algebra
algebra
algebra
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2007 wlis sagamocdo programa maTematikaSi<br />
<strong>algebra</strong><br />
# sakiTxTa<br />
CamonaTvali<br />
1 naturaluri ricxvebi.<br />
martivi da Sedgenili<br />
ricxvebi.<br />
gamyofi da jeradi.<br />
moTxovnebi da dazusteba<br />
ariTmetikuli moqmedebebi naturalur ricxvebze.<br />
ricxvis daSla martiv mamravlebad.<br />
ramdenime ricxvis udidesi saerTo gamyofisa da<br />
umciresi saerTo jeradis povna.<br />
2-ze, 3-ze, 5-ze, 9-ze da 10-ze gayofadobis niSnebi.<br />
naSTiani gayofa.<br />
2 mTeli ricxvebi. ariTmetikuli moqmedebebi mTel ricxvebze.<br />
3 racionaluri ricxvebi.<br />
wiladebi da aTwi-<br />
ladebi.<br />
4 iracionaluri<br />
ricxvebi. namdvili<br />
ricxvebi.<br />
racionaluri ricxvebis Sedareba da ariTmetikuli<br />
moqmedebebi racionalur ricxvebze.<br />
mTeli ricxvebisa da aTwiladebis damrgvaleba.<br />
namdvili ricxvebis Sedareba da ariTmetikuli<br />
moqmedebebi maTze.<br />
5 ricxviTi RerZi. wertilis koordinati. namdvili ricxvis Sesabamisi<br />
wertilis gamosaxva ricxviT RerZze.<br />
6 ricxviTi Sualedebi. ricxviTi Sualedebis gaerTianeba da TanakveTa.<br />
7 ricxvis moduli. ricxvis modulis geometriuli azri.<br />
8 proporcia. proporciis ZiriTadi Tviseba, proporciis ucnobi<br />
wevris povna, ricxvis dayofa mocemuli SefardebiT.<br />
pirdapirproporciuli da ukuproporciuli<br />
9 ricxvis procenti da<br />
nawili.<br />
10 ramdenime ricxvis sa-<br />
Sualo ariTmetikuli.<br />
11 xarisxi naturaluri<br />
da mTeli maCvenebliT.<br />
12 erTwevri da mraval-<br />
wevri.<br />
13 Semoklebuli gamravlebis<br />
formulebi.<br />
14 mravalwevris daSla<br />
mamravlebad.<br />
15 racionaluri<br />
gamosaxuleba.<br />
16 n − uri xarisxis<br />
fesvi, ariTmetikuli<br />
fesvi.<br />
damokidebuleba sidideebs Soris.<br />
ricxvis procentisa da nawilis povna.<br />
ricxvis povna misi procentiT an nawiliT.<br />
ori ricxvis fardobis procentuli gamosaxva.<br />
namravlis, fardobis da xarisxis axarisxeba.<br />
tolfuZiani xarisxebis namravli da Sefardeba.<br />
mravalwevrebis Sekreba, gamokleba da gamravleba.<br />
( a b) a 2ab<br />
b<br />
2 2 2<br />
2 2<br />
± = ± + , ( a b)( a b) a b<br />
( )( )<br />
2 2 3 3<br />
a± b a m ab+ b = a ± b ,<br />
1<br />
+ − = − ,<br />
3 3 2<br />
2 3<br />
( a ± b)<br />
= a ± 3a<br />
b + 3ab<br />
± b .<br />
saerTo mamravlis frCxilebs gareT gatana, dajgufebis<br />
xerxi, mamravlebad daSla Semoklebuli gamravlebis<br />
formulebis gamoyenebiT.<br />
moqmedebebi racionalur gamosaxulebebze.<br />
ariTmetikuli fesvis Tvisebebi.
