MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

SARRERA
Lehorreko gastropodoak metalen metatzaile
eraginkorrak direnez eta kutsaduraren aurrean
modu sentikor eta neurgarrian erantzuten dutenez,
lurzoruen kutsaduraren begirale moduan erabiliak
izan dira oso (Coughtrey & Martin, 1977; Popham
& D'Auria, 1980; Marigómez et al., 1998a; Pihan &
de Vaufleury, 2000; Viard et al., 2004; Snyman et
al., 2005). Liseri-guruina, metaleen metatze-toki
garrantzitsuena da bare eta barraskiloetan (Ireland,
1979; 1984a; 1994; Beeby & Richmond, 1987;
Berger & Dallinger, 1993; Marigómez et al., 1998a;
2002), metalen prozesatze eta detoxifikazioan
gako-funtzioak betetzen dituelarik (Kammenga et
al., 2000). Metalak, iraizte-zelulen lipofuszina
pikorretan (Marigómez et al., 1986a; 1996; 1998a;
Recio et al., 1988a) eta maiztasun gutxiagoz kaltzio
zeluletan (Schoettli & Seiler, 1977; Marigómez et
al., 1986a) lokaliza daitezke, baina metatze-
konpartimentu nagusia liseri-zelulen sistema endo-
lisosomikoa dugu, non metalak metalotioneinei
lotuta bahitzen baitira (Schoettli & Seiler, 1977;
Ireland, 1981; 1982; 1984a; Dallinger & Wieser,
1984; Marigómez et al., 1986a; 2002; Recio et al.,
1988a; Janssen & Dallinger, 1991;1995).
Metal pean egoteak, iraizte-jardueraren
emendioa sortarazi dezake liseri-zeluletan
(Marigómez et al., 1986a; 1986b; 1996; Recio et
al., 1988a; 1988b), zeintzuetatik lisosoma eta
hondakin-gorputzen barruan dauden proteinei
lotutako metalak jariapen apokrino edo holokrino
prozesuen bidez gorotzetara aska baitaitezke
(Marigómez et al., 1986a; 1990a; Recio et al.,
Zelula-moten ordezkapena bareen liseri-guruinean: lekuzaldatze-ikerketa
1988a; Ireland & Marigómez, 1992). Iraizte-
jarduera emendatu horren ondorioz, liseri-
guruinaren epitelioaren zelula-osaketan aldaketa
latzak sor daitezke kutsatzailepeko esposizio
subletala pairatu ondoren (Rasmussen et al., 1983;
Widdows et al., 1984; Lowe & Clarke, 1989;
Cajaraville et al., 1990a; 1990b; Marigómez et al.,
1990b; 1996; 1998a; 1998b; Soto et al., 2002).
Efektu horri zelula-moten ordezkapena (ingeleraz,
Cell Type Replacement; CTR) deritzo, eta toxiko
zein bestelako estres-iturri pean mantendutako
molusku itsastarretan egindako lan aurrendarietan
zelula basofilikoen dentsitate bolumetriko edo
kopuru erlatiboaren igoera gisa neurtu da
(Rasmussen et al., 1983; Widdows et al., 1984;
Lowe & Clarke, 1989; Cajaraville et al., 1990a;
1990b; Marigómez et al., 1990b; 1996; 1998a;
1998b).
Liseri-guruineko epitelioaren zelula-moten
ordezkapena, habitat eta kokapen taxonomiko
desberdinetako molusku estresatuetan gertatzen
den fenomeno orokorra dela dirudi. (Marigómez et
al., 1998a). Kutsatzaile organokimiko edo
metalikoen kontzentrazio subletal pean
mantendutako muskuilu itsastarrek, batez ere
zelula basofilikoz osatutako liseri-tepitelioa agertu
dute (Rasmussen et al., 1983; Lowe & Clarke,
1989; Cajaraville et al., 1990a; Soto & Marigómez,
1997a; 1997b; Soto et al., 2002; 1. Kapitulua).
Modu berean, gastropodo itsastarrek zelula
basofiliko hipertrofiatuz osatutako liseri-tubuluen
epitelioa erakutsi dute, laborategian Cd zein
hidrokarburo aromatikoen pean mantenduz gero
(Cajaraville et al., 1990a; Marigómez et al., 1990b).
189