Pancreas - Sapienza Università di Roma
Pancreas - Sapienza Università di Roma
Pancreas - Sapienza Università di Roma
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Corso <strong>di</strong> Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Carcinoma del <strong>Pancreas</strong><br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Università</strong> <strong>di</strong> <strong>Roma</strong> "La<strong>Sapienza</strong>"<br />
Giovanni.Codacci-Pisanelli@uniroma1.it<br />
w3.uniroma1.it\giovcodpis
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong> -<br />
Tipi istologici<br />
Tumori esocrini<br />
Tumori endocrini<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong> - Eziologia<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Forme familiari<br />
here<strong>di</strong>tary pancreatitis<br />
multiple endocrine neoplasia type 1<br />
here<strong>di</strong>tary nonpolyposis colon cancer (HNPCC;<br />
Lynch syndrome)<br />
von Hippel-Lindau syndrome<br />
ataxia-telangiectasia<br />
familial atypical multiple mole melanoma syndrome<br />
(FAMMM)<br />
Fumo, fattori <strong>di</strong>etetici (alcol, caffè)<br />
Diabete<br />
Pancreatite cronica
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong> -<br />
Prevenzione<br />
?<br />
Epidemiologia<br />
Incidenza in aumento<br />
Incidenza ≡ Mortalità<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Diagnosi precoce<br />
impossibile !!<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Segni - sintomi<br />
ittero<br />
per<strong>di</strong>ta <strong>di</strong> peso/anoressia/cachessia<br />
dolore<br />
Sindromi paraneoplastiche (Trousseau)
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong> – <strong>di</strong>agnosi<br />
Esame obiettivo<br />
TAC<br />
RMN<br />
PET<br />
Ecografia<br />
Laparoscopia<br />
CPRE<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Biopsia<br />
TAC-guidata Laparoscopica
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Sta<strong>di</strong>azione, evoluzione<br />
Infiltrazione <strong>di</strong> vasi mesenterici<br />
Carcinosi peritoneale<br />
metastasi<br />
cachessia
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong> -<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Terapia della malattia iniziale<br />
Chirurgia<br />
Ra<strong>di</strong>o(chemio)terapia pre-operatoria
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong> -<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Terapia della malattia avanzata<br />
Chemioterapia<br />
Gemcitabina<br />
Fluorouracile<br />
Combinazioni con Gemcitabina<br />
Oxaliplatino<br />
Erlotinib
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Terapia <strong>di</strong> supporto<br />
Trattamento del dolore !!!<br />
farmacologico<br />
interventistico (alcolizzazione)<br />
Supporto nutrizionale<br />
Chirurgia/ra<strong>di</strong>ologia interventistica<br />
(<strong>di</strong>sostruzione intestinale o biliare)
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Take-home message<br />
1. E’ una bruttissima bestia!<br />
2. la <strong>di</strong>agnosi precoce è (quasi) impossibile.<br />
Non c’è prevenzione!<br />
3. Ma il dolore si può curare!!!<br />
4. Quin<strong>di</strong> il dolore si deve curare
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Gastrinoma<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
The tumor makes large amounts of gastrin, which causes<br />
too much acid to be made in the stomach. Ulcers may<br />
develop as a result of too much stomach acid.<br />
Insulinoma<br />
The tumor makes too much insulin and causes the body to<br />
store sugar instead of burning the sugar for energy. This<br />
causes too little sugar in the blood, a con<strong>di</strong>tion called<br />
hypoglycemia.<br />
Glucagonoma<br />
This tumor makes too much glucagon and causes too much<br />
sugar in the blood, a con<strong>di</strong>tion called hyperglycemia.
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Tumori Neuroendocrini - 1<br />
Segni - sintomi<br />
Sono legati all’attività endocrina<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Tipi istologici<br />
Feocromocitoma<br />
APUDomi<br />
Carcinoi<strong>di</strong><br />
Paraganglioma, melanoma, schwannoma,<br />
microcitoma...<br />
N.B. una componente neuroendocrina può<br />
essere presente in MOLTI tumori!
