Scarica tutta la rivista in formato pdf - Accademia Urbense
Scarica tutta la rivista in formato pdf - Accademia Urbense
Scarica tutta la rivista in formato pdf - Accademia Urbense
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
144<br />
A R T I C U L U S I<br />
ELECTRICÆ HISTORIÆ SPECIMEN<br />
Plenum <strong>in</strong>genui pudoris est fateri,<br />
per quos profeceris. Pl<strong>in</strong>.<br />
Recentissimam electricitatis historiam dedit<br />
Joseph Pryestleyus Anglus an. 1767 novisque observationibus<br />
auctam an. 1770. Dividit ipse <strong>in</strong><br />
decem periodos vetera, ac nova electricitatis tempora,<br />
s<strong>in</strong>gulisque periodis novos progressus, atque<br />
auctorum nom<strong>in</strong>a adscribit. Quamquam profecto<br />
veteribus <strong>in</strong>notuerit electrum paleas trahere,<br />
lucem ab electro reddi, & pyritem attritu digitos<br />
adurere, ut ex Pl<strong>in</strong>io erudimur (*): tamen primus a<br />
Thalete ad e<strong>la</strong>psum sæculum Doctor Gilbertus <strong>in</strong><br />
tractatu De magnete electricorum corporum seriem<br />
auxit; quam de<strong>in</strong>de sub f<strong>in</strong>em ejusdem sæculi<br />
amplificarunt Cabæus, Robertus Boyleus,<br />
Otho Guer ri kius.<br />
Verum postremus sulphureum globum, atque alia<br />
corpora rotavit, fricuitque, & primus mach<strong>in</strong>am<br />
electricam excogitavit; /2 qua detexit electrica corpora<br />
non allicere tantum, sed etiam repellere m<strong>in</strong>uta<br />
fi<strong>la</strong>, ac frustu<strong>la</strong>; & præterea corpora eadem,<br />
dum frictione electrica fiunt, <strong>in</strong> tenebris lucere,<br />
sc<strong>in</strong>til<strong>la</strong>sque <strong>in</strong> admota corpora vibrare, atque ejicere.<br />
Hæc sane prima periodus, ad quam Florent<strong>in</strong>a<br />
etiam tentam<strong>in</strong>a merito referes, a Thalete ad Newtonum<br />
usque perducitur; qui primus observavit, vitream<br />
<strong>la</strong>m<strong>in</strong>am ex una facie fricatam trahere fi<strong>la</strong>,<br />
ac frustu<strong>la</strong>, quæ opposìtæ faciei objiciuntur.<br />
Periodum alteram orditur Hauksbejus circa annum<br />
1709 ob electrica esperimenta celebratissimus; atque ex eo<br />
imprimis quod sulphureo Guerrikii globo alios ex res<strong>in</strong>a, ac<br />
cera signatoria substituit, & mach<strong>in</strong>am elctricam meliorem,<br />
vitreosque cyl<strong>in</strong>dros solidos frictione electricos<br />
fecit. Idem post Picardum phosphorum mercurialem,<br />
sive mercurium <strong>in</strong> tubo vitreo vacuo lucentem electri-<br />
(*) Hist. Natur. libr. 37<br />
ARTICOLO I<br />
SAGGIO STORICO SULL’ELETTRICITÀ.<br />
Pieno di nobile pudore è il rive<strong>la</strong>re<br />
chi abbia favorito i tuoi progressi. (Pl<strong>in</strong>io)<br />
La più recente storia dell’Elettricità è quel<strong>la</strong> pubblicata<br />
da Joseph Pryestley, <strong>in</strong>glese, nel 1767, al<strong>la</strong> quale<br />
furono aggiunte nuove osservazioni nell’anno 1770. Lo<br />
stesso autore divide <strong>in</strong> dieci periodi l’epoca antica e<br />
nuova delle ricerche sull’elettricità, e per i s<strong>in</strong>goli periodi<br />
registra i nuovi sviluppi con l’aggiunta del nome<br />
degli autori che vi hanno contribuito. Sebbene <strong>in</strong> realtà<br />
fosse già noto agli antichi studiosi come l’ambra attirasse<br />
le pagliuzze, come dall’ambra venisse emanata <strong>la</strong><br />
luce, e <strong>la</strong> pirite, sottoposta a frizione, scottasse le dita,<br />
secondo ciò che apprendiamo da Pl<strong>in</strong>io; <strong>tutta</strong>via per<br />
primo il Dottor Gilbert, partendo da Talete e giungendo<br />
f<strong>in</strong>o al secolo scorso, nel suo trattato Sul magnete ampliò<br />
<strong>la</strong> serie dei corpi elettrici, e a questa <strong>in</strong> seguito, sul f<strong>in</strong>ire<br />
del secolo stesso, diedero un ulteriore <strong>in</strong>cremento Cabeo,<br />
Robert Boyle e Otto Guerricke.<br />
Fu quest’ultimo, <strong>in</strong> verità, a ruotare e a frizionare<br />
una boccia di zolfo e altri corpi, e ad escogitare per<br />
primo una macch<strong>in</strong>a elettrica [p. 2] mediante <strong>la</strong> quale<br />
scoperse che i corpi elettrici non solo attraggono, ma<br />
anche resp<strong>in</strong>gono piccoli fili e bruscoli; e per di più osservò<br />
che questi medesimi corpi, nell’istante <strong>in</strong> cui si<br />
elettrizzano per frizionamento, si illum<strong>in</strong>ano al buio e<br />
scaricano sc<strong>in</strong>tille sugli oggetti ad essi avvic<strong>in</strong>ati e li<br />
resp<strong>in</strong>gono.<br />
Questo primo periodo, appunto, al quale saranno da<br />
riportare a giusta ragione i saggi sperimentali di Firenze,<br />
si prolunga da Talete f<strong>in</strong>o a Newton, il quale fu il primo ad<br />
osservare che una <strong>la</strong>str<strong>in</strong>a di vetro, frizionata su una delle<br />
sue facce, attirava filuzzi e bruscoli, che si presentavano<br />
visibilmente aderenti dal<strong>la</strong> faccia opposta.<br />
Al secondo periodo diede <strong>in</strong>izio, <strong>in</strong>torno al<br />
1709, Hauksbey, nome molto r<strong>in</strong>omato per i suoi<br />
esperimenti di elettricità e soprattutto per il fatto<br />
che al<strong>la</strong> boccia di zolfo di Guerrike ne sostituì<br />
altre di res<strong>in</strong>a e di cera<strong>la</strong>cca, costruì un congegno<br />
elettrico più efficace e cil<strong>in</strong>dri solidi di vetro elettrizzati<br />
mediante sfregamento. Egli medesimo, dopo Picard,<br />
trovò il fosforo mercuriale, ovvero il mercurio elettrico<br />
lum<strong>in</strong>escente contenuto <strong>in</strong> un tubo di vetro cavo. Que-