MOLUSKUEN LISERI-GURUINEKO EPITELIOAREN ... - Euskara

SARRERA
Moluskuen liseri-guruin ehunaren oinarrizko
zelulen berriztapenari dagokionez kasik ikerlanik ez
dago, egitez. Muskuiluetan, liseri-guruina
azkenean urdailean zabaltzen diren konduktu
primarioei konduktu sekundarioen bitartez loturiko
unitate albeolotubularren multzotan antolatuta
dago. Unitate albeolotubular horien epitelioa bi
zelula-mota helduz osaturik dago, liseri-zelulak eta
zelula basofilikoak deitutakoak, hain zuzen
(Morton, 1983). Liseri-zelulek elikagaien liseriketa
intrazelularraren ardura dute, sistema endo-
lisosomiko erabat garatua daukatelarik. Zelula
basofilikoak, urriagoak, zelula jariatzaileak dira,
basofiliaren ezaugarria ematen dien erretikulu
endoplasmatiko pikortsu garatuaz hornituta
daudelarik (Dimitriadis et al., 2004). Epitelioa arras
dinamikoa da, eta elikagaien eskuragarritasunari
zein bestelako ingurumen-faktoreei erantzunez, bi
zelula-moten itxura, kopurua eta edukiak ordu gutxi
batzuetan bortizki alda daitezke (Morton 1983).
Izan ere, elikatze-ziklo bakoitzean, hots, ordu gutxi
batzuen buruan, liseri-epitelioa guztiz berriztatzen
dela proposatu da (Nelson & Morton 1979). Zelulen
berriztapen bizkor hori gertatu ala ez, zelula
basofilikoen proportzioa emendatzea dakarren
epitelioaren berrantolaketa, ingurumen-estresaren
iturri desberdinek bultzatzen dutena behin eta
berriz egiaztatu da (Thompson et al. 1974;
Rasmussen et al 1983; Cajaraville et al. 1990;
Marigómez et al. 1990; Syasina et al. 1997;
Marigómez et al. 1998a; 1. Kapitulua). Zelula-
moten ordezkapena (ingeleraz, Cell Type
Zelulen proliferazioaren aldamolde zirkamareala muskuiluaren liseri-guruinean
Replacement; CTR) izenaz ezagutzen den
fenomeno hori, alde batetik, ingurumen-erasoa
jaso eta ordu gutxietara jada nahiko aurreratua
egon daiteke, eta, bestalde, zeharo itzulgarria da,
estresa eten eta egun gutxietara jada zelula-moten
proportzioa bere onera datorrelarik (Marigómez et
al., 1998b). Hastapenetako ikerlanetan, CTR zelula
basofilikoen proliferazioa areagotuak sor zezakeela
kontsideratu zen (Thompson et al. 1974;
Rasmussen et al 1983; Cajaraville et al. 1990;
Marigómez et al. 1990; 1998a). Haatik, zelula
basofilikoen proliferazioaren ideia guztiz baztertu
ezin bada ere, oraintsu eginiko esperimentuek
CTRren gorakadak zelula basofilikoen
proliferazioan baino gehiago liseri-zelulen galeran
datzala iradoki dute (Marigómez et al., 1998b;
Zaldibar et al., 2001). Bestalde, ingurumen-estresa
sortarazten duten iturriak desagertzekotan liseri-
zelulak proliferatzeko gai dira, laborategiko
baldintza kontrolatu pean buruturiko sendabidetze-
esperimentuetan erakutsi den moduan (Zaldibar et
al., 2001; 4. & 5. Kapituluak). Zoritxarrez, liseri-
guruinean zalantzabako irudi mitotikoak bilatzeak
ez du fruitu onik ekarri orain arte (Thompson et al.
1974; Rasmussen et al 1983; Cajaraville et al.
1990; Marigómez et al. 1990; Syasina et al. 1997;
Marigómez et al. 1998a; 1998b; Marigómez et al.
1999; Zaldibar et al. 2001).
Izan ere, mitosiak nekez aurkitu dira bibalbioen
liseri-guruinean. Ikerlan aurrendari batean, Yonge-
k (1926) anafasean omen zegoen zelula baten
marrazkia aurkeztu zuen. Autore horrek, zenbait
zelula basofilikok zelula ama (sic., young cell)
moduan joka dezaketela, eta, krustazeoen
105