17 racionalurmaCvenebliani<br />
xarisxi.<br />
racionalurmaCvenebliani xarisxis Tvisebebi.<br />
18 algebruli gamosaxuleba. algebruli gamosaxulebis gardaqmna da misi<br />
ricxviTi mniSvnelobebis gamoTvla.<br />
19 ricxvis logariTmi. ZiriTadi logariTmuli igiveoba.<br />
namravlis, Sefardebis da xarisxis<br />
logariTmi. logariTmSi fuZis Secvlis<br />
formula.<br />
20 marTkuTxa koordinatTa wertilis koordinatebi. namdvil ricxvTa<br />
sistema sibrtyeze.<br />
wyvilis Sesabamisi wertilis gamosaxva sakoordinato<br />
sibrtyeze. or wertils Soris<br />
manZilis gamosaTvleli formula.<br />
21 funqcia, funqciis grafiki. funqciis gansazRvris are.<br />
funqciis mniSvnelobaTa simravle.<br />
funqciis zrdadoba, klebadoba, luwoba,<br />
kentoba, perioduloba.<br />
funqciis mniSvnelobis gamoTvla argumentis<br />
mocemuli mniSvnelobisTvis.<br />
funqciis mocema cxrilis, formulisa da<br />
grafikis saSualebiT.<br />
22 kuTxis gradusuli da<br />
kavSiri kuTxis radianul da gradusul zo-<br />
radianuli zoma.<br />
mebs Soris.<br />
23 trigonometriuli funqciebi: sinusis, kosinusis da tangensis:<br />
sinusi, kosinusi da tangensi.<br />
mniSvnelobebi 0,<br />
π<br />
,<br />
6<br />
π<br />
,<br />
4<br />
π<br />
,<br />
3<br />
π<br />
, π ,<br />
2<br />
3π<br />
2<br />
24 gantoleba, gantolebaTa<br />
argumentebisTvis;<br />
niSnebi meoTxedebis mixedviT;<br />
perioduloba, luwoba da kentoba.<br />
ZiriTadi damokidebulebebi erTi da imave<br />
argumentis trigonometriul funqciebs<br />
Soris.<br />
dayvanis formulebi.<br />
trigonometriuli funqciebis mniSvnelobebis<br />
gamosaTvleli formulebi ori argumentis<br />
jamisa da sxvaobisaTvis.<br />
trigonometriuli funqciebis mniSvnelobebis<br />
gamosaTvleli formulebi ormagi argumentisaTvis.<br />
gantolebisa da gantolebaTa sistemis amo-<br />
sistema.<br />
naxsnisa da amonaxsnTa simravlis cnebebi.<br />
tolfasi gantolebebi da gantolebaTa sistemebi.<br />
parametris Semcveli gantolebebi da<br />
gantolebaTa sistemebi.<br />
25 erTucnobiani wrfivi gantolebebi.<br />
wrfivi gantolebis amoxsna.<br />
26 erTucnobiani kvadratuli diskriminanti.<br />
gantolebebi.<br />
kvadratuli gantolebis amoxsna.<br />
vietis Teorema. vietis Teoremis Sebrunebuli<br />
Teorema.<br />
2
27 kvadratuli samwevri. kvadratuli samwevris fesvebi.<br />
kvadratuli samwevris daSla wrfiv mamravlebad.<br />
28 orucnobiani algebrul<br />
orucnobiani algebrul gantolebaTa sis-<br />
gantolebaTa sistemebi.<br />
temis amoxsna.<br />
29 amocanebi gantolebisa da gan- amocanebis amoxsna gantolebisa da gantotolebaTa<br />
sistemis Sedgenaze. lebaTa sistemis gamoyenebiT.<br />
30 ricxviTi utolobebi. ricxviTi utolobebis Tvisebebi.<br />
31 utoloba, utolobaTa sistema. utolobisa da utolobaTa sistemis amonaxsnisa<br />
