28.05.2013 Views

università degli studi di napoli federico ii dottorato di ricerca in ...

università degli studi di napoli federico ii dottorato di ricerca in ...

università degli studi di napoli federico ii dottorato di ricerca in ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

oppostole dal pr<strong>in</strong>ceps, conseguentemente accordando alla notizia un grande<br />

risalto. Ora, come è stato opportunamente osservato, si potrebbe anche pensare che<br />

Tacito voglia qui dare rilievo alla moderazione <strong>di</strong> Tiberio nello scegliere e<br />

decretare onori per il proprio figlio adottivo; eppure, sembra assai più plausibile<br />

che l’<strong>in</strong>ten<strong>di</strong>mento dello storico sia «to criticize the repressive <strong>in</strong>tentions of the<br />

emperor» 261 . A III 3, 1-3 lo storico lascia volutamente <strong>in</strong>tendere, dato forse ancora<br />

più significativo, che il pr<strong>in</strong>ceps si <strong>di</strong>s<strong>in</strong>teressò quasi del tutto delle stesse esequie<br />

<strong>di</strong> Germanico, per <strong>di</strong> più escludendo Antonia, madre del defunto,<br />

dall’organizzazione delle stesse 262 ; ma <strong>in</strong> ciò il testo <strong>degli</strong> Annales confligge <strong>in</strong><br />

maniera stridente con quanto riporta la Tabula Siarensis alle l<strong>in</strong>ee 6-8 del<br />

frammento I 263 , dalle quali il resoconto tacitiano risulta ad<strong>di</strong>rittura smentito. A<br />

proposito delle misure onorifiche da concedere post mortem a Germanico, della<br />

narrazione che ne fornisce Tacito, e delle “f<strong>in</strong>alità occulte” <strong>di</strong> tale narrazione,<br />

credo vada fatta un’altra osservazione, <strong>di</strong> cui comunque si <strong>di</strong>rà <strong>in</strong> maniera più<br />

ampia ed articolata nel capitolo successivo. Mentre Tacito accenna al fatto che, con<br />

grande <strong>di</strong>sappunto popolare, i funerali tributati a Germanico furon privi d’onore 264 ,<br />

Svetonio e Cassio Dione non trattano per nulla la questione, laddove, dato<br />

importantissimo, la Tabula Siarensis (ll. 11-17, framm. II, col. B) ricorda che i<br />

senatori votarono la <strong>di</strong>ffusione <strong>di</strong> un carmen (appunto!), un elogio 265 <strong>di</strong> Germanico,<br />

la cui lettura il pr<strong>in</strong>ceps aveva demandato ad altri 266 . La verità giuntaci per via<br />

epigrafica, io credo, dovette essere nota, data la sua rilevanza politica, ai nostri<br />

Arcus ad<strong>di</strong>ti Romae et apud ripam Rheni et <strong>in</strong> monte Suriae Amano cum <strong>in</strong>scriptione rerum gestarum ac mortem ob<br />

rem publicam obisse; sepulchrum Antiochiae, ubi crematus, tribunal Epidaphnae, quo <strong>in</strong> loco vitam f<strong>in</strong>ierat.<br />

Statuarum locorumve, <strong>in</strong> quis coleretur, haud facile quis numerum <strong>in</strong>ierit. Cum censeretur clipeus auro et<br />

magnitu<strong>di</strong>ne <strong>in</strong>signis <strong>in</strong>ter auctores eloquentiae, adseravit Tiberius solitum paremque ceteris <strong>di</strong>caturum...<br />

261<br />

Cfr. J. GONZÁLEZ, Tacitus, Germanicus, Piso and the Tabula Siarensis, «AJPh» 120, 1999, pp. 123-42 (part., p.<br />

126). A p. 129, poi, lo <strong>stu<strong>di</strong></strong>oso conclude che II 83 «marks the f<strong>in</strong>ale of a tragedy that plots the stormy relationship<br />

between Tiberius and Germanicus».<br />

262<br />

Cfr. Ann. III 3, 1-3<br />

263<br />

[…quos – gli onori funebri per Germanico – Ti(berius) Caesar Aug(ustus) et] / Augusta mater eius et Drusus<br />

Caesar materque Germanici Ca[esaris et Agripp<strong>in</strong>a uxore eius] / adhibita ab eis et deliberationi, satis apte posse<br />

haberi existu[maver<strong>in</strong>t. Per la Tabula Siarensis, cfr. J. GONZÁLEZ – F. FERNÁNDEZ, Tabula Siarensis, «Iura» 32,<br />

1981, pp. 1-33; J. GONZÁLEZ, Tabula Siarensis, Fortunales Siarenses et municipia civium Romanorum, «ZPE» 55,<br />

1984, pp. 55-100.<br />

264<br />

Ann. III 5, 1-2.<br />

265<br />

Cfr. J. GONZÁLEZ, Tabula Siarensis, Fortunales Siarenses et…, cit., p. 75, e G. ZECCHINI, La Tabula Siarensis e<br />

la “<strong>di</strong>ssimulatio”…, cit., p. 25.<br />

266<br />

Cfr. J. GONZÁLEZ, Tabula Siarensis, Fortunales Siarensis et…, cit., p. 19.<br />

89

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!