MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

2.- EPITELIO-EHUNEN BERRIZTAPENA
Epitelio-ehunen berriztapena
Zelula eukariotikoak, jatorriz aske bizi ziren banakako izakiak izan arren eboluzioan
zehar izaki zelulanitzen partaide espezializatuak bilakatuz joan dira. Hori dela eta, modu
independentean bizitzeko ezinbestekoak ziren ezaugarriak galduz joan ziren, izaki
zelulanitzak beren osotasunean bizirik mantentzeko derrigorrezko ezaugarri berriak
eskuratuz joan ziren bitartean. Izaki zelulanitza osatzen duten zelulak, nahiz eta genoma
bera partekatu, elkarren artean arras desberdinak dira. Zelulek, aniztasun zabaleko
zereginak buru ditzaketen organoetan antolatutako hamaika ehun desberdin itxuratzeko
elkarlanari ekiten diote. Ehunak eta organoak behar bezala ulertzeko, zelulen lan egiteko
modua eta habitat desberdinetan nola bizi eta hiltzen diren ezagutzea beharrezkoa da
(Alberts et al., 2002).
Epitelio-ehuna, animaliak osatzen dituzten lau oinarrizko ehun-motetako bat dugu.
Oro har, bi era desberdinetan antolatuta dago, zelulen xafla jarrai moduan edo guruin
moduan. Epitelio-ehunek, oso funtzio desberdinak burutzen dituzte, babespena, zelulen
arteko garraioa, xurgapena, jariapena eta iragazkortasuna, besteen artean. Epitelioen
sorrera eta mantentzearen inguruan oinarrizko hainbat galdera erantzuteke daude oraindik
ere. Zenbait epiteliok, hestea edo larruazala kasu, zelulen ordezkatze-tasa handia erakutsi
dute (Potten & Loeffler, 1990), beste zenbaitek, ordea, gibela edo area kasu, egoera
normalean ordezkatze-tasa geldoagoa dute, berriztapen azkarrak behar izatekotan
moldaera bereziak erakutsi dituzten arren (Finegood et al., 1995; Slack, 1995; Alison et al.,
1997).
Hurrengo orrialdeetan azalduko diren barne-faktore dibertsoen eraginaz gain,
farmakoek, gaixotasunek, ebakuntza kirurgikoek eta ingurumen-faktoreek ere epitelioen
berriztapen-tasa eraendu dezakete. Euren artean, argia/iluntasun zikloa faktore
nagusitakoa omen da, askotan zelulen proliferazioaren dinamikaren erritmoak eta zikloak
patroi zirkadiarren arabera gauzatzen baitira. Adibidez, hainbat zianobakterio eta
protistotan, DNAren sintesia gauez baino ez da ematen. Hori, babes-mekanismo moduan
interpretatu da, egunez erradiazio ultramoreak DNAren kopia akastunen ekoizpena bultza
lezakeelako (Reddy et al., 2005). Animalien artean ere, antzeko portaerak behatu dira, bai
arrainen epidermisean (Dekens et al., 2003) eta baita ugaztunen hezur-muinean
(Abrahamsen et al., 1997) zein bestelako epitelio-ehunetan ere (Bjarnason & Jordan,
2002; Barbeito et al., 2003; Brandi et al., 2004).
25