kultura da modernizacia - Center for Social Sciences

kultura da modernizacia - Center for Social Sciences kultura da modernizacia - Center for Social Sciences

07.06.2013 Views

faqtors. ufro adekvaturi Teoriis ZiebaSi uari iTqva iseT terminebze, rogoricaa `evropeizacia~ da `vesternizacia~, romlebic gulisxmobs yovelmxriv gaigivebas dasavleTTan, xolo terminma `amerikanizacia~ kritikuli da negatiuri datvirTva SeiZina. Teoriuli TvalsazrisiT, modernizaciis adreuli modelebis kritika, pirvel rigSi, mimarTuli iyo ~tradicia-modernizaciis~ diqotomiis winaaRmdeg. es kritika emyareboda ganviTarebis, rogorc evoluciuri procesis gansazRvrebas, romelic gulisxmobs sazogadoebis mowyobis adrindeli socialur-kulturuli principebis gandevnasa da Canacvlebas. kritikis meore mniSvnelovani aspeqti gaxda kulturuli memkvidreobisa da urTierTobaTa socialur-kulturuli sistemis rolis gamovlineba. progresistuli koncefciebis sawinaaRmdegod, kulturuli memkvidreoba ganixileboda rogorc stabilurobis SenarCunebis winapiroba, romelic uzrunvelyofs sazogadoebis funqciobas. xolo tradicia ganixileboda rogorc socialurkulturuli kavSirebis aucilebeli birTvi, romelic uzrunvelyofs individis socializaciis arsebiT formebs, jgufTaSoris urTierTobis organizaciasa da sazogadoebis erTobas. nebismier damuSavebul variantSi modernizaciis Teoria aRiarebs ori sferos urTierTqmedebas _ sazogadoebis integraciasa da diferencias, Sesabamisad, misi damoukideblobisa da SenarCunebaSi, rac politikuri TvalsazrisiT gamoixateba suverenitetis principSi, xolo kulturuli TvalsazrisiT _ TviTmyofadobis, identurobis principSi. am daskvnebma msoflio samecniero literaturaSi gamoiwvia modernizaciis procesis arsis gadaxedva. aseTi gaazrebis erTgvar kategoriuli formulirebaa s.hanTingtons ekuTvnis: `modernizacia aucileblad ar niSnavs vesternizacias. aradasavluri sazogadoebebma SesaZloa ganicadon modernizacia ise, rom uari ar Tqvan sakuTar kulturaze, ar miiRon dasavluri Rirebulebebi, institutebi da qcevis formebi. sinamdvileSi modernizacia aZlierebs am kulturebs da iwvevs dasavleTis SedarebiT dasustebas. SiZleba iTqvas, rom samyaro sul ufro da ufro modernizebuli da naklebad dasavluri xdeba~. rogorc ukve iTqva, didi xnis manZilze sxvadasxva saxis kulturul faqtorebs SedarebiT naklebi yuradReba eTmoboda. modernizaciis subieqtebad upirveles yovlisa saxelmwifoebi miiCneodnen, ufro sworesd ki politikuri reJimebi. Sesabamisad, politikis sfero ganmsazRvrelad iTvleboda ekonomikasTan da politikasTan SedarebiT. magram gardaqmnebma rac ufro farTod moicves socialuri regulaciis sxvadasxva sfero, miT ufro mkafiod gamoikveTa sakuTriv kulturuli kanonzomierebebisa da socialuri regulaciis specifikis gansakuTrebuli mniSvneloba. unda aRiniSnos, rom es specifika mniSvnelovanwilad iyo damokidebuli kulturuli velis doneze. bolo sami aTwleulis manZilze modernizaciis procesSi nacionaluri da civilizaciuri TviTmyofadobis SenarCunebis principi sabolood damkvidrda samecniero literaturaSi. sazogadod, modernulobis warmoSobis ori Teoria arsebobs. isini warmoadgenen or gansxvavebul gagebas imisa, Tu riT gansxvavdeba Cveni Tanamedrove sazogadoeba Tavisi winamorbedisagan. erTi gagebiT, Tanamedrove dasavlur sazogadoebasa da, magaliTad, Sua saukunebis evropas Soris iseTive gansxvaveba arsebobs, rogoric Sua saukuneebis evropasa da amave periodis CineTsa Tu indoeTs Soris. sxva sityvebiT, Cven SegviZlia CavTvaloT, rom arsebobs gansxvaveba civilizaciebs Soris, romelTagan TiToeuls Tavis sakuTari kultura aqvs. meore gagebiT, adreuli saukuneebidan dRemde arsebuli cvlilebebi Cven SegviZlia avxsnaT raRac `ganviTarebis~ msgavsiT _ 16

