06.05.2013 Views

klinikuri praqtikis erovnuli rekomendacia (gaidlaini)

klinikuri praqtikis erovnuli rekomendacia (gaidlaini)

klinikuri praqtikis erovnuli rekomendacia (gaidlaini)

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

kinadeficituri anemia<br />

<strong>klinikuri</strong> <strong>praqtikis</strong> <strong>erovnuli</strong> <strong>rekomendacia</strong><br />

(<strong>gaidlaini</strong>)<br />

1


<strong>klinikuri</strong> <strong>praqtikis</strong> <strong>erovnuli</strong> <strong>rekomendacia</strong> (<strong>gaidlaini</strong>)<br />

`rkinadeficituri anemia~ miRebulia <strong>klinikuri</strong> <strong>praqtikis</strong><br />

<strong>erovnuli</strong> rekomendaciebis (gaidlainebi) da daavadebaTa marTvis<br />

saxelmwifo standartebis (protokolebi) SemuSavebis, Sefasebis<br />

da danergvis <strong>erovnuli</strong> sabWos 2008 wlis 5 noembris #1 sxdomaze<br />

da damtkicebulia saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da<br />

socialuri dacvis ministris 2009 wlis 21 ianvris # 38/o<br />

brZanebiT.<br />

2


kinadeficituri anemia<br />

1. daaavdebis definicia, sinonimebi, klasifikacia da<br />

terminologia<br />

rkinadeficituri anemia (rda) _ ganpirobebulia organizmSi rkinis<br />

raodenobis SemcirebiT, ris Sedegadac irRveva hemoglobinis sinTezi da<br />

mcirdeba misi koncentracia TiToeul eriTrocitSi.<br />

gamoyofen rkinis deficitis 2 formas:<br />

1. rkinis faruli (latenturi) deficiti _ xasiaTdeba rkinis maragisa da<br />

satransporto rkinis SemcirebiT, normaluri hemoglobinisa da<br />

eriTrocitebis maCveneblebiT;<br />

2. rkinadeficituri anemia _ xasiaTdeba yvela metaboluri fondis<br />

SemcirebiT (maT Soris satransportoc), aseve eriTrocitebisa da<br />

hemoglobinis raodenobis SemcirebiT.<br />

rda sinonimebi da terminologia: hipoqromuli anemia, mikrocituli anemia,<br />

posthemoragiuli anemia, rkinis deficiti, kuW-nawlavidan sisxldena, menometroragia,<br />

cxviridan sisxldena, hematuria, melena, simsivnuri daavadebebi,<br />

pagofagia, qlorozi, koilonixia, atrofiuli glositi, hemoglobinuria,<br />

agastruli mdgomareoba, hipoaciduri gastriti, anaciduri gastriti,<br />

Tormetgoja nawlavis rezeqcia, wvrili nawlavis rezeqcia, kronis daavadeba.<br />

2. epidemiologia<br />

rda-s pirveli adgili ukavia msoflioSi yvelaze gavrcelebul 38 daavadebas<br />

Soris. pirveli adgili ukavia mas aseve kvebis darRvevebiT gamowveul<br />

daavadebaTa Soris. janmos monacemebiT rda daavadebulTa ricxvi 1,8<br />

miliards Seadgens, rkinadeficituri mdgomareoba ki orjer met adamians<br />

aReniSneba. sxvadasxva genezis anemiaTa Soris rda-ze modis 70-80% (1,2,3,4). is<br />

yvelaze xSirad gvxvdeba reproduqciuli asakis qalebSi, orsul da meZuZur<br />

qalTa Soris, agreTve adreuli da pubertuli asakis bavSvebSi.<br />

gansakuTrebiT maRalia avadobis sixSire susti socialur-ekonomiuri<br />

ganviTarebis qveynebSi (arasrulfasovani kveba _ rkiniT, cilebiTa da<br />

vitaminebiT Raribi sakvebi produqtebis miReba, samedicino momsaxurebis<br />

miuwvdomloba). ganviTarebul evropis qveynebSi qalebisa da bavSvebis rda<br />

avadoba Seadgens 7-14%. ganviTarebad qveynebSi es maCvenebeli 40%-ze metia.<br />

aziis zogierT qveyanaSi es maCvenebeli 65-70% aRwevs. (5) msoflioSi orsuli<br />

qalebis TiTqmis naxevari savaraudod anemiuria. (6) bolo wlebSi rda<br />

avadobam moimata saqarTveloSic. sazogadoebrivi jandacvis departamentis<br />

monacemebiT 2006 wels rda avadobam saqarTveloSi Seadgina orsul qalebSi<br />

_ 66%, reproduqciuli asakis (17-45ww.) qalebSi _ 31%, mozrdilebSi (14-16ww.)<br />

gogonebSi _ 24 %.<br />

3


3. etiopaTogenezi<br />

rkina adamianis organizmisTvis umniSvnelovanes mikroelements warmoadgens.<br />

is monawileobs Jangbadis transportirebaSi, nivTierebaTa cvlis<br />

regulaciaSi, ganapirobebs imunologiur rezistentobas. organizmSi rkina<br />

aris 2 saxiT: heminuri da araheminuri. heminuri rkina Sedis hemoglobinis,<br />

mioglobinis da sxva fermentebis SemadgenlobaSi, araheminuri saxiT ki<br />

feritinis, hemosiderinis, transferinis da sxvadasxva fermentis<br />

SemadgenlobaSi.<br />

adamianis organizmi saSualod 4,5_5g rkinas Seicavs. (qalebi 3-4g, mamakacebis<br />

3-5g). organizmSi rkinis ganawileba Semdegia: hemoglobini - 64%, depoorganoebi<br />

– 30%, mioglobini – 4%, qsovilovani fermentebi – 1%, transferini<br />

– 1%).<br />

adamiani sakvebis saxiT yoveldRiurad Rebulobs 15-20mg rkinas. Tormetgoja<br />

nawlavisa da wvrili nawlavis proqsimalur nawilSi iwoveba miRebuli<br />

rkinis 10-20% – 1-1,5mg. gazrdili moTxovnilebisa da misi deficitisas ki<br />

iwoveba 2-3mg dRe-RameSi.<br />

sakvebi Seicavs rkinas 2 saxiT: heminuri Fe 2+ rkina, romelsac ZiriTadad<br />

cxoveluri produqtebi Seicaven da araheminuri Fe 3+ , romelic mcenareuli<br />

produqtebis SemadgenlobaSi Sedis. cxoveluri produqtebidan adamianis<br />

organizmi Seiwovs rkinis 10-20%-s. mcenareulidan ki mxolod 1-5%-s. heminuri<br />

