MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

Zati Teorikoa
Atal honetan, epitelio desberdinetan zelulen berriztapena zein mekanismoren
bitartez suertatzen den aurkeztuko dugu. Lehendabizi, sarrera gisa, zelula amen
kontzeptuaren inguruan orokortasun batzuk eta zelulen proliferazioa aztertzeko teknika
eskuragarriak azaldu dira laburki. Gerora, epitelioen berriztapenaren estrategia
desberdinak aurkeztu dira, bi estrategia bereiziz: (a) egoera normaletan zelula amen
bitartez berriztatzen diren epitelioak; eta (b) nahiz eta bertan ere zelula amak egon,
normalean desberdintzatutako zelula helduen bitartez berriztatzen diren epitelioak.
2.1. Epitelioetako zelula amak
Duela 40 urte inguru, ehun bereko bestelako zelula-motak emateko gai ziren
zenbait zelula somatiko topatu ziren, zelula amak alegia. Zelula somatiko horiek,
lehenengo aldiz saguen ehun hematopoietikoan deskribatu ziren (Till & McCullog, 1961).
Azken urteotan, zelula amen presentzia bestelako ehun-mota desberdinetan ere
demostratu da, epidermisean, muskuluan, gibelean eta burmuinean, besteak beste (Gage,
2000; Slack, 2000). Epitelio gehienek, zelula amak dituzte (Slack, 2000). Zelula amak
definitu nahian, modu funtzionalean egitera behartuta gaude; kasu gehienetan epitelioko
gainontzeko zelulekiko inolako desberdintasun morfologikorik ez baitute. Zelula amak
deskribatzen dituzten ezaugarri funtzionalak honako hauek ditugu (Alberts et al., 2002):
1.- Guztiz desberdintzatu gabeko zelulak dira.
2.- Mugarik gabe zati daitezke edo, behintzat, organismoak bizirik dirauen bitartean
zatitzeko gaitasuna manten dezakete.
3.- Zatiketa zelularra burutu ostean, zelula kume bakoitzak bi aukera ditu; zelula
ama izaten jarraitu edo eta derberdintzapen-bidea bukaeraraino eraman.
Epitelio bateko zelula-mota desberdin guztiak sortzeko gaitasuna
(multipotentzialitatea) zelula amak identifikatzeko sarritan erabili den ezaugarria da.
Tamalez, gehienetan, gaitasun hori ehuna kaltetu denean baino ez da azaltzen. Hau da,
egoera normalean zelula ama gehienek desberdintzatutako zelula-mota bakarra
produzitzen dute (unipotentzialitatea). Gibelaren kasuan, adibidez, hepatozitoen
berriztapenaz hepatozitoak beraiek arduratzen dira (Michalopoulos & DeFrances, 1997),
baina, edozein arrazoia dela medio, hepatozitoen zatiketa inhibituta baldin balego,
hepatozitoen berriztapena konduktuetako zelulek burutuko lukete (Alison et al., 1997).
Zatiketa zelularraren zinetika ikertu ondoren, zelula amek orokorrean bikoizpentasa
baxua dutela ondorioztatu da, espero ez bezala. Izatez, epitelio-ehunetan gehien
zatitzen diren zelulak zelula anplifikatzaile iragankorrak edo TAC (Transit Amplifying Cell)
26