosi a loro in modo collettivo per richiederne il suffragio a favore dei da<br />
Piazzola. Va qui segnalato che il testo epigrafico presenta in questo punto solo<br />
l’abbreviatura . R.: lo scioglimento in orate, per quanto congetturale, sembra assai<br />
probabile sia dal punto <strong>di</strong> vista comunicazionale che da quello epigrafico, dato che<br />
se il verbo fosse stato al singolare (ora) lo spazio <strong>di</strong>sponibile non avrebbe<br />
verosimilmente richiesto l’abbreviatura.<br />
9 Date le con<strong>di</strong>zioni del manufatto, <strong>di</strong>chiarato pe<strong>di</strong>bus contaminatum già da<br />
Scardeone 1560: 167-8 (= s.d. 2 : 192) e <strong>di</strong> cui si conserva ora solo circa un terzo<br />
65