Fe 2+ kargad ixsneba wvrili nawlavis tute areSi da advilad Seiwoveba.<br />

araheminuri Fe 3+ ki ar ixsneba wvrili nawlavis tute areSi. wvril nawlavSi<br />

is iwoveba mxolod marilmJavas moqmedebis Sedegad Fe 2+ gadasvlis Semdeg.<br />

Sewovis intensioba sxvadasxvagvaria. rkinaze moTxovnilebis gazrdis<br />

SemTxvevaSi Sewovis intensioba SeiZleba 5-6-jer gaizardos. moTxovnilebis<br />

Semcirebis SemTxvevaSi Sewovis intesioba mcirdeba da amave dros izrdeba<br />

misi depo organoebSi Calageba. Sewovaze aseve did gavlenas axdens<br />

sxvadasxva sakvebi produqtebi da samkurnalo preparatebi. sakvebidan Sewovas<br />

amcireben rkinis helatorebi: fosfatebi, oqsalatebi, karbonatebi, tanini,<br />

antacidebi, tetraciklini. aZlierebs askorbinis mJava, fruqtoza da sxva (7).<br />

rkinaze moTxovnileba da misaRebad rekomendirebuli odenobebi jamuradaa<br />

mocemuli #1 cxrilSi, xolo maTze gavlenis mqone faqtorebi ganxilulia<br />

Semdgom (8).<br />

4


cxrili 1<br />

rkinaze moTxovnileba da misaRebad rekomendirebuli raodenoba asakisa<br />

da sqesis mixedviT<br />

jgufebi asaki saSualo zrdisTvis<br />

rkinis saSualo<br />

(wlebi)<br />

wona aucilebeli<br />

danakargi<br />

(kg) rkinis misaRebi<br />

(mg/dReSi)<br />

raodenoba<br />

(mg/dReSi)<br />

ZiriTadi menstrualuri<br />

mamakacebi 11 _ 14 45.0<br />

0.55<br />

0.62<br />

15 _ 17 64.4<br />

0.60<br />

0.90<br />

18+ 75.0<br />

1.05<br />

qalebi 11 _14 b<br />

menopauzis<br />

Semdgomi<br />

periodi<br />

laqtaciis<br />

periodi<br />

11 _ 14<br />

15 _ 17<br />

18+<br />

46.1<br />

46.1<br />

56.4<br />

62.0<br />

0.55<br />

0.55<br />

0.35<br />

0.65<br />

0.65<br />

0.79<br />

0.87<br />

62.0 0.87<br />

62.0 1.15<br />

a) sruli saerTo moTxovnileba moicavs zrdis, ZiriTadi danakargebis da qalebSi<br />

menstrualuri danakargebis Sesavsebad saWiro raodenobas;<br />

b) romlebsac ar aqvT menstruacia.<br />

(gagrZeleba) rkinaze moTxovnileba da mis misaRebad rekomendirebuli<br />

raodenoba asakisa da sqesis mixedviT<br />

saerTo<br />

moTxovnileba a<br />

0.72<br />

0.46<br />

0.50<br />

0.71<br />

1.17<br />

1.50<br />

(mg/dReSi)<br />

0.48<br />

0.48<br />

0.48<br />

rkinis miRebis rekomendaciebi mosaxleobis 97.5%-is<br />

moTxovnilebaTa dasakmayofileblad, sxvadasxva<br />

bioSeRwevadobis sakvebisaTvis (saSualo +2SD) (mg/dReSi)<br />

sakvebis rkinis bioSeRwevadobis xarisxi %<br />

maRali<br />

15%<br />

6.2<br />

3.9<br />

4.2<br />

5.9<br />

9.7<br />

12.5<br />

saSulo<br />

12%<br />

7.7<br />

4.8<br />

5.3<br />

7.4<br />

12.2<br />

15.7<br />

dabali<br />

10%<br />

9.3<br />

5.8<br />

6.3<br />

8.9<br />

14.6<br />

18.8<br />

Zalian dabali<br />

5%<br />

18.6<br />

11.6<br />

12.6<br />

17.8<br />

29.2<br />

37.6<br />

5


1.05<br />

1.20<br />

1.68<br />

1.62<br />

1.46<br />

0.87<br />

1.15<br />

9.1<br />

9.3<br />

21.8<br />

20.7<br />

19.6<br />

7.5<br />

10.0<br />

11.4<br />

11.7<br />

27.7<br />

25.8<br />

24.5<br />

9.4<br />

12.5<br />

adaptirebulia: “adamianTa sakvebSi vitaminebis da mineralebis saWiroeba”, sakvebisa da<br />