da amonaxsnTa simravlis cnebebi.<br />
tolfasi utolobebi.<br />
32 erTucnobiani utolobebi da erTucnobiani wrfivi, kvadratuli da raci-<br />
utolobaTa sistemebi.<br />
onaluri utolobebis da utolobaTa sistemebis<br />
amoxsna.<br />
33 iracionaluri gantolebebi. erTucnobian wrfiv da kvadratul gantolebebze<br />
dayvanadi iracionaluri gantolebis<br />
amoxsna.<br />
34 maCvenebliani gantolebebi da maCvenebliani gantolebebis da utolobebis<br />
utolobebi.<br />
amoxsna.<br />
35 logariTmuli gantolebebi da logariTmuli (aracvladfuZiani)<br />
utolobebi.<br />
gantolebebis da utolobebis amoxsna.<br />
36 trigonometriuli gantolebebi. trigonometriuli gantolebebis amoxsna.<br />
37 wrfivi, kvadratuli,<br />
2<br />
3<br />
y = kx+ b,<br />
y = ax + bx+ c,<br />
y = x , y = x ,<br />
xarisxovani, maCvenebliani,<br />
k<br />
x<br />
logariTmuli,<br />
y = , y = a , y = loga x,<br />
y = sin x,<br />
y = cos x,<br />
trigonometriuli funqciebi da<br />
x<br />
y = tg x funqciebis gansazRvris are, mniSvne-<br />
maTi grafikebi.<br />
lobaTa simravle, zrdadobisa da klebadobis<br />
Sualedebi.<br />
kvadratuli da trigonometriuli funqciebis<br />
udidesi da umciresi mniSvnelobebi.<br />
38 monacemebis TvalsaCinod masStabi, skala, cxrilebi da diagramebi<br />
warmodgenis xerxebi.<br />
(wriuli, xazovani, svetovani).<br />
39 ricxviTi mimdevroba. mimdevrobis n − uri wevris formulis mixedviT<br />
mimdevrobis wevrebis povna.<br />
40 ariTmetikuli progresia. ariTmetikuli progresiis n − uri wevrisa<br />
da pirveli n wevris jamis gamosaTvleli<br />
formulebi.<br />
41 geometriuli progresia. geometriuli progresiis n − uri wevrisa<br />
da pirveli n wevris jamis gamosaTvleli<br />
formulebi.<br />
3
geometria<br />
planimetria<br />
# sakiTxTa CamonaTvali moTxovnebi da dazusteba<br />
1 wertili, wrfe.<br />
sxivi, monakveTi, texili.<br />
2 monakveTis sigrZe, texilis<br />
sigrZe.<br />
3 kuTxe, kuTxis gradusuli zoma,<br />
marTi, maxvili, blagvi da<br />
gaSlili kuTxeebi.<br />
4 kuTxis biseqtrisa. kuTxis biseqtrisis Tviseba.<br />
5 monakveTis SuamarTobi. monakveTis SuamarTobis Tviseba.<br />
6 mosazRvre da vertikaluri mosazRvre kuTxeebis jami.<br />
kuTxeebi. vertikaluri kuTxeebis toloba.<br />
7 wrfeTa paraleloba. ori wrfis ori paraleluri wrfis mesameTi gadakvemesameTi<br />
gadakveTisas miRebuli Tisas miRebuli kuTxeebis Tvisebebi.<br />
kuTxeebi. wrfeTa paralelobis niSnebi.<br />
8 kuTxe or wrfes Soris. wrfeTa<br />
marTobuloba. marTobi, daxrili<br />
da gegmili. manZili wertilidan<br />
wrfemde.<br />
9 mravalkuTxedi da misi<br />
elementebi: gverdi, wvero, kuTxe,<br />
diagonali. mravalkuTxedis<br />
perimetri.<br />
10 amozneqili mravalkuTxedi.<br />
11 samkuTxedi da misi elementebi:<br />
gverdi, kuTxe, wvero, mediana,<br />