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Tumori Neuroendocrini<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Diagnosi<br />
Octreoscan<br />
Dosaggi plasmatici/urinari <strong>di</strong> HIAA<br />
(Acido 5-Idrossi-indoleacetico)<br />
Cromogranina (...ma attenti!)<br />
Terapia della malattia iniziale<br />
Chirurgia<br />
Terapia della malattia avanzata<br />
Somatostatina e analoghi: solo per i sintomi
Classificazione e manifestazioni cliniche dei tumori endocrini<br />
gastroenteropancreatici.<br />
Insulinoma<br />
Gastrinoma<br />
Glucagonoma<br />
VIPoma<br />
Somatostatinoma<br />
PPoma<br />
Neurotensinoma<br />
GHRHoma.<br />
Secrezione ectopica dì ACTH/CRH<br />
PTHpoma<br />
Carcinoide<br />
Tumore<br />
IpogIicemia a <strong>di</strong>giuno, confusione mentale,<br />
anomalie del comportamento<br />
Ulcere pe reci<strong>di</strong>vanti, <strong>di</strong>arrea<br />
Eritema necrolitico migrante, <strong>di</strong>abete,<strong>di</strong>arrea,<br />
trombosi venosa, anemia<br />
Diarrea secretoria, ipopotassiemia, acidosi<br />
metabolica<br />
Dispepsia, <strong>di</strong>abete mellito, colelitiasi, steatorrea<br />
Nessuna<br />
Nessuna<br />
Acromegalia<br />
Sindrome <strong>di</strong> Cushing<br />
Ipercalcemia<br />
Flushing, <strong>di</strong>arrea<br />
Manifestazioni cliniche
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Take-home message<br />
sono cose rare ma... se li ricordate fate bella<br />
figura (non solo allesame...)
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 1<br />
Istologia<br />
..<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 1<br />
Eziologia<br />
Calcoli della colecisti<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 1<br />
Prevenzione<br />
?<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 1<br />
Diagnosi precoce<br />
?<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 2<br />
Sta<strong>di</strong>azione<br />
ndr<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 2<br />
Terapia della malattia iniziale<br />
Chirurgia<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Vie Biliari - 2<br />
Terapia della malattia avanzata<br />
?<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Metastasi epatiche<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Origine<br />
Praticamente qualsiasi tumore<br />
Polmone, mammella, stomaco,<br />
melanoma (oculare) ...<br />
Colon-retto
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Metastasi epatiche<br />
Diagnosi<br />
agobiospia<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Metastasi epatiche -2<br />
Sta<strong>di</strong>azione<br />
Numero <strong>di</strong> lesioni<br />
Percentuale <strong>di</strong> fegato coinvolta<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Metastasi epatiche -2<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Terapia -1<br />
Chirurgia<br />
Alcolizzazione, termoablazione,<br />
ra<strong>di</strong>ofrequenze, chemioembolizzazione,<br />
SIRT
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Metastasi epatiche -2<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Terapia - 2<br />
Chemioterapia intra-arteriosa<br />
Chemioterapia sistemica
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
GIST - 1<br />
Gastro-Intestinal Stromal Tumours<br />
Prevenzione<br />
?<br />
Diagnosi precoce<br />
?<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
GIST - 2<br />
Sta<strong>di</strong>azione<br />
testo<br />
Terapia della malattia iniziale<br />
?<br />
Terapia della malattia avanzata<br />
Imatinib (Glivec®)<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Carcinosi peritoneale - 1<br />
Eziologia<br />
Stomaco, ovaio, colon-retto,<br />
mammella<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Carcinosi peritoneale - 2<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong><br />
Meto<strong>di</strong>che <strong>di</strong>agnostiche<br />
Dosaggio Ca 125 nel liquido ascitico<br />
Terapia<br />
Paracentesi<br />
Chemioterapia intraperitoneale<br />
Chemioterapia sistemica
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Canale anale<br />
Eziologia<br />
E’ una “ malattia venerea” ?<br />
_<br />
_<br />
Diagnosi precoce<br />
Sanguinamento<br />
Dolore<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>
Me<strong>di</strong>cina Interna e Chirurgia 1<br />
Lezioni <strong>di</strong> Oncologia Me<strong>di</strong>ca<br />
Canale anale - 2<br />
Sta<strong>di</strong>azione<br />
testo<br />
Terapia della malattia iniziale<br />
Ra<strong>di</strong>o-chemioterapia<br />
Chirurgia<br />
Terapia della malattia avanzata<br />
testo<br />
Giovanni Codacci-Pisanelli<br />
<strong>Pancreas</strong>