soflis meurneobis organizacia / janmrTelobis msoflio organizacia.<br />

sisxlSi rkinis cirkulireba xdeba cila transferinis saSualebiT. nawlavis<br />

lorwovanidan rkina transferinis saSualebiT midis specifiuri ujredebis<br />

receptorebTan. transferinis receptorebi aris adamianis organizmis yvela<br />

ujredis zedapirze, magram gansakuTrebiT bevria eriTrocitebisa da<br />

kunTebis ujredebze. rkina Tavisufldeba transferinidan da gadadis am<br />

ujredebSi, ZiriTadi nawili moixmareba hemis warmoqmnaze (9).<br />

eriTropoezisTvis organizms dReRameSi esaWiroeba 25-30mg. rkina, rac<br />

aRemateba nawlavebidan Sewovili rkinis raodenobas. hemopoezisTvis<br />

gamoyenebuli rkinis ZiriTad nawils Seadgens rkina, romelic Tavisufldeba<br />

elenTaSi eriTrocitebis daSlis Sedegad.<br />

rkinis Senaxva deponireba xdeba feritinisa da hemosiderinis saxiT.<br />

feritinis ZiriTadi nawili aris RviZlSi, elenTaSi, Zvlis tvinSi,<br />

eriTrocitebSi, wvrili nawlavis lorwovansa da sisxlis SratSi.<br />

hemosiderini _ feritinis naklebad xsnadi naerTia rkinis ufro maRali<br />

koncentraciiT. fiziologiur pirobebSi adamianis organizmi kargavs 1mg<br />

rkinas ganavlis, Sardis da kanis epiTelis desqvamaciis Sedegad (10).<br />

qalebs damatebiT ekargebaT rkina Semdegi mdgomareobebis dros:<br />

1. menstruacia 15-30 mg rkina;<br />

2. orsuloba 600-800 mg rkina;<br />

3. mSobiaroba 50-100 mg rkina;<br />

4. laqtacia 400-700 mg rkina.<br />

amgvarad mamakacebs dRe-RameSi saSualod esaWiroebaT 1,2 mg rkina, qalebs<br />

fiziologiuri danakargebis gaTvaliswinebiT reproduqciul asakSi 2,0 mg.<br />

rkinis deficiti viTardeba im SemTxvevaSi, rodesac irRveva balansi<br />

miRebulsa da dakargul rkinas Soris.<br />

rkinadeficituri mdgomareoba iwyeba rkinis maragis SemcirebiT depo<br />

organoebSi _ RviZlSi, elenTasa da Zvlis tvinSi. aRniSnulTan erTad<br />

13.7<br />

14.0<br />

32.7<br />

31.0<br />

29.4<br />

11.3<br />

15.0<br />

27.4<br />

28.0<br />

65.4<br />

62.0<br />

58.8<br />

22.6<br />

30.0<br />

6


mcirdeba feritinis raodenobac, romelic organizmSi rkinis saerTo maragis<br />

maCvenebelia. organizmSi sarezervo rkinis raodenobis Semcireba iwvevs<br />

Sratis rkinis koncentraciis daqveiTebas da Sratis mier rkinis SekavSirebis<br />

unaris momatebas. irRveva hemoglobinis sinTezi, viTardeba anemia da<br />

Semdgomi qsovilovani darRvevebi.<br />

rkinis deficiti umetesad viTardeba nel-nela da Tanmimdevrulad gamoyofen<br />

rkinis deficitis 3 etaps: I rkinis prelatenturi deficiti _ Semcirebulia<br />

rkinis maragi depo organoebSi; II rkinis latenturi deficiti _ xasiaTdeba<br />

rkinis maragisa da SesaZloa qsovilovani rkinis deficitiT; III<br />

rkinadeficituri<br />

SemcirebiT.<br />

anemia _ xasiaTdeba rkinis yvela metaboluri fondis<br />

rkinadeficituri mdgomareobis gamomwvevi ZiriTadi faqtorebia:<br />

1. qronikuli sisxldenebi: ginekologiuri, onkologiuri paTologiebi, kuWis<br />

wylulidan, Tormetgoja nawlavidan, hemoroiduli kvanZebidan,<br />

salicilatebis miRebis Sedegad da sxva;<br />

2. sakvebiT miRebuli rkinis arasakmarisi raodenoba;<br />

3. rkinis gazrdili xarjva: zrdisa da momwifebis periodSi, orsulobisas,<br />

sportiT da fizikuri SromiT didi datvirTvisas;<br />

4. dabadebisas rkinis arasakmarisi maragi an laqtaciisas misi arasakmarisi<br />

raodenobiT miReba;<br />

5. rkinis rezorbciuli ukmarisoba _ postgastrorezeqciuli da agastruli,<br />

anenteraluri da enterogenuli, kronis daavadeba;<br />

6. rkinis transportis darRveva hipo da atransferinemia;<br />

7. zemoT moyvanili faqtorebis kombinacia.<br />

orsuloba da laqtacia _ orsulobis dros placentasa da nayofSi didi<br />

raodenobiT rkina deponirdeba. amitom mTeli orsulobis ganmavlobaSi<br />

gazrdilia rkinaze moTxovnileba da igi aRwevs daaxloebiT 700-800mg-s.<br />

miuxedavad imisa, rom menstruaciis Sewyvetis gamo rkinis danakargi mcirdeba,<br />

orsuli qali ver iRebs damatebiTi rkinis sakmaris raodenobas da imatebs<br />

rkinis deficiti.<br />

laqtacia iwvevs rkinis kargvas rZesTan erTad. amis Sedegad, zogierT<br />

qalebSi orsulobis dros ganviTarebuli deficiti SeiZleba mudmivad<br />

SenarCundes laqtaciis dros.<br />

7


sqema #1<br />

etiologiuri faqtorebi, romlebic xels uwyoben rkinadeficituri anemiis<br />

ganviTarebas<br />

rkinis arasakmarisi<br />

miReba<br />

rkiniT Raribi<br />

sakvebis miReba<br />

rkiniT mdidari<br />

sakvebis miRebis<br />

miuwvdomloba<br />

tradiciebi-kvebis<br />

Taviseburebebi<br />

4. <strong>klinikuri</strong> simptomatika<br />

rkinadeficituri anemia<br />

gazrdili<br />

moTxovnileba rkinaze<br />

• menstruacia<br />

• parazituli daavadebebi<br />

• orsuloba<br />

qalebi<br />

• mcire intervalebi<br />

orsulobebs Soris<br />

bavSvebi<br />

• dedis rkinis deficiti<br />

yvela<br />

• garemo pirobebi<br />

• pirveladi samedicino<br />

daxmarebis miuwvdomloba<br />

Sewovis/utilizaciis<br />

darRveva<br />

Sewovis inhibitorebis<br />

miReba<br />

kvebis racionis<br />

Taviseburebebi<br />

a) rkinis deficiti SeiZleba gamovlindes 2 sindromiT: anemiuri da<br />

sideropeniuli.<br />

anemiuri sindromi _ ganpirobebulia hemoglobinisa da eriTrocitebis<br />

SemcirebiT da warmodgenilia araspecifiuri simptomebiT: Tavbrusxveva,<br />

yurebSi Suili, guliscemis gaxSireba, haeris ukmarisoba, Zilianoba,<br />

gonebrivi da fizikuri Sromisunarianobis daqveiTeba. gamoxatuli anemiis<br />

dros xSirdeba stenokardiuli Setevebi, viTardeba iSemiuri daavadebebis<br />

gamwvaveba. sindromis gamovlena mniSvenlovnad aris damokidebuli daavadebis<br />

ganviTarebis siCqareze. ufro xSirad daavadeba nela viTardeba. avadmyofi<br />

egueba am mdgomareobas, gansakuTrebiT es exebaT qalebs da isini ukve Rrma<br />

anemiis SemTxvevaSi mimarTaven eqims.<br />

sideropeniuli sindromi _ hiposiderozi dakavSirebulia rkinis<br />

qsovilovan deficitTan. gamoyofen organoebis 4 jgufs, romlebSic<br />

hiposiderozi maqsimalurad aris gamoxatuli: kani da lorwovani garsebi<br />

8


(simSrale, Tmis da frCxilebis dazianeba); kuW-nawlavis traqti (madis<br />

daqveiTeba da gaukuRmareTeba, disfagia, Sekruloba an diarea), glositi, enis<br />

wva, ezofagiti: morfologiurad piris Rrus lorwovanis atrofia,<br />

hiperkeratozi, epiTeliumis vakuolizacia; kuWis lorwovani garsis<br />

ujredebis distrofiuli cvlilebebi, sekretoruli ukmarisobis<br />

ganviTarebiT; nervuli sistema _ advilad daRla, yurebSi Suili,<br />

Tavbrusxveva, Tavis tkivili, inteleqtualuri SesaZleblobebis daqveiTeba;<br />

sisxlZarRvovani sistema (taqikardia, diastoluri disfunqcia). qveiTdeba<br />

aseve ujreduli da humoruli imunitetis maCveneblebi. avadmyofebi advilad<br />

avaddebian infeqciuri da virusuli daavadebebiT.<br />

sideropeniuri sindromisTvis damaxasiaTebelia gaukuRmarTebuli gemovneba _<br />

pika qlorotika, survili Wamon carci, miwa, umi xorcis farSi da sxva<br />

(paTofagia). uCveulo midrekileba garkveuli sunebis mimarT: acetoni, benzini<br />

da sxva (paTosomia). damaxasiaTebelia lorwovanisa da kanis sifermkrTale,<br />

zogjer momwvano elferiT _ qlorozi. kans aqvs moyviTalo cvilis feri<br />

mxolod piris irgvliv (genode miusis “qlorozianebis yviTeli ulvaSebis<br />

simptomi”). lurji sklerebis simptomi (osleris simptomi) xasiaTdeba<br />

sklerebis silurjiT. am fenomenis mizezia Tvalis rqovanis distrofiuli<br />

cvlilebebi. Sardis Seukavebloba sicilis, xvelis dros, zogjer Ramis<br />

Sardis Seukavebloba, sideropeniuri subfebriliteti _ xangrZlivi<br />

subfebriliteti.<br />

b) daavadebis garTulebebi arasasurvel gavlenas axdens:<br />

• Cvili, skolamdeli da skolis asakis bavSvebis SemecnebiT, qceviT da<br />

fizikur ganviTarebaze;<br />

• SemecnebiTi unari daqveiTebulia mozrdilebSic;<br />

• imunur statussa da infeqciebiT avadobaze yvela asakobriv jgufSi;<br />

• kunTebis mier energiis wyaros gamoyenebaze da amdenad, fizikur<br />

SesaZleblobebsa da Sromisunarianobaze mozardebsa da nebismieri asakis<br />

mozrdilebSi;<br />

• amZimebs ZiriTadi daavadebis mimdinareobas.<br />

rkinadeficituri anemia orsulobis dros: (12)<br />

• zrdis perinatalur risks dedisa da axalSobilisaTvis. dedaTa<br />

perinataluri sikvdilianobis 20-40% anemias ukavSirdeba;<br />

• aseTi dedebis axalSobilebi Seicaven samarago rkinis naxevarze naklebs;<br />

• zrdis bavSvTa saerTo sikvdilianobas;<br />

• rkinis deficitis dros darRveulia kuW-nawlavis funqciebi;<br />

• icvleba hormonebis produqcia da metabolizmi;<br />

• neiromediatorebisa da Tireoiduli hormonebis cvla irRveva, rac iwvevs<br />

nevrologiur, kunTovan da Termo-regulaciis cvlilebebs. adamians<br />

umcirdeba siciveSi sxeulis temperaturis SenarCunebis unari da bolos<br />

dnm-is replikacia da reparacia moiTxovs rkinis Semcvel fermentebs.<br />

9


5. daavadebis diagnozi<br />

a) diagnostikuri kriteriumebi<br />

<strong>klinikuri</strong> simptomatika ganpirobebulia 2 sindromiT anemiuriT da<br />

