01.06.2013 Views

Scarica tutta la rivista in formato pdf - Accademia Urbense

Scarica tutta la rivista in formato pdf - Accademia Urbense

Scarica tutta la rivista in formato pdf - Accademia Urbense

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

144<br />

A R T I C U L U S I<br />

ELECTRICÆ HISTORIÆ SPECIMEN<br />

Plenum <strong>in</strong>genui pudoris est fateri,<br />

per quos profeceris. Pl<strong>in</strong>.<br />

Recentissimam electricitatis historiam dedit<br />

Joseph Pryestleyus Anglus an. 1767 novisque observationibus<br />

auctam an. 1770. Dividit ipse <strong>in</strong><br />

decem periodos vetera, ac nova electricitatis tempora,<br />

s<strong>in</strong>gulisque periodis novos progressus, atque<br />

auctorum nom<strong>in</strong>a adscribit. Quamquam profecto<br />

veteribus <strong>in</strong>notuerit electrum paleas trahere,<br />

lucem ab electro reddi, & pyritem attritu digitos<br />

adurere, ut ex Pl<strong>in</strong>io erudimur (*): tamen primus a<br />

Thalete ad e<strong>la</strong>psum sæculum Doctor Gilbertus <strong>in</strong><br />

tractatu De magnete electricorum corporum seriem<br />

auxit; quam de<strong>in</strong>de sub f<strong>in</strong>em ejusdem sæculi<br />

amplificarunt Cabæus, Robertus Boyleus,<br />

Otho Guer ri kius.<br />

Verum postremus sulphureum globum, atque alia<br />

corpora rotavit, fricuitque, & primus mach<strong>in</strong>am<br />

electricam excogitavit; /2 qua detexit electrica corpora<br />

non allicere tantum, sed etiam repellere m<strong>in</strong>uta<br />

fi<strong>la</strong>, ac frustu<strong>la</strong>; & præterea corpora eadem,<br />

dum frictione electrica fiunt, <strong>in</strong> tenebris lucere,<br />

sc<strong>in</strong>til<strong>la</strong>sque <strong>in</strong> admota corpora vibrare, atque ejicere.<br />

Hæc sane prima periodus, ad quam Florent<strong>in</strong>a<br />

etiam tentam<strong>in</strong>a merito referes, a Thalete ad Newtonum<br />

usque perducitur; qui primus observavit, vitream<br />

<strong>la</strong>m<strong>in</strong>am ex una facie fricatam trahere fi<strong>la</strong>,<br />

ac frustu<strong>la</strong>, quæ opposìtæ faciei objiciuntur.<br />

Periodum alteram orditur Hauksbejus circa annum<br />

1709 ob electrica esperimenta celebratissimus; atque ex eo<br />

imprimis quod sulphureo Guerrikii globo alios ex res<strong>in</strong>a, ac<br />

cera signatoria substituit, & mach<strong>in</strong>am elctricam meliorem,<br />

vitreosque cyl<strong>in</strong>dros solidos frictione electricos<br />

fecit. Idem post Picardum phosphorum mercurialem,<br />

sive mercurium <strong>in</strong> tubo vitreo vacuo lucentem electri-<br />

(*) Hist. Natur. libr. 37<br />

ARTICOLO I<br />

SAGGIO STORICO SULL’ELETTRICITÀ.<br />

Pieno di nobile pudore è il rive<strong>la</strong>re<br />

chi abbia favorito i tuoi progressi. (Pl<strong>in</strong>io)<br />

La più recente storia dell’Elettricità è quel<strong>la</strong> pubblicata<br />

da Joseph Pryestley, <strong>in</strong>glese, nel 1767, al<strong>la</strong> quale<br />

furono aggiunte nuove osservazioni nell’anno 1770. Lo<br />

stesso autore divide <strong>in</strong> dieci periodi l’epoca antica e<br />

nuova delle ricerche sull’elettricità, e per i s<strong>in</strong>goli periodi<br />

registra i nuovi sviluppi con l’aggiunta del nome<br />

degli autori che vi hanno contribuito. Sebbene <strong>in</strong> realtà<br />

fosse già noto agli antichi studiosi come l’ambra attirasse<br />

le pagliuzze, come dall’ambra venisse emanata <strong>la</strong><br />

luce, e <strong>la</strong> pirite, sottoposta a frizione, scottasse le dita,<br />

secondo ciò che apprendiamo da Pl<strong>in</strong>io; <strong>tutta</strong>via per<br />

primo il Dottor Gilbert, partendo da Talete e giungendo<br />

f<strong>in</strong>o al secolo scorso, nel suo trattato Sul magnete ampliò<br />

<strong>la</strong> serie dei corpi elettrici, e a questa <strong>in</strong> seguito, sul f<strong>in</strong>ire<br />

del secolo stesso, diedero un ulteriore <strong>in</strong>cremento Cabeo,<br />

Robert Boyle e Otto Guerricke.<br />

Fu quest’ultimo, <strong>in</strong> verità, a ruotare e a frizionare<br />

una boccia di zolfo e altri corpi, e ad escogitare per<br />

primo una macch<strong>in</strong>a elettrica [p. 2] mediante <strong>la</strong> quale<br />

scoperse che i corpi elettrici non solo attraggono, ma<br />

anche resp<strong>in</strong>gono piccoli fili e bruscoli; e per di più osservò<br />

che questi medesimi corpi, nell’istante <strong>in</strong> cui si<br />

elettrizzano per frizionamento, si illum<strong>in</strong>ano al buio e<br />

scaricano sc<strong>in</strong>tille sugli oggetti ad essi avvic<strong>in</strong>ati e li<br />

resp<strong>in</strong>gono.<br />

Questo primo periodo, appunto, al quale saranno da<br />

riportare a giusta ragione i saggi sperimentali di Firenze,<br />

si prolunga da Talete f<strong>in</strong>o a Newton, il quale fu il primo ad<br />

osservare che una <strong>la</strong>str<strong>in</strong>a di vetro, frizionata su una delle<br />

sue facce, attirava filuzzi e bruscoli, che si presentavano<br />

visibilmente aderenti dal<strong>la</strong> faccia opposta.<br />

Al secondo periodo diede <strong>in</strong>izio, <strong>in</strong>torno al<br />

1709, Hauksbey, nome molto r<strong>in</strong>omato per i suoi<br />

esperimenti di elettricità e soprattutto per il fatto<br />

che al<strong>la</strong> boccia di zolfo di Guerrike ne sostituì<br />

altre di res<strong>in</strong>a e di cera<strong>la</strong>cca, costruì un congegno<br />

elettrico più efficace e cil<strong>in</strong>dri solidi di vetro elettrizzati<br />

mediante sfregamento. Egli medesimo, dopo Picard,<br />

trovò il fosforo mercuriale, ovvero il mercurio elettrico<br />

lum<strong>in</strong>escente contenuto <strong>in</strong> un tubo di vetro cavo. Que-

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!