biseqtrisa, simaRle.<br />
amozneqili mravalkuTxedis kuTxeebis<br />
jami.<br />
12 samkuTxedis kuTxeebi. samkuTxedis kuTxeebis jami. samkuTxedis<br />
gare kuTxis Tviseba.<br />
13 samkuTxedebis toloba.<br />
14 samkuTxedis utoloba.<br />
samkuTxedebis tolobis niSnebi.<br />
15 damokidebulebani samkuTxedis samkuTxedSi didi gverdis (kuTxis)<br />
gverdebsa da kuTxeebs Soris. pirdapir didi kuTxe (gverdi) Zevs.<br />
16 samkuTxedis mediana. samkuTxedis medianebis Tviseba<br />
(samkuTxedis samive mediana erT wertilSi<br />
ikveTeba da TiToeuli maTgani gadakveTis<br />
wertiliT 2:1 SefardebiT iyofa wveros<br />
mxridan).<br />
17 samkuTxedis biseqtrisa. samkuTxedis biseqtrisis Tviseba<br />
(samkuTxedis kuTxis biseqtrisa am kuTxis<br />
mopirdapire gverds mimdebare gverdebis<br />
proporciul monakveTebad yofs).<br />
4
18 samkuTxedis kerZo saxeebi:<br />
marTkuTxa, maxvilkuTxa,<br />
blagvkuTxa, tolferda,<br />
tolgverda.<br />
19 tolferda samkuTxedi. tolferda samkuTxedis Tvisebebi<br />
(tolferda samkuTxedSi fuZesTan mdebare<br />
kuTxeebi tolia;<br />
tolferda samkuTxedSi fuZisadmi<br />
gavlebuli mediana, biseqtrisa da simaRle<br />
erTmaneTs emTxveva).<br />
20 marTkuTxa samkuTxedi.<br />
marTkuTxa samkuTxedebis tolobis niSnebi.<br />
marTkuTxa samkuTxedSi 30° -iani kuTxis mopirdapire<br />
kaTetis Tviseba.<br />
marTkuTxa samkuTxedSi kuTxeebsa da gverdebs<br />
Soris trigonometriuli Tanafardobebi.<br />
Tanafardobebi hipotenuzaze daSvebul simaRles,<br />
kaTetebs, kaTetebis gegmilebs da<br />
hipotenuzas Soris<br />
2 2 2<br />
( h = acbc, a = cac, b = cbc,<br />
ch = ab ).<br />
21 piTagoras Teorema.<br />
22 Talesis Teorema.<br />
23 samkuTxedis Suaxazi. samkuTxedis Suaxazis Tvisebebi.<br />
24 samkuTxedebis msgavseba.<br />
samkuTxedebis msgavsebis niSnebi.<br />
msgavsi samkuTxedebis perimetrebisa da<br />
farTobebis Sefardeba.<br />
25 sinusebis Teorema.<br />
26 kosinusebis Teorema.<br />
27 samkuTxedebis amoxsna.<br />
28 paralelogrami.<br />
paralelogramis gverdebisa da kuTxeebis<br />
Tvisebebi.<br />
paralelogramis diagonalebis Tvisebebi<br />
(paralelogramis diagonalebis gadakveTis<br />
wertili paralelogramis simetriis<br />
centria;<br />
paralelogramis diagonalebis sigrZeebis<br />
kvadratebis jami misi gverdebis sigrZeebis<br />
kvadratebis jamis tolia).<br />
29 rombi. rombis diagonalebis Tvisebebi.<br />
30 marTkuTxedi, kvadrati. marTkuTxedis diagonalebis toloba.<br />
31 trapecia da misi elementebi: trapeciis Suaxazis Tvisebebi.<br />
fuZe, ferdi, simaRle. trapeciis<br />
Suaxazi.<br />
32 trapeciis kerZo saxeebi:<br />
tolferda trapecia, marTkuTxa<br />
trapecia.<br />
33 tolferda trapecia. tolferda trapeciis Tvisebebi.<br />
5
34 brtyeli figuris farTobi. brtyeli figuris farTobi misi Semadgeneli<br />