sideropeniuriT.<br />

anemiuri sindromisTvis damaxasiaTebelia Civilebi: saerTo sisuste,<br />

Tavbruxveva, Sromis unaris daqveiTeba, advilad daRla, Tavis tkivili,<br />

gaRizianeba, qoSini, gulis wasvla, xmauri yurebSi. obieqturad: kanisa da<br />

lorwovani garsebis sifermkrTale, taqikardia, hipertonia, gulis tonebis<br />

moyrueba, sistoluri Suili.<br />

sideropeniuli sindromisaTvis damaxasiaTebelia Civilebi: sisuste,<br />

Tavbruxveva, gemovnebis, ynosvis, madis gaukuRmarTeba, kunTebis tkivili da<br />

sisuste, disfagia, dispepsia, Sardis Seukavebloba xvelebis, sicilis dros,<br />

Ramis Sardis Seukavebloba, diarea, yabzoba, Zilianoba; obieqturad: kanis<br />

simSrale, stomatiti, piris kuTxeebTan naxeTqebis gaCena, Tmis simSrale,<br />

mtvrevadoba, cvena, naadrevi gaTeTreba: frCxilebis mtvrevadoba, gaTxeleba,<br />

ganSreveba; koilonixia; glositi (wiTeli feris, SeSupebuli, mtkivneuli ena),<br />

dvrilebis atrofia, kbilebis kariesi, maTi gafxviereba, Tankbilvis darRveva,<br />

emalis defeqtebi: atrofiuli ezofagiti, atrofiuli gastriti, kuW-nawlavis<br />

disfunqcia; dismenorea; subfebriliteti, imunitetis daqveiTeba, xSiri<br />

infeqciuri daavadebebi, kanisa da lorwovanis reparaciuli procesebis<br />

Semcireba; lurji sklerebi.<br />

laboratoriuli monacemebi: (13)<br />

• hemoglobinis Secireba mamakacebisTvis 130g/l-ze naklebi, qalebisTvis 120<br />

g/l-ze naklebi, orsulebisaTvis 110g/l-ze naklebi I-III tr, 105g/l-ze<br />

naklebi II trimestrSi. eriTrocitebis raodenobis Semcireba<br />

mamakacebisaTvis 4.0 X 10 12 /l-ze naklebi qalebisaTvis 3,9 X 10 12 /l-ze<br />

naklebi. upiratesad aRiniSneba hemoglobinis Semcireba.<br />

• hematokriti mamakacebisaTvis 39% naklebi, qalebisaTvis 36% naklebi.<br />

orsulebisaTvis 33% naklebi;<br />

• feradobis maCveneblis Semcireba


• feritinis raodenoba mamakacebisaTvis < 30 ng /ml, qalebisTvis < 25 ng /ml;<br />

• transferinis receptorebis raodenoba momatebulia.<br />

instrumentuli gamokvlevebi<br />

hemoglobinisa da feritinis testi saukeTesoa rda diagnostikaSi [C] 14.15.<br />

ekg _ miokardiodistrofiis suraTi: T kbilis amplitudis Semcireba, mZime<br />

SemTxvevaSi uaryofiTi T kbili, SesaZlebelia eqstrasistolebis ganviTareba.<br />

eqokardiografia _ SesaZlebelia marcxena parkuWis zomebis gadideba.<br />

diferencialuri diagnozi<br />

diferencialuri diagnozi unda gatardes sxva hipoqromul anemiebTan (16).<br />

rkinis gadanawilebiTi anemia (rkinis reutilizaciis darRveviT gamowveuli<br />

anemiebi) viTardeba qronikuli anTebiTi, Cirqovani, onkologiuri<br />

daavadebebisa da sxva paTologiebis dros.<br />

rkiniT gajerebiTi anemiebi (sideroaqrestuli) - Tandayolili da SeZenili.<br />

hemis sinTezis darRveviT gamowveuli (Talasemia).<br />

anemiis simZimis xarisxi hemoglobinis maCveneblebis mixedviT 5 welze meti<br />

bavSvebisa da qalebisaTvis janmo/iunisefi 1997w<br />

cxrili 2<br />

anemiis simZimis xarisxi hemoglobinis done g/l<br />

msubuqi 90-120<br />

saSualo 70-90<br />

mZime 70-ze naklebi<br />

6. gamokvlevis sqema<br />

gamokvlevis sqema moicavs ramodenime etaps:<br />

I etapi _ unda dadgindes anemiis hipoqromuloba. feradobis maCvenebeli (0,85<br />

