MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

Epitelio-ehunen berriztapena
horrek ziklo zelularra geldiaraztea eragiten du, azkenean desberdintzapena oso-osorik
ekarriz (Morasso & Tomic-Canic, 2005).
Epidermisaren zati bat kalteturik edo eta zeharo suntsiturik suertatzekotan, kaltea
inguruko zelula epidermikoek konpontzen dute, proliferazio-tasa areagotuz eta
suntsitutako guneraino migratuz. Dena den, kalte-motaren arabera erreakzioa ezberdina
izan daiteke. Adibidez, izpi ultramoreen erradiazioaren aurrean, keratinozitoen
desberdintzapena bultzatzen da, geruza keratinotsua trinkoago bihurtuz (Sesto et al.,
2002). Haatik, epidermisa mekanikoki larri kaltetzekotan, keratinozitoen proliferazioa eta
migrazioa gauzatzen dira (Tomic-Canic et al., 2004). Sortu berria den migrazioaren
helmuga-gunean, zelula ama berrien beharra dago. Horretarako, gune horren alboko
ertzetako zelula amek zatiketa simetrikoa pairatzen dute, eta zelula ama bakoitzetik bi
zelula ama kume ateratzen dira, zelula amen kopurua behar bezala emendatuz. Gainera,
TAC zelulek eta guztiz desberdintzatu gabeko zelulek ere epitelioaren berreskurapenean
parte har dezakete (Li et al., 2004). Izan ere, epidermiseko xafla basalarekin kontaktuan
darraiten zelulek, zelula amak izateko gaitasuna gorde dezakete, kontaktua galdu arte
desberdintzapen-bidean sartzen ez baitira.
Desberdintzapenaren eraenketa, ß1-integrinak izeneko proteinen menpean dago.
Dirudienez, ß1-integrinen adierazpen-maila baxua duten zelulek, altua dutenek baino
zatitzeko ahalmen gehiago dute, zelulak isolatuz gero kolonia berriak sortzeko duten
gaitasuna ikertzean ondorioztatu dena (Watt, 2000). Adibidez, TAC zelulek ß1-integrinen
maila baxua dute, zatitzeko gaitasun handia edukiz. Izatez, TAC zelulak zatiketen kopuru
mugatu batetik aurrera ezin dira berriro ere zatitu; eta, maiztasun handiz zatituz gero, xafla
basaletik askatu eta desberdintzapen prozesuan murgiltzen dira (Jensen et al., 1999). Hala
ere, zenbait kasutan, xafla basalarekin kontaktuan darraiten zelulak ere desberdintzatzen
has daitezke, kontaktu horien iraunkortasuna keratinozitoen patua muga dezakeen faktore
bakarra ez baita. Izan ere, keratinozitoen patua hainbat aldagaien eragin pean legoke,
esaterako: zelula amen zatiketa-tasa, zelula amen kumeak zelula ama bilakatzeko
probabilitatea, TAC zeluletan desberdintzatzen hasi aurretik zenbat zatiketa-ziklo eman
behar diren, xafla basaletik askatzeko keratinozitoek behar duten denbora, eta
desberdintzapen-prozesua bere osotasunean erdiesteko behar den denbora, besteak
beste. Aldagai guzti horien atzetik, hainbat seinale eta informazio-molekulen sare
desberdinetako partaideen mailan gertatutako aldaketak ditugu. Izatez, epitelioen
hazkuntza-faktorea (EGF), fibroblastoen hazkuntza-faktorea (FGF), Wnt, Hedgehog,
Notch, hezurren proteina morfogenetikoa/ß eraldatze-hazkuntza faktorea (BMP/TGF ß) eta
39