ogorc tradiciuli sazogadoebis dasasruli da modernis dasawyisi. am gabatonebuli TvalTaxedviT, procesebi friad gansxvavebulad warmogvidgeba. modernulobis gagebis pirvel variants pirobiTad kulturuls uwodeben, xolo meores _ akulturuls. arsebobs kulturaTa simravle, romelTagan TiToeuls aqvs ena da gamocdileba, romlebic gansazRvraven pirovnulobis, socialuri urTierTobebis, cudisa da kargis, saTnoebisa/zneobisa da uzneobis da a.S. specifikur gagebas. es modeli _ modernulobis kulturuli Teoria _ Tanamedrove dasavleTSi momxdar cvlilebebs axali kulturis warmoSobis safuZvelze xsnis. Tanamedrove atlantikuri samyaro aris kultura (an erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli kulturaTa jgufi), romelsac aqvs, magaliTad, pirovnebis, bunebis, kargisa da cudis sakuTari, specifikuri gageba, es kultura SeiZleba davupirispiroT sxva danarCenebs, Tavisi winamorbedi civilizaciebis CaTvliT (romelTanac, cxadia, uamravi saerTo aqvs). amis sapirispirod, akulturuli Teoria am transformacias kulturisagan ganyenebulad xsnis. am TvalsazrisiT, es cvlilebebi ar ganixileba rogorc konkretul kulturaSi mimdinare procesi, aramed miiCneva movlenad, romelic SeiZleboda Sexeboda nebismier tradiciul kulturas. magaliTad, akulturuli Teoria modernulobas ganixilavs, rogorc mravali sxvadasxva mizezis Sedegs: vTqvaT, mecnieruli cnobierebis zrdis, sekularuli TvalTaxedvis ganviTarebis, efeqturi/instrumentuli racionalizmis aRzevebis, faqtsa da mis Sefasebas Soris absoluturad cxadi sxvaobis da sxv. sxvagvarad, modernuloba SeiZleba davukavSiroT rogorc socialur, aseve inteleqtualur cvlilebebs: trasformaciebi, inteleqtualuris CaTvliT, ganixileba rogorc daCqarebuli mobilurobis/cvlilebebis, populaciis koncentraciis, industrializaciis da a.S. Sedegi. yvela am SemTxvevaSi modernuloba transformaciaTa erTobliobaa, romelic TiToeul kulturas SeuZlia ganicados da, savaraudod, iZulebuli iqneba ganicados. es cvlilebebi ar aris gansazRvruli am kulturebis mdgomareobiT da, magaliTad, pirovnebis, sazogadoebis an sikeTis specifikuri gagebiT; ufro metad, esaa cvlilebebi, romelsac yoveli kultura, principSi, msxverplad ewireba. magaliTad, TiToeul kulturas SeiZleba Seexos mecnieruli cnobierebis zrda, yovel religias _ sekularizacia, instrumentuli azrovnebis zrdam SeiZleba gamoiwvios saboloo aRsasruli, warmodgena metafizikurze SeiZleba Zireulad Seicvalos faqtsa da mis Sefasebas Soris gaCenili dapirispirebis gamo. modernuloba, am Teoriis mixedviT, gagebulia rogorc konkretuli kulturisagan ganyenebuli racionaluri an socialuri procesebis Sedegi. es ar niSnavs imas, rom es Teoria ugulebelyofs im istoriul mizezebs, ris gamoc es cvlilebebi Tavdapirvelad warmoSva swored am, da ara sxva civilizaciaSi, an ris gamoc am cvlilebebs erTni ufro advilad eqvemdebarebian, sxvani ki _ Znelad. saqme ufro isaa, rom es procesi ganisazRvreba ara rogorc kulturuli specifika, aramed rogorc zogadi funqcia, romelic kulturul specifikas msxverplad iwiravs. Tu am sakiTxs sxva kuTxiT mivudgebiT, es procesebi ar unda ganvixiloT rogorc erTi specifikuri, sxvaTagan gansxvavebuli gagebis an RirebulebaTa sistemis arCevanis asaxva. socialuri ganmartebis SemTxvevaSi, gadamwyveti mniSvneloba eniWeba iseT istoriul movlenebs, rogoricaa industralizacia, romelic gavlenas axdens Rirebulebebze; magram amgvari movlenebi xSirad ar aris miCneuli konkretul sferoSi specifikuri arCevanis gamoxatulebad. rodesac saqme exeba racionalur axsnas, is miiCneva zogadi SesaZleblobebis ganxorcielebad, romelic eloda Sesabamis pirobebs ralizaciisaTvis. garkveuli pirobebSi adamianebi mividnen im daskvnamde, 17

faqtors. ufro adekvaturi Teoriis ZiebaSi uari iTqva iseT terminebze, rogoricaa<br />

`evropeizacia~ <strong>da</strong> `vesternizacia~, romlebic gulisxmobs yovelmxriv gaigivebas<br />

<strong>da</strong>savleTTan, xolo terminma `amerikanizacia~ kritikuli <strong>da</strong> negatiuri <strong>da</strong>tvirTva<br />