naklebi). hematokriti qalebisTvis


− rkiniT gajerebiTi anemiebi (sideroaqrestiuli) Tandayolili da<br />

SeZenili;<br />

− hemis sinTezis darRveviT gamowveuli anemiebi (Talasemia);<br />

hipoqromul anemiebTan diferencialuri diagnostikis kriteriumebi<br />

mocemulia cxrilSi #3-Si.<br />

III etapi _ rkinis deficitis mizezis dadgena. rkinadeficituri anemia aris<br />

mxolod sindromi, romliTac rTuldeba sxvadasxva paTologia. maTgan didi<br />

nawili gankurnebadia. amdenad rda mizezis dadgena umniSvnelovanesi<br />

sakiTxia. reproduqciuli asakis qalebSi rda-s yvelaze xSiri mizezia<br />

menoragiebi, orsuloba da laqtacia, mamakacebSi kuWnawlavidan sisxldena,<br />

bavSvebSi alimenturi deficiti zrdis procesSi (17).<br />

cxrili 3<br />

hipoqromuli anemiis ZiriTadi diferencialur-diagnostikuri kriteriumebi<br />

niSnebi rda sideroaqtresta Talasemia rkinis<br />

gadanawilebiTi<br />

retikulocitebi N N an N an N<br />

mikrocitozisa (m)<br />

da hipoqromiis (h)<br />

urTierTdamokidebuleba<br />

Sratis rkina<br />

rkinis SekavSirebis<br />

unari<br />

transferinis gajereba<br />

rkiniT<br />

Sratis feritini<br />

(N30-300 ng/ml )<br />

arapirdapiri<br />

bilirubini<br />

rkinis preparatebiT<br />

mkurnalobis Sedegi<br />

m > h m > h<br />

N<br />

m > h<br />

N<br />

anemia<br />

m > h<br />

50% >50% >10%<br />

400 >400 30-400<br />

N NN<br />

+ _ _<br />

aucilebelia rda gamomwvevi mizezebis dadgena, romelTac miekuTvneba<br />

sisxldena:<br />

− sisxldena SeiZleba iyos saSvilosnodan; kuW-nawlavis traqtidan;<br />

Tirkmelebidan (glomerulonefriti, pielonefriti, kenWovani daavadeba,<br />

NN<br />

-<br />

12


Sardis buStis simsivne, Tirkmelebisa da saSarde gzebis tuberkulozi);<br />

filtvebidan (filtvebis tuberkulozi, kibo, bronqoeqtaziebi); cxviridan<br />

(hipertonuli daavadeba), randiu-osleris daavadeba; hemoragiuli<br />

diaTezebi;<br />

− rkinis Sewovis darRvevis mizezi _ gastreqtomia bilrot II wesiT, wvrili<br />

nawlavis rezeqcia, hipo da anaciduri gastriti, enteritebi (18);<br />

− rkinis Warbi moxmarebis an xarjvis mizezi _ orsuloba, laqtacia, didi<br />

fizikuri da gonebrivi datvirTva;<br />

− rkinis transportirebis darRveva gamowveulia _ transferinis raodenobis<br />

SemcirebiT, romelic viTardeba hipoproteinemiebisas (nefrozuli<br />

sindromi, RviZlis mier cilis sinTezis darRveva, alimenturi ukmarisoba,<br />

Sewovis darRveva). iSviaTia genetikuri hipo da atransferinemia;<br />

− alimenturi ukamrisoba _ viTardeba dabali socialur-ekonomiuri<br />

pirobebis SemTxvevaSi; arasrulfasovani _ rkiniT, cilebiTa da<br />

vitaminebiT Raribi sakvebis miRebisas; vegetarianelebSi, gansakuTrebiT<br />

Tanmdevi kuWnawilavis paTologiisas; moxucebSi.<br />

bolo wlebis gamokvlevebiT dadginda, rom kuW-nawlavis paTologiebiT<br />

gamowveuli rda-s dros xSiria simsivnuri paTologiebi, ris gamoc<br />

sasurvelia 50 wlis zemoT asakis avadmyofebSi Catardes kuW-nawlavis<br />

endoskopiuri gamokvleva an reqtoskopia Civilebis mixedviT 19, 20 [B].<br />

rekomendaciebi praqtikuli eqimebisaTvis mocemulia crilSi #4.<br />

rda gamokvlevis da mkurnalobis sqema daavadebis gamomwvevi mizezis<br />

gaTvaliswinebiT mocemulia sqema #2-Si (14) [A].<br />

cxrili 4<br />

rekomendaciebi praqtikuli eqimebisaTvis<br />

evidensi bibliografia<br />

65 welze meti asakis orive<br />

kohortuli<br />

sqesis adamianebi,<br />

gamokvlevebiT 9%-Si<br />

romlebsac CautardaT kuW-<br />

aRmoCnda simsivne, rdanawlavis<br />

skriningi<br />

simsivneebze<br />

B<br />

19<br />

s mqone pacientebs 3jer<br />

ufro met<br />

SemTxvevaSi<br />

daudgindaT simsivnuri<br />

daavadeba.<br />

65 wlamde asakis orive<br />

sqesis adamianebSi gastroenteraluri<br />

traqtis<br />

skriningi<br />

B<br />

19<br />

kohortuli<br />

gamokvlevebiT 6%-Si<br />

aRmoCnda kuW-nawlavis<br />

simsivne<br />

13


da-s gamokvleva da mkurnaloba<br />

rda gamowveuli sisxldeniT diax dazustdes sisxldenis<br />

diagnostirebuli anamnezisa da mizezi<br />

gamokvlevis Sedegad<br />

ara<br />

sqema 2<br />

mamakacebi da qalebi, romlebsac diax 50w. meti asakis avadmyofebSi<br />

ara aqvT menstruacia kuW-nawlavis endoskopiuri<br />

ara<br />

da kolonoskopiuri gamokvleva.<br />

1 Tvis mkurnalobis Semdeg diax gagrZeldes mkurnaloba<br />

(Hb moimata 10-20 g/l metad) 2- 3 Tve.<br />

ara<br />

diagnozis dazusteba.<br />

Tu ara gvaqvs Sedegi vatarebT<br />

gamokvlevebs<br />

diagnozis dazustebis<br />

mizniT.<br />

A<br />

A<br />

randomizebuli gamokvlevebiT dadasturebulia kuW-nawlavis endoskopiuri<br />

gamokvlevis aucilebloba rda daavadebul 50 welze meti asakis mamakacebsa<br />

da qalebSi, romelTac ar aqvT menstrualuri cikli 47 [B].<br />

dadgenilia HH. bacteri-is roli rda-s ganviTarebaSi (21).<br />

Zalian xSirad rda-s gamomwvevi mizezi SeiZleba iyos ramdenime erTad:<br />

magaliTad menoragia, hipoaciduri gastriti, alimenturi deficiti da a.S.<br />

amitom aucilebelia daavadebis gamomwvevi yvela mizezis dazusteba.<br />

gansakuTrebiT yuradReba unda mieqces kuW-nawlavis paTologias, rom ar<br />

gamogvrCes kuW-nawlavidan sisxldena. sasurvelia gastroenterologis<br />

konsultacia (22, 23).<br />

Tu materialur-teqnikuri saSualebebi ar iZleva saSualebas, SeiZleba<br />

gamokvlevis I etapidan III-ze gadasvla. III etapze gansakuTrebulad unda<br />

gamaxvildes yuradReba kuW-nawlavis paTologiaze, rom ar gamogvrCes<br />

mxedvelobidan faruli sisxldena. Semdegi etapia mkurnalobis dawyeba 120 mg<br />

elementaruli rkiniT. Tu Hb-10g/l metad ar moimatebs hematokriti ki 3%-ze<br />

14


metad, saWiroa avadmyofis gagzavna hematologTan. anemiis mZime formebi<br />

Hb


da avadmyofTa mkurnalobis algoriTmi<br />

Hb 120 g/l maRali<br />

Ht 36% meti<br />

ara<br />

elementaruli rkina 100mg<br />

2 jer dReSi<br />

(dRiuri doza 200mg)<br />

sisxlis saerTo analizi<br />

hemoglobinis ganmeorebiTi analizi<br />

erT TveSi<br />

Hb momateba10 g/l da meti<br />

Ht 3% da meti<br />

gagrZeldes mkurnaloba<br />

3-4 Tve<br />

diax ara<br />

sqema #3<br />

diax ar saWiorebs mkurnalobas<br />

hematologis konsultacia<br />

anemiis sxva mizezebis dadgena<br />

mZime formis SemTxvevaSi avadmyofi igzavneba hematologTan da utardeba<br />

ufro Rrma gamokvlkevebi: sisxlis saerTo analizi, retikulocitebi, Sratis<br />

rkina, transferini, Sratis feritini da a.S. iniSneba rkinis preparatebi 200mg<br />