nawilebis farTobebis jamis tolia;<br />
35 kvadratis, marTkuTxedis, kvadratis, marTkuTxedis, samkuTxedis, para-<br />
samkuTxedis,<br />
lelogramis da trapeciis farTobebis gamo-<br />
paralelogramis da<br />
trapeciis farTobi.<br />
saTvleli formulebi.<br />
36 wrewiri, wre da maTi<br />
Rkalis gradusuli zoma.<br />
elementebi: centri, radiusi, Ricxvi π .<br />
diametri, qorda, rkali, wrewiris da wrewiris rkalis sigrZis gamo-<br />
seqtori, segmenti.<br />
saTvleli formulebi.<br />
Qordis marTobuli diametris Tviseba.<br />
37 centraluri da Caxazuli erTi da igive rkalze dayrdnobili Caxazuli<br />
kuTxeebi.<br />
da centralur kuTxeebis sidideebs Soris<br />
urTierTdamokidebuleba.<br />
38 wrewiris mxebi da mkveTi. wertilidan wrewirisadmi gavlebuli mxebis<br />
Tviseba.<br />
wertilidan wrewirisadmi gavlebuli ori mxebi<br />
monakveTebis toloba.<br />
urTierTgadamkveTi qordebis Tvisebebi.<br />
wrewirisadmi erTi wertilidan gavlebuli<br />
mxebisa da mkveTis Tvisebebi.<br />
39 samkuTxedSi Caxazuli da marTkuTxa samkuTxedze Semoxazuli wrewiris<br />
samkuTxedze Semoxazuli Tviseba (marTkuTxa samkuTxedze Semoxazuli<br />
wrewirebi.<br />
wrewiris centri hipotenuzis Suawertilia).<br />
samkuTxedSi Caxazuli da samkuTxedze<br />
Semoxazuli wrewirebis radiusebis<br />
gamosaTvleli formulebi:<br />
abc<br />
R= ,<br />
4S a<br />
R= ,<br />
2sinA<br />
2S<br />
r =<br />
a+ b+ c<br />
40 wesieri mravalkuTxedebi.<br />
wesieri mravalkuTxedebSi<br />
Caxazuli da Semoxazuli<br />
wrewirebi.<br />
41 wesieri mravalkuTxedebis<br />
farTobi.<br />
42 wriuli seqtoris da wris<br />
farTobi.<br />
43 centruli simetria.<br />
simetriis centri.<br />
44 RerZuli simetria. simetriis<br />
RerZi.<br />
wesieri mravalkuTxedis gverdsa da masSi<br />
Caxazuli da Semoxazuli wrewiris radiusebs<br />
Soris damokidebuleba:<br />
a a<br />
R= , r =<br />
180° 180°<br />
2sin 2tg<br />
n n<br />
wesieri mravalkuTxedis farTobis gamosaTvleli<br />
formula S = pr.<br />
wriuli seqtoris da wris farTobis gamosaTvleli<br />
formulebi.<br />
wertilis mimarT simetriuli figurebi.<br />
figuris simetriuloba wertilis mimarT.<br />
RerZis mimarT simetriuli figurebi. figuris<br />
simetriuloba RerZis mimarT.<br />
6
stereometria<br />
# sakiTxTa CamonaTvali moTxovnebi da dazusteba<br />
1 wertili, wrfe da sibrtye sivrceSi.<br />
2 wrfeTa urTierTganlageba sivrceSi. urTierTgadamkveTi, paraleluri<br />
da acdenili wrfeebi. wrfeTa<br />
paralelobis niSnebi.<br />
3 wertilis, wrfis, monakveTis<br />
orTogonaluri dagegmileba sibrtyeze.<br />
4 wrfisa da sibrtyis marTobuloba. wrfisa da sibrtyis urTierTmarTobulobis<br />
niSani.<br />
5 wrfisa da sibrtyis paraleloba. wrfis da sibrtyis paralelobis<br />
niSani.<br />
6 sibrtyeTa paraleloba. ori sibrtyis paralelobis<br />