SeiZina.<br />

Teoriuli TvalsazrisiT, modernizaciis adreuli modelebis kritika, pirvel<br />

rigSi, mimarTuli iyo ~tradicia-modernizaciis~ diqotomiis winaaRmdeg. es kritika<br />

emyarebo<strong>da</strong> ganviTarebis, rogorc evoluciuri procesis gansazRvrebas, romelic<br />

gulisxmobs sazogadoebis mowyobis adrindeli socialur-kulturuli principebis<br />

gandevnasa <strong>da</strong> Canacvlebas. kritikis meore mniSvnelovani aspeqti gax<strong>da</strong> kulturuli<br />

memkvidreobisa <strong>da</strong> urTierTobaTa socialur-kulturuli sistemis rolis gamovlineba.<br />

progresistuli koncefciebis sawinaaRmdegod, kulturuli memkvidreoba<br />

ganixilebo<strong>da</strong> rogorc stabilurobis SenarCunebis winapiroba, romelic uzrunvelyofs<br />

sazogadoebis funqciobas. xolo tradicia ganixilebo<strong>da</strong> rogorc socialurkulturuli<br />

kavSirebis aucilebeli birTvi, romelic uzrunvelyofs individis<br />

socializaciis arsebiT <strong>for</strong>mebs, jgufTaSoris urTierTobis organizaciasa <strong>da</strong><br />

sazogadoebis erTobas.<br />

nebismier <strong>da</strong>muSavebul variantSi modernizaciis Teoria aRiarebs ori sferos<br />

urTierTqmedebas _ sazogadoebis integraciasa <strong>da</strong> diferencias, Sesabamisad, misi<br />

<strong>da</strong>moukideblobisa <strong>da</strong> SenarCunebaSi, rac politikuri TvalsazrisiT gamoixateba<br />

suverenitetis principSi, xolo kulturuli TvalsazrisiT _ TviTmyofadobis,<br />

identurobis principSi. am <strong>da</strong>skvnebma msoflio samecniero literaturaSi gamoiwvia<br />

modernizaciis procesis arsis ga<strong>da</strong>xedva. aseTi gaazrebis erTgvar kategoriuli<br />

<strong>for</strong>mulirebaa s.hanTingtons ekuTvnis: `<strong>modernizacia</strong> aucileblad ar niSnavs<br />

vesternizacias. ara<strong>da</strong>savluri sazogadoebebma SesaZloa ganicadon <strong>modernizacia</strong> ise,<br />

rom uari ar Tqvan sakuTar <strong>kultura</strong>ze, ar miiRon <strong>da</strong>savluri Rirebulebebi,<br />

institutebi <strong>da</strong> qcevis <strong>for</strong>mebi. sinamdvileSi <strong>modernizacia</strong> aZlierebs am kulturebs<br />

<strong>da</strong> iwvevs <strong>da</strong>savleTis Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>sustebas. SiZleba iTqvas, rom samyaro sul ufro <strong>da</strong><br />

ufro modernizebuli <strong>da</strong> naklebad <strong>da</strong>savluri xdeba~.<br />

rogorc ukve iTqva, didi xnis manZilze sxva<strong>da</strong>sxva saxis kulturul faqtorebs<br />

Se<strong>da</strong>rebiT naklebi yuradReba eTmobo<strong>da</strong>. modernizaciis subieqtebad upirveles<br />

yovlisa saxelmwifoebi miiCneodnen, ufro sworesd ki politikuri reJimebi.<br />

Sesabamisad, politikis sfero ganmsazRvrelad iTvlebo<strong>da</strong> ekonomikasTan <strong>da</strong><br />

politikasTan Se<strong>da</strong>rebiT. magram gar<strong>da</strong>qmnebma rac ufro farTod moicves socialuri<br />

regulaciis sxva<strong>da</strong>sxva sfero, miT ufro mkafiod gamoikveTa sakuTriv kulturuli<br />

kanonzomierebebisa <strong>da</strong> socialuri regulaciis specifikis gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba. un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom es specifika mniSvnelovanwilad iyo <strong>da</strong>mokidebuli<br />

kulturuli velis doneze.<br />

bolo sami aTwleulis manZilze modernizaciis procesSi nacionaluri <strong>da</strong><br />

civilizaciuri TviTmyofadobis SenarCunebis principi sabolood <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong><br />

samecniero literaturaSi.<br />

sazogadod, modernulobis warmoSobis ori Teoria arsebobs. isini warmoadgenen<br />

or gansxvavebul gagebas imisa, Tu riT gansxvavdeba Cveni Tanamedrove sazogadoeba<br />

Tavisi winamorbedisagan. erTi gagebiT, Tanamedrove <strong>da</strong>savlur sazogadoebasa <strong>da</strong>,<br />

magaliTad, Sua saukunebis evropas Soris iseTive gansxvaveba arsebobs, rogoric Sua<br />

saukuneebis evropasa <strong>da</strong> amave periodis CineTsa Tu indoeTs Soris. sxva sityvebiT, Cven<br />

SegviZlia CavTvaloT, rom arsebobs gansxvaveba civilizaciebs Soris, romelTagan<br />

TiToeuls Tavis sakuTari <strong>kultura</strong> aqvs. meore gagebiT, adreuli saukuneebi<strong>da</strong>n<br />

dRemde arsebuli cvlilebebi Cven SegviZlia avxsnaT raRac `ganviTarebis~ msgavsiT _<br />

16

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!