hemoglobinis, Sratis rkinis, feritinisa da sxva maCveneblebis<br />

normalizaciamde.<br />

eriTmasis gadasxma naCvenebia mxolod im SemTxvevaSi Tu avadmyofs aqvs<br />

hipoqsiis gamoxatuli movlenebi.<br />

gansakuTrebul yuradRebas moiTxovs orsulTa rda, radgan swor<br />

mkurnalobaze damokidebulia orsulobisa da mSobiarobis normaluri<br />

mimdinareoba da nayofis ganviTareba. orsulTa da namSobiareb qalTa rda-s<br />

mkurnalobisa da profilaqtikis principebi mocemulia (26, 27, 28, 29, 30)<br />

cxrilSi #5.<br />

16


profilaqtika<br />

orsulebSi<br />

rda, romelic<br />

dadasturebulia<br />

laboratoriuli<br />

kriteriumebiT<br />

rda namSobiareb<br />

qalebSi<br />

rda profilaqtika da mkurnaloba<br />

komentari daniSnuleba<br />

CDC, amerikis pediatriis<br />

akademia, amerikis<br />

ginekologiis koleji, iZleva<br />

<strong>rekomendacia</strong>s _ pirveli<br />

vizitis Semdeg<br />

A<br />

Tu rda-s diagnozi<br />

dadasturebulia.<br />

gamoricxulia foliumis<br />

mJavis deficitiT gamowveuli<br />

anemia, vit.B 12 deficituri<br />

anemia, Talasemia da sxva<br />

saxis anemiebi.<br />

A<br />

namSobiarebi anemiis riskis<br />

mqone qalebis skriningi unda<br />

moxdes 4-6 kviraSi.<br />

A<br />

cxrili 5<br />

• vitaminebi da mineralebi<br />

• 30mg rkina<br />

yoveldRiurad<br />

• rkinis absorbciis<br />

gasaumjobeseblad<br />

gamoyenebul iqnas,<br />

rkinis danamatebi,<br />

vitaminebi da mineralebi.<br />

• wyliT<br />

• danamatebi ar unda iyos<br />

miRebuli rZiT,<br />

kalciumis<br />

preparatebTan, yavasa da<br />

CaisTan erTad.<br />

• 100-200mg rkina mTeli<br />

orsulobis<br />

ganmavlobaSi.<br />

• gadamowmdes 4 kviraSi<br />

Tu hemoglobinis<br />

raodenobam ar moimata<br />

10 g/l -ze metad<br />

hematokritma ki 3%.<br />

anemiis diagnozi unda<br />

gadamowmdes sxva<br />

testebiT.<br />

• rodesac hemoglobinis<br />

raodenoba gaxdeba<br />

normaluri - hestadiamde<br />

iniSneba 30mg rkina.<br />

• Tu riski ar aris, rkinis<br />

preparatebi unda<br />

Sewydes.<br />

• Tu anemia rCeba,<br />

mkurnaloba unda<br />

gagrZeldes, rogorc<br />

araorsul qalebSi.<br />

17


kinis<br />

preparatebis<br />

gamoyenebis<br />

winaaRmdeg<br />

Cveneba<br />

hemoglobinis<br />

maRali<br />

maCvenebeli<br />

gastrointestinaluri<br />

simptomebi - gulisreva,<br />

Rebineba, Seupovari<br />

(aratranzitoruli) faRaraTi<br />

an yabzoba aris winaaRmdeg<br />

Cveneba.<br />

A<br />

hemoglobinis maRali<br />

maCveneblebi<br />

A<br />

• SeecadeT minimumamde<br />

daiyvanoT diskomforti.<br />

• SewyviteT mkurnaloba<br />

rkinis preparatebiT.<br />

• Tu hemoglobini 150 g/l -ze<br />

metia hematokriti 45%<br />

metia.<br />

• SesaZlebelia<br />

hemoqromatozis<br />

arseboba.<br />

hematologis specialiastebis konsultacia saWiroa, rodesac:<br />

• hemoglobini > 150,0 g /l an hematokriti > 45%. me-2 da me-3 trimestrSi;<br />

• Tu hemoglobini naklebia 90 g /l an hematokriti


suspenzia _ 30 mg (6 mg elementuri rkina)<br />

wveTebi _ 75 mg (15 mg elementuri rkina)<br />

• rkinis glukonati _ tabletebi 300mg (35 mg elementuri rkina)<br />

suspenzia _ 60 mg (7 mg elementuri rkina)<br />

• rkinis fumarati 300 mg (90 mg elementuri rkina)<br />

mkurnalobis gverdiTi movlenebi _ peroraluri preparatebis miRebis<br />

Sedegad SeiZleba ganviTardes dispepsiuri darRvevebi (anoreqsia, gulisreva,<br />

simZimis SegrZneba epigastriumis areSi), yabzoba, zogjer diarea<br />

(gamonaklisia rkinis hidroqsid polimaltozuri kompleqsi). rkinis<br />

preparatebi ainhibireben tetraciklinebis, sulfanilamidebisa da<br />

trimetoprimebis Sewovas (gamonaklisia rkinis hidroqsid polimaltozuri<br />

kompleqsi). aRsaniSnavia, rom rkinis hidroqsid polimaltozuri kompleqsi<br />

praqtikulad ar urTierTqmedebs sxva medikamentebTan da sakveb produqtebTan<br />

(48).<br />

kvebasTan dakavSirebuli rCevebi. xazgasmiT unda aRiniSnos, rom mxolod<br />

kvebiT, ukve arsebuli rkinis deficitis gamosworeba SeuZlebelia. sakvebis<br />

saSualebiT adamianma SeiZleba miiRos mxolod adamianis<br />

cxovelmyofelobisaTvis saWiro rkinis yoveldRiuri raodenoba. swori<br />

sakvebis racionis SerCeva aucilebelia rda-s profilaqtikis mizniT. xorcis<br />

produqtebidan Seiwoveba rkinis 10-20%, mcenareulidan mxolod 1-5%.<br />

rkinis Sewova SeiZleba meryeobdes 1%-dan 40%-mde, rac damokidebulia<br />

sakvebis racionze sakvebSi rkinis “xelSemwyobTa”, “xelSemSlelTa” da<br />

inhibitorTa Tanaarsebobaze (32).<br />

yoveldRiur sakvebSi rkinis adeqvaturoba, anu bioaTvisebadoba SeiZleba<br />

gaumjobesdes kvebis stilis iseTi SecvliT, romelic iTvaliswinebs Sewovis<br />

xelSewyobis upiratesobas, inhibitorebis Semcirebas an orives erTad.<br />

rkinis Sewovis inhibitorebi: (33,34).<br />

• fitatebi _ xorbleuli, burRuleuli, maRali eqstraqciis fqvili,<br />

Txileuli da Teslebi;<br />

• fenolis naerTebi _ taninebi, Cai, yava, kakao, mcenareuli nayinebi,<br />

saneleblebi da zogierTi bostneuli;<br />

• kalciumi _ rZe, rZis produqtebi.<br />

rkinis Sewovis xelSemwyobebia:<br />

• hemuri rkina romelic gvxvdeba xorcSi, Sinaur frinvelSi, TevzSi da<br />

zRvis produqtebSi;<br />

• askorbinis mJava, anu vitamini C, romelic aris xilSi, xilis wvenebSi,<br />

kartofilSi da zogierT sxva gorglovan bostneulSi, agreTve<br />

parkosnebSi, yvavilovan kombostoSi da kombostoSi;<br />

• rkiniTa da vitaminebiT fortificirebuli produqtebi.<br />

kvebis stilis martivi cvlilebebi, rac aumjobesebs rkinis Sewovas:<br />

19


• Cais, yavis miReba sakvebis miRebidan 1-2 saaTis Semdeg, vinaidan sakvebi<br />

aRar imyofeba kuWSi da es produqtebi ver Seaferxeben rkinis Sewovas;<br />

• rZis, yvelis miReba kvebaTa Soris;<br />

• inhibitorebis Semcveli produqtebi moixmareba umetesad rkiniT Raribi<br />

sakvebis miRebis dros. mag. sauzmed rkinis dabali Semcvelobis<br />

marcvleuli (puri an simindis produqtebi) moixmareba CaisTan an rZis<br />

produqtebTan erTad. es ki uzrunvelyofs kalciumis adeqvatur miwodebas<br />

rkinis Sewovis Seferxebis gareSe;<br />

• sakvebTan erTad C vitaminiT mdidari produqtebis (xilis wveni,<br />

forToxali) miReba;<br />

• rkiniTa da vitaminebiT fortificirebuli produqtebis miReba.<br />

8. profilaqtika<br />

rda profilaqtika 3 nawilisagan Sedgeba. (35, 36, 37, 38, 39).<br />

I profilaqtika _ daavadebis ganviTarebis faqtorebis mocileba, maT Soris<br />

kvebis swori racionis SemuSaveba.<br />

II profilaqtika _ daavadebis adreuli gamovlena da mkurnaloba. am mizniT<br />

im pirebs, romlebic miekuTvnebian rda ganviTarebis risk-jgufebs (menometroragia,<br />

