MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

Moluskuen liseri-guruina
(Cajaraville et al., 1991). Zelula hauek, sistema endo-lisosomiko oso garatua dute,
liseriketa intrazelularra beraien funtziorik nagusiena delako (Robledo & Cajaraville, 1996).
Alboetako eta oinaldeko mintzek interdigitazio eta inbaginazioak erakusten dituzte.
Endozitosi-besikula, heterofagosoma, heterolisosoma, eta hondakin-gorputz ugari daude.
Endozitosi-besikulak mikrobiloxkekin erlazionaturik agertzen dira, zelularen erpinaldean
(Owen, 1970; Pal, 1972; Henry et al., 1991). Heterofagosomak, besikula erregularrak eta
tamaina aldakorrekoak dira, eta, orokorrean, hauek ere erpinaldean deskribatu dira (Owen,
1973). Heterolisosomak, zelularen erdialdean agertzen dira, heterofagosomak baino
handiagoak eta esferikoak dira, eta beraien barneko materiala oso heterogeneoa da.
Azkenik, hondakin-gorputzak zelularen oinaldean agertzen dira. Hondakin-gorputz horiek
argira askatzen dira, konduktu primario eta sekundarioen argietan ere aurkitu direlarik
(Cajaraville, 1989).
Zelula-basofilikoak (5. eta 6. Ird), liseri-zelulak baino kopuru txikiagotan agertzen
dira liseri-hodietan. Itxura piramidala dute, eta erpinaldean mikrobiloxkak dituzte. Mintzak,
oinaldean zein alboetan, inbaginazio txikiak ditu. Zelula hauen ezaugarri garrantzitsuena
basofilia da, duten erretikulu endoplasmatiko pikortsu ugaria dela eta (Henry, 1987).
Horretaz gain, Golgi aparatua ere oso garatua dute. Nukleoa orokorrean zelularen
oinaldean agertzen da. Autore batzuk, bigarren zelula basofiliko bat deskribatu dute,
Cardium edule (Owen, 1970) edo Mytilus edulis (Thompson et al., 1974) moluskuetan.
Bigarren zelula basofiliko hori, flagelatua omen da.
Bibalbioen liseri-epitelioaren morfologia aldakorra da, izan ere liseriketa prozesua
ziklikoa eta dinamikoa denez, aurrera doan heinean liseri-albeoloen epitelioek liseriketafase
desberdinei dagozkien itxura desberdinak erakusten dituzte (7. Ird., Langton, 1975;
Robinson & Langton, 1980; Morton, 1983): (a) I mota edo atseden-fasea; (b) II mota edo
xurgatze-fasea, (c) III mota edo desegite-fasea; eta (d) IV mota edo berregite-fasea.
Prozesuaren koordinazioa dela eta, eredu tubularrean oinarrituta molusku
bibalbioen artean klasikoki bi motatako liseriketa-jarduera bereiztu dira: monofasikoa eta
bifasikoa. Liseriketa monofasikoan, liseri-guruinean tubulu-mota bakarra izango litzateke
nagusi une bakoitzean, fotoperiodo edo eta itsasaldiaren arabera. Jarduera-mota hori
Dreissena polymorpha, Cardium edule, Ostrea edulis eta Scrobicularia plana espezieetan
deskribatu da (Morton, 1969; 1970; 1971; Owen, 1972). Liseriketa monofasikoan liseriketaziklo
bakoitzean, hau da, itsasaldi-ziklo bakoitzean, II motako tubuluek, I motako tubuluak
ordezkatzen dituzte, eta amaieran III motako tubuluak dira nagusi. Liseriketa bifasikoan,
ordea, aldi berean bi tubulu-mota nagusituko lirateke. Prozesu hau Lasaea rubra, Cardium
edule eta Ostrea edulis espezieetan deskribatu da (McQuiston, 1969; Owen, 1972). Kasu
11