niSnebi.<br />
7 kuTxe sibrtyeebs Soris.<br />
8 sibrtyeTa marTobuloba. ori sibrtyis marTobulobis<br />
niSani.<br />
9 monakveTi, marTobi da daxrili. manZili sami marTobis Teorema.<br />
wertilidan sibrtyemde.<br />
10 kuTxe wrfesa da sibrtyes Soris.<br />
11 orwaxnaga kuTxe. orwaxnaga kuTxis zoma.<br />
12 mravalwaxnaga da misi elementebi (wvero,<br />
wibo, waxnagi).<br />
13 prizma da misi elementebi (fuZe,<br />
gverdiTi waxnagi, gverdiTi wibo,<br />
simaRle, diagonali).<br />
marTi prizmis diagonaluri kveTa.<br />
14 prizmis kerZo saxeebi (marTi prizma,<br />
wesieri prizma, marTi paralelepipedi,<br />
marTkuTxa paralelepipedi, kubi).<br />
15 piramida da misi elementebi (wvero,<br />
gverdiTi wibo, fuZe, gverdiTi waxnagi,<br />
simaRle).<br />
16 wesieri piramida. apoTema.<br />
17 cilindri da misi elementebi (radiusi,<br />
msaxveli, fuZeebi, simaRle, cilindris<br />
RerZi). cilindris RerZuli kveTa.<br />
18 konusi da misi elementebi (wvero, fuZe,<br />
msaxveli, simaRle). konusis RerZuli<br />
kveTa.<br />
19 birTvi, sfero da maTi elementebi<br />
(centri, radiusi, diametri).<br />
20 birTvis mxebi sibrtye. birTvis kveTa<br />
sibrtyiT.<br />
7
21 sxeulis moculoba da<br />
zedapiris farTobi.<br />
22 kubis, marTkuTxa paralelepipedis,<br />
marTi prizmis,<br />
piramidis, cilindris da<br />
konusis Slilebi.<br />
sxeulis moculoba misi Semadgeneli<br />
nawilebis moculobaTa jamis tolia;<br />
kubis, marTkuTxa paralelepipedis, marTi<br />
prizmis, piramidis, cilindris da konusis<br />
gverdiTi da sruli zedapiris farTobisa da<br />
moculobis gamoTvla.<br />
sferos zedapiris farTobisa da birTvis<br />
moculobis gamoTvla.<br />
am figurebis aRdgena maTi Slilebis<br />
saSualebiT.<br />
zomis erTeulebi<br />
# sakiTxTa CamonaTvali moTxovnebi da dazusteba<br />
1 sigrZis erTeulebi.<br />
milimetri (mm), santimetri (sm), decimetri (dm),<br />
metri (m), kilometri (km).<br />
kavSiri sigrZis erTeulebs Soris.<br />
kvadratuli milimetri (mm2) , kvadratuli<br />
santimetri (sm2 ), kvadratuli decimetri (dm2 ),<br />
kvadratuli metri (m2 ), heqtari (ha), kvadratuli<br />
kilometri (km2 2 farTobis erTeulebi.<br />
).<br />
kavSiri farTobis erTeulebs Soris.<br />
kuburi milimetri (mm3 ), kuburi santimetri (sm3 ),<br />
kuburi decimetri (dm3 ), litri (l),<br />
kuburi metri (m3 3 moculobis erTeulebi.<br />
).<br />
kavSiri moculobis erTeulebs Soris.<br />
4 masis erTeulebi.<br />
grami (g), kilogrami (kg), centneri (c), tona (t).<br />
kavSiri masis erTeulebs Soris.<br />
5 drois erTeulebi.<br />
wami (wm), wuTi (wT), saaTi (sT).<br />
kavSiri drois erTeulebs Soris.<br />
6 siCqaris erTeulebi. metri wamSi (m/wm), metri wuTSi (m/wT),<br />
kilometri saaTSi (km/sT).<br />
kavSiri siCqaris erTeulebs Soris.<br />
8