kuWis rezeqcia bilrot II wesiT, wvrili nawlavis rezeqcia da<br />

a.S.) weliwadSi erTxel unda Seumowmdes hemoglobinis maCvenebeli daavadebis<br />

drouli gamovlenisa da mkurnalobis mizniT [B] 46.<br />

III garTulebebis Semcireba _ am mizniT orsulebs saplimentaciis mizniT<br />

normaluri hemoglobinis pirobebSi eniSnebaT rkinis profilaqtikuri doza<br />

30mg mTeli orsulobisa da SemdgomSi laqtaciisas 3 Tvis ganmavlobaSi (40,<br />

41, 42) [B].<br />

riskis jgufebSi Semaval pirebs, romlebic sxvadasxva mizeziT Rebuloben<br />

rkiniT Rarib sakvebs, eZlevaT rCeva moixmaron rkiniTa da vitaminebiT<br />

fortificirebuli sakvebi [A] (43, 44).<br />

sisxlis donorebma yoveldRiurad unda miiRon 20mg rkina 45 [C].<br />

hemoglobinisa da Hhematokritis normaluri maCveneblebi<br />

(WHO/UNICEF 1997)<br />

sqesi hemoglobinis g/l hematokriti<br />

mamakacebi 130-180 40-50%<br />

qalebi 120-160 36-44%<br />

cxrili 6<br />

20


hemoglobinisa da hematokritis doneebi, romlis qvemoTac<br />

populaciaSi anemia aReniSnebaT (WHO/UNICEF 1997)<br />

cxrili 7<br />

WHO Hb g/l CDC Hb g/l hematokriti Ht%<br />

mamakacebi


9. <strong>gaidlaini</strong>s gadasinjvisa da ganxilvis vada 2 weli<br />

10. <strong>gaidlaini</strong>s miRebis xerxi/wyaro<br />

<strong>gaidlaini</strong>s SemuSavebis meTodologia<br />

• mocemuli <strong>gaidlaini</strong>s Seqmnis procesSi samuSao jgufis mier moZiebul<br />

da Sefasebul iqna ukve arsebuli praqtikuli rekomedaciebi. SemuSavda<br />

arsebuli rekomendaciebis adaptirebuli varianti, romelic erTis<br />

mxriv pasuxobs saerTaSoriso moTxovnebs, xolo meores mxriv<br />

iTvaliswinebs saqarTvelos samedicino dawesebulebaTa, rogorc<br />

adamianur, ise materialur-teqnikur resursebs.<br />

• <strong>klinikuri</strong> rekomendaciebis diagnostikisa da mkurnalobis Tanamedrove<br />

meTodebi, epidemiologiuri monacemebi moZiebul iqna eleqtronul<br />

bibliografiul bazaSi (Medline), (EMBASE), agreTve Google, Yahoo, Ramblet,<br />

Doctor Guide, Yandex saZiebo operatorebis meSveobiT da kohreinis<br />

biblioTekis bazaSi (The Cohrane Library 2006).<br />

• mocemuli <strong>gaidlaini</strong>s SemuSavebisas gamoyenebul iqna mxolod<br />

mtkicebulebiTi medicines monacemebi, mtkicebulebis donis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

• avtorTa jgufis mier moZiebul iqna 1000-mde statia, referati da<br />

<strong>gaidlaini</strong>, romelTa analizis Sedegad gamoyofil iqna wyaro.<br />

aRniSnuli wyaroebi safuZvlad daedo <strong>klinikuri</strong> rekomendaciis Seqmnas.<br />

Mmtkicebulebis done da rekomendaciebis xarisxi<br />

done mtkicebulebis siZlieris done xarisxi rekomendaciebis xarisxi<br />

I.<br />

II<br />

III<br />

(Muir Gray)<br />

Zlieri mtkicebuleba, eyrdnoba<br />

minimum erT mimoxilvas,<br />

romelic efuZneba swori<br />

dizainis mqone randomizebul<br />

kontrolirebad kvlevas<br />

Zlieri mtkicebuleba, eyrdnoba<br />

minimum erTi swori dizainis<br />

mqone randomizebul<br />

kontrolirebad kvlevas<br />

<strong>klinikuri</strong> kvleva<br />

randomizaciis gareSe,<br />

kohortuli da SemTxvevakontrolis<br />

kvlevebi<br />

11. alternatiuli <strong>gaidlaini</strong> ar arsebobs<br />

A<br />

B<br />

C<br />

(Cook et al)<br />

eyrdnoba I donis<br />

mtkicebulebas da<br />

Sesabamisad mtkiced<br />

rekomendebulia<br />

eyrdnoba I donis<br />

mtkicebulebas da<br />

Sesabamisad<br />

rekomendebulia<br />

eyrdnoba III donis<br />

mtkicebulebas SeiZelba<br />

CaiTvalos Sesabamisad<br />

22


12. gamoyenebuli literatura<br />

1. Anemia , Iron Deficiency and Iron Deficiency Anemia, ILSI publication 2002;<br />

2. Prevention and Control of Iron Deficiency Anemia in Women and Children. Report of the<br />

UNICEF/WHO Regional Consultation 3-5 February 1999 Jeneva Switzerland;<br />

3. Iron Deficiency Anemia Assessmentx Prevention and Control. A guide for programme manajers,<br />

WNO/NHD/ 01-3;<br />

4. Iron Deficiency Anemia assessment, prewention and control report of a joint WHO /VN;CEF/<br />

UNV consultation Jeneva, WHO, 1998;<br />

5. Berger J. Dillon J. Control of iron deficiency in developing countries Sante 2002, 12, 1, 23;<br />

6. WHO. Iron Deficiency Anemia. Assessment, Preventia and control A Guide from Programme<br />

Manager 2001;<br />

7. Sharma VR, Brannon MA, Carloss EA, Effect of omeprazole on oral iron replacement in patients<br />

with iron deficiency anemia. South Med I. 2004; 97; 887-9;<br />

8. Iron Deficiency Anemia, prewent and control report WHO, 2002;<br />

9. Conrad ME, ShastriKA, Talowera F, Sacher Ra, Mckanna R, Besa EC. Iron deficiency Anemia<br />

Oct 4.2006;<br />

10. Demayer EM et. Al. Preventing and Controlling iron deficiency anemia through primary health<br />

care. Jeneva, WHO, 1989;<br />

11. WHO-EM /NUT/177-1996;<br />

12. Viteri F. WHO-EM/NUT-1996;<br />

13. Guatt GH, Oxman AD, Ali M, William A, Mellroy W, Patterson C.Laboratory diagnosis of iron<br />

deficiency anemia an overview LJ. Gen. Intern med 1992; 7: 145-53;<br />

14. Iannou GN. Spector J. Scott K, Rochey DC. Prospectiv evolution of a clinical guideline for the<br />

diagnosis and management of iron deficiency anemia. Am J. Meol 2002; 113: 281-7;<br />

15. Intragumtornchai T. Rojnukkarin P. Swasdikulnl D, Israsen a S. The role of serum ferritin in the<br />

diagnosis of iron deficiency anemia in patients with liver cirrhosis. J. Intern Med 1998; 243: 233-<br />

41;<br />

16. Zuckerman K, Approach to the anemias-in; Cecil RL, Goldman L, Ausiello DA, Cecil Text boor<br />

of Medicine. 22nd ed Philadelphia, Pa; Saunders 2004-969;<br />

17. Kellip S. Bennett J. M. Chambars MD. Iron deficiency anemia J. American Family Physiciam<br />

March 2007 V. 75 No5;<br />

18. Rockey DC, Cello JP. Evalution of the gastrointestinal tract in patients with iron deficiency<br />

anemia. N Engl J. Med 2001 329: 1691-1695;<br />

19. Goddard A.F. Mc Intyre AS. Scott B.B. Guidelines for the management of the iron Deficiency<br />

Anemia. British Society of Gastroenterology Gut 2000; 46 suppl 3-4 : V1-V5;<br />

