MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

Emaitzak eta eztabaida
Lehorreko bareetan, liseri-guruinaren epitelioa
desberdintzatutako hiru zelula-motez osaturik dago,
esaterako: liseri-zelula (ugariena), iraizte-zelula eta
kaltzio-zelula (zelula basofilikoa; Sumner, 1965).
Gainerako molusku taldeetan bezala, metalez
kutsatutako eskualdeetan bizi diren bare en liseri-
guruinean ere, zelula basofilikoen (kaltzio-zelulen)
kopuru erlatibo altuak eta hipertrofia aurkitu dira
(Marigómez et al., 1998a), eta baita laborategian
metalen pean mantendutakoetan ere (Marigómez
et al., 1996; 4. Kapitulua). Halaber, metalezko
kutsadura kronikoaren baldintzetan, iraizte-zelulen
kopuru erlatiboa ere emenda daiteke (Marigómez et
al., 1998a).
190
CTR, kutsatzaile peko esposizioari erantzunez
zelula basofilikoen (kaltzio-zelulen) proliferazioaren
ondorioa dela proposatu da (Thompson et al., 1974;
Rasmussen et al., 1983; Widdows et al., 1984;
Lowe & Clarke, 1989; Cajaraville et al., 1990a;
1990b; Marigómez et al., 1990b; 1996). Widdows et
al.-ek (1984), aldaketa horrek liseriketa-prozesuan
zein bioenergetikan berebiziko eragina izan
dezakeen moldarazpen-erantzuna dela
kontsideratu zuten. Izan ere, liseri-zelulen
berriztapena, zelula ama moduan jokatuko luketen
zelula basofilikoen zatiketaren bidez suertatuko
litzatekeela orokorki onartuta zegoen (Yonge, 1926;
Mix & Sparks, 1971; Thompson et al., 1974) eta,
zentzu horretan, zelula basofilikoen proliferazioak,
liseri-zelulen galerak ekarritako zelulen berriztapen
areagotua bermatuko luke (Cajaraville et al.,
1990a). Haatik, oraintsuko ikerketek, muskuiluen
liseri-guruinean liseri-zelulek zein zelula
basofilikoek, ziklo zelularra norberak bere aldetik
jarraitzen duela frogatu dute (Marigómez et al.
1999; Zaldibar et al., 2004), eta beraz, liseri-zelulak
zatitzeko gai direnez, beraiek ordezkatzeko zelula
basofilikoek proliferatzea gertagaitza litzateke. Are
gehiago, metal eta konposatu organikoen
kutsadura peko baldintzetan epitelioaren masa-
murrizpen netoa gertatzen da, liseri-zelulen
galeraren ondorioz seguru asko, murrizpen horrek
zelula basofilikoen kopuru erlatiboaren itxurazko
gorakada ekarriz (Vega et al., 1989; Marigómez et
al., 1990b; 1995; 1996; 1998b; Zaldibar et al.,
2002). Aitzitik, kutsadura peko baldintzetan zein
ingurumen-kaltea eteterakoan liseri-zelulek
proliferatzen dute, BrdU immunohistokimika bidez
magurio eta bareen kasuan laborategiko
esperimentuetan frogatu den moduan (Zaldibar et
al., 2002, 4. eta 5. kapituluak). Beraz, zelula
basofilikoen kopuru erlatiboaren emendioa, batez
ere liseri-zelulen galeraren ondorioa dela onar
genezake. Modu berean, iraizte- eta kaltzio-zelulen
kopuru erlatibo altuak, abandonatutako Cu
meatzean hainbat belaunaldiz (kutsadura kronikoa)
bizi izan diren bareetan aurkitu ziren, liseri-zelulak
pikor zitoplasmikoen iraizpenean oso aktiboak eta
oso bakuolizatuak agertu zirelarik (Marigómez et
al., 1998a). Egoera horrek liseri-zelulen etengabeko
askatzeak azalduko luke. Ildo beretik, iraizte-
zelulak, bizi-zikloaren azken urratsetan dauden
liseri-zelulak izango liratekeela proposatu da, eta ez
beste zelula-mota ezberdina (Porcel et al., 1996;
Dimitriadis & Konstantinidou, 2002). Horrek,
baraualdian eta kutsadurapean liseri- eta iraizte-
zelulen proportzio erlatiboek jarraitzen dituzten
jokabideak kontrajarriak izatea azalduko luke