20. Rockey DC. Simple Luideline entroduced for Diagnosing, Eveluating Iron Deficiency Anemia.<br />

Am J. Med 2002; 113; 281-87;<br />

21. Annibal B. Capurso G, Lahier E et al, Con cominant alternations in intragastric PH and Ascorbin<br />

Acid concentration in ratient with H. Pilorv gastrites and associated iron deficiency anemia Gut,<br />

2003, 52, 496;<br />

22. Guidelines and Protocol Advisory Committee Lnvestigation and Management of Iron Deficiency<br />

Revised 2004;<br />

23. Ruhl CE, Everhart JE. Relationship of iron-deficiency anemia with esophagitis and hiatal hernia;<br />

hospital fingings from a prospective, population based study. Am J. Gastroenterology 2001; 96:<br />

322-6;<br />

24. Cook JD. Newer aspects of the diagnosis and treatment of iron deficiency. American Society of<br />

Hematology Educational Program Book, 2003: 40-61;<br />

25. Cook JD. Diagnosis and management of iron deficiency anemia. Best Pract Res Clien Haematol<br />

2005; 18: 319-2;<br />

26. Bothwell Th. Iron requirements in pregnancy and strategies to meet them. Am J. Clin Nutr 2000:<br />

72 257S-264S;<br />

23


27. Cuervo LG. Mahomed K. Treatments for iron deficiency anemia in pregnancy (Cochrane Revien).<br />

In: the Cochrane Library, Jssue 2, 2003: Ox ford: Update Software;<br />

28. Iron Deficiency Anemia: Recommended Guideliens for the Prevention, detection and Management<br />

Among V.S. Children and Women of Childbearing Age. Institute of Medicine. National Academi<br />

Press. Washington, D.C.-1993;<br />

29. Mahomed K. Iron suplplementation in pregnancy (Cochrane Review). In: The Coclrane Library,<br />

Issue 2 2003 Oxford: Update Software;<br />

30. Stolhzfus RS. Dreyfuss ML. Guidelines for the use of Iron supplements tu Prevent and Treat Iron<br />

Deficiency INACG 2005;<br />

31. Crosby WH. The rational for treating Iron deficiency anemia. Arch Intern Med 1984; 144:471-2;<br />

32. Hallberg L. IDA-WHO-EM/NUT 7-1996;<br />

33. Disler Pb.\, Lynch SR, Chartion RW, Torrance JD, Bottwell Th, Walker RB et al. The effect of tea<br />

on iron absbortion Gut 1975; 16:193-200;<br />

34. Hallberg L, Rossander L, Skanberg AB. Phytates and the inhibitory effect of bran on Iron<br />

absorbation in man Am. J. Clin Nutr 1987;45;988-96;<br />

35. Canadian Task Force on Periodic Health Examination. Canadian Luide to Clinical Preventive<br />

Health Care. Ottawa: Minister of Sapply and services Canada 1994: 244-53;<br />

36. Centers for Disease Control and Prevention. Iron Deficiency – United Stats. MMWR 1998; 47<br />

(No, RR-3) 1:29;<br />

37. Goddord A.F. et al. Guidelines for the management of iron Deficiency Anemia. Gut 2000; 46<br />

(suppl 4) iv1-iv5;<br />

38. Goddard A.F., James M. W. , Melntyre A.S., Scott BB. Luidlines for the management of iron<br />

deficiency. 2005;<br />

39. US Departament of Health and Human Services, Centers for Disease Control. Recommendations<br />

to prevent and control iron deficiency in the United states. MMWR 1998; 47 (RR3): 1-36;<br />

40. U.S. Preventive Services Task Force. Rountine iron supplementation during pregnancy. JHMA<br />

1993; 270: 2846-2854;<br />

41. Allen L. Anemia and Iron Deficiency, Effects on Pregnancy Outcomes. Am J. Clin Nutr 2000; 71:<br />

1280S -1284S;<br />

42. Healthy eating during pregnancy and lactation. WHO Regional office for Europe, Copenhagen<br />

1998;<br />

43. Iron. In: DRI, dietary Refrence Inraes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boren, Chromium,<br />

Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium and Zinc.<br />

Washington, D.C. National Academy Press, 2001;<br />

44. Stoltzfus R, Dreyfuss M, Guidelines for the Use of Iron Supplementation to Prevent and Treant<br />

Iron Deficiency Anemia. INAGG /WHO/ UNICEF (1998);<br />

45. Radtke H, Tegtmeir S, Rocker L, Salama A, Kiesewetter H. Daily doses of 20mg of elementar<br />

iron compensate for iron loss in regular blood donors: a randomized, double-blind placebo –<br />

controlled study. Transfussion 2004; 44: 1427-32;<br />

46. Vardon F. Burnard B, Stubi CL, Bonard C G raff M, Michaud A et al, Iron supplementation for<br />

anexplained fatigue in non-anemic women double bleeding randomized placebo controlled trail<br />

BBj 2003:326:1124;<br />

47. Ioannou J.N. Rockey D.C. Bryson C, L, Wess N,S. Iron deficiency and gastrointestinal<br />

malignancy; a population – based cohort study. Am J. med 2002; 113: 276-80;<br />

48. Geisser P. In vitro studies on interactions of iron salts and complexes with food-stuffs and<br />

medicaments. Arzneimittelforschung 1990 Jul;40(7):754-60.<br />

24


13. avtorTa jgufi<br />

saqarTevlos hematologTa da transfuziologTa asocialcia<br />

⇒ nino lolaSvili _ s.s hematologiisa da transfuziologiis<br />

samecniero kvleviTi institutis wamyvani mecnier muSaki,<br />

medicinis mecnierebaTa doqtori, sdasu sruli profesori;<br />

⇒ genadi iosava _ s.s hematologiisa da transfuziologiis<br />

samecniero kvleviTi institutes sameTvalyureo sabWos wevri,<br />

transfuziologiuri samsaxuris xelmZRvaneli. saqarTvelos<br />

transfuziologTa da hematologTa asociaciis prezidenti,<br />

medicinis mecnierebaTa doqtori, Tssu sruli profesori;<br />

⇒ marina abaSiZe _ s.s hematologiisa da transfuziologiis<br />

⇒<br />

samecniero kvleviTi institutes direqtori, Tssu asocirebuli<br />

profeosori;<br />

mamia zodelava _ saxelmwifo samedicino universitetis onkohematologiuri<br />

departamentis direqtori, sruli profesori;<br />

⇒ marina bogveliSvili _ s.s hematologiisa da transfuziologiis<br />

samecniero kvleviTi institutes wamyvani mecnier muSaki,<br />

medicinis mecnierebaTa doqtori, sruli profesori.<br />

eqspertebi:<br />

⇒ saojaxo medicinis profesionalTa kavSiri _ irina qarosaniZe;<br />

⇒ saojaxo medicinis eqspertTa jgufi, romelic aerTianebs<br />

Tbilissa da sxva regionebSi moqmedi saojaxo medicinis<br />

saswavlo<br />

eqimebs;<br />

centris warmomadgenlebs m.S. praqtikos ojaxis<br />

⇒ saqarTvelos hematologTa da transfuziologTa asociaciis 2007<br />

wlis 5 noembris sxdomis daskvna;<br />

⇒ lela woworia _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da<br />

socialuri dacvis saministros jandacvis departamenti;<br />

⇒ Tea TavidaSvili _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da<br />

socialuri dacvis saministros jandacvis departamenti